De kapeldienst op Bartiméushage
amro bank
Bij het behoudend deel der gereformeerden
Trouw
Conferentiès
VANDAAG
Meer Engelse en
Poolse priesters
KERK
TROUW/KWARTET
door A. J. Klei
Toer 14 februari 1956 de Hattemse
gereformeerde dominee H.
Veldkamp, die op 61 -Jarige leeftijd
zeer onverwacht was overleden
werd begraven, w*s de
belangstelling zo groot, dat voor
de rouwdienst twee
kerkgebouwen nodig waren: de
gereformeerde kerk en de
daarnaast gelegen vrijgemaakte
kerk. waar de aanwezigen vla
luidsprekers de dienst konden
volgen. Dominee Veldkamp was
dan ook algemeen bekend In de
gereformeerde kerken, vooral als
schrijver van ik schat een
kleine twintig boeken, waarvan de
meeste zeer toegankelijke
uitleggingen van bijbelboeken
behelsden En wie zijn boeken niet
las. die kreeg wel een of meer van
dominee Veldkamps talloze
kerkbladartikelen onder ogen.
want die werden her en der
geciteerd wegens hun. zacht
gezegd, pittige toon
Nu leefden we bij zijn verscheiden
eigenlijk nog volop m
domineesland, maar het
opmerkelijke is dat de
populariteit van de geschriften
van dominee Veldkamp zich tot
vandaag toe gehandhaafd heeft,
althans bij het behoudend deel
der gereformeerden. In die hoek
worden de boeken van dominee
Veldkamp nog veel en graag
gelezen, zo verneem ik Trouwens,
als dat niet zo was zou uitgever
Wever in Franeker niet telkens
met herdrukken voor de dag
komen, zoals nu weer. We kregen
de volgende toegestuurd: de
zevende druk van „Die knopen
ontbindt", over het boek Daniël
(194 pag prijs 24.50): de vijfde
druk van „De boer uit Tekoa".
over Amos (222 pag.. 24.50): de
vierde druk van „De balling van
de Kabaroeover Ezechlél (394
pag.. 29.50). en de vierde druk
van „De zoon van Beéri", over
Hosea(211pag. 24.50)
Het opmerkelijke van de
blijvende vraag naar dit zo'n
dertig jaar oude werk zit hierin,
dat de rechterflank van de
gereformeerde gezindte
tegenwoordig waarlijk niet om
lectuur verlegen zit. Uitgeverij
Kok te Kampen, eens een
gerenommeerd
kerkelijk-gereformeerd adres,
doet ook graag „rechtse"
gereformeerden, gereformeerde
bonders en christelijke
gereformeerden In haar fonds en
het Boekencentrum te Den Haag.
ooit goed midden orthodox, komt
vandaag eveneens graag met
ingenieur Van der Graaf en
professor Velema voor de dag
Kortom, degelijke gereformeerde
kost is er te kust en te keur voor
behoudende gereformeerden en
als Je niet beter wist. zou je
denken dat Wever bleef zitten met
al die, in stevige linnen band
gestoken herdrukken van H.
Veldkamp. Dit is echter geenszins
het geval. Ze „lopen" goed. werd
me vanuit Franeker verzekerd. Ik
verklaar die blijvende aandacht
voor de boeken van dominee
Veldkamp uit het feit dat hij
enorm boeiend kon schrijven. Ik
pak een zin uit het voorwoord van
de tweede druk van „De boer uit
Tekoa":
..Ik heb er heel weinig aan behoe
ven te vermaken De gifgassen
moesten uitgroeien tot atoom
bommen. de Volkenbond werd
omgedoopt in Veiligheidsraad,
van de eerste klas coupé moest
een tweede gemaakt, omdat de
eerste niet meer bestaat, en Ber
lijn werd Moscou"
Dominee Veldkamp was (ook)
behoudend en hij gaf aan zijn
gevoelens op een niet mis te
verstane manier lucht. In een
discussie met Thijs Booy, die
vroeg om vernieuwing van het
gereformeerde leven en iets zei
over Kuyper. schreef hij:
..Als Thijs Booy hier bij me zat op
mijn studeerkamer, zou ik tegen
hem zeggen: jij aap van een jon
gen. jij blaag, jij dazer van for
maat' Misschien zou ik zeggen:
hoor eens beste jongen! Misschien
allebei Begin nu eens Kuyper
te lezenEn dan maar stu
deren".
Ik kan niet nalaten de reactie
hierop van dominee Buskes (die
overigens ook niet gelukkig was
met de manier waarop Thijs Booy
met Kuyper omsprong) te citeren:
„Als Ds Veldkamp hier bij me zat
op mijn studeerkamer, zou ik te
gen hem zeggen: jij aap van een
dominee, jij dazer van formaat!
Misschien zou ik zeggen: hoor
eens beste collega! Misschien alle
beiBegin nu eens Kierkegaard
en Kraemer te lezen En dan
maar studeren".
Over dominee Buskes gesproken,
die werd door zijn collega
Veldkamp aangepakt wegens zijn
houding tijdens de politiële actie,
en dat ging dan zo:
„Zij (dominee Buskes en zijn me
destanders. ajk) zijn meer bewo
gen over het lot van rovers en
plunderaars, rampokkers en colla
borateurs. dan over het lot van
onze jonge mannen, die met inzet
van hun leven en naar Gods ordi
nantie zich geven voor het heil van
land en volk hier en overzee
Dat er nu al weer zoveel vielen, is
de schuld, en enkel en alleen de
schuld van hen. die wilden praten
met de revolutie.
Die het gezag en t recht van
Godswege negeerden.
Het bloed van onze jonge mannen
zal worden opgeëist van dominee
Buskes en zijn P.v.d.A. collega's
en al die dwalende Zendingsmen
sen die mee aanpappen
In de naam van alle vaders en
moeders, vrouwen en verloofden,
van al onze jongens en mannen in
Indië slinger ik in hun aangezicht
J Accuse.
Ik klaag aan."
Dit staat natuurlijk niet in die
herdrukte boeken, 'k wilde alleen
maar even laten zien hoe dominee
Veldkamp de pen kon voeren.
door Paul Oskamp
In de bossen van Doorn ligt Bartiméushage. Daar wonen in
moderne paviljoens meer dan driehonderd visueel en geeste
lijk gehandicapte kinderen en volwassenen. Deze mensen zijn
dus dubbel gehandicapt want behalve dat zij zwakzinnig zijn,
kunnen zij niet of nauwelijks zien. Om de andere week wordt
ln de kapel van Bartiméushage een kerkdienst gehouden. Op
een zondagmiddag maakte ik zo'n huisdienst mee. Daarna
had ik een gesprek met de dominee, drs Herman Meinlnger en
met de musicus Wlm ter Burg.
De kepeldienst op BarYiméuahage be-
g*at met carillonspel: „Laat de kin-
dren tot MIJ komen" en andere melo
dieën die ln de dienst gezongen zullen
worden. De stem van de twaalf kleine
klokken klinkt over het hele terrein.
Binnen ligt op een tafel een menigte
instrumenten: drums, bongo's, sam
baballen. een kleine gong en een
schellenraam. castagnetten, ritme
stokjes en een bekken. Met behulp
van dit instrumentarium wordt met
vrijwilligers uit de gemeente een be
geleidingsgroep gevormd.
De muzikanten demonstreren één
▼oor één hun Instrument, onder
steund door pianospel. Zo komen we
langs de weg van de muziek „er ln".
Boven het podium hangt een ge
ïmproviseerd klokkenspel van afge
zaagde bulzen. Door daar met een
waarin opgenomen: Oe Rotier
dammer, met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tammmga
Directeur mg O Postma
MOOrOKANTOOR
Postbus 859
tOOO AW Amsterdam
tel 070-913456
teres 13006
Pot tg f o 66 00 00
S*"* Ned CrecJ etöenk
Rtkenwgr, 73 00 17 574
Gemtertrgrro Amsterdam
xnooo
REGO ROTTEROAM/DORORECMT
Postbus 948
3000 AX Rotterdam
lei 010-115S6S (abonnementen
en be/orgmg)
tel 0t 0-1155SS (redactie)
tel H5700(u4siu*endvoo»
advene»***)
REGIO DEN MAAG/IEIOEN
Postbus 101
7501 CC Den Maag
ter 070-469445
Parkstraat 27
Den Haag
REG» NOORO/OOST-NEOERIANO
lu'isKi>tend administratie)
Postbus 3
8000 AA Zwoi'e
lei 05700-17030
Melkmarkt 56
Zno"e
Abonnementsprijzen
maane I ISSO
Pf >*»*m t 47 70
"i-wm-i es40
4d»errenf>erenei>en oo aanvraag
|r« aorssse" boven'
Ooga«e tanviwber<Nen 9-19 30 van
mjjroaq t m v^öag Op zondag »an 16-
20 uw tete* 070^913456
Opgave nw. advertenties >i
02C 926A66 Ot *an Mm-Adv
atoe'-rvj postbus 433
1000 AK AMSTERDAM
Ad'eswiZigmgen u-tsArtend scbr'ttet-i»
aan onze Amsterdamse adressen
hamer op te slaan. Imiteert Wlm ter
Burg de Big Ben. Drie sonore slagen
klinken.
Dan zegt ds Herman Meinlger „drie
slagen, want het ls zondag drie uur.
We gaan drie dingen doen." Gemeen
teleden vullen in: luisteren naar God,
zingen voor God en praten met God.
Daarop zingen wij het Intochtslied
„Het eerste woord zal vrede zijn";
alleen het refrein, maar dat dan ook
twee keer. In beurtspraak met de
voorganger zeggen wij het Onze hulp.
Nu Ja. verder doen ze ln Bartiméusha
ge alles wat ln een doorsnee kerk
dienst gebeurt: danken en smeken,
de bijbel vertolken. Kyrlelels bidden
en Onze Vader zeggen, en vooral veel
zingen.
En toch is de sfeer totaal verschillend
van wat wij ln een kerkdienst gewend
zijn. De betrokkenheid is hier opti
maal. Er wordt om de haverklap ge
applaudisseerd; velen klappen met
het ritme van de muziek mee. Ook
hoor Je mooi, mooi roepen of ongear
ticuleerde kreten.
De viering ls levendig. De voorganger
werkt dat trouwens krachtig ln de
hand. Van begin tot eind is hij met
zijn gemeente ln gesprek. Dat maakt
het zo beweeglijk en spannend. Maar
het loopt nergens uit de hand.
De kapeldienst in Bartiméushage
De preek
Het valt mij op dat er gedurig her
haald wordt en dat elk onderdeel van
de dienst gerelateerd is aan een lied.
Zo wordt de prediking van de vorige
keer. over Amos. al zingend opge
haald aan de hand van een bijbellied
over Amos
De prediking over Jona wordt steeds
onderbroken door strofen van een
lied over Jona. Hoewel, het is niet
juist om van onderbreking te spre
ken. want het lied bevat nu Juist de
pointe van de verkondiging.
Dat blijkt, wanneer ds Meinlnger na
de preek vraagt: wie kan het verhaal
navertellen? Een blinde Jongen, sam
baballen ln de hand. vertelt het feil
loos na. De dominee staat naast hem.
met een arm om zijn schouders. De
Jongen associeert het verhaal van
Jona helemaal aan het lied. Uiteraard
zingen wij het dan nog eens met z'n
allen
De liedjes die lk noemde zijn alle te
vinden m de drie bundels van Hanna
Lam en Wlm ter Burg. ..Alles wordt
nieuw". Pas hier, waar zij het officiële
kerklied moeten vervangen, drong
het tot mij door welk een bijbelse
draagkracht deze liedjes hebben.
Overigens zoekt men ln Bartiméus
hage ook aansluiting bij het Lied
boek van de kerken. Een lied als
„Neem mijn leven, laat het Heer" en
bepaalde psalmstrofen, liefst met een
refrein (psalm 118 en 136) zingen ze
daar graag. Dat wordt dan zo aange
kondigd: Nu gaan we een echte psalm
zingen.
De voorbeden
Voor de voorbeden worden heel wat
Intenties aangedragen: voor de oma
van Ko ln het ziekenhuis; voor eten
en drinken; voor mensen die dood
zijn; voor mensen in de lucht (lees ln
een vliegtuig); dat ik een fijne ver
jaardag mag hebben en dat mijn
ogen vooruit gaan.
Het valt mij op dat lang niet allen het
Onze Vader mee (kunnen) bidden
maar óók. dat sommigen het met een
zeldzame overgave meebidden. De ze
gen van Aftron tenslotte wordt door-
allen te zamen gezegd: De Heer zege-
ne en behoede ons enz.
Binnen het uur is de dienst afgelopen.
De klanken van het carillon doen ons
weer uitgeleide. Een Jongetje dat niet
weg wil omdat het verdriet heeft,
wordt door de dominee liefderijk ln
sljn nek gekriebeld
De musicus
In het gesprek met de heren Ter Burg
en Meinlnger breng ik allereerst hel
muzikale aspect ter sprake.
Wim ter Burg ls terecht trots dat de
muziek hier zo geïntegreerd is in de
liturgie. Hij zegt: „Met behulp van de
muziek proberen wij een ervarings
ruimte te scheppen. Vergeet niet. wij
kunnen niets laten zien en ook ver
baal zijn we erg beperkt.
Onze enige kans is om het verbale,
dus begrippen en namen, te laten
dragen door de muziek. Daar is bij
ons alles op gebaseerd, of het nu gaat
om eredienst, therapie of feesten.
Denk aan het carillon dat je hoorde.
Maar ik wil ook dat hier weer tikken
de klokken komen."
'er Burg heeft ln Bartiméushage een
dagtaak ais „muziektnerapeut" Via
de school heeft hij contact met twee
honderd jongens en meisjes. De ande
ren bereikt hij via spelleidsters, die
door hem geïnstrueerd worden. Daar
uit is de cassettotheek gegroet: twee
weken van te voren wordt een bandje
met liederen voor de komende kerk
dienst op de afdelingen gedraald.
Voor de laagst functionerenden geeft
dat niet meer dan een klankherken
ning, zij reageren misschien enkel
met kreetjes. Maar zo ondergaan zij
op hun manier het feestelijk karak
ter. het feest der herkenning.
verhaal alleen in korte episodes brén
gen. We doen dat met behulp van
liedjes."
„Het geheel wordt op die manier
meer beleefbaar. Hier hoeft niet alles
geweten te worden. Het gaat om
godsdienstige beléving. Maar geldt
dat niet voor ons allen?"
Verlaging opslag debetrente.
In verband met de ontwikkeling van de
rentetarieven op de geldmarkt zal, met
ingang van 20 januari 1979, de opslag
rente voor debetstanden in rekening
courant worden verlaagd van 3% naar
2%.
De dominee
Toen ds Meininger zijn werk in Barti
méushage begon, zei iemand tegen
hem: U zult hier wel gauw uitgekeken
zijn. Het tegendeel is echter waar
Meininger: „Aan zo'n kerkdienst trek
lk mijn geloofsleven op. Het ls zo
puur en authentiek. Je herkent een
scala van belevingen waar je zelf voor
bent afgestompt. Dit werk stelt het
uiterste aan vakmanschap Het
houdt mij heel erg aan het theologi
seren."
„Je moet de stof niet verschralen
maar tot de kern komen en het dan zo
helder mogelijk zeggen. Daar komt
bij: deze mensen hebben een kleine
spanningsboog. Daardoor kun je een
De dienst
Ter Burg: „In de kapeldienst raakt
het mij soms dieper dan in een hoog
kerkelijke dienst. De liturgie is er
voor de mens, en niet omgekeerd. Er
mag best eens iets misgaan, b.v. door
dat een microfoon omvalt of iemand
uit de bank valt."
Herman Meininger bekent dat de dia
logische vorm het voor hem span
nend maakt Er kan Immers van alles
gebeuren. „Je gaat er met spanning
in je lijf naar toe. Vaak zit je te
piekeren over de toepassing maar de
voorbeelden die ik heb bedacht, slaan
soms niet aan. Dan komt het ter
plekke, of ze bedenken het zelf. Een
voorbeeld van uitsluiten van bepaal
de mensen, waar ze spontaan mee
kwamen: je zet dleetpatiënten toch
niet in een aparte kamer."
Geen apart koor
Precies om die reden is de gedachte
aan een apart koor te verwerpen. Dat
zou spoedig een consumptieve hou
ding oproepen, terwijl het zelf mee
doen zo belangrijk is. Nu komen de
jongeren binnen in hün ruimte, zij
nemen die om zo te zeggen in bezit, ze
komen naar voren en kiezen zelf een
Instrument.
Een koor zou slechts spelbreker zijn.
Voor zwakzinnigen komt alles op her
kenbaarheid aan Het gaat om het
feest van de herkenning. Al duurt het
soms een jaar voor nieuwelingen er
aan gewend zijn.
Er is ook wel eens overwogen, aparte
vieringen voor de diepgestoorden op
te zetten. De meerderheid van de
bewoners vond dat echter discrimine
rend; de laagst functionerenden zou
He
ZO EENVOUDIG IS DAT
Hij zei:
De tijd is vervuld
en het rijk Gods is nabij:
bekeert u
en vertrouwt
de blijde boodschap.
(Markus 1,14-20)
ke
dei
tot
bu
vo<
da
ijl
:h'
Ge
Je moet je even indenken: we hebb4(je
Markus uitgenodigd om ons iets ov«Jpe.
Jezus te vertellen. Het moet in een 1°
kort tijdsbestek, want we hebben
niet veel tijd; maar we zijn wel
nieuwsgierig. Hij komt op en begin op
met Johannes de Doper en met de
doop van Jezas, maar gelukkig niet
te lang. Hij is al waar we hem
hebben willen: Nadat Johannes nu Gi
gevangen genomen ging Jezus naar
Galilea en verkondigde er Gods
Blijde Boodschap. Ha, hij komt in
onze buurt. Want dat interesseert
ons hevig: wat heeft Jezus gezegd?
Hier zal Hij dan eindelijk zijn mond
opendoen. We weten al wat Hij
zeggen zal, dat niet natuurlijk. We
hebben allang een voorstelling van
de Blijde Boodschap. We hebben er
elkaar al voor verketterd en we zijn
al langs diepe wegen gegaan: zo
gemakkelijk gaat 't niet enz. enz.
Maar goed: Hij zei. Wat? Dit wat
hierboven staat. Er staat echt een
punt achter. Er komt voorlopig niet
meer. Ja, maar, zegt iemand: Jezus
heeft natuurlijk heus wel meer
gezegd. Goed. dan is dit in ieder
geval een samenvatting en we
mogen ervan uitgaan dat het daarop
neerkwam wat Hij daar in de veldra
van Galilea zei, of langs de oevers
van het meer. Teleurstellend voor
onze lange beschouwingen. Het kan
blijkbaar erg kort. En erg spits. De
tijd is vervuld. We zitten niet in een
hele lange, eindeloze slurf van tijd
waarin het er niet op aankomt wataln
gebeurt en wat mensen doen, maar
er wordt iets vervuld. Er komt iets
op aan. Een oude afspraak komt tot
leven. Nu gebeurt het. Wat dan? Het
rijk Gods is nabij. Het inbegrip van
waar het om gaat en wat mensen
zouden kunnen verlangen als een
gelukkige situatie, als een
vervulling van hun verwachtingen.
Het heil is geland. Het heil staat aan
de grond, je kunt het aanraken, het ii
nabij. Bekeert u, dat betekent, laat
iets los, keer je om, laat iets vallen
wat niet waard is om het weer op tc
nemen, neem iets anders op:
vertrouwt de blijde boodschap. Laat
je daardoor voortaan richten. Zo
eenvoudig is dat. God zij gedankt ei
geprezen.
VOORBUGANGERS
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Dirksland: G. H. Abmi
te Poortvliet; te Ophemert (toez..): dr
J Blommendaal, laatstelijk zen
dingspredikant. wonende te Utrecht
Aangenomen naar Wageningen: 1
v.d. Ketterij te Zetten-Andelst. dit
bedankte voor Giessendam-Neder-
hardinxveld en voor Bruchem-Kerk-
wijk.
GEREF. KERKEN (VRIJG.)
•Beroepen te Dalfsen: C J Smelik te
Enschede-Zuid-West.
VRIJE EV. GEM.
Beroepen te Kampen; J. A. Hamen
te Wormerveer.
den zo de steun van het geheel moe
ten missen.
Goed recht?
Dat brengt mij op de vraag van het
goed recht van aangepaste diensten
voor verstandelijk gehandicapten.
Herman Meininger zegt: „Daar ben ik
nog niet helemaal uit. Sommige ou
dere bewoners gaan naar de gewone
kerk in Driebergen. Daar vinden zij
de toon en de sfeer die hun van huis
uit vertrouwd zijn. Maar in de kapel
diensten komen zij ook „Want", zeg
gen ze. „de echte kerkdienst begrij
pen wij niet."
Wim ter Burg: „De speciale diensten
worden ons opgedrongen doordat de
zwakzinnigenzorg zo apart staat. Dit
is hun maatschappij. Ze zijn geeste
lijk en lichamelijk, b.v. in hun bewe
gen. kwetsbaar. Onze diensten heb
ben dus meer een praktische dan een
principiële legitimatie. Een gewone
gemeente kan alles er om heen niet
bieden."
Inderdaad is de relatie tussen liturgie
en leven in Bariméushage optimaal:
een voorganger en een cantor-orga
nist die er hun dagelijks werk heb
ben, die via de school, de catechese,
het pastoraat en de opleiding van het
personeel thuis zijn in de leefwereld
van de zwakzinnigen en de taal van
deze mensen spreken, zitten steeds
met de extra handicap dat je niets
kunt zichtbaar maken
Zoiets eenvoudigs als de vier kaarsen
in de Adventstijd kun je niet laten
zien. Je kunt wel mensen bij de hand
nemen en ze de warmte laten voelen.
De warmte van God. het meest nog
door die zelf uit te stralen. Dit een
keer mee te maken is hartverwar
mend.
Daarbij vergeleken is de normale
kerkdienst wel erg afgekoeld. Maar
wat heet normaal? Het zou kunnen
dat in emotioneel opzicht niet zij ge
handicapt zijn, maar wij.
Drs. Paul Oskamp is hervormd pre
dikant te Purmerend.
Nieuwe levensstijl en spirituali
teit, maandagavond 22 januari 19 30
uur en zeven volgende maandagen.
Didamseweg 1. Zevenaar. Inl. en
inschr Titus Brandsma-instituut
Nijmegen (tel. 080-512162).
De dienst der genezing. 21e theolo
genconferentie charismatische werk
gemeenschap, sprekers prof. dr. P J
Schoonenberg SJ en dr. T Tjerkstri,
huisarts, donderdag 25 januari 10-
16.45 uur. De Akker, Melkpad 14. Hil
versum. Inl. en aanm. tel. 010-181755.
•Israël en jodendom, een zaak vaa
de gemeente, m m v. mevr. H. L van
Stegeren-Keizer. donderdag 25 janu
ari 10.15-16.30 uur, ToerustingsceP]
trum. Leusden (tel. 033-43244).
Ouderling op pad! Hoe; waar naar!
toe? voor hervormde en gereformeer
de ouderlingen in Overijssel, m.m.v.
dr. G. Heitink, 27-28 januari. Den
Alerdirtck, Laag Zuthem (tel. 052991
541) (verb. ber
LONDON/WARSCHAU Het aantal
meldingen voor het priesterambt in
Engeland en Wales vertoont voor het
eerst na lange tijd weer een stijging
Het jaarboek 1979 van de r.-k. kerk in
Engeland vermeldt, dat er nu 481
grootseminaristen zijn. negen meer
dan vorig jaar Vijftien jaar lang zat
er een dalende lijn in het aantal be
langstellenden. Ook het aantal dioce
sane priesters steeg, met 37 naar 4828.
dankzij aanvulling uit Ierland.
In Polen is het aantal priesterstudefr
ten gestegen van 5058 in 1977 tot 5325
ln 1978. In 1978 zijn er ln Polen 589
priesters gewijd, dat zijn er 131 meer
dan in 1977
