Strindberg en Pinter
naturalistisch gespeeld
lm?
kleine dansgroepen in nood
r
Zambiaans kind heeft wat voor op het onze
':V-
Kiss stapt af van experiment
Na jarenlang ploeteren in de marge
En dan nog
KRO-documentaire:
'Kleine'
programma's,
interessante
zaken
TV COMMENTAAR
dkotwn
boek en
grammofoon-
platenhandel
-VRIJDAG 29 DECEMBER 1978
KUNST/RADtO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
t:
^D'
door And ré Rutten
ROTTERDAM Sinds 2e kerstdag tot en met 30 december speelt de internationale
toneelgroep ..Kiss" in het Piccolo theater in het Engels „The Stronger" (de sterkste) van
August Strindberg en „The birthday party" (het verjaardagsfeestje) van Harold Pinter.
Puur naturalistisch toneel met
Strindberg als de klassieke variant.
Pinter als de absurdistische, belde
perfect in stijl gespeeld. Het verbaast
enigszins bij een groep die ln vorige
seizoenen experimentele produktles
o.a. door de Toneelraad Rotterdam
mogelijk gemaakt, heeft getoond:
Kiss's Orestela, Salomé, De borsten
van Teyresias o.a.
Verrassend zijn de nu gekozen stuk
ken zeker niet meer behalve mis
schien voor wie ze nog niet kent en
wat Kiss er mee doet ls zo perfect
mogelijk ln de juiste stijl spelen, en
dat ls ook maar ten dele verrassend.
Strindbergs korte stukje (het duurt ln
deze voorstelling een kleine 20 minu
ten) ls uit 1890. Het brengt twee actri
ces op kerstavond samen ln een res
taurant. De ene praat de ander
zwijgt, de ene ls getrouwd heeft een
kind, en ls geëngageerd bij een thea
ter, de andere ls ongetrouwd heeft
een verhouding (gehad?) met de man
van de eerste, ls (door toedoen van de
eerste?) haar engagement kwijtge
raakt. Hoewel alleen de eerste actrice
praat, ls er toch sprake van twee
strijd, waaraan de ander mimisch
welsprekend deelneemt. In entoura
ge, kleding en gedrag wordt de 19e
FILM OP TV
Filmrubriek
Un taxi mauve, Franse speelfilm
uit 1977 van Yves Bolsset met ln
de hoofdrollen PhUlpe Noiret,
Charlotte Rampling, Peter Usti
nov en Fred Astaire. Un mauve
taxi ls gebaseerd op de gelijkna
mige bestseller van Michel Déon.
Een Franse journalist (Noiret) ver
laat Frankrijk om rust te kunnen
vinden ln Ierland. De komst van
een zekere Sharon (Rampling)
sticht tenslotte verwarring in de
levens van die mensen die zich
met haar ln laten, met uitzonde
ring van een oude dokter (Astaire).
Een schitterend verfilmd verhaal
met uitstekend spel. Yves Boisset
bracht al eerder de meesterwer
ken L'attentat en Le Juge Fayard,
dit le sheriff op zijn naam.
Vrijdag BRT 1 20.45 uur.
Sleuth, Engelse speelfilm uit 1972
van regisseur Joseph L. Mankie-
wlcz met ln de hoofdrollen Lau
rence Olivier en Michael Caine.
Spannende thriller met ln de
hoofdrollen twee Engelse topac
teurs. Olivier speelt een beroemde
detectiveschrijver die de minnaar
van zijn vrouw, een modekapper
(Caine), tracht te vernederen.
Maar hoe kan het anders, de hele
affaire loopt heel anders dan de
sluwe schrijver had voorzien.
Vrijdag Did 2 23.05 uur
West Side Story, Amerikaanse
speelfilm uit 1961 van regisseur
Robert Wise met in de hoofdrollen
Richard Beymer, Nathalie Wood.
Rita Moreno. George Chakiris en
Russ Tamblyn. Een film die
maanden lang met groot succes ln
de bioscopen draaide. Het verhaal
gaat over de agressie van Jongelui
uit sloppenwijken tegen de geves
tigde orde. Het heeft tenslotte ze
ventien jaar geduurd voor deze
klassieke film op de Nederlandse
tv wordt vertoond. De West Side
Story mag er met alle spanning,
muziek en dans nog best wezen.
Zeker wanneer je bedenkt dat dit
Jaar „Grease" werd uitgebracht,
een film als de West Side Story
maar dan zonder één enkele nieu
we dimensie.
Zaterdag Ned. 2 20.27 uur.
eeuwse naturalistische speelstijl
zorgvuldig nagebootst wat een aardig
effect geeft.
Raadselachtig
Pinters stuk uit 1957, speelt in een
sleets pensionnetje in een Engelse
badplaats. Het wordt gedreven door
de simpele vrouw van een strandstoe
lenverhuurder. Er is een gast, een
vreemde Jonge man. Maar er verschij
nen er nog twee, keurig in het pak,
maar raadselachtig.
Het simpele echtpaar met een zeer
beperkte woordvoorraad, want met
zeer gering denkvermogen, spreekt
zijn platte Engels luid, nadrukkelijk
en langzaam. Het ls voor de toeschou
wer een open boek. Dat zijn de drie
anderen niet, noch voor het echtpaar
noch voor de toeschouwer. De Jonge
man ls een warhoofd, blijkbaar bang
voor de nieuwe gasten en uiteindelijk
wel te intimideren. Van de nieuwe
gasten, meet de netste zich de meeste
pretenties aan, de ander ls vooral een
driftig kruitvat. Ze praten in een
soort geheimtaal, waardoor zij zowel
leden van een bende kunnen zijn, als
politiemannen of psychiatrische ver
pleegkundigen en ln alle drie de
gevallen hebben ze het gemunt op de
Jonge man. Het verjaardagsfeestje,
dat zij op touw zetten dient om hem
murw te krijgen.
Het echtpaar wordt dus puur natura
listisch gespeeld, de drie anderen als
figuren uit een thriller-film. Perfect
zoals Pinter het bedoeld moet heb
ben. BIJ de eerste Engelse opvoering
in 1978 liep een aantal critici er warm
voor, bij het publiek viel het. Je
merkt ook nu dat Je er niet achter
komt wat Pinter er mee wilde, en nog
erger dat het Je ook niet interesseert.
Maar nu Pinter een grote naam is
geworden, bestaat er wel nieuwsgie
righeid naar vroege stukken van zijn
hand.
Dat ls ook de reden waarom „Klss"
het speelt zelfs voor een echt eigen
project.
yv-
Matthljs Rümke, Dick Lawton en Jim Ennis in „Tbe Birthday Party".
Symfonie-orkesj
democratiseren
AMSTERDAM In een onf"
het gemeentebestuur aar
nota, doet de Amsterdamsb-
raad voorstellen voor een d«
scher functioneren van de^
damse symfonie-orkesten. J0
De raad meent dat in d^*
situatie de individuele en
mogelijkheden van de orkesf 1
beperkt blijven. Ook hetxi
heeft op geen enkele wijze ^e
Hierdoor zou een situatie^1
ontstaan waarin het zakefe
ment sterk de overhand fei
waarin beproefde handels*
worden gebruikt om het ,h
muziek" op de markt te kri^_
De toekomstige structuur w<;
nota uitvoerig geschetst,j
twee principiële punten nafs
komen: ten eerste er moet)"
stuurssamenstelling komenk'
de orkestmusici, het publish
subsidiegevers in goede vejn
zijn vertegenwoordigd; terfoj
moet er een functioneel geïl e
de orkestraad komen waai
directie als orkestleden gezr
het beleid voorbereiden.
door Inke Sluiter
Deze maand vond in Utrecht een discussie plaats, georgani
seerd door de Werkgroep Kleine Dansgroepen, over hun
benarde positie. Dit gebeurde na afloop van een week moder
ne dans voorstellingen, wat een klein wonder mag heten, als
men weet hoe deze dansers moeten werken.
Zij onderscheiden zich van de geves
tigde balletgezelschappen in de eer
ste plaats door andere artistieke in
zichten over de dans en het functio
neren ervan, in de tweede plaats door
het feit, dat zij niet gesubsidieerd
worden. Na Jaren ploeteren in de mar
ge vinden zij. dat er nu iets moet
gebeuren, er is een noodsituatie ge
groeid. Gelukkig hebben zij bij de
onderafdeling dans van de Raad voor
de Kunst gehoor gevonden. Die heeft
een rapport uitgebracht met een drin
gend advies aan de minister om de
danskunst in het algemeen, maar de
kleine dansgroepen in het bijzonder
prioriteit te verlenen bij het verdelen
van subsidiegelden.
Het grootste probleem voor de kleine
dansgroepen is het ontbreken van
geld. Weliswaar worden nu en dan
projectsubsidies gegeven, maar van
een gewaarborgde continuïteit is
geen sprake, hetgeen de artistieke
kwaliteit ongunstig kan beïnvloeden.
De maatschappelijke positie van
deze dansers ls zeer slecht: in plaats
van zich volledig met hun vak bezig
te kunnen houden, moeten zij de kost
verdienen met het geven van lessen,
of werk verrichten dat niets met het
vak te maken heeft, zoals schoon
maken.
Verder is het gebrek aan studioruim
te nijpend, vooral in Amsterdam.
Ook is er behoefte aan vakmensen,
die zakelijke, organisatorische, tech
nische en administratieve taken kun
nen verrichten, die horen bij het goed
functioneren van een gezelschap. Ze
doen dat nu zelf, deze dingen kosten
veel tijd en energie, wat ten koste
gaat van het eigenlijke werk: het
creëren van nieuwe danswerken.
De werkgroep wil een vereniging
gaan vormen, waar een aantal zaken
centraal geregeld zou kunnen
worden.
Nu heeft de Raad voor de Kunst ook
plannen op tafel gelegd om te komen
tot een Centraal Instituut voor de
Dans, met een uitgebreide taakom
schrijving het gehele dansgebied be
treffende. Dit instituut zou onder
meer in de bovenbeschreven behoef
ten kunnen gaan voorzien.
Het grootste belang van de vereni
ging ls om in het overleg met landelij
ke en regionale overheden tot het
verkrijgen van subsidies met geza
menlijke, duidelijk geformuleerde
standpunten naar voren te komen.
De verscheidenheid van artistieke In
zichten, die onafscheidelijk verbon
den is aan het beoefenen van de mo
derne dans, en die als zodanig geac
cepteerd dient te worden, zou naar'
buiten toe verwarrend kunnen wer
ken, zodat ook daar helderheid ten
aanzien van bijvoorbeeld artistieke
criteria geboden is.
Met alle problemen die er zijn, toch
een verheugende ontwikkeling, waar
ook het publiek van kan profiteren.
Immers, de functie van de kleine
dansgroepen is het uitbreiden van de
artistieke mogelijkheden van de
dans, waardoor een verruiming en
nuancering van het dansaanbod ont
staat. Door de vaak kleine formaties
kunnen zij optreden op plaatsen, die
de grote gezelschappen niet kunnen
bespelen. Ook ontplooien zij,
tieve activiteiten, waardof
mensen, vaak op jongere lei
confronteerd worden met
hetgeen de publiekswerving'
algemeen ten goede komt.
Wegens tijdgebrek kwam ii5c
cussie niet aan de orde dfe
d ans v akopleiding/beroepsprin
Gezien de voorstelling vanl
jaars studenten van de z
dansafdeling van de Amst-(
Theaterschool lijkt er een gr( i
te zijn tussen die twee. Misse-
het beter geweest de hogerer'
het werk te zien, die immer?s
bij de beroepspraktijk staarft
v
Gezien de hele situatie zouu
zonder belangrijk zijn als de,
van CRM gunstig zou beslis!e
zowel het richten van een v
van de geldstroom naar di
dansgroepen als over.het o
van een Centraal InstityutX
Dans.
In ieder geval is het de moetye
een niet meer weg te denkenn
januari en f
Shaffy Theater i
druk leggen op voorstelling
kleine dansgroepen, zodat in
daartoe in ruime mate de kafci
De „Revival Jassband" gaat, op
kosten van de Poolse Jazz Federatie,
Nederland vertegenwoordigen op het
Internationale jaarlijkse „Golden
Washboard Jazzfestival" dat op 22 en
23 Januari ln Warschau zal worden
gehouden. Aan dit festival dat ln het
Palels voor Cultuur en Wetenschap
pen wordt gehouden, nemen Jazzor
kesten uit de gehele wereld deel
„Middelburg de welgelegen stad"
ls de naam van een tentoonstelling
die tot 14 januari te zien ls ln het
rijksarchief ln Zeeland te Middel
burg. Er worden afbeeldingen ge
toond uit de „Zelandla Illustrata".
waaruit blijkt hoe grondig welgele
gen Middelburg ln de loop der jaren is
veranderd
J. Bosdriesz uit Amsterdam ls be
noemd tot lid van de Raad voor de
Kunst. Hij zal zitting hebben in de
afdeling filmkunst waar hij de plaats
innneemt van W. H Lindner aan wie
eervol ontslag ls verleend als lid van
de raad
De stichting „Poëzie Hardop"
komt met een nieuwe produktie geti
teld „Een tik tegen de lucht". Het is
een dramatische collage ln twee de
len op teksten van Bert Schierbeek.
De eerste voorstelling ls op donder
dag 4 Januari ln Theater De Populier
te Amsterdam
Speciaal vandaag
ADVERTENTIE
Gast ln de Muppet-show is
de danser Rudolph Noerejew.
Ned. 2/19.27
Van Kant aan m*n broek
wordt de laatste aflevering
uitgezonden.
Ned. 2/21.34
Een reportage van Marga
Kerklaan over kinderen in de
derde wereld (22.06) gaat voor
af aan de Alles is anders show.
Ned. 2-22.44
Moslek-op-Vier is gewijd
aan Jan Pteterm*. Sweeünck.
Hilv. 4/15.06
Jacques van Kollenburg
praat met de directeur van een
vuurwerkfabriek.
Hllv. 1/16.06
Van de Bayrruther Feat-
splele 1978 klinkt Wagners Der
Ring des Nibelungen.
Hilv. 2/19.46
De veelzijdige zangeres
Dolly Parton is te beluisteren
in Amtgos de Musira.
Hilv. 323.02
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM Als een aanloop op het jaar van het kind
heeft regisseuse Marga Kerklaan een documentaire samen
gesteld over de kinderen van Bauleni, een klein dorp in
Zambia. Titel: Kinderen ln de Derde Wereld. Uitzendtijd:
vanavond 22.06 uur op Nederland 2.
Wanneer het leven van deze Zambi-
aanse kinderen tegenover dat van
Nederlandse wordt gezet, blijkt dat
de eersten er in verhouding niet eens
altijd zo slecht af komen. Ze hebben
sommige dingen op ons voor meent
Marga Kerklaan, ook al gaat ze er
niet aan voorbij dat Zambia een ont
wikkelingsland is met beperkte on
derwijsmogelijkheden en een gezond
heidszorg die eenvoudig en vaak ont
oereikend is. De kindersterfte is hoog.
Vijfentwintig procent van de kinde
ren sterft voor het vijfde Jaar. De
eenzijdige voeding maakt de kinde
ren zeer bevattelijk voor ziekten als
malaria, mazelen en tuberculose
Er staan tot in de kleinste dorpen
scholen, maar het voortgezet onder
wijs beperkt zich tot de grote steden.
Ook ls er een groot tekort aan tech
nisch en landbouwonderwijs. Van de
totale bevolking ls 41 procent van de
mannen en 25,7 procent van de vrou
wen naar school geweest. Ze hebben
tenminste twee klassen doorlopen.
En in de onderwijsmogelijkheden zit
groei.
Hoewel in Nederland de mogelijkhe
den om onderwijs te volgen ongekend
groot zijn, is er voor velen geen uit
zicht op werk. Marga Kerklaan
noemt de wensen van de Nederlandse
oudere voor hun kinderen vaak ver
rassend verschillend van die van de
ouders in het Zambiaanse dorpje
Bauleni. De Nederlandse wensen zijn
Marga Kerklaan
ten eerste: veilig verkeer, frisse lucht,
speeImogelijkheden en uitzicht op
een arbeidsplaats.
Dat zijn Juist zaken waarvan in Zam
bia een overvloed aanwezig ls. Kinde
ren hebben enorm veel ruimte om te
spelen en ook al is er geen speelgoed
winkel te vinden, hun voetbal is een
varkensblaas en hun autootje knut
selen ze zelf ln elkaar. Dat stimuleert
de creativiteit weL
Een tegenstelling op een ander vlak
wordt veroorzaakt door de perfecte
manier waarop onze maatschappij ls
overgeorganiseerd. De kosten worden
gezamenlijk opgebracht, maar de ge-
voelsbindlngen en het verantwoorde
lijkheidsgevoel voor elkaar worden
steeds minder.
Ze geeft als voorbeeld het zakje patat
en de televisie, waarmee het Neder
landse kind nogal eens wordt zoetge-
gouden. Ze zegt dan ook: „Als wij
onze kennis over de bestrijding van
ziekten konden aanbieden in ruil
voor een dieper besef, dat onze kinde
ren echte aandacht nodig hebben,
dan zou ik dat al een geweldig resul
taat vinden van het Jaar van het
Kind."
Als je op zoek bent naar materiaal
voor een televisiecommentaar ls het
vaak opvallend dat Je dat vindt op
een plaats waar je dat niet direct
verwacht. Bij programma's die be
paald niet tot kijkdlchtheden ko
men die ln de top-vljftlg van het
Jaar zitten en waarvan ook vast
geen stukjes eeh plaats zullen krij
gen ln een van de vele Jaaroverzich
ten die ons weer te wachten staan,
hoe aantrekkelijk die ook kunnen
zijn.
Ik heb dat woensdagavond weer
eens nadrukkelijk ervaren. Van ge
west tot gewest ls bij voorbeeld zo'n
rubriek. Vaak heel aardige onder
werpen en dikwijls nog goed ln
beeld gebracht ook. Men had het ln
deze uitzending over het Uatste
stuk van de gigantische operatie die
Deltawerken heet. Technisch ls het
allemaal tot ln de puntjes uitge
kiend hoe het daar moet worden
Alleen: zo'n karwei moet worden
uitgevoerd en daar beginnen de pro
blemen. Er zijn honderden, vooral
geschoolde bouwvakkers nodig.
Maar die zijn in die omgeving niet
voorhanden Er wordt dan verder
gezocht, waarbij men aan dagelijk
se pendelaars denkt, tot zeker een
uur rijden van de plaats van het
werk. want dat mag volgens de
CAO. Dat ls niet genoeg. Er worden
mensen speciaal opgeleid, via een
stoomcursus, maar dan komt men
nog personeel te kort. Er zullen er
nog enkele honderden bljmoeten,
waarvoor wordt gedacht aan stre
ken met hoge werkloosheidscijfers
zoals oostelijk Nederland. Zuldllm-
burg en wellicht zelfs het noorden
van het land. Alleen die mensen
weekpendelaars moet Je onder
dak bieden. Daar ls voor gezorgd:
zo'n driehonderd kunnen er plaats
vinden ln Renesse. Je staat er vaak
niet bij stil wat er aan zo'n werk
vast zit Goed dat het wordt gesig
naleerd.
Een uitzending die nog minder be
keken zal worden, zeker nu de
NCRV daar, weliswaar ln herhaling
maar toch best een aardige film
tegenover zette, ls het programma
met de MAP. Ditmaal „bracht" men
twee onderwerpen. In de eerste
plaats ging het over geluidshinder.
De helft van de bevolking heeft
daarvan ln een of andere vorm last.
Ongeveer 25 procent heeft regelma
tig last van burengerucht. En bU
vijftien procent is de hinder zo
groot dat er psychische klachten
ontstaan en dat ook de gezondheid
wordt aangetast. Stress-situaties,
hoge bloeddruk, chronische hoofd
pijn en dergelijke zijn de meest ge
hoorde kwalen. Nu treedt er vol
gend jaar een nieuwe wet op de
geluidshinder ln werking, die de za
ken wellicht kan verbeteren. Maar
toch, een van de grootste boosdoe
ners het vliegtuiglawaai komt in die
wet niet voor.
En verder zal het nog wel even du
ren voordat de andere grote boos
doener, het wegverkeer, minder la-
waal produceert, ondanks voorzich
tige pogingen tot verbeteringen hier
en daar. Want er spelen zoveel fac
toren mee, vooral ook economische.
Ook de centen zijn ln dit geval weer
belangrijk. Om de decibellen ln de
woonomgeving tot een redelijk aan
vaardbaar niveau terug te brengen,
zal alleen al zo'n twee en een half
miljard gulden nodig zijn. Waar dat
geld vandaan moet komen ls niet
helemaal duidelijk, al zal het weg
verkeer en terecht daar fors
aan moeten bijdragen. In leder ge
val kan het nooit kwaad maar weer
eens de bekende kreet onder de
aandacht te brengen: „Laten we
zacht zijn voor elkaar".
Het tweede onderwerp was: nieuwe
ontwikkelingen ln ziekenhuizen bij
de behandeling van kinderen. In
Sneek en niet alleen daar geluk
kig—is men thans zo ver dat de
oudere een zeer belangrijke taak
krijgen toebedeeld als hun kind ln
het ziekenhuis terechtkomt Een
prima Initiatief. Immers, Juist ln
een ziekenhuis hebben kinderen
hun oudere meestal nog harder no
dig dan thuis. Bovendien kennen de
oudere hun kinderen veel beter dan
de mensen die de verzorging tijde
lijk waarnemen. Gezamenlijk komt
men vaak tot goede resultaten, ln
het belang van het kind. Gelukkig
verheelde een van de artsen niet dat
het voor hen en het verplegend per
soneel in het begin zeker extra
moeilijk was. Zij worden nu immers
op de vingers gekeken, maar, zoals
bij zoveel dingen, ook dit went.
Meer Informatie over deze twee za
ken staan ln de begeleidende map
die bij de NOS besteld kan worden.
Ik zag ook nog een film over Bang-
ladesj. Nog niet zo lang geleden een
lahd waar heftig werd gevochten en
vanwaarult miljoenen naar India
vluchtten. Het wordt wel eens de
grootste volksverhuizing aller tij
den genoemd. Het ls er nu een paar
Jaar rustig en er sterven geen men
sen meer op straat. Maar ondanks
alle hulp ls men er bepaald nog niet.
Niet minder dan 75 procent van de
bevolking leeft er onder het be
staansminimum. Een slechte oogst
kan alweer tot de grootste proble
men aanleiding geven. Het ls goed
dat er televisie is en dat we door
middel van dit medium regelmatig
met onze neus op deze feiten elders
gedrukt worden. Nederland bood
Bangladesj vorig Jaar hulp ter waar
de van tachtig miljoen gulden. Dat
is omgerekend precies een gulden
per Inwoner. En wij maar ruzie ma
ken over een tientje meer of minder
op onze toch al redelijk gevulde
bank- of girorekeningen.
Ad Interim
SBK Amsterdam
Amstel 3*+ (bij de Munt)
020 - 23 92 15
kunst
lenen sparen kopen
van hP*
kwalijk
Permanente verkoopexy
sitie elke do. en za. van'e
12 u. op vrij.av. 19-21 u.
op andere tijden na ae
spraak. Toezending pfl€
pectus op aanvraag. 031
12285. 's avonds 17586.
Ikoon: Petrus,
Novgorod, 16e eeuw,-
THEATERMUSEUM
(NEDERLANDS THEATER INSTITUUT)
Herengracht 168, Amsterdam (bij de Raadhuisstraat) Tel. 020-235104
DE WERELD VAN
GRIETJE KOTS
poppen, maskers, marionetten,
ningen
vanaf 1920
EDUARD VERKADE
1878-1061
acteur-regisseur-toneelvemieu
t/m 31 jan. '79
Het museum is open van ma.
Zon- en feestdagen van 13.00-
t/m za. van 10.00-17.00 uur.
17.00 uur, nieuwjaarsdag gesloten.
GALERIE
DE OUDE RIJN
exposeert van
15/12 tot 20/1/79
Patricia Sayan tan Hoc
sculpalns
André da Ragt
etsen
Erll Essellnk
gouaches
Open woe. t/m za. v. 12-17 uur.
STILLE MARE 4, LEIDEN.
Museum Amstelkrinp
Ons' Lieve Heer op 5
So g
Je ziet 't er van bop
niet aan af.
O.Z. Voorburgwal 4<É
A'dam-020-246604.
van het Leger des Heils met een
ruime soriering bijbels, boeker
bij de bijbel. Leger des Heils-1
andere grammofoonplaten.
Geopend: maandag 1-5 uur,
dinsdag t/m zaterdag 9-5 uur.
OanutiutU Tal. U0-23S1Z1
