.uchtoorlog boven ons
in kaart gebracht
In veel bejaardenhuizen:
'voor u, over u en zonder u'
1AGEN
ÜABON
!R KLM
1AGEN
ER KLM
CNV: uitstel invoering
vijf gulden bijdrage
schauffeur schreef boek over 'raadselachtige' Britse bommenwerper
.HOTEL
,INCL HOTEL
W
KLM
uis in de lucht.
Auteur werd
telefonisch
bedreigd
Proefproces om
anti-kraakartikel
Zuidafrikaanse
rand 'zweeft'
Hinderwet voldoet
beter als aantal
vergunningen
daalt'
Zeehondencrèche
tin geldzorgen
Oproep tot vorming van bewonerscommissies
IRDAG 25 JANUARI 1979
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
11
r Hulb Goudriaan
ISCHENDAM De historie van de luchtoorlog boven Nederland tussen 1939 en 1945 is
tijd een vrijwel gesloten boek geweest. Pas de laatste jaren wordt deze witte plek in onze
«tüedschrijving in kaart gebracht door amateur-luchtvaarthistorici.
zal bij die gelegenheid het vliegjacket
van de gezagvoerder, dat hij 37 jaar
heeft bewaard, aanbieden.
Pilotenhulp
an die amateurhistorici is de in
lendam wonende buschauf-
feart Rijnhout. Hij beet zich vier
ast in een onderzoek naar het
met legendes omgeven lot
e op 24 september 1940 in Leid-
dam gelande Britse Wellington
en de Tsjechische bemanning.
onderzoek resulteerde in een
waarvan morgen het eerste
laac zal worden overhandigd
burgemeester E. J. M. Kolfscho-
Leidschendam.
biant-kolonel A. P. de Jong van
chtmachtvoorlichting, die een
d vooraf" schreef, ziet in Rijn-
werk een waardevolle bijdrage
r3c geschiedenis van de luchtoor-
eipe laatste jaren heeft de studie-
„Luchtoorlog-bulletin '39-'40"
iderzoek op dit terrein met gro-
ortvarendheid aangepakt. Een
e jongere leden van de groep is
•Jarige Bart Rijnhout. Wat hij
varing en kennis miste, maakte
er dan goed door een onuitblus-
tnthousiasme en een rusteloze
renheid om elk nog niet opge-
ïysterie op het gebied van de
wrlog uit te dokteren", aldus
ant-kolonel De Jong. Hij oor-
lat het Rijksinstituut voor Oor-
icumentatie het „luchtgebeu-
net een zekere angstvalligheid
heeft laten liggen. „Deze vorm
geschiedschrijving vereist na-
Jk wel een bijzondere deskun-
|d", voegt de adjunct-directeur
-
ADVERTENTIE
Paar dagen genieten in Lissa-
foor het geld hoeft u 't niet te
iBekijk de oude Moorse wijk,
een cerveja op een van de
[rrasjes, neus 'ns rond op de
elmarkt U zult zien. 'n Poos
bon doet wonderen.
Goed idee om op
J adem te komen!
Een voordelig reisje
naar Wenen, 'n stad
waarde romantiek
nog leeft Bezoek de
Hofburg en slot
brunn. Smul daarna in een
t Kaffeehaus van de verruk-
i Apfelstrudel en van een
(vele soorten koffie.
>emde prijzen gelden bij voldoende
(telling en onder voorbehoud van
BUUWKLM-AGENT.
ent 'm aan het KLM-uit-
Hij is uw vertrouwde
iur en de meest ervaren man
[uitstapje teregelen.
OPABROCHURE.
KLM heeft voor deze reizen
ciale brochure „Europa"
gesteld met alle informatie
Dze tips.
halen bij uw j
igent
H-kantoor.
ituur een
ïartmet
tra aan
Bels bij-
liaan -~
1edcrland.aliJ. J
IC, postbus 7700,1117 ZL
1940 voor geld de Duitsers hielpen de
vliegtuigbemanning in handen te
krijgen. „In die telefoontjes werd
zelfs met ingrijpen van de justitie
gedreigd, als ik met de zaak zou door
gaan." De auteur liet zich hierdoor
allerminst uit het veld slaan en over
won ook andere moeilijkheden, zoals
het achterhalen van essentieel ar
chiefmateriaal en nog levende getui
gen. Het boek is geïllustreerd met
tientallen niet eerder gepubliceerde
foto's, die de tekst ondersteunen.
Details, zoals de beschrijving van de
„geboorte" van het toestel (met opga
ve van het contractnummer) in de
fabriek en de tot in uitputtende bij
van de luchtmachtvoorlichting hier- zonderheden beschreven ervaringen
aan toe. van de Tsjechische bemanningsleden
na hun gevangenneming, wijzen op
nauwgezetheid. Voor zijn ondeizoek,
upneiaenng ook naar andere facetten van de
Het boek. getiteld „Het mysterie van ^derland, ver-
de L 7788", geeft een intrigerend aUeeni?.,iet laar 197.8
„plaatje" van wat er kon gebeuren
met een Britse bommenwerper, die
vrijwel intact in handen van de Duit
sers viel maar ook van de lotgevallen
van neergekomen piloten in die tijd.
ruim 1300 brieven. Zijn speurwerk
verdient alle lof. Bij de presentatie
van het boek in Leidschendam, zal
morgen de enige nog in leven zijnde
piloot van de Wellington L 7788. de
Tsjech Arnost Zabr, aanwezig zijn.
Voor veel oudere Nederlander» »al V""1 d-e
het boek eindelijk opheldering ver- vUegers enkel daKen onderdtüI "«kC
schaffen over dat geheimzinnige En
gelse toestel, waarover in september
1940 foto's en berichten in ds pers
verschenen. Daarna zakte het doek
en bloeiden de legendes op.
Auteur Rijnhout: „Door intensief
speurwerk is het mij gelukt op bijna
alle vragen een antwoord te krijgen.
Ik hoop dat het verhaal duidelijkheid
zal geven over een groep uit hun land
verdreven vliegers van Tsjechische
afkomst." Bart Rijnhout noemt de
twee belangrijkste motieven voor zijn
inspanningen: recht te doen aan de
rol van de vergeten groep Tsjechen,
die aan geallieerde kant vocht en zijn
ambitie het spoor van de Wellington
L 7788 terug te vinden, waar anderen
faalden. Rijnhout: „Als eenendertig-
jarige buschauffeur, die de oorlog al
leen uit boeken en films kent, was
mijn grootste moeilijkheid de situa
tie te leren begrijpen. In de kranten
vroeg ik om ooggetuigen, waarop ik
maar liefst 150 bruikbare getuigen
verklaringen kreeg, die mij in staat
stelden de zaak nagenoeg compleet
te beschrijven. Vele mensen belden
mij op, al dan niet anoniem, maar ze
belden; dat was voor mij van veel
waarde, omdat ik toen pas begreep
dat sommigen voor het eerst na 38
jaar gingen praten over wat er toen
gebeurd was."
Anoniem
De anonieme telefoontjes kwamen
volgens Rijnhout van voormalige
Wassenaarse politie-agenten, die in
Bart Rijnhout is niet van plan op zijn
lauweren te gaan rusten. De geschie
denis van de ongeveer 7000 vliegtui
gen en van de bemanningsleden die
in de bezettingsjaren boven ons land
neerstortten, laat hem niet met rust.
Luitenant-kolonel De Jong: „Van elk
van die 7000 gevallen zou een com
pleet verhaal, een reconstructie, een
tragedie ook, te schrijven zijn." Tra
gisch, maar gelukkig ook soms dra
matisch met een goede afloop, waren
de lotgevallen van de vele geallieerde
vliegers die levend de grond bereik
ten. Een verhaal apart: de piloten-
hulp in Nederland. Aan de geschiede
nis hiervan wordt het tweede boek
van Rijnhout gewijd.
Hierin wordt de hoofdrol gespeeld
door een koerierster en een verzets
man, die het belangrijke Limburgse
pilotenopvangcentrum op poten zet
te. Bij zijn speurwerk naar de piloten-
hulp stuitte Rijnhout op „verkeerde
conclusies", die dr. L. de Jong van
Oorlogsdocumentatie zou hebben ge
trokken uit gegevens ontleend aan de
na-oorlogse parlementaire enquête
naar het regeringbeleid in de tweede
wereldoorlog. De auteur werkt boven
dien aan een wel bijzonder ambitieus
plan: de beschrijving van de lucht
oorlog van de Slag bij Arnhem in
september 1944. „In de 104 boeken
over de Slag bij Arnhem is die lucht
oorlog nooit uit de doeken gedaan".
De Wellington L 7788 na de noodlanding in het weiland, terwijl enkele Duitse soldaten de
wacht houden. De bommenwerper had in de nacht van 23 op 24 september 1940 deelgenomen
aan een aanval op Berlijn en werd, door het uitvallen van de twee motoren na enkele
treffers, gedwongen een noodlanding te maken bij Leidschendam. De zes bemanningsleden
werden gearresteerd. Het toestel werd, na te gijn hersteld, door de Duitsers gebruikt voor
onder meer spionage-doeleinden.
Bart Rijnhout met het vliegjacket, dat boer Wil
li Veen 37 jaar bewaarde.
UTRECHT (ANP) De verbonds
raad van het CNV heeft de Tweede
Kamer dringend gevraagd, de rege
ring ertoe te bewegen, haar besluit
om een eigen bijdrage van vijf gulden
per verpleegdag in ziekenhuizen en
AWBZ-inrichtingen in te voeren, op
te schorten totdat de Ziekenfonds
raad een volledig en gefundeerd ad
vies heeft uitgebracht.
Het CNV is er zeer verbolgen over, dat
het besluit is genomen op grond van'
een zeer vrijblijvend „tussentijds be
richt" van de Ziekenfondsraad. Bo
vendien is het volgens de verbonds
raad in strijd met de uitspraak van
minister Albeda (sociale zaken), dat
de eigen bijdrage zich zou beperken
tot die groep verzekerden, bij wie
besparingen thuis het duidelijkst
aantoonbaar waren. Volgens het CNV
is nog beslist niet aangetoond, dat er
van besparingen sprake is, omdat
niet is berekend welke extra kosten
de „achterblijvers" moeten maken.
Kritiek heeft het CNV ook op het feit,
dat de mensen met de laagste inko
mens het zwaarst worden gedupeerd:
met name bejaarden, weduwen en
ARNHEM (ANP) Het openbaar mi
nisterie in Arnhem heeft gisteren be
sloten tegen twee krakers in die stad
een proefproces te beginnen rond het
zogenoemde anti-kraakartikel in de
algemene politieverordening. De be
slissing is genomen na overleg met
burgemeester Roeien en politie-com-"
missaris Bakker. Het proefproces te
gen de beide krakers (24 en 26 jaar)
dient over niet al te lange tijd bij het
kantongerecht, aldus de justitie-
woordvoerder in Arnhem.
De Eindhovense kantonrechter ver
klaarde vorig jaar het anti-kraakarti
kel in die stad onverbindend. Daarbij
moet worden aangetekend, dat het
Arnhemse artikel qua tekst afwijkt
van het Eindhovense.
arbeidsongeschikten, die meer kans
lopen op opname dan anderen. Het
CNV mist in het besluit een hard
heidsclausule.
De verkorting van de bijdragenvrije
periode in AWBZ-inrichtingen van
een jaar tot drie maanden zal naar de
mening van het CNV belemmerend
werken op een terugkeer naar de ei
gen huishouding (omdat het door het
heffen van de bijdrage van ongeveer
650 gulden per maand onmogelijk Is.
een eigen huishouding in stand te
houden). Dit zal leiden tot een onno
dige verlenging van de verpleging,
aldus het CNV.
JOHANNESBURG (Reuter) De
Zuidafrikaanse rand is met onmid
dellijke ingang losgekoppeld van de
Amerikaanse dollar. De laatste tijd
had de rand een vaste koers van 1,15
dollar maar voortaan wordt de note
ring aan vraag en aanbod overgela
ten. De Zuidafrikaanse centrale bank
zal echter Invloed uitoefenen op de
koers.
Minister van financien Horwood zei
dat de maatregelen bedoeld zijn om
de buitenlandse investeringen in
Zuid-Afrika en de economische groei
te stimuleren. Van de zijde van bui
tenlandse industriëlen en investeer
ders had de minister vernomen dat de
huidige bepalingen op het gebied van
valuta's en investeringen een obsta
kel vormen voor de kapitaaltoevoer.
De strenge maatregelen die nu wor
den afgeschaft zijn het gevolg ge
weest van de rassenonlusten in 1960.
Het zwarte verzet leidde in die tijd tot
een omvangrijke kapitaalvlucht uit
Zuid-Afrika.
Tot het pakket van maatregelen be
hoort ondermeer het besluit dat het
niet-Zuldafrikanen gemakkelijker
wordt gemaakt om In het land ge
maakte winst over de grens te krij
gen. Zuidalrikanen zelf zullen gemak
kelijker in het buitenland kunnen In
vesteren.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG Het aantal bedrijven
dat een hinderwetvergunning nodig
heeft, moet drastisch worden be
perkt. Voor bedrijven met een matige
milieubelasting kan worden volstaan
met een meldingsplicht. Deze sugges
tie doet de vereniging van Nederland
se gemeenten (VNG) aan minister
Ginjaar van milieuhygiëne. De VNG
zegt in een brief aan de bewindsman,
dat door deze wijziging de controle op
de naleving van de hinderwet doel
matiger kan worden uitgevoerd.
De VNG reageert met haar brief op
onderzoeken van het ministerie die
uitwezen dat de gemeenten deze con
trole verwaarlozen. De vereniging
geeft toe dat het beter kan, maar stelt
als voorwaarde dat de onpraktische
wetgeving wordt veranderd. Ook
moet het rijk de gemeenten meer geld
(ongeveer vijftig miljoen gulden)
geven.
Volgens de vereniging heeft de ge
brekkige uitvoering van de hinderwet
vooral betrekking op bedrijven die
het milieu matig belasten. Veel kan
worden verbeterd volgens de VNG als
gemeenten de mogelijkheid krijgen
om bijvoorbeeld bedrijven op indu
strieterreinen een meldingsplicht op
te leggen en bedrijven in woon- en
natuurgebieden een vergunnings
plicht
Van een onzer verslaggevers
PIETERBUREN Het zeehonden
opvangcentrum in het Noordgroning-
se Fieterburen dreigt in financiële
problemen te raken als gevolg van de
aanhoudende vorst. De zeehonden
crèche, die op het ogenblik vijftien
gasten heeft, verbruikt erg veel water
en elektriciteit.
„De winter mag zo niet te lang door
gaan; anders komen we In financiële
problemen," vertelt een medewerk
ster van het centrum van Lenie t
Hart: „Wij gebruiken veel water: we
moeten het laten stromen om bevrie
zing te voorkomen en om de bassins
schoon te maken".
door Cisca Dresselhuys
AMERSFOORT Neder
land heeft zo'n 1700 bejaar
dentehuizen. Dat betekent
dat er ongeveer eenzelfde
aantal bewonerscommissies
zou moeten zijn. Want zoals
een onderneming met meer
dan honderd werknemers een
ondernemingsraad moet heb
ben, zo moet een bejaardente
huis met meer dan tien bewo
ners over een bewonerscom
missie beschikken.
Deze commissies zijn er speciaal voor
bedoeld, dat de bejaarden zelf iets te
vertellen hebben in de tehuizen, zo
dat de zaken er niet over hun hoofd
heen geregeld worden, zonder dat zij
er iets in te zeggen hebben gehad.
Maar er zijn lang geen 1700 bewoners
commissies in ons land. omdat men
in nog heel wat tehuizen (nog) niet.
toegekomen is aan de oprichting.
Vooral in de kleinere huizen heeft
men vaak het gevoel, dat het niet
nodig is omdat „wij hier één grote
familie zijn". Uit een enquête in 1975
zou de conclusie kunnen worden ge
trokken dat ongeveer 70 procent van
de tehuizen een of andere vorm van1
bewonersoverleg heeft. Toch is het
niet in de haak, want de provinciale
overheid die het bestaan van een be
wonerscommissie heeft voorgeschre
ven. heeft dit niet voor niks gedaan.
Er waren en zijn immers altijd klach
ten over de onmondigheid van de
bejaarden in tehuizen, die betutteld
worden en die niets meer over hun
eigen leven te zeggen hebben.
..Het is in veel te veel huizen nog
altijd: vóór u, over u en zonder u."
zegt de heer M. van Gorkom, zelf
bewoner van een bejaardentehuis in
Amersfoort en sinds kort voorzitter
van het Landelijk Overleg Bewoners
commissies Bejaardenoorden
(LOBB). Deze stichting is opgericht
om eraan te werken dat ln ieder geval
alle tehuizen een commissie krijgen
en in de tweede plaats om de rechten
van deze commissies verder uit te
breiden en wettelijk vast te leggen.
„Als een tehuis al een bewonerscom
missie heeft, heeft die vaak niet veel
in de melk te brokken, omdat men
zich eigenlijk alleen bezighoudt met
het organiseren van feestavonden,
het bespreken van menu's, het rege
len van uitstapjes en dergelijke na
tuurlijk allemaal heel nuttige dingen,
maar er is méér. De bejaarden zouden
ook betrokken moeten worden bij het
echte beleid van een tehuis (wie wor
den er opgenomen en wie afgewezen
en waarom, moet er meer personeel
komen en dergelijke. Pas wanneer
dat gebeurt, is er sprake van dat de
bejaarde echt iets te zeggen heeft
over zijn eigen levensomstandighe
den in het tehuis.
'Eigen woning'
„Ik zie het tehuis namelijk niet als
een instituut, waar je als oudere
dankbaar en stilletjes op Je kamertje
moet zitten, maar als de eigen woning
van de oudere mens, die in plaats is
gekomen van zijn zelfstandige wo
ning, die hij daarvoor had. En zoals je
in je eigen huis zelf mag bepalen hoe
Je wilt leven, zo moet een bejaarde
dat ook kunnen in het tehuis. Dat
daarbij bepaalde regels in acht geno
men moeten worden, is logisch, maar
niet méér regels dan strikt noodzake
lijk. Bovendien moeten die regels sa
men met de bewoners zijn opge
steld," meent hij.
De LOBB heeft dezer dagen een brief
gestuurd naar alle 1700 bejaardente
huizen. waarin men oproept tot een
landelijke bundeling van de krach
ten, waardoor men als bewoners sa
men een vuist kan maken, wanneer
dat nodig is.
„Daarvoor moeten allereerst de rech
ten van de commissies wettelijk wor
den omschreven en vastgelegd, want
nu is het nog steeds zo, dat we eigen
lijk niet weten wat onze rechten zijn.
Of we eigenlijk wel meer mogen be
praten dan de kaartavondjes en de
maaltijden. Wanneer die rechten een
maal duidelijk omschreven staan, is
het voor de bewonerscommissies veel
duidelijker wat hun werk is. Boven
dien kunnen ze dan ook als volwaar
dige gesprekspartners gezien worden
bij allerlei vormen van overleg (met
directies, maar ook met de provincia
le en rijksoverheid).
'wettelijke status'
„Kijk, als bewonerscommissie heb je
nu misschien wel iets te zeggen in je
eigen tehuis, maar daarbuiten sta Je
machteloos. En dat, terwijl juist de
meest vérstrekkende maatregelen
meestal 'van buiten' (van de over
heid) komen. Wil Je daarin iets te
zeggen krijgen, zul Je de krachten
moeten bundelen en een vastgelegde
wettelijke status hebben," vindt de
heer Van Gorkom.
Een belangrijke zaak voor de bewo
nerscommissie vindt de heer Van
Gorkom bijvoorbeeld betrokken te
raken bij de opname van nieuwe be
jaarden in de tehuizen. Daarvoor be
staan nu indicatiecommissies, maar
het beleid dat deze voeren gaat ge
heel buiten de bewoners om.
Een andere zaak: op het ogenblik
komen er van de overheid geluiden,
dat er zeker 40.000 bedden te veel
zouden zijn in de bejaardentehuizen.
Er zouden minder plaatsen in de te
huizen moeten komen, waardoor ook
minder personeel aangenomen zou
hoeven te worden.
„Dit zijn allemaal belangrijke zaken,
maar daar staan wij als bewoners van
de tehuizen tot nu toe volkomen bui
ten. Neem de opname van nieuwe
bewoners. Op het ogenblik gelden
hiervoor veel strengere voorwaarden
dan tot voor kort. Je moet nu wel echt
aan een tehuis toe zijn, wil Je er ook
inkomen. Dat heeft misschien voor
delen, maar ook grote nadelen. Ik
vind, dat een oudere man of vrouw,
die te kennen geeft dat hij graag in
een tehuis zou willen, daartoe eigen
lijk de mogelijkheden moet hebben.
Hij of zij moet dan niet hoeven te
wachten tot men ziek of ernstig hulp
behoevend is. Ik ga er altijd van uit,
dat elk mens het liefst zo lang moge
lijk zelfstandig blijft wonen en dat er
dus doorslaggevende redenen zijn,
wanneer hij zegt dat hij in een tehuis
wil. Dat hoeven heus niet altijd ge
zondheidsredenen te zijn, dat kan
ook de angst voor vereenzaming zijn
of het niet overweg kunnen met de
dagelijkse verzorging.
„Neem nou een oudere man, wiens
vrouw gestorven is. Moet zo'n man,
die eigenlijk alleen nog maar rustig
wil leven, nog leren koken en huis
houden? Voor mij mag zo'n man, ook
al is zijn gezondheid prima, best in
een tehuis. Ik weet wel dat dat alle
maal geld kost en niet zo'n klein
beetje ook. Het merendeel van de
tehuisbewoners zit immers tegen
woordig op kosten van de bijstand,
doordat de veizorgingsprijzen voor
vrijwel niemand meer te betalen zijn.
Maar die mensen hebben toch vanaf
hun negentiende of zo belasting be
taald. Mogen ze dan op hun oude dag
rustig verzorgd willen zitten?"
„Onzinnig"
„Ik ben echt van mening, dat er een
plaats beschikbaar moet zijn voor
elke oudere, die dat wil. Er zijn nog
steeds veel meer bejaarden, die aan
een plaats ln een tehuis toe zijn dan
er plaatsen in tehuizen zijn. Er zijn
nog altijd wachtlijsten. Daarom vind
ik zo'n uitspraak dat er 40.000 bedden
te veel zouden zijn, ook zo onzinnig.
Laten ze eerst eens komen kijken en
de wachtlijsten inzien".
Wanneer de LOBB zijn zin krijgt, zal
dus op zo kort mogelijke termijn elk
bejaardentehuis een bewonerscom
missie hebben, die zeer Intensief be
zig is met de behartiging van alle
belangen van de tehuisbewoners, zo
wel binnen als buiten het tehuis.
In het hula zijn daar zaken als: de
verzorging, de privacy, de maaltijden,
de verzorging bij ziekte etc., die de
aandacht vragen, erbuiten zaken als
de financiële toestand (bijstand, pen-
slonprijzen, de AOW en dergelijke,
opnemingsnonnen enz.
Maar zijn er wel bejaarden genoeg,
die zich willen Inzetten in zo'n com
missie, vroegen wij de heer Van Gor
kom. Er zijn toch ook genoeg oude
ren. die vóór alles prijs stellen op een
rustig en verzorgd leven en die er niks
voor voelen op hun oude dag nog eens
„op de barricaden" te gaan.
„Het is wel mogelijk dat de bejaarden
zelf niet hard genoeg lopen om in zo'n
commissie te gaan zitten. Dat kan
best. Maar dat komt ook, doordat
veel van hen niet eens weten dat
zulke commissies horen te bestaan en
dat wat zij zeggen echt belangrijk is.
Een extra moeilijkheid bij het be
mannen van een bewonerscommissie
is, dat sedert geruime Ujd. door de
strengere opnemingsnormen, steeds
oudere en qua gezondheid minder
goede bejaarden ln de tehuizen ko
men. Deze sterke veroudering in de
tehuizen heeft het gevaar, dat we
steeds moeilijker commissieleden
zullen kunnen vinden.
Aan de andere kant denk ik, dat er
straks maar dan hebben we het wel
over een hele tijd verder andersoor
tige bejaarden zullen komen. Xk be
doel daarmee, dat het minder bange
mensen zullen zijn, méér op de bres
voor hun rechten en niet meer van
het type: dankbaar-afwach ten-met-
de-pet-in-de-hand. Veel bejaarden
zijn nu vaak nog bang om voor zich
zelf op te komen, ze horen alleen
maar dankbaar te zijn, vinden ze zelf.
Dat is natuurlijk een persoonlijke el-
genschap; ik denk. dat dit mensen
zijn die hun hele leven bang geweest
zijn voor autoriteiten en bazen. Ik
denk dat ze vroeger ook niet om op
slag durfden te vragen bij hun chef."
