kleine
krant
Onduidelijkheid belemmert
uitspraak over zoutlozingen
Trouw de
Phnom Penh valt
Jaar van het kind begint bij de baby
r
i
Oorlog in Cambodja
Kleren kopen
Helmut Cardon:
jeugdschaker
O
->c
Levenslang
~l
Deskundigen bij voortzetting Rijnproces
Meisje gedood
door kolendamp
Symposium over babyzorg en ontwikkeling
DINSDAG 9 JANUARI 1979
BINNENLAND
TROUW/KWARTET P 6 - RH
QA(
9 januari 1979
De kleine krant
Medewerkenden
Piet Hagen
Hanneke Wijgh
Rimmer Mulder
Gilles Stoop
Brieven aan Trouw
De kleine krant
Postbus 859. Amsterdam
Walvissen
Walvissen mogen niet lan
ger gestoord worden tij
dens bet paren en bet zo
gen. Dat zegt de Ameri
kaanse regering, die stren
ge boetes heeft ingesteld.
Wie toch op walvissen
jacht gaat, moet voor zijn
nieuwsgierigheid 20.000
gulden betalen. De laatste
jaren maakten steeds meer
mensen een tochtje naar de
zee om de walvissen te be
kijken. In hoge snelheid
voeren de bootjes langs de
parende walvissen en de
walvissen die hun jongen
aan het zogen waren. Van
de schrik hielden de wal
vissen op. De Amerikaanse
regering is bang dat de wal
vissen uitsterven.
Gastank
De ouders van Huissen, een
plaatsje dicht bij Arnhem,
hebben hun actie gewon
nen. De tank met vloeibaar
gas, die dicht bij de kleuter
school en de lagere school
ligt opgeslagen, zal worden
verwijderd. De ouders had
den hun kinderen zolang
thuis gehouden. Zij zijn
bang dat de tank ontploft.
Vloeibaar gas is namelijk
erg brandbaar. De kleuters
van Huissen hebben al die
weken op het gemeentehuis
spelletjes gedaan.
Van onze redacteur
PHNOM PENH De oorlog tussen Vietnam en
Cambodja, twee communistische buurlanden in
Zuid-Oost Aziè, lijkt bijna beslist. De hoofdstad
van Cambodja, Phnom Penh, is al gevallen.
Het ziet er naar uit dat Cam
bodja een soort provincie
wordt van een vergroot Viet
nam. Natuurlijk wel met een
eigen regering, maar dan een
tje die doet wat het veel ster
kere Vietnam wil.
Hoe is het mogelijk dat twee
landen die allebei zolang ge
vochten hebben tegen Franse
en Amerikaanse overheersing
nu ze eenmaal „vrij" zijn el
kaar in de haren vliegen?
Vanuit Europa is dat moeilijk
te begrijpen.
Vietnam heeft in z'n oorlog
tegen Amerika (die in 1975
was afgelopen) hulp gekregen
van China, maar vooral ook
van Rusland. Deze twee com
munistische superlanden
kunnen slecht met elkaar op
schieten. Vietnam heeft later
steeds meer de kant van Rus
land gekozen. Waarschijnlijk
ook wel omdat de Vietname-
zen bang waren dat ze anders
door China zouden worden
overheerst.
Cambodja stond na 1975 aan
de kant van China. Het land
werd met harde hand gere
geerd naar Chinees voor
beeld. Daarbij zijn honderd
duizenden mensen omgeko
men. Nu hebben Vietnamese
troepen samen met opstande
lingen uit Cambodja zelf een
groot deel van het land ver
overd. Het Cambodjaanse le
ger is op de vlucht. Of de
Cambodjanen een tegenaan
val voorbereiden is nog niet
te zeggen.
Een nieuwe sport: plankijszeken. Je gebruikt hetzelfde zeil als voor het gewone plankzeilen.
Als ie valt kom je wel harder terecht. Maar je blijft droog.
M kind (XWrw Kr»nt «i
„Kleren dragen die Je wil, ja.
Ze zelf kopen, nee. Ik kan me
goed voorstellen dat ouders
hun kinderen van acht, tien,
twaalf of veertien niet zo
maar op straat zetten met
honderd gulden om kleren te
gaan kopen".
(Over het zelf beslissen of je
dieren wilt:) „Ik vind dat je
wel moet proberen om dit van
de kant van je ouders te be
kijken. Het zit er dik in dat je
ouders het dier moeten ko
pen, voer, eventueel een kooi,
en dan komt daar nog bij dat
kooien moeten worden
schoon gemaakt, honden uit
gelaten, enz. Het is gewoon zo
dat veel kinderen een huis
dier willen hebben, en als het
nieuwe er af is, zorgen ze er
niet meer voor en moeten de
ouders het doen".
Jon Laman (14)
Badhoevedorp
Zelf beslissen wat je op tv
ziet? „Dat mogen wij voor
negen uur altijd". Meepraten
over verhuizen? „Dat vinden
wij heel, heel, heel en nog
eens een keer heel goed".
Kundien Haan (12)
Martien van Rijn (12)
Amstelveen
„Als er regels voor de rechten
van het kind worden vastge
legd. moet er ook staan vanaf
welke leeftijd. Misschien zijn
er ook wel kinderen die de
rechtenhvillen bedenken voor
kinderen vanaf zes jaar."
Saskia Mudde (12)
Zwolle
Helmut Cardon (15) is als zes
tiende geëindigd op het we
reldkampioenschap jeugd-
schaken. De wedstrijd werd
gehouden in Sas van Gent, de
woonplaats van Helmut. In
totaal waren er 40 deelnemers
uit 38 verschillende landen.
Nederland mocht drie scha
kers leveren. Behalve Helmut
deden mee Amoud Dokkum
(15 jaar. 27ste plaats) en Rob
Nlo Bertholee (15 jaar, Neder
lands jeugdkampioen, 32ste
plaats).
Helmut is niet alleen lid van
de schaakvereniging Het Wit
te Paard in Sas van Gent,
maar ook van een Belgische
vereniging. In België is hij de
beste jeugdschaker. Natio
naal kampioen kan hij daar
niet worden, omdat hij geen
(echte) Belg is.
Jonge schakers hebben het
niet zo makkelijk als jeugdi
ge voetballers of atletes, die
topprestaties leveren. Voor
schaakkampioenen bestaat
niet zo'n gedegen training als
voor andere sporten. Helmut
Cardon zit op het gymnasium
en gaat één keer per week
naar Utrecht om te trainen, "s
Middags om drie uur vertrekt
hij met de bus. 's Avonds kan
hij nog net de trein naar Vlis-
singen halen, maar daar moet
hij dan blijven logeren.
De Drie van Breda moeten nu maar eens
vrij. Dat staat in een brief die professor
Diepenhorst heeft geschreven aan de mi
nister van justitie. Die „Drie van Breda"
zijn drie oorlogsmisdadigers die al vanaf
het einde van de Tweede Wereldoorlog
gevangen zitten. Dat is dus al bijna 34
jaar. Het grootste deel van die tijd hebben
ze in de gevangenis van Breda gezeten.
Vandaar de „Drie van Breda".
Het is erg ongewoon dat in Nederland
mensen zo lang achter elkaar in de gevan
genis zitten. De drie oorlogsmisdadigers
waren eerst ter dood veroordeeld, maar
die straf is later veranderd in levenslange
gevangenisstraf. Dat betekent letterlijk
dat zij tot hun dood in de gevangenis
moeten blijven. Er zijn landen waar dat
ook gebeurt. Iemand die in West-Duits-
land tot levenslang wordt veroordeeld
moet er maar op rekenen dat hij de rest
van zijn leven niet meer vrijkomt.
'Op jaren'
In Nederland vinden ze dat iedereen toch
de kans moet hebben ooit weer eens vrij te
komen. Iemand die hier levenslang heeft
gekregen wordt daarom „op jaren gezet".
Dat betekent dat hem wordt beloofd dat
hij na een flink aantal jaren toch weer
vrijkomt, als hij zich in de gevangenis
maar behoorlijk gedraagt. Daarom zitten
mensen die levenslang hebben in Neder
land eigenlijk nooit langer dan twaalf tot
vijftien jaar in de gevangenis.
9 januari 1979
De „Drie van Breda" zitten al heel wat
langer. Dat komt doordat het hier om
oorlogsmisdadigers gaat: mensen die zijn
veroordeeld voor alles wat zij in de oorlog
hebben gedaan. De meeste van hun soort
genoten zijn al lang vrij, maar min of meer
toevallig zijn de drie in Breda blijven
zitten. Er zijn mensen die zeggen laat ze
nu maar gaan, dan zijn wij er van af. Maar
wat deze drie hebben gedaan is veel erger
dan een gewone misdaad. Er zijn in Neder
land mensen die nog steeds last hebben
van wat er in de oorlog is gebeurd. En die
vinden dat die drie maar in Breda moeten
blijven, levenslang.
door Hans Schmit
ROTTERDAM In het proces dat drie Zuidhollandse tuinders en de Stichting Rijnwater
hebben aangespannen tegen de Franse kalimijnen, bestaan nog te veel onduidelijkheden om
aan te kunnen geven of de zoutlozingen van de kalimijnen op de Rijn onrechtmatig zijn. De
Rotterdamse rechtbank wil daarom eerst nadere gegevens van de drie tuinders, terwijl zij zich
bij de voortgang van het proces zal laten voorlichten door deskundigen.
Overigens zal de stichting Reinwater
niet meer aan die voortzetting kun
nen deelnemen: in het tussenvonnis,
dal de Rotterdamse rechtbank giste
ren wees. is de stichting niet ontvan
kelijk verklaard om als partij in het
proces op te treden.
De stichting heeft volgens de recht-1
bank geen belang bij de zaak: zij lijdt
geen schade en vordert geen vergoe
ding van die schade, zoals de drie
tuinders. De stichting Reinwater zal
vandaag beslissen of zij tegen die
uitspraak in hoger beroep zal gaan In
ieder geval zal de stichting de strijd
van de tuinders blijven steunen.
De drie tuinders en de stichting Rein
water begonnen het proces in oktober
1974 De kalimijnen lozen dagelijks
gemiddeld twintig miljoen kilogram
keukenzout op de Rijn en zijn daar
mee verantwoordelijk voor bijna
veertig procent van de totale zout-
vracht van de Rijn wanneer deze Ne
derland binnenkomt.
De tuinders lijden schade door het te
hoge zoutgehalte van de Rijn en zij
willen dat de lozing onrechtmatig
wordt verklaard en dat zij schadever
goeding kunnen eisen. In eerste in
stantie verklaarde de Rotterdamse
rechter zich met bevoegd, maar na
dat het gerechtshof in Den Haag de
zaak aan het Europese Hof in Luxem
burg voorlegde, nam de zaak in no
vember 1976 een voor de tuinders
gunstige wending
Het EO-hof bepaalde dat degene die
schade lijdt van grensoverschrijden
de lucht- en waterverontreiniging
zich naar verkiezing kan wenden tot
de rechter in het land waar de schade
wordt veroorzaakt of waar de schade
optreedt Daarmee kwam de zaak
weer voor de Rotterdamse rechter.
Vergelijkbaar geval
In het gisteren gewezen tussenvonnis
zegt de president van de Rotterdam
se rechtbank, mr L Erades. iq de
internationale rechtsrpaak een geval
te hebben gevonden dat vergelijk
baar is met de zaak van de tuinders
contra de kalimijnen. Het betreft een
Canadese lood- en zinksmelterlj die
op 11 mijl van de grens met de Ver
enigde Staten bij het plaatsje Trail
lag.
Door het dal van de Columbia rivier
werd de uitgeworpen zwaveldioxyde
naar de Verenigde Staten gevoerd,
waardoor schade aan gewassen werd
aangebracht. In 1941 werd in deze
zaak. die bekend staat onder de naam
Trail Smelter. Canada onder meer
veroordeeld tot vergoeding van de
schade
Op gTond van die zaak zou. wanneer
duidelijk vaststaat dat de schade is
veroorzaakt door de zoutlozingen. de
Nederlandse rechter de zoutlozer
kunnen veroordelen de schade te ver
goeden die door onrechtmatig hande
len is veroorzaakt.
Maar. zo stelt de rechtbank, de zaak
van de drie tuinders ligt minder dui
delijk en zonder nadere informatie
kan niet worden beslist of deze verge
lijkbaar is. Mr. D M. J. Lasonder van
de Stichting Reinwater toonde zich
gisteren gelukkig met het feit dat in
het tussenvonnis de Canadese affaire
van belang werd genoemd voor de
zaak van de tuinders.
Mr Lasonder ziet dit als een erken-
EINDHOVEN - De 20-jange Olga
van der Heyden is gistermiddag dood
aangetroffen in haar woning in Eind
hoven Zij is waarschijnlijk om het
leven gekomen door koolmonoxide
vergiftiging (kolendamp), als gevolg
van een slecht brandende gaskachel.
Het meisje was zondagavond voor
het laatst gezien
ning. Hij toonde ook begrip voor de
voorzichtigheid van de Rotterdamse
rechtbank. „Het is een baanbrekend
proces en ik kan me de voorzichtig
heid van de rechtbank indenken,"
aldus mr. Lasonder.
Gewassen
De gevraagde aanvullende informa
tie heeft onder meer betrekking op de
gewassen die de tuinders (Bier in
Nieuwerkerk a/d IJssel, Strik in Wate
ringen en Valstar in Naaldwijk) kwe
ken. de schade die zij ondervinden,
hoe zij hun water betrekken, hoe zout
dat is, of dat zout ook niet afkomstig
kan zijn uit de bodem of van de
vanuit zee de Nieuwe Waterweg bin
nendringende „zoute tong" en welke
mogelijkheden er zijn voor de be
sproeiing van de gewassen leidingwa
ter te gebruiken.
Volgens de drie tuinders zal het geen
problemen opleveren de vragen gede
tailleerd te beantwoorden. De heer
Bier. „Veel van de antwoorden zijn al
uit de stukken te halen. Wat de effec
ten op de gewassen betreft, zijn meer
dan voldoende gegevens verzameld
in het proefstation in Naaldwijk, ter
wijl ook kan worden aangetoond dat'
het zout in het boezemwater niet af
komstig is uit de zoute tong
In Delfland zijn alle andere zoutbron-
nen dan het Rijnwater gekeerd Het
gebruik van drinkwater lost evenmin
iets op. Niet alleen is dat veel duur
der. maar het is evenals het boezem
water niet te gebruiken: ook het zout
gehalte van het drinkwater is nog te
hoog
verdrag voorziet in een geleidelijke
en gedeeltelijke vermindering van de
zoutlozing op de Rijn.
Een dergelijk verdrag staat volgens
de Rotterdamse rechtbank een pro
ces als nu door de tuinders wordt
gevoerd, niet in de weg. Het feit dat
zoutlozingen plaatsvinden in over
eenstemming met het verdrag, bete
kent niet dat dergelijke lozingen niet
meer als onrechtmatig kunnen wor
den aangemerkt.
Schade die door onrechtmatige ver
vuiling ontstaat, dient voor rekening
van de vervuiler te kunnen worden
gebracht, ongeacht wat de Rijnoever-
staten tot stand zullen brengen in
hun streven naar vermindering van
de vervuiling.
Verdrag
In het tussenvonnis gaat de Rotter
damse rechtbank ook in op het zout-
verdrag dat door de Rijnoeverstaten
is gesloten, maar dat nog steeds niet
in werking is. met name door de te
genwerking van de Franse regering
die de parlementaire behandeling on
langs opnieuw heeft uitgesteld Dat
Prinses Beatrix en prins Claus woonden gistermiddag in het Instituut van de Tropen
Amsterdam het symposium Babyzorg en ontwikkeling van het gedrag bij. Naast de prinj"'
mr. Klompé, voorzitter van de Stichting Bio-wetenschappen en maatschappij.
i
Van onze redacteur wetenschappen
AMSTERDAM Thuis een baby krijgen is in de SowjetrUnie
gewoon verboden en in de Verenigde Staten praktisch onmo
gelijk omdat de arts de verantwoordelijkheid niet wil dragen.
„Ik constateer met vreugde dat Nederland een oase is in de
westerse wereld", aldus prof. dr. G. J. Kloosterman gisteren
op een symposium over „Babyzorg en ontwikkeling van het
gedrag".
Maar de Amsterdamse gynaecoloog
wees erop dat onze oase slinkt, terwijl
men bij voorbeeld in Zweden de be
valling zelfs al uit het kleinere zieken
huis wil weren. Ook bestaat de nei
ging om de bevalling met technische
kunstgrepen in te leiden zodat die op
werkdagen tussen acht en vijf plaats
vindt: veiliger, omdat iedereen dan
in de buurt is". Kloosterman vroeg
zich of deze „technologische verlos
kunde" geen doodlopende steeg is.
„De spontane baring kan nu eenmaal
principieel niet door de wetenschap
worden verbeterd. Al die kunstgre
pen zijn ontwikkeld voor storingen."
Elke hindernis voor het contact tus
sen moeder en baby. voor het koeste
ren en voeden, moet met het grootste
wantrouwen bezien worden, aldus
Kloosterman.
Een pasgeboren Java-aapje. zei de
Nijmeegse psycholoog prof. dr. J. M.
H. Vossen, blijft de eerste paar maan
den voortdurend in lijfelijk contact
met de moeder. Bij andere apen zie
je, met verschillende gradaties, een
soortgelijk gedrag. Een nogal schrille
tegenstelling met een mensenbaby.
die althans in onze cultuur na de
geboorte zorgzaam opzij gelegd
wordt, terwijl alle aandacht zich op
de moeder concentreert. Experimen
teel weten we van apen dat het moe
der-babycontact van groot belang is
voor de verdere ontwikkeling. Maar
op de vraag welke prijs wij in ge
dragsontwikkeling betalen voor onze
biologische gezien nieuwerwetse be
nadering. is bijzonder moeilijk een
antwoord te geven, aldus Vossen.
Vergelijkend onderzoek in verschil
lende culturen kan hier misschien
materiaal aandragen.
Basisvertrouwen
Daarover staat een en ander in het
cahier „Leren samenleven", een re
cente uitgave van de stichting Biowe-
tenschappen en maatschappij, die in
dat verband ook de bijeenkomst van
gisteren organiseerde. Maar tot dui
delijke conclusies lijkt dat onderzoek
tot nog toe ook niet geleid te hebben.
Zekerheden presenteerde gisteren
wel de Amsterdamse kinderpsychia
ter prof. dr. D. J. de Levita. De
vorming van een emotionele band
met een centrale verzorgende figuur
(moeder) is gedurende de eerste an
derhalf jaar een voorwaarde voor de
verdere ongestoorde ontwikkeling.
De baby vormt in die periode bindin
gen met meer mensen, maar één is er
altijd duidelijk de belangrijkste
(„Hoe dat gaat bij een ouderpaar met
echt helemaal geen rol verschillen,
weet ik nog niet," zei De Levita.) Die
specifieke relatie voegt een kwaliteit
toe aan de zich ontwikkelende psyche
van de baby. een „basisvertrouwen"
in het bestaan, dat in staat stelt om
later onaangename ervaringen te ver
werken.
Valt die moederfiguur in de eerste
anderhalf jaar (tijdelijk) weg, aldus
De Levita. dat is het zaak om com
penserende maatregelen te treffen.
Die kunnen de vertrouwensschok
niet voorkomen, maar wel tot han
teerbare omvang terugbrengen en
blijvende ernstige schade in emotio
nele ontwikkeling en ook lichamelij
ke gezondheid voorkomen. De Levita
merkte overigens op dat een sle j
relatie tussen de ouders tijdens
eerste levensjaar van de baby
stens zo schadelijk is" als het vei J
ken van de moederband.
Verlofregeling
De discussie spitst zich toe op
consequenties voor de vrouwener r
cipatie. De Levita maakte ziel 1
haast boos over dat de samenle i
in haar inrichting nog niet
gereageerd op de toch al tienti
jaren bekende feiten. Kloosten
daarop inhakend: ..Een zwax
schap duurt niet negen maan
maar achttien." Zwagereschapvi i
tot zes weken na de geboorte
weinig ruimte voor de door De Le t
geschetste emotionele behoeften
de baby. Kloosterman zou het i
meer dan een reden passend vin
als er ook voor de jonge vader
verlofregeling kwam. „Het zou
gelijke positie bij sollicitaties be
deren, als men er van doordrol
was dat ook een man in verwac! 1
kan raken." De Levita nog: „Het
gek dat er nog grote bedrijven
zonder crèche Ik begrijp niet
daar nog discussie over moet zij
Het Amsterdamse symposium ws
eerste manifestatie in het kader
het door de Verenigde Naties u
roepen jaar van het kind.
Lm.
