Staartjes strijdt voor
volwassen kinder-tv
0VER4DAGENI
j INDEKIOSK.
■OORDEEL ZELF.
Geen verweer tegen ambtelijk systeem
'Grease werkt als een soort gifgas'
„Zo met nieuws bezig zijn is een
avontuur omdat het in Nederland
niet eerder is gelukt!'
Er
De mannen van de dam spelen Horvath
Kleurrijke
ode aan
Felix Timmermans
TV COMMENTAAR
Teleurgestelde
Hoogendjk gaat
naar Vercnica
ZATERDAG 3 FEBRUARI 1979
KUNST/RADIO/TELËVrSIE
TROUW/KWARTET
«ZATE
ADVERTENTIE
NIEUWSNET-COORDINATOR NEDERLAND
DICK HELLINGMAN:
door Jan van Galen
AMSTERDAM - Kinderen
hebben ook recht op een stuk
„volwassen" televisie. Maar
ondanks veel wetenschappe
lijk onderzoek ln die richting
zijn de doorsnee kinderpro
gramma's van een erbarme
lijk niveau.
Uit enquêtes Is allang gebleken dat
ouders vaak voor hun kind een ander
aoort televisie wensen dan waar ze
zelf naar kijken en ook ls bekend dat
ruim 80 procent van de tv kijkende
kinderen bang wordt voor program
ma's met geweld, last heeft van slape
loosheid en daardoor op school min
der goed functioneert. Juist tussen
half zeven en half acht. het televisie
uurtje bij uitstek voor kinderen,
blijkt, uit weer een ander onderzoek,
dat er sprake ls van een behoorlijke
agressleplek. De mensen die het voor
het zeggen hebben trekken zich van
de beswaren blijkbaar niet zo veel
aan Het aanbod bestaat ln de vroege
tv-uurtjes voor het merendeel uit bui
tenlandse series. Deze prod uk ties zijn
goedkoop, drukken dus het budget
en bieden de omroepen de mogelijk
heid oen later op de avond, voor vol
wassenen, een dure show of kwls te
brengen.
Humor en Informatie zijn de meest
elementaire schakels die ontbreken
In kinderprogramma's en dat terwijl
kinderen ontspannen moeten kunnen
kijken voor het slapen gaan, en er ook
nog wat van meepikken. Positieve
uitzonderingen op deze treurige ten
dens. vormen soms de programma's
van de KON. VARA en NOS. Om er
een paar te noemen: 8esamstraat
(NOS), de Stratenmaker op Zee
Show. de Film van ome Willem
(VARA) en een aantal documentaires
over de belevingswereld van kinderen
(KON)
Opvallend ls dat bij de aftiteling van
dese prod uk ten steeds weer de naam
van Aart Staartjes voorkomt De
laatste Jaren heeft hij een reputatie
opgebouwd als ..kindervriend", uit
stekend entertainer, maar vooral als
regisseur, producent en IJveraar van
het „betere". Nederlandstalige kin
derprogramma. Deze maand gaan er
veertien produkten van hem over de
Schuttingwoorden
Aart 8taartjes (40) deed ln '61
eindexamen aan de toneelschool. HIJ
werkte bij diverse toneelgezelschap
pen, waaronder Nieuw Rotterdams
Toneel en Studio en deed vanaf '67
wat freelance werk voor de omroe
pen. In *71 stapte hij geheel over naar
dtv. Voornaamste drijfveren voor
deze overgang waren dat hij toneel
spelen te zeer een elite-kunst begon
te vinden, dat toneel nauwelijks ac
tuele onderwerpen aansnijdt (enige
groepen so als het Werktester daarge
laten) en dat tv een Interessanter me
dium Is. waarmee Je een veel groter
publiek kunt bereiken. Daarbij vond
Staartjes dat er op het gebied van
kinderprogramma's nog heel wat viel
U verbeteren, dat er meer vanuit de
belevingswereld van het kind ge-
D€
Het
het
radi
1 aboi
net-
nu
wen
Aart Staartjes thuis voor zijn montagetafel: „Ik maak reclamespots om met dat geld in eigen beheer goede
kinderprogramma's te kunnen maken."
(foto Erwln Verheljen)
van Ome Willem, waarin Staartjes
ook een rol speelt, ls al lang niet meer
het mikpunt van gepeperde kritiek.
Kreten als: Wie lust er een broodje
poep? gaan ongecensureerd over de
buis.
Jan J. de Bom
De VARA brengt volgende maand
een nieuwe kinderserie met de titel
De Jan J. de Bom Show, waaraan de
„cast" van de Stratenmaker op Zee
Show weer meedoet. Er worden ln
totaal twaalf Jan J. de Bom Shows
gemaakt. Aart Staartjes: „De serie ls
grimmiger dan de Stratenmaker. We
hebben een tijd geleden een oproep
geplaatst waarin we kinderen vroe
gen brieven te schrijven aan Jan de
Bom over him moeilijkheden. Die
brieven worden ln de programma's
behandeld. Er zijn enorm veel reac
ties op gekomen. Vreselijke brieven
van kinderen die vertellen dat ze
thuis ln elkaar getremd worden, kin
deren die op school gepest worden
omdat ze scheel zijn of stotteren, over
scheiding van ouders, noem maar op.
Wat ln die brieven vooral naar voren
komt ls dat kinderen vaak lijden on
der de verschrikkelijke terreur van
ouders, leerkrachten en „vriendjes".
WIJ willen daar oplossingen voor zoe
ken. maar we weten natuurlijk ook
wel dat we ln feite machteloos staan.
Ora over deze tere problemen toch
nog iets zinnigs te zeggen, zonder
direct belerend te worden en de hu
mor uit het oog te verliezen, hebben
we van Jan J. de Bom (gespeeld door
Joost Prinsen) een zeer onwerkelijke,
onmaatschappelijke figuur gemaakt.
HU heeft een speelgoedzaak en werpt
zichzelf op als kindervriend, maar ln
feite weet hU helemaal niet met kin
deren om te gaan. Dat geldt ook voor
de postbode, Hein Gatje, die speel lk.
HU komt de brieven brengen. Wlete-
ke van Dort ls een maatschappeUJk
werkster die zich ook geen raad weet GI f Q 3 S
met zulke moelüjke dingen. 9
dan, dat ledereen dat kan overkomen
en dat er allerlei methodes bestaan
om het toch te leren. „KUk maar, lk
ben ultelndelUk doctorandus ln de
taal geworden."
Inzicht
„Het valt te prijzen dat de VARA zo'n
programma durft te brengen, maar
dat neemt niet weg dat de meeste
kinderprogramma's op de tv niet om
aan te zien zUn", zegt Staartjes. „Of
de programma's hebben een humor
afgestemd op die van volwassenen, of
ze zUn ontzettend belerend. Het ls wel
heel moelUJk om goede programma's
te maken, omdat Je toch vaak veel
moet uitleggen. Er zUn genoeg onder
werpen waar kinderen niets van afwe
ten. Dan mag Je ook best iets school
meesterachtigs over Je hebben, maar
men gaat er te veel vanuit dat kinde
ren achterUJk zUn. Ze worden laag
aangeslagen.
„Deze maand zendt de KON een
aantal programma's van nüj uit,
waarin lk vrij veel Informatie hebt
gestopt, maar die toch op simpele
wUze iets vertellen over de wereld
waarin we leven. Drie programma's
Sian over het leven en wonen van
olukse kinderen ln onze samenle
ving. en vUf behandelen de histori
sche achtergronden van de komst
van Molukkers naar Nederland. Ik
weet zeker dat dat kinderen best Inte
resseert, want ze zitten met Molukse
kinderen op school of spelen ermee
op straat In eigen beheer heb lk een
serie van drie afleveringen gemaakt
over Taiwan. Die serie vertelt ze
waarom er op het merkje ln hun va
ders overhemd of moeders Jas .made
ln Taiwan' staat. Wat kosten die pro
dukten. wat verdient de winkel er ln
Nederland aan en wat krijgt de arbei
der ln Taiwan ervoor. Heel voorzich
tig geef Je ze dan Inzicht ln economi
sche verhoudingen.
Jk weet wel dat mensen dan zeggen:
,Ja maar 8taartjes maakt zelf ook
reclamespots'. Inderdaad, maar dan
wel binnen de daarvoor geschapen
kaders, dus in de zendtijd van de
STER. DaarbU doe lk die commer
cials alleen maar, om nüjn eigen pro
jecten te kunnen financieren. Voor
die serie over Taiwan heb lk een zeer
kleine subsidie gekregen, de rest
moest lk zelf bU elkaar zien te krij
gen. Je moet ook zelf zorgen voor een
afzetgebied. Lukt dat niet, dan ben Je
verkocht. Alleen al de montagetafel
die lk heb moeten aanschaffen kost
zo'n veertig duizend gulden. Nu moet
men het ook weer niet zo zien dat lk
er over zit te Janken. De ben niet
geïnteresseerd ln het .zielehell' van
kinderen, tenminste die indruk wil lk
vemüjden, want daar kom Je toch
niet achter. De wil graag programma's
maken waarbU kinderen als volwaar
dig worden beschouwd, waarbU ze
kunnen lachen en hopelijk nog iets
opsteken ook."
f voll
het
acti
nini
I tec
I van
krij
hin
Eei
sor
eer
De
I lini
g"
Ne
de
ee
ho
he
al:
hi
te
Met regisseur Frans Boelen, tekst
schrijver Hans Dorrestijn. componist
Harry Bannlnk en actrice Wieteke
van Dort maakte hij onder meer De
Stratenmaker Op Zee Show. een ln de
beginjaren geruchtmakend program
ma, waarbU nieuwe filosofie werd
gehanteerd Lang niet alle kinderen
mochten van hun ouders er naar kij
ken. In dew serie werden voor het
eerst schuttingwoorden gebruikt als
poep. pies en kont Niet om de kijkers
te choqueren, maar omdat dit jargon
nu eenmaal voorkomt ln het vocabu
lair van de „bestemmingsgroep" Nu.
enige Jaren later, hebben ouders daar
al veel minder moeite mee. De Film
Om een voorbeeld te geven: We kre
gen een brief van een jongetje dat
schrijft dat hU op school door de Juf
steeds voor debiel werd uitgemaakt
Hij moest naar de LOM-school. Maar,
schrijft hU: De kom er heus wel. Als lk
maar mijn best doe, kan lk naar de
lagere politieschool, dan word lk poli
tieagent en dat kan niet ledereen
zeggen. Hein Oatje maakt eerst wat
domme opmerkingen, maar hU be
grijpt het best wel. lüj kan uiteinde
lijk zelf ook niet zo goed leren. Dan
komt de deskundige op de proppen,
ln dit geval Fetse PU lm an drs ln de
Nederlandse taal en die vertelt dat hU
zelf ook op een BLO heeft gezeten.
Niet omdat hU te dom was. maar hU
kon vroeger niet lezea PU lm an zegt
.Misschien dat ze dan ook wat beter
doorkrijgen dat de gemiddelde kin
derprogramma's er slechts voor zUn
om geld uit hun zakken te kloppen.
Het allerergste soort kinderprogram
ma's zUn Toppop. en Rock Planet,
totaal afgestemd op een koperspu-
bllek van tien tot vUftlen jaar. En dat
flikken ze dan ln een ÜJd dat er beslo
ten ls om de STER-reclame op het
vroege uur af te schaffen omdat de
Invloed schadeUJk zou zUn. We zUn er
allemaal Ingestonken, dat hele gedoe
rondom .Orease' bU voorbeeld ls van
een walgeUJk allooi, één grote com
mercial en de omroepen werken er
graag aan mee. Je wordt gedwongen
om het te consumeren, het ls als een
soort gifgas onze hulskamers binnen
gekomen.
door André Rutten
ROTTERDAM De Mannen van
den Dam uit Antwerpen een van de
twee groepen die uit de Internationa
le Nieuwe Scene voortgekomen zUn
geeft ln het Zuidplein-theater (1, 2
en 3 februari) de eerste voorstellingen
ln Nederland van haar nieuwe pro
ductie. ontwikkeld uit „Olaube, Lle-
be, Hoffnung" van de Duitse schrij
ver odön von Horvath (1001-1938), ln
de vertaling van An dries Poppe „Ge
loof. Hoop, Liefde" genoemd.
Het stuk begint met een korte mono
loog van Elisabeth, een Jonge vrouw,
die al acht maanden werkloos ls,
maar niet van plan de moed te verlie
zen: zij zal zeker aan de slag komen.
Dat klinkt aktueel, en er zitten ook
meer aktuele elementen ln het stuk,
maar het tekent de situatie ln Duits
land ln de Jaren dertig. De Mannen
van den Daiti hebben dat ln hun
speelstijl ook benadrukt: ln kleding,
houding, beweging, manier van pra
ten van de mensen, waarmee Elisa
beth te maken krijgt, wordt een toen
heersende mentaliteit uitgebeeld:
ontzag voor rang en stand, minach
ting en achterdocht voor de werkloze
en er waren ln die Jaren kort voor
Hitier aan de macht kwam legers
werklozen.
Het stuk heeft Iets grotesks, en dat
Elisabeth (Netty Vangheel) en baar politieman (Johan van Lierde) in
„Geloof, Hoop, Liefde".
wordt door de toegepaste manier van
spelen benadrukt, maar het bUJft dul-
deUJk dat Von Horvath zeer precies,
nogal droog zelfs, de werkelijkheid
toonde. De geschiedenis had lüj van
een ambtenaar bij een rechtbank, die
hem' de pereonen en wat zU deden
beschreven had.
Het beroep van Elisabeth ls het ver
kopen van damesondergoed aan par-
Speciaal vandaag Speciaal morgen
Wrreldkamploi
«happen
Ned. 1/15.00
Ned. 2/17.00
Van de film Voor Koningin
en Vaderland wordt de laatste
aflevering oJtgosonden.
Ned. 2/20.27
PUn Jacobs presenteert Mu
sic Gallery. Tot do gast-arties-
tan bahsrrn Amelia Rodrlgues
en Jean „Toots" Tielemans.
Ned. 1/21.55
Europese kampioenschap
pen kunstrijden op de schaats.
Ned. 2/23.40
Bio Grand# Is een Ameri
kaanse Indianenfllm nit 1950
met John Wayne en Maureen
O'Hara ln de hoofdrollen
Dol tal. 2/20.15
hill Historisch: 50 jaar
lm Westen niehts Neues (het
bet grafmonument van
llger (ln 1409 te Leiden re-
atorven Franse taalgeleerde)
en unieke vondst van 2000 jaar
Hllv. 4/15.39
Het VAHA-programma De
Roode Draad staat ln het te-
hen van Engeland en sljn ma
laise. Nederlandse journalis
ten die daar verblijven komen
aan bet woord.
Hllv. 1/19.39
Wereldkampioenschappen
schaatsen voor dames.
Ned. 2/15.09
Ned. 1/18.09
Teleac begint een cursus
over microprocessors
Ned. 1/15.39
Na de Belgische documen
taire ln de voetsporen van Fe
lix Timmermans (20.25) volgt
de BRT-fUm Ik sag Cecilia ko
men, gebaseerd op oen novelle
van de Vlaamse schrijver.
Nod. 1/21.15
Cherry Dnyns en Roelof
Klere praten met prof. Jeremy
Bolssevain over de gewljrigde
structuren van het hoger on-
derwlK Ned. 2/Ö.I5
Han van der Meer presen
teert De ver van m'n bed show
Ned. 1/22.05
Lit een Dolts leven Is een
film over Frans Lang. alias
Rudolf HAss, commandant van
het vernietigingskamp Ausch-
wU" Dultsl. 1/21.S5
Ds A. C. Grandia gaat voor
in dc geref. kerk van Wester-
voort
Hllv. 2/19.90
ln de Petrakerk te Bunscho
ten preekt ds H. J. Begemann.
Hilv. 1/17.09.
.De kern van alle dingen ls stil en
eindeloos. Alleen de dingen zin
gen. Ons Ued ls kort en broos. En
donker zingt nüjn bloed, van
helmwee zwaar doorwogen. Ik zeil
langs regenbogen Oods stilte tege
moet". Zulke versregels kunnen
alleen opwellen uit een Vlaamse
ziel. Ze behoren tot de laatste ge
dichten van een levenskunste
naar, wiens langdurige ziekte
werd verrijkt door wat zUn oudste
dochter noemde „een stille vreug
de ln het steeds hoger opgaan ln
God" ZUn naam was Fellx Tim
mermans; een llerenaar van de
wier tot het graf.
Wie gevoelige antennes bezit voor
de Vlaamse geest en taal, voor het
land en de mensen, zal niet de
BRT-documentalre willen missen
die zondagavond door de KRO
wordt uitgezonden. „In de voet
sporen van Fellx Timmermans"
luidt de titel. Men had ook kunnen
kiezen voor .Den Fee ten voeten
uit", want terwUl wij op zoek gaan
naar het spoor dat hU heeft ach
tergelaten. komt Timmermans
ons levensecht tegemoet ln de ver
halen van zijn vier kinderen en
van leeftijdgenoten
Niet minder levendig treedt Tim-
door Ton Hydra
mermans naar voren ln de zorg
vuldige beschrijving van zUn per
soon en werk. heel mooi voorge
dragen door drie stemmen. Noord-
Nederlanders zouden nooit zo'n
documentaire kunnen vervaardi
gen De makers zijn eensgeestes
met de mens die zU willen vereeu
wigen. Als dochter Lla vertelt dat
de Beukenlaan achter hun huls
voor vader een kathedraal was,
krijgt het camerabeeld een daar
bij passende gothlsche allure
Schitterend ls eveneens de beel
dende kracht van een Illustratie
bij Timmermans' beste roman
..Boerenpsalm". Een ploegend
paard, van achteren opgenomen,
waardoor het kolossale van dat
Belgische koudbloedras des te In
drukwekkender wordt Het tafe
reel ondersteept bovendien de
julsthied van Timmermans' woor
den: .Neemt men de boer weg.
dan ls de wereld om zeep."
Het door Valeer van Kerkhove en
Lud van Belleghem geschreven
scenario bezit de sappigheid die
kenmerkend ls voor het taalge
bruik van de ln 1947 gestorven
meesterverteller. Toen Timmer
mans op 5 juni 1886 werd geboren,
was het trouwboekje van zUn ou
ders al voL De ambtenaar vond
een lnlegvelletje waarschUnUJk te
lastig en noteerde Leopoldus.
Maximilian us. Fellx als nummer
13 op de omslag. De ongelukkige
plaats en het getal hebben nooit
een ongunstige Invloed gehad. Wel
was Timmermans als Jongeling
een poos ln de ban van het occul
tisme, hem naast lessen ln schilde
ren en tekenen bUgebracht door
de schilder Raymand De la Haye
HU raakte verward en werd bang
dat lüj „zUn oor zou nelgen naar
de dood, die lk diep ln mU hoor
zingen."
De wijze waarop deze levensfase
wordt geschetst, maakt duldeUJk
wat Timmermans dreef tot het
schrijven van „De schemeringen
van de dood." Zo kunnen we ons
ook goed inleven ln de geestesges
teldheid die ten grondslag ligt aan
zUn „Pallieter", een van zUn popu
lairste boeken, die tevens het
meest werd verguisd. De Neder
landse aartsbisschop Van de We
tering verbood de lezing van deze
uitbundige bejubeling van het
leven.
Lagere geestelijken stootten zich
aan de „heidense geest". Men
vond het bovendien een schande
om tijdens de eerste wereldoorlog
zo'n roman te schrijven. Het boek
werd, waarschijnlijk ln het Latijn
vertaald, naar Rome gestuurd in
een poging het op de Index te
krijgen. „Zo spoedig mogelijk ten
vure doemen", was het parool.
Maar de Belgische bisschoppen
lieten de ln Nederland gepucli-
ceerde roman ongemoeid. Daar
door beleefde men ln Essen dave
rend plezier aan wat vlak over de
grens ln Roosendaal tot doodzon
de was verklaard. v
Het bleef Jarenlang een slepen
de affaire. Nederlandse katholie
ken mochten eerst ln 1930 een
door Timmermans gekuiste „Pal
lieter" ter hand nemen. Een com
plete editie verscheen pas ln 1966,
vooralen van platen van zUn
vriend Anton PI eek. Van hem leer
de de graag schilderende en teke
nende Fee de kunst van het hout-
snUden.
„Schrijven ls de hemel van ndjn
leven," ls een van Timmermans'
markante uitspraken. Een andere
ln dit verband luidt: „8chrijven ls
biechten; schilderen ls ter commu
nie gaan". Liefhebbers kunnen ln
deze documentaire genieten van
veel kleurrijke taal. Een talent dat
de Vlamingen ls aangeboren. Dat
blijkt ook uit de wijze waarop Lla.
Clara, Antonia en zoon Oommaar
herinneringen aan hun vader op
halen. Het zou ons, Noord-Neder
landers, best een beetje jaloers
mogen maken.
ticulleren. ZIJ heeft daar een vergun
nlng voor nodig, en die kost honder
vijftig mark. Een brave beamtbte
leent haar die, ondat hij begrepen
heeft dat haar vater inspecteur ls bij
de Invoerrechten. Hij beticht haar
van oplichting als tüj ontdekt dat die
vader Inspecteur fe bij een verzeke
ringsmaatschappij en dus geen amb
tenaar, en dat zij tovendlen zijn geld
gebruikt heeft om de boete te beta
len, die zU gekregen heeft omdat zU
zonder vergunning verkocht. Dat
kost haar veertien dagen gevangenis
straf. In arren motde laat zij zich
onderhouden door een Jonge politie
man, die op zoek was naar een ver
loofde. De zedenpolitie laat hem we
ten, dat zU een strafblad heeft en dus
schadeUJk ls Voor zijn carrière. Dan
laat zij de mo«d zakken en springt ln
het water. Een kleine dodendans
noemde de scirijver dit stuk.
Het groteske ervan ls dus het grotes
ke systeem. Verkopen zonder vergun
ning is een overtreding. Dat de geldle
ner zich op dt stand van haar vader
verkeek maalt van Elisabeth geen
opUchtster. Ii de ogen van de in-
standhouders van het systeem ls zU
niettemin een misdadigster. En om
dat zU ln de temen van het systeem
heeft leren derken heeft zU ook geen
woorden om eizlch tegen te verdedi
gen. Stuk en voorstelling zUn dus
geschikt om er >ver na te denken, hoe
het nu allemaü werkt Toen leidde
het tot Hitier.
De voorstelling komt ln De Blauwe
Zaal ln Utrecht(16, 17 Februari), De
Vest ln Alkmaar/21, 21 februari). The
ater aan de Haver ln Den Haag (1,2.3
maart), Studio li Tilburg (22 maart).
Van onze radio- en t/-redactie
HILVER8UM Dr. Ferry Hoogen-
dljk zal van omroep veranderen voor
het uitspreken van zijn poUtleke
commentaren. Nu de AVRO-televisie
volgens hem te welnli gebruik maakt
van zijn medewerkir? heeft hij het
aanbod aanvaard vai Veronica, een
omroep met een braalUggend terrein
op het gebied van poltieke commen
taren.
Bij Veronica krijgt hlfciog een aantal
werkzaamheden meer namelijk deel
nemen aan discus aepro gramma's
over maatschappeUJk onderwerpen
en het verzamelen vannateriaal voor
Informatieve programaa's. Hoogen-
dljk bUJft algemeen bofdredacteur
van het weekblad Elseter Magazine.
Dat hij medewerking »at verlenen
aan de rubriek Info an Veronica
betekent dat hij clet mer te zien zal
zijn voor de AVRO-teevisle, maar
ook de AVRO-radlorubiek Slag om
Nieuwspoort zal het nar alle waar
schijnlijkheid zonder hem gaan
steUen.
Tot redactionele coördnator van
Info voor radio en televiie heeft Ve
ronica Henri Remmen benoemd
Remmers ls redacteur va de Nieuwe
Re vu en maakte enkele interviews
voor Veronica-tv
