Mlerlei geschiedenis
vioa'aww
NESCO wil Fez van ondergang redden
Nieuwe
)oeken
U' ifiJi
Juwelen
Utrecht
Roman
Lage landen
Standaardwerk over onze
zeegeschiedenis voltooid
Nieuwe boeken
Afstandengids
Nederland
IUDAG 12 JANUARI 1979
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
H 15
fOMETERS' van Bert Bolle.'
»oek BV. Prijs: 23,50.
me in de loop der jaren nog wel
gevraagd: Kun je niet de titel
i een boek noemen, waarin ik flink
tinformatie kan krijgen over baro-
ters? Al die gevallen heb ik door-
ins moeten afdoen met een nega-
ve reactie. Een specialistisch boek
I barometers bestond er in ons
d eenvoudig niet, maar sinds kort
lat anders.
„Barometers" van Bert Bolle is
|wel alles te vinden, wat er rondom
weerglas te koop is en wat het
ke is: de Maartensdijkse anti-
ir-publicist Bolle vertelt en legt
allemaal uit op een wijze, die ook
niet-direct geïnteresseerde beslist
t
heb ik uit hoofde van mijn beroep
l te maken met barometers en
ografen, maar in dit boekwerk
d ik diverse curiosa, die me tot nu
onbekend waren. Dat Celcius
nu gaat het over de thermometer,
ook bij de barometer een belang-
e rol speelt het kookpunt op 0
den stelde en het vriespunt op 100
den (zijn vriend Linnaeus draaide
om), had ik jaren terug nog wel
s ergens gelezen, maar dat er in de
eeuw vijftien verschillende ther-
f eterschalen geweest zijn, dat er
en mijnbarometers bestonden,
er haverbaard-hygrometers ge-
t zijn en stormglazen uitgevon-
werden, waarin kamferkristallen
Icohol aangaven hoe het weer zou
den (men heeft tot vandaag de
zo'n stormglas nooit aan de praat
nen krijgen), was nieuw voor me.;
emaal mooi wordt het als we le-
dat niet de Italiaan Torricelli,
ir de Nederlander Ghijsbrecht de
ikere de eerste is geweest, die een
iterweerglas" uitvond. Dat was
al in 1619, een kwart eeuw voor
ricelli.
Ie heeft het document, waarin dit
it te lezen, zelf gezien. „Het staat
mstotelijk vast," schrijft hij. U
begrepen hebben, dat ik dit werk
m aanbeveel bij de liefhebbers,
in de tweede helft van het boek
groot aantal afbeeldingen met
wgezette beschrijving van allerlei
ometertypen zal aantreffen, waar-
er heel oude en curieuze.
HANS DE JONG
itricia Highsmith: Edith's
Igboek
tg. Bert Bakker, Amsterdam,
intact paperback) Omvang 310
Prijs 29,50
roman „Edith's Dagboek" van
icia Highsmith verhaalt van
vrouw die door haar man wordt
laten, en die met een futloos (nu
dan als dorpsgek optredend)
bntje achterblijft. Deze vrouw,
ith Howland, kan de grauwe wer-
jkheid om zich heen steeds min-
verwerken.
vlucht in haar dagboek, waarin
i aanvankelijk de werkelijkheid
:hrijft, maar al spoedig een fan-
liewereld opbouwt, waarin zoon
jffie geen slampamper is maar
succesvol ingenieur die geluk-
is gehuwd met een beeldschoon
sje.
schrijfster weeft er andere mo
ren doorheen. Edith verdient
kost aanvankelijk als jouma-
maar krijgt door haar kriti-
houding tegenover de oorlog in
[tnam, het publiek tegen zich.
slotte moet ze een baantje als
Loopster aannemen, maar als
Skt dat ze toch nog publiceert in
lergroundbladen, wordt ze ont-
;en.
Liturgische borstversiering voor een kroningsceremonie
Door W.F. Stafleu
Er verschijnt op het ge
bied van de min of meer
populaire geschiedbe-
schrijving nog onvermin
derd veel. Brede be
schouwingen, samenvat
tende werken, een enkele
biografie of historische
roman, platenboeken
aan de blijkbaar groeien
de vraag wordt ruim
schoots tegemoetge
komen.
Een prachtige uitgave is Ciryl
Aldreds deskundige boek over de
juwelen van de Farao's. Het is
een wonder dat er ondanks alle
plunderingen in de loop der eeu
wen, waarvan verhalen als van
Ali Baba en Aladdin spreken, nog
zo veel bewaard is. Er moeten in
het oude Egypte wel ontzaglijk
veel sieraden gemaakt zijn. Veel
goud het land had enorme
goudvoorraden in de grond
kralen als bij geen ander volk uit
de oudheid, faience, cloisonné,
halfedelstenen, glas. De interes
sante tekst en niet minder de 109
uitvoerig toegelichte kleurenillu
straties (hoofdzakelijk in het
Egyptisch Museum te Cairo ge
maakt) getuigen van indrukwek
kend vakmanschap. Helaas
wordt, aldus de schrijver, niet
alles even zorgvuldig bewaard:
veel is in de musea beschadigd en
aan corrosie onderhevig.
De reeks Geschiedenis in veel
voud is opgezet om een themati
sche keuze uit de historische lite
ratuur te publiceren. Dr. C. A.
Rutgers stelde in dit kader een
boekje samen over de Utrechtse
bisschop in de middeleeuwen.
Onder anderen prof. Slicher van
Bath ziet in het bisdom Utrecht
het geestelijke centrum van de
noordelijke culturele eenheid,
aangenomen dat de Nederlandse
cultuur twee kernpunten kent:
een ten noorden en een ten zui
den van de grote rivieren. Taalge
meenschap en staatsgemeen-
schap zijn in onze geschiedenis
niet hetzelfde; de taal maakt het
volk niet; er zijn méér elementen.
De oorsprong van het Nederland
se volk ligt in deze visie dan ook
in de middeleeuwen en niet in de
Juwelen van de farao's, door Cyril
Aldred. Uitgave Fibula-van Dis-
hoeck, 128 blz.. f 24.50.
De Utrechtse bisschop in de mid
deleeuwen, red. dr. C. A. Rutgers.
Uitgave Nijhoff, 187 blz., f29.50.
Maria van Bourgondië, bruid van
Europa, door Mart Janssonius.
Uitgave Thieme, 120 blz., f 19.50.
De laqe landen: Prehistorie tot
1500, door H. Jansen en R. v.
Caenegem. De lagen landen
1500-1780 door I. Schöffer, H. v.d.
Wee en J. A. Bornewasser. De
lage landen 1780-1940 door E. H.
Kossmann. Uitgave Elsevier.
De Boerenoorlog in beeld, dooi
Johannes Meintjes. Uitgave Fibu
la-van Dishoeck, 172 blz., f34.50.
stijd tegen Spanje. Een aantal
aspecten van de middeleeuwse
geschiedenis worden aan de hand
van het onderwerp verduidelijkt.
Het boekje lijkt me eerder voor
vakhistorici dan voor leken
bestemd.
Een boekje van Mart Janssonius
over Maria van Bourgondië (1457-
1482) wordt door de uitgever als
historische roman aangekon
digd. Aan een eerste vereiste:
concentratie op de hoofdpersoon,
wordt echter nauwelijks voldaan.
Het is meer een historische ver
telling, waaraan ongetwijfeld een
degelijke studie ten grondslag
heeft gelegen. Erg boeiend is het
niet geworden, helaas. Was een
biografie niet beter geweest? Het
boekje is ook nogal goedkoop uit
gegeven.
In de bekende reeks zwarte boe
ken van Elseviers Historische Bi
bliotheek is een complete ge
schiedenis van de Lage Landen
verschenen. De periode 1780-1940
werd al beschreven in. een eerdei
uitgekomen werk van Koss
mann. Nu zijn ook de delen pre
historie tot 1500 en 1500-1780 er.
Samen vormen ze als het ware
het tekstboek van de driedelige
WP Geschiedenis der Nederlan
den, die in 1977 rijk geïllustreerd
uitkwam. Wie minder in de plaat
jes dan in de tekst geïnteresseerd
is, kan hier terecht. Indertijd zijn
in deze krant zowel aan het boek
van Kossmann als aan de WP
vele goede woorden gewijd, die ik
niet hoef te herhalen. De namen
van de samenstellers zijn waar
borg genoeg.
Muurschildering: Ramses III in het graf te Thebe
Er was een tijd dat iedere Neder
landse jongen via de boeken van
Penning meeleefde met het weJ
en wee van de Boeren, die eind
vorige eeuw strijd voerden tegen
de Engelsen in Zuid-Afrika. De
held van Spionkop, Christiaan de
Wet, Botha, Potgieter, allemaal
beroemde namen waren dat toen.
Jongeren van nu lezen andere
dingen over dat land, en nu zijn
andere namen bekend geworden,
zoals die van Soweto. Het duurt
dan ook wel even voor je eraan
toekomt, een platenboek over de
Boerenoorlog door te kijken.
Maar het was wèl net de tijd dat
de eerste persfotografen optra
den, en het moet gezegd worden
dat Johannes Meintjes met hun
werk een uitstekende documen
tatie heeft samengesteld, die ook
voor de geschiedenis van de foto-"
grafie van belang is.
Het boek ademt geen nationalis
tische geest. Het is wel een erg
„blank" boek, in die zin dat het in
woord en beeld uitsluitend over
blanken gaat.
langzaamaan een psychiatrische
patiënte wordt, maar de schrijfster
is er niet in geskaagd de langzaam
om zich heengrijpende waanzin
voelbaar te maken. In feite heeft
het boek een slaapverwekkend tem
po en is rijkelijk gelardeerd met een
ongeloofwaardige scènes.
Bij een langzaam wurgender wor
dend isolement en een groeiende
geestelijke verwarring, zouden de
aantekeningen in het dagboek
gaandeweg iets van dat verval moe
ten weerspiegelen. Maar het dag
boek blijft de naïeve voortzetting
van een fantasieverhaaltje. Jammer
is ook dat het dagboek in weerwil
van de suggestie die van de titel
uitgaat een al te magere rol
speelt.
Kaj Lund: CREATIEF MET TOUW.
Oorspr. titel Tovvaerkskunst.' Vert.
J. M. A. G. Hendriks. Uitg. Hollandia
BV, Baarn. 143 blz.; prijs 22.50.
Veel zwart-wit foto's van werkstuk
ken en werkwijzen van heel veel van
wat van en met touw gemaakt kan
worden eisen de meeste ruimte op in
dit specifieke „touw"-boekje.
Of je het bezig zijn met touw nu
knutselwerk vindt of het als touw
werkkunst wilt zien, het is en blijft
een creatieve werkzaamheid.
Het werken met touw, wat vooral de
„zeeman" beroepshalve deed en doet,
heeft echter nog veel andere mis
schien wat minder bekende moge
lijkheden.
Als we even door de vele vaktermen
als hengsels, stroppen, plattings, kat-
nings en knopen, die stuk voor stuk
heel duidelijk worden besproken,
heen bijten, kunnen we aan veel nut
tige voorwerpen als b.v. onderzetters,
handvaten, ceintuurs of schoenzolen
beginnen. Of met de verworven ken
nis flessen, glazen of potten versieren.
Voor liefhebbers een boeiende bezig
heid, al was het alleen maar om eens
met de apevuist of de varkensrug te
experimenteren. Voor de goede leer
ling tot slot nog enkele aardige figu
ren in vrij touwwerk.
Kaj Lund geeft ons de kans de vrije
tijd, spelend met touw, nuttig op te
vullen.
Volkssprookjes uit Nederland en
Vlaanderen, door J.W.R. Sinninghe.
Uitg. Kruseman, Den Haag.
Omvang 220 pag. Prijs 27.90
Er zijn vrolijke en droevige en er
zijn zinnige en volslagen onzinnige
bij. Maar waarheen de veelal bizar
re fantasie de lezer ook leidt hij zal
er door geboeid worden.
Sinninghe heeft de bewerking van
de 78 sprookjes afgestemd op het
gehele gezin. Zijn vrouw Anke
heeft het boek geïllustreerd. Het is
jammer dat zij zich ditmaal niet
heeft kunnen uitleven in de fraaie
kleurstellingen waarom haar werk
bekend staat.
„Liefde in St. Petersburg," door
Heinz G. Konsalik, uitgave De Boe
kerij Amsterdam/Brussel, prijs
22,50, 197 blz.
Een verhaal over de liefde van een
Duitse officier voor de adellijke doch
ter van een Russische generaal. De
vlam springt over op de avond van
oudjaar 1913 en is nog niet gedoofd in
1975. Tussen die jaartallen spelen re
voluties en oorlogen hun vernietigen
de rol. Konsalik, de auteur die ln drie
maanden kans ziet nieuwe omvang
rijke romans aan zijn uitgebreid oeu
vre toe te voegen, geeft op de hem
eigen wijze verslag van de beproevin
gen die het echtpaar, tot hun huwe
lijk in 1920 in Parijs, ondervindt.
„Klipperschepen jagen naar Lon
den" door John Edward Masefield.
Uitgave De Boer, Maritiem in
Bussum.
Eerder verschenen onder dezelfde ti
tel bij L. J. C. Boucher, Den Haag.
Prijs 35 (intekenprijs 29.50 in de
Bibliotheek der Zeven Zeeën), 226 blz.
Al iets langer dan twee jaar geleden verscheen deel I van de
Maritieme geschiedenis der Nederlanden. Dezer dagen ontvingen wij
het vierde en laatste deel, waarmee een uitzonderlijk standaardwerk
over de zeegeschiedenis van de Lage Landen, van de vroegste tijden
tot heden, gecompleteerd is.
Volledigheidshalve sommen wij summier de totale inhoud nog even*
op: Deel I omvat de prehistorie tot de val van Antwerpen in 1585:
Deel H beschrijft de Gouden Eeuw 1585-1680; Deel IH verhaalt het
einde van deze eeuw tot de overgang van zeil naar stoom 1680-1850 en
het ook nu weer even fraai en rijk geïllustreerde Deel IV vermeldt het
begin van de stoomvaart tot heden.
Een groot aantal auteurs is, dank zij voortreffelijk teamwork, er in;
geslaagd een historisch rijke en zeer lange tocht te beschrijven die de'
lezer blijft boeien. Uitgebreide registers bevorderen het naslaan van
de zeer vele bijzonderheden over alle aspecten van de zeegeschiede
nis van Nederland en België. De vier delen, die samen zo'n 1600
pagina's bevatten, zijn verschenen bij De Boer Maritiem. De inteken
prijs is 95, losse delen kosten 115.
je vanuit het Midden-Atlas gebergte in Noord-Marokko op de top van de Meriniden bent
Igeland, ligt daar opeens de vlakte van Saïs. En pal in het hart daarvan: Fez, één van de
)iendste steden ter wereld, qua schoonheid naar het lijkt onovertroffen: een donkere,
imige burcht, zwaar ommuurd, met een weelde aan architectuur in de vorm van paleizen
ïoskeeën. Eromheen het stralende wit van modernere stadsdelen.
één van de indrukwekkende
rten gegaan, raak je in de stad zelf
en meer onder de indruk. Med-
;n Fez-Jdid, die samen de oude
vormen, hebben veel weg van
gigantisch, exotisch museum
althans op het eerste gezicht,
nog lijkt zoals het eeuwen gele-
|was terwijl het leven er alledaags,
on-Westers, doorgaat. Een kleu-
rumoerig gewemel van tiendui-
ïen mensen; handel en wandel,
je ook gaat. Veel kleinindustrie
en dieren, ezels en ossen (voor
i's is alles te smal), kuddes scha
lie met veel kabaal door de hon-
;n bochtige straatjes worden ge
in.
schijn kan bedriegen, want Fez
pt met een veelheid van zeer
blexe problemen, iets wat zich
[in haar uiterlijk weerspiegelt,
onheid-in-verval en sociaal-eco-
sche ellende vertonen zich in
nhang met elkaar als je wat lan-
llijft rondlopen.
stad. eens hét centrum van
dienst, wetenschap en moraal in
jthele Arabische wereld van Afri-
roeide na de (vermoedelijke)
Ling door Idriss I in 753 zeer snel.
i afgelopen vijftien jaar verdub
de bevolking zich tot 425.000.
van 60 procent binnen de oude
ruiren woont en deels werkt.
haar functie als cultureel
fitscentrum betreft behalve
door Mekka en misschien Bagdad
nooit overtroffen binnen de wereld
der Islam is Fez lang niet meer wat
het geweest is. Nog steeds werken er
(schrift)geleerden van naam en de in
825 gestichte Karayouine-universi-
teit trekt veel studenten uit Marokko
en van elders. Maar de stad. eens
voorzien van 785 moskeeën, heeft be
halve in toeristische zin, veel minder
uitstraling dan voorheen.
Tanende glorie
Dat de glorie van Fez sterk tanende
is. kun je goed zien ook. Want het
eeuwenlang trotse bolwerk van weel
de en macht (ook economisch) heeft
tegenwoordig veel weg van een uitge
woond paleis met een teveel aan. gro
tendeels verpauperde bewoners. Zij
die de grond en wat zich hierop be
vindt, in bezit hebben, wonen vooral
buiten de muren, in heel wat gunsti
ger omstandigheden: onvervuild.
ruim, vaak riant.
Aan restauratie van al het fraais is al
een eeuw lang vrijwel niets meer ge
daan. Veel oude gebouwen zijn halve
ruïnes, muren zakken in. Vuil. on
kruid en ratten dringen op. En ocjk
het interieur van menige moskee, me-
dersa (theologische hogeschool) en
paleis, met tuinen, bronnen, houtsnij
werk. mozaïeken (het befaamde Fez-
blauw) verkeert, voorzover het niet
werd verkwanseld, in hevig verval.
Dit alles heeft er al in 1976 toe geleid Fez is van oudsher een erg ongezonde
dat de UNESCO na Venetië, nu ook
Fez tot „universeel historisch monu
ment" in nood uitriep, en het besluit
nam de stad van haar dreigende on
dergang te redden. De acties om het
geld voor deze restauratie te verza
melen (destijds dacht men aan twee
miljard gulden) starten begin dit
jaar; verschillende teams van des
kundigen. door de Marokkaanse rege
ring en UNESCO in Fez gènstalleerd,
zijn echter al enkele jaren bezig de
zaak te bestuderen. Hun rapporten
zijn onlangs verschenen. Hieruit
blijkt dat men niet klaar is met het
restaureren van een aantal gebou
wen. De hele Medina vormt een be
dreigd cultuurmonument, het be
houd van alle schoonheid-in-steen is
nauw verbonden met het lot van zo'n
kwart miljoen mensen in hun antie
ke. vervallen woon- en werkruimtes,
met wegennet en riolering. In feite
moet de hele oude stad op de helling
en kan men onmogelijk voorbijgaan
aan de totale sociaal-economische in
frastructuur. Het magistrale „cultu
rele erfgoed" valt pas te redden als
het sociaal-economisch moeras waar
in velen verkeren, wordt gedempt. Al
met al een klus die z'n weerga niet
kent in de geschiedenis der stadsver
nieuwing. Want vrijwel niets in Fez is
aangepast aan de moderne levensbe
hoeften.
Ongezonde stad
stad; de honderden scholen werden
rond het jaar 1000 al beschreven als
kweekplaatsen van tbc en andere
ziektes. Dat is nog steeds zo: er zijn
slechts een paar (slecht onderhou
den) parken en de Oued Fez, een
onderaards riviertje, is een open riool.
De mensen leven in donkere, kleine
ruimtes, dicht op elkaar gepakt, grote
gezinnen in meestal één kamertje,
deerlijk verkrot. De huur ervan wordt
elk jaar hoger.
Vanouds was Fez óók een centrum
van zeer verfijnde kunstnijverheid.
Dit én de nood op het platteland
werkte de groei in de hand. Maar
sinds het begin van deze eeuw ging
men steeds meer van het oude hand
werk over op machinale bewerking
van leer. koper, wol, hout en textiel.
Vlak tegen de oude stad aan liggen
nu vier vrij grote industrieterreinen,
waar men overigens ook al met ruim
tegebrek heeft te kampen: tweehon
derd bedrijven wachten op een licen
tie. Ook deze problemen, die direct
met de werkgelegenheid van doen
hebben, zullen in het UNESCO-plan
moeten worden opgelost.
De industrialisatie heeft zowel de om
vang als de kwaliteit van het oude
handwerk sterk benadeeld. In de 150
grote bazars en talloze kleinere
soukhs is nog van alles te krijgen,
maar het echte vakmanschap achter
dit fraais wordt minder. En zowel
produktie als handel worden be
heerst door een steeds kleinere groep
kapitaalkrachtigen; armoe en werke
loosheid zijn hier in groeiende mate
het gevolg van.
Toch zijn de experts optimistisch ge
stemd Eén van de drijvende krach
ten achter het plan. stadsarchitect J.
P. Ichter, een Fransman die al 17 jaar
in Fez woont: „Men kan geen oude
stenen herstellen als de samenleving
daarbinnen ziek is. Slechts door ver
paupering en overbevolking een halt
toe te roepen, kan Fez worden gered."
Hij keert zich fel tegen vernieuwing
in westerse zin (betonbouw, cityvor
ming), al wil hij de stad, met behoud
van zijn oude karakter, wél leefbaar
maken.
Hoe men dit alles precies denkt te
bereiken, wordt echter allerminst
duidelijk. Sanering binnen de huidige
situatie lijkt vrijwel onmogelijk; de
bevolkingsdruk in de binnenstad
moet. althans gedurende de restaura
tie sterk verlicht worden Maar velen
zullen hun (tijdelijk?) verdwijnen als
deportatie beschouwen. En hun
angst lijkt gerechtvaardigd als je bij
voorbeeld de nieuwe wijken voor de
arme bevolking rond steden als Ra
bat en Casablanca ziet: zeer goedko
pe hoogbouw, kazernes, binnen enke
le jaren verkrot. In feite vallen de
spontaan groeiende bidonvilles
(slums) vaak te verkiezen boven dit
soort nieuwbouw.
Nooit meer terug.
Velen van hen zullen bovendien nooit
terug kunnen keren: omdat alles in
de vernieuwde stad veel duurder zal
worden én omdat een overbevolkt
Fez binnen korte tijd wéér een ruïne
zal zijn. Van de kant der bevolking,
voor wie het leven binnen het ver
trouwde groeps- en familieverband
uiterst belangrijk is. valt dan ook veel
verzet te verwachten Dit zal. zoals in
Marokko gebruikelijk, met harde
hand worden gebroken
Gevaarlijker voor het UNESCO-plan
door Anton Oskamp
(uitgevoerd door de Marokkaanse
overheid) lijkt de te verwachten nega
tieve houding van hen die de grond,
huizen en nering in Fez bezitten en
controleren. Op langere termijn zijn
zij uiteraard sterk gebaat met een
stad die behalve cultureel ook soci
aal-economisch gerestaureerd is.
Maar men denkt hier meestal niet erg
ver vooruit...
Een gunstige factor is wél dat de
godsdienstige leiders zich pal achter
het plan van UNESCO gesteld heb
ben. Fez is als religieus centrum nog
steeds van belang. Hun invloed is
groot. Voor hen (én voor de koning,
erevoorzitter van de „Commissie ter
redding van Fez") lijkt het plan ech
ter allereerst een prestigekwestie te
zijn.
Een opening, gedichten van T. van
Turnhout. Uitg. De Beuk, Amster
dam. 35 blz. 9.50.
AO-boekJe nr. 1746: Perpetuum mo
bile door N. Baaijens. Uitg. Stichting
IVIO. Lelystad. 20 blz. 1.75.
Tragedie op Texel, 8ste geheel herzie
ne uitgave aangevuld met 64 fotopa
gina's. door J. A. van der Vlis. Vijftig
ooggetuigen vertellen over de Georgi
sche opstand tegen de Duitsers op 6
april 1945. Uitg. bv v/h Langeveld en
De Rooy, Den Burg 128 pagina's
tekst. Geen prijsopgave.
Succes en carrière, methode en tech
niek. Geschreven door M. Korda.
Uitg. Meulenhoff, Amsterdam. 233
blz. 24.50.
Verschenen is de Afstandengids Ne-
derland. Een naslagwerk voor de be-
paling van afstanden tussen wille-
keurige plaatsen in Nederland.
Het alstandenregister bestaat uit
166.000 rechtstreeks afleesbare af
standen tussen 3640 steden, dorpen,
verkeersknooppunten. 27 vliegvel
den, 43 havens, 98 industrieterreinen
en 29 grensovergangen. Het kaarten-
gedeelte omvat 365 regionale wegen
kaartjes in kleur.
Ten behoeve van het vervoer van
gevaarlijke stoffen wordt een over
zicht gegeven van alle tunnels, alsme
de van alle pontverbindingen met
dienstregeling, toelaatbaar gewicht,
telefoon enz. Voor het grensover
schrijdend verkeer is een apart regis-
ter opgenomen met alle afstanden
vanuit de 29 grensovergangen met
een overzichtskaart.
De gids kan met name als leidraad
dienen voor de berekening van trans
port- en vervoerskosten en verhuls-
kosten. Daarnaast kan hij zijn dien
sten bewijzen bij het doen van belas
tingaangiften. het vaststellen van
reiskostenvergoedingen, route-plan
ning (autorallys) en bij toerisme.
De Afstandengids Nederland is een
uitgave van Delta Atlas. Antwoord
nummer 1 in Eindhoven. De prijs
bedraagt ƒ118 plus btw en porto-
kosten.
