Schokkend relaas over staking van mijnwerkers Radio ontrafelt de zaak-Annie E. ttüerfei 'anguuim Minister Gardeniers betere reclame VPRO zendt zondagavond 'Harlan County USA' uit Pleidooi bij opening STER-gebouw '1 et Vier uitzendingen in Zl Krebbers speelde onbekend vioolconcert van Strauss Werkeloze op de TV COMMENTAAR preekstoel dwingt door Ton Hydra tot luisteren Radioverslagen Tour de France moeten anders schilderijen 19e en 20e eeuw Deze rubriek wordt verzorgd door 020-931662 ttfobivóAdcr°k tonen, RUI VRIJDAG 19 JANUARI 1979 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET door Jan van Galen AMSTERDAM Harlan County is een mijn ge bied in de Amerikaanse staat Ken tucky. waar in 1972 een van de langste stakingen uit de ge schiedenis uitbrak: de mijn werkers van Brookside legden het werk neer, toen hun direc tie weigerde hun vakbond UMW (United Mine Workers) als onderhandelingspartner te erkennen. De mijnwerkers eisten betere werkomstandig heden, betere huisvesting, ga ranties voor gratis medische hulp en een hoger loon. Ze hielden de staking dertien maanden vol. Een turbulente tijd met betogingen, vecht partijen, gerechtelijke beve len, arrestaties en zelfs moordaanslagen. De staking werd van het begin af op de voet gevolgd door de jonge New- yorkse cineaste Barbara Kopple. Haar werkstuk is een verbluffend ver slag geworden „Harlan County USA" viel diverse malen In de prijzen, waar onder een Oscar in 1977 voor de beste documentaire. De VPRO zendt de documentaire zondagavond uit via Nederland 2 van 21.35 tot 23.20 uur. Het valt alleen maar te prijzen dat de VPRO het aandurft een dergelijke documentaire op de tv te brengen Harlan County is geen gemakkelijk verteerbaar produkt. de film werkt op de kijker In. Daarmee wordt direct een van de meest fundamentele func ties van het medium aangegeven: alert kijken en ondervinden dat het leven niet bestaat uit één grote show- biz-kwls. Aan de andere kant is het jammer dat het zo lang duurt eer zulke documentaires uitgezonden worden. Harlan County werd eerder al vertoond tijdens de Cinemanifesta- tie in Arnhem in 1977 en tijdens Ci- nestud enige maanden geleden in Amsterdam. Gangsterpraktijken Blijkbaar willen de zuilen zich geen buil vallen aan wat informatiever, bewogener films. De tijdsduur van Harlan County vormt waarschijnlijk' voor de meeste omroepen alleen al Speciaal vandaag Mijnwerkers geven blijk van hun ongenoegen over het na dertien maanden staken verworven contract. Een van de mannen gooit het contract in de lucht terwijl de anderen het verbranden. een onoverkomelijk probleem: een uur en vijftig minuten. ..Harlan County" Is een keihard ver slag van wat er zich tijdens die sta king van dertien maanden heeft afge speeld. de ongekende gangsterprak tijken van de mijnwerkersbazen, de erbarmelijke situatie waarin de mijn werkers en hun families moeten le ven, het solidariteitsgevoel van de stakers en de rol van de vrouwen tijdens de actie. Het actievoeren, het posten voor de mijnen en de geweld dadigheden van de stakingsbrekers zijn verfilmd met de dramatische kracht van een speelfilm. Buiten de op lokatie gefilmde frag menten toont Kopple ook de perscon ferenties van de vakbondsleiders en aandeelhoudersvergaderingen. Eén ding wordt hierbij wel heel duidelijk: produktie staat boven menselijke waarden, zelfs boven leven. Toch is Kopple's film geen verhaal over het glorieuze verzet van arbeiders. Wat zeker ook naar voren komt. is dat georganiseerde arbeid ook kan leiden tot corruptie, maar duidelijk blijft voorop staan dat de mijnwerker daar de dupe van is. Interessant en onthutsend is het ge vecht dat vakbondsleider Jake Ya- blonski voerde tegen de president directeur Tony Boyle. Yablonksi moest zijn bemoeienissen bekopen met het leven. Hij werd met vrouw en dochter in zijn huls vermoord. Voor die moord werd Boyle veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf. Climax Overigens kreeg recht maar zelden zijn beloop In deze affaire. Boosdoe ners in de documentaire blijven de directeuren en politici, die vanuit hun machtige positie ongeschonden ble ven, maar de aandacht wordt vooral gevestigd op de stakingsbrekers. In gehuurde mannen die het posten voor de mijnen onmogelijk moesten maken. Zij deinsden nergens voor te rug. Verschillende scènes laten zien hoe ze gewapend en wel op de stakers afkomen. Als de weerstand te groot wordt, openen ze het vuur. Daarbij vallen verscheidene gewonden. De politie weigert in te grijpen. De strijd kreeg een climax toen een jonge mijnwerker werd doodgeschoten. Hij liet een vrouw van zestien jaar met een baby achter. De identiteit van de dader was bekend, hij werd echter niet vervolgd. Door de druk van de publieke opinie en de publiciteitsme dia kregen de mijnwerkers eindelijk hun contract, al bleek het uiteinde lijk slechts een doekje voor het bloe den te zijn. De vrouwen van de mijnwerkers speelden een opvallende rol bij de staking. Zij organiseerden het pos ten, „the picket-line". Op momenten dat de stakers het niet meer zagen zitten, waren het steeds weer de vrou wen die de kogel door de kerk joegen. Barbara Kopple is er uitstekend in geslaagd niet slechts een activisti sche film te maken, maar een beeld te vormen van menselijke zwakheden, solidariteit, corruptie en de macht van het groot kapitaal. tgen ct e. in won Minister Gardeniers Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM Minister Gardeniers van CRM heeft g| middag bij de opening van het nieuwe gebouw van de S ting Etherreclame (STER) gewezen op de verantwoord :cr heid die deze stichting heeft om de Inhoud van de reclfi" uitzendingen te verbeteren. In het bijzonder pleitte zij bescherming van de consument en van het milieu en vof doorbreking van het stereotype rolpatroon tussen maf vrouw. j" De bewindsvrouwe ging in op[ veelgehoorde verwijt dat de ree ft r maar al te vaak misleidende inf tie bevat. Deze richt zich dan irrationele gevoelens van de ment. die daardoor In een versl gebruik van zijn schaarse finai f*e middelen wordt belemmerd. Als iat: eel voorbeeld noemde ze de zorj |]e) kende toename, de laatste jaren mensen die zich te diep in de a den hebben gestoken. Dit is me 111S de hand gewerkt door de indring or wijze van reclame maken en dg ,eei beurt weer onder Invloed van d» - door Leo Kleyn HILVERSUM Geruchtmakende strafprocessen plaatsen een verdachte weken- of zelfs maandenlang in het middelpunt van de belangstelling. Na een veroordeling wordt over diens lot veelal weinig of niets meer vernomen. De omstandigheden waaronder de gevangenschap wordt ondergaan en de terug keer in de maatschappij, zoals dat heet, worden door ander, heter nieuws verdrongen. Als de rechter gesproken heeft, zwijgen de kranten, de radio en de televisie. t d lard I T a its en concurrentie en dat heeft dan maken met marktverzadiging. Geconstateerd wordt dat de m4 steeds minder doorzichtig zijn den. De consument wordt gecoi teerd met een steeds in ge wik* marktaanbod van goederen en t sten, waarvan kwaliteit, veilig De KRO start de korte Amerikaanse serie De Bas taard over het leven van Phil- lipe Charboneau, de in Frank rijk opgevoede en in het kolo niale Amerika avontuur zoe kende onwettige zoon van een Britse edelman. Ned. 2/20.27 Brandpunt Ned. 2/21.30 In Heel de Mens praat Han Peekei met een WA O-er die nieuwe zin aan zijn leven wist te geven. Ned. 2/23.00 Onder de titel De lieve vre de brengt de IKON een portret van een doorsnee kerkelijke gemeente. Ned. 1/23.05 Nederlandse pianocomposi ties van de oudere generatie in Muziek-op-Vier. Hilv. 4/15.00 De zangeres Marie-Cécile Moerdijk is te gast bij Jacques van Kollenburg. Hilv. 1/16.00 door Jac Kort AMSTERDAM Is het op zichzelf reeds opmerkelijk, dat ln acht dagen tijd twee gastdirigenten hun concert met een opera-ouverture openen, nog vreemder was het, dat beiden daarvoor dezelfde ouverture hadden gekozen. Verleden week was het de Amerikaan Lawrence Foster, die het A'dams Philharmonlsch Orkest dirigeerde, deze week begon ook de Italiaanse dirigent Carlo Maria Giulini zijn con cert met het Concertgebouworkest met de ouverture „Semiramide" van Rossini. Wie volgt Zij ging vooraf aan een compositie, die heel zelden op de programma's voorkomt: het Concert in D klein, opus 8. voor viool en orkest van Ri chard 8trauss, waarin Herman Kreb bers de viool-solist was. Dit concert stamt uit de Jaren 1881-'82. De gym nasium-leerling Strauss, zeventien jaar oud, tekende de eerste schetsen voor dit concert tijdens de les op ln zijn wiskundeschrift. In het geheel van de negentiende eeuwse vioolcon cert-literatuur, is het dan mischien geen hoogtepunt. Het is niettemin een zeer merkwaardig stuk van een vroegrijp componist, die met enorm vakmanschap en onvoorstelbaar raf finement te werk gegaan is. Iemand die op ieder gebied van wanten wrist, of het nu ging om een briljante solo partij, of om het componeren voor orkest, het had allemaal geen gehei men voor deze 17-jarige gymnasiast. Bovendien had hij reeds een buiten gewone zin voor muzikale verhoudin gen. Het eerste deel is geheel in de ietwat heroïsche stijl, het tweede dro merig en fijn van nuance, de finale speels, virtuoos en dansant. Zo ging het in die jaren. Herman Krebbers had een kolfje naar zijn hand. Hij speelde zijn solo partij zeer muzikaal en geïnspireerd, waarbij het orkest soms iets te luid begeleidde. Na de pauze volgde Ravels bewerking van de .Schilderijen-tentoonstelling'' van Moussorgsky. Bij mijn weten het Dit is een tekening van de 15-jarige Tsering Wangyai uit Tibet, die met vele andere kindertekeningen uit de bele wereld van 20 januari tot 5 maart te zien is in het Rotterdamse Museum Boymans-Van Beuningen. Het is daar tot een traditie geworden jaarlijks het werk te tonen van kin deren uit de SOS Kinderdorpen. Zo'n kinderdorp is een groep van tien tot twintig gezinshuizen waar ouderloze of verlaten kinderen een nieuw en blijvend tehuis vinden. Die dorpen zijn over de hele wereld te vinden. De expositie wordt begeleid door een catalogus waarin de kinderen over hun tekeningen vertellen. enige arrangement van een piano- werk, dat tot de concertzaal is door gedrongen en zich heeft weten te handhaven. Het is a.h.w. een nieuwe schepping geworden. Over werkeloosheid hoor je meest al praten door mensen met een goede positie en een uitstekend salaris. Dat is de klacht van veel werkelozen Ook van de nu 43- jarige Henk Huygers. Na zes jaren zonder baan en zonder doel weet hij beter dan alle deskundigen hoe je je als uitgerangeerde voelt. Om dat hij, zo eenvoudig als hij ls. zijn ervaringen en gevoelens voortref felijk weet te verwoorden, wordt de heer Huygers nu links en rechts gevraagd daarover te komen praten. Deze WAO-er heeft zelfs al enkele malen op verzoek van geestelijken de preekstoel beklommen om pa rochianen een beter inzicht te ge ven in het werkelijke bestaan van een werkeloze. Dat bestaan is voor velen wel echt anders dan een van vooroordelen bolstaande omge ving vaak denkt Een omgeving, die bot en liefdelooa discrimine rende opmerkingen maakt, waar door de getroffenen nog verder geïsoleerd raken. Ik hoop dat honderdduizenden kijkers onder de Indruk zullen ko men ais zij vanavond luisteren naar Henk Huygers. Hij steekt zijn levensverhaal af tegen Han Peekei, maar over diens brede schouders heen probeert hij leder een ervan te overtuigen dat het „Heel de mens" ook voor werkelo zen hoort te gelden. Helaas is dikwijls het tegenover gestelde het geval. Aan de kant gezet, verlies je niet alleen zoveel procent van je Inkomen. Je raakt ook veel vrienden kwijt En je sta tus. Een baan hebben, zegt Huy gers. is iemand zijn! „Maar. wie ben ik? een nul en niemand meer!" Zijn verhaal zit vol schrijnende plekken. Zonder sentimenteel te doen brengt hij je aan het ver stand wat het betekent, geen toe komstverwachting te hebben. En ook hoe hard de discriminatie een werkeloze treft, terwijl hij toch al diep in de put zit en door de span ningen thuis het contact met vrouw en kinderen dreigt te verlie zen. In de gesteldheid hervond Huygers toch zijn geestkracht. Hij voelt zich weer mens nu hij vrijwil ligerswerk doet en gedurende een paar uur met werkende mensen mag omgaan als schoonmaker ln een fabriek. Met de uitzending van dit indrin gende gesprek, dat voor ons alleen een spiegel is. geeft de KRO wel zijnswerkers. ambtenaren, geeste lijken en psychologen waardevol materiaal ln handen. Men zal er een goed gebruik van kunnen maken. Gelijktijdig met Heel de mens brengt de IKON een programma dat eveneens aandacht verdient. Ook al omdat de camera nu eens niet naar buiten zwaait maar naar binnen is gericht Het reilen en zeilen van een kerkelijke gemeen te in eigen land. Dit lijkt een na volgen van wat de NCRV voor de zondagmorgen doet in Soest. Een verschil is echter dat het portret van Leersum wordt gezien door de ogen van twee buitenkerkelijke filmers: Froukje Bos en Ruud Schuitemaker. Ik kan nog niet be oordelen of de een het leven meer van binnenuit tekent en de ander er op enige afstand tegenaan kijkt. Leersum werd. als vele plaatsen, in korte tijd een mengeling van autochtonen en .import". Dit leidt ook in het kerkelijk leven tot spanningen omdat een meer be houdende levensinstelling komt te staan tegenover vooruitstre vendheid. Pogingen van een ker- keraad om de schapen bij elkaar te houden, kunnen aan weerskan ten als ongewenste lapmiddelen worden ondergaan. Wat de één tever gaat. vindt de ander lang niet ver genoeg. In het IKON-programma lijkt de afstandelijkheid te groeien. Of het werkelijk in hervormd Leersum het geval is. onttrekt zich aan mijn waarneming. Mogelijk wordt zulks volgende week in het tweede deel duidelijker. Dan zal waar schijnlijk ook blijken van hoeveel invloed het langdurig ontbreken van een vaste predikant in deze gemeente is. Reeds gaan vele Leersummers elders ter kerke. Vroeger stond de kerk centraal en zij had een forse wiekslag. Maar een kerk van het midden wordt aan de vleugels als verlammend ervaren. Dat schaadt de gemeen schapsbeleving. waarnaar toch aan beide kanten wordt gezocht. Ook dat proeft de kijker uit dit filmportret. De IKON zal het bij deze twee delige verkenning van één ge meente niet kunnen laten, want er moeten in dit opgedeelde land veel meer facetten van geestelijk leven bestaan. Als je begint naar binnen te kijken, dient het oog naar meer kanten uit te gaan. Om eenzijdigheid te voorkomen en om naast symptomen van vervreem ding hoopgevende bewijzen van eensgezindheid te vindea In het VARA-programma „ZI en de wereld" zal de komende weken van die regel worden afgeweken. In vier uitzendingen, waarvan de eerste mor gen te beluisteren valt. zal een lang gestrafte vrouw opnieuw in het mid delpunt staan. Onder de titel „ZI en de zaak-Annie E." wordt aandacht besteed aan wat in het juridisch spraakgebruik een „cause célèbre" heet, wat wil zeggen dat er veel over te doen is geweest. De uitzendingen werpen de vraag op of achter deze zaak niet ten onrechte een punt is gezet. Annie E.. een nu 44-jarige vrouw, werd in 1975 door het gerechtshof in Arnhem veroordeeld tot twaalf jaar gevangenisstraf wegens moord op haar moeder. Hetzelfde hof had haar in 1966 vrijgesproken van moord op haar vader, nadat de rechtbank in Arnhem haar tot twaalf jaar had ver oordeeld. Van haar straf moet ze nog ongeveer vijf jaar uitzitten in de als vrouwengevangenis ingerichte toren van de „Bijlmerbajes" in Am sterdam. Het programma over Annie E. heeft een andere wending gekregen dan de samenstellers. Toni Bouwmans en Wim Kayzer, zich hadden voorge steld. Aanvankelijk was het de be doeling het portret van een langge strafte vrouw te schetsen, waarbij de nadruk zou liggen op de situatie waarin die vrouw zich bevindt en op de (on)mogelijkheden van de in het gevangeniswezen nagestreefde reso cialisatie. Bij de voorbereiding wer den de samenstellers in toenemende mate gekweld door twijfel over de vraag of Annie E. wel recht was ge daan. Hun belangstelling werd ge wekt voor wat aan de langdurige de tentie vooraf was gegaan. Vooroordelen Toni Bouwmans en Wim Kayzer heb ben de hand weten te leggen op psy chiatrische rapporten, processen-ver baal en ander materiaal uit het dos sier dat over Annie E. Is aangelegd. ZIJ riepen de medewerking in van rechters, aanklagers, advocaten, psy chiaters en anderen die bij de proces sen betrokken waren. De meeste be trokkenen bleken, na aanvankelijke toezeggingen, niet bereid te zijn hun visie op de zaak-Annie E. te geven. De programmamakers betreuren het vooral dat een van de rechercheurs die Annie E. in beide zaken verhoorde en die een belangrijke rol in de pro cesvoering heeft gespeeld, na enige aarzeling van medewerking afzag. Zo als morgen te horen is. voerde de inmiddels gepensioneerde politieman het opmerkelijke argument aan dat met het programma slechts een „ka pitalistisch" doel wordt nagestreefd. Zijn aandeel in de reconstructie van de zaak-Annie E., waartoe de portret tering is uitgegroeid, was van belang geweest met het oog op de poging van de samenstellers na te gaan in hoe verre vooroordelen het lot van de veroordeelde hebben bepaald. Daar naast verwijst de lange ondertitel van het programma: „Het vooroordeel is daarom zo gevaarlijk, omdat het de werkelijkheid niet is, maar er wel op lijkt." De vraag die in de uitzendingen aan de orde wordt gesteld, is of Annie E. bij haar berechting een eerlijke kans heeft gehad. Het is een vraag die niet wordt beantwoord, en misschien ook niet te beantwoorden is, maar die wel voortdurend aan de (mogelijk ook zelf bevooroordeelde) rechter moet worden voorgelegd. Het aan Annie E. gewijde programma stelt meer aan de orde dan de weder waardigheden van een huisvrouw die mogelijk, maar misschien ook niet, het slachtoffer van een gerechtelijke dwaling is geworden. De uitzendin gen bepalen de luisteraar bij de ge breken van een rechtsgang waarvan misschien wat al te lichtvaardig wordt aangenomen dat die in het algemeen wel vlekkeloos verloopt. Vooral daaraan ontlenen ze hun belang. Ze geven aanleiding zich af te vragen wat de bekentenis waard is van een verdachte die na urenlange verhoren bereid is desnoods toe te geven, zoals Annie E. zelf in haar gesprekken met Toni Boumans zegt, de keizer van Japan vermoord te hebben. Ze stem men ook tot nadenken over de vraag welke rol psychiaters bij de berech ting spelen, of over de vraag in hoe verre verslaggevers het vooroordeel over een verdachte bevestigen. De samenstellers hebben zich naar hun zeggen niet willen verdiepen in de vraag of Annie E. al dan niet schuldig is. Ze hebben wel de vinger gelegd bij een aantal zwakke plekken in een procesvoering die niet noodza kelijkerwijze de waarheid aan het licht hoeft te brengen. Dat kan, af gaande op de eerste uitzending, min stens zo meeslepend zijn als een rechtbankverslag. gezondheid, prijs en garantiebejf >gen niet meer te overzien zij#5 mogelijkheden om de consumen orl ders dan via zakelijke informal dei beïnvloeden zijn hierdoor t< r nomen. tz Veel kritiek op de reclame inf algemeen spitst zich toe op de1 of de activiteiten die de verkoo or vorderen nog wel gewenst zijn, i ,t r grenzen van de economische vanwege schaarser geworden gi? stoffen en energie en de aanslt dei ruimte en milieu dichterbij koniar< d rd Grote betekenis De minister van CRM zei aan voorlichtende reclame grote bt nis te hechten, en niet alleen van de medefinanciering van de onf'ei maar ook voor verbruikers drijfsleven. De financiële midkn van de omroep worden voor eet onbelangrijk deel verkregen u opbrengsten van de STER-rec|av Idv mi Financieel gaat het met de wins de STER goed. Voor 1979 is een n opbrengst van maar liefst /74pl joen begroot. Ine Indien besloten zou worden de t r me-ultzendingen te beëindigen, zouden de omroepbijdragen mefék ca 40,— moeten worden verhoéan De STER. die uit de oude villa gegroeid die sinds haar intrede Januari 1967 werd gebruikt, heel een nieuw gebouw laten zetten v inclusief de grond 4,5 miljoen gi^ heeft gekost. [R! Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM Nu al doemen de problemen op die de zenderkleuring met zich mee kan brengen. Met name de verslaggeving voor radio van de Tour de France zal een stuk eenvou diger moeten dan tot nu toe ge beurde. Per 1 april gaan namelijk de sportuit- zendingen van Hilversum 3 naar Hil versum 1. De NOS krijgt daardoor niet meer een blokprogramma met dezelfde disk-jockeys op de vaste uren en Tourverslagen ook op vaste uren. De programmamakers zullen nu steeds moeten „inbreken" ln de muziekprogramma's van de andere omroepen. spul 235e, den haag. tel. 070 - 463242. SBK Amsterdam Amstel 3^ (bij de Munt) 020 - 23 92 15 kunst lenen sparen kopen Mevr. J. W. 1* Winkel-van '1 Rial GALERIE DE OUDE RIJN exposeert van 15/12 tot 20/1/79 Patricia Seyen ten Ho sculpalns André de Regt etsen Erll Esselink gouaches Open woe. t/m za. v. 12-17 uur. STILLE MARE 4, LEIDEN. (Sfuvxller Voor een blijvende belegging schoonhe Exclusieve juwelen en horloges. Eigen ateliers voor het ontwerpen i vervaardigen van juwelen. Koningsplein 13, Herengracht 44 Amsterdam-C. Tel. 020-243026* Radboudkwartier 21, Utrecht Tel. 030-310846* van hoge kwaliteit Permanente verkoopexpo sitie elke do. en za. van 10- 12 u. op vrij.av. 19-21 u. en op andere tijden na af spraak. Toezending pros pectus op aanvraag. 03404 12285. 's avonds 17586. Ikoon: Petrus, Novgorod, 16e eeuw. Slotlaan 128 Zeist-Holland

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1979 | | pagina 4