NGEREN
Boerderijen
met Hans en
Grietje-effect
5
I vanaf f600,-.
IKEN IN EEN
IWJET-IME
ntakt reizen
Vit brieven van lezers
Diepenhorst warmt
de Schoolstrijd op
Israel.
IERE WERELD
jen: 1
Veel architectonische schoonheid, maar ook...
It 29 DECEMBER 1978
TROUW/KWARTET RHS 11
a-
ENGELAND
Clarion Reizen
itels in Engeland via Clarion Reizen. Londen,
Ige ƒ18 p.n. Rembrandt 30 p.n. Birmingham
p.n. Norwich: Station Hotel ƒ26 p.n. Clarion
Hendrikkade 2, A'dam. Tel. 2430890-225039
f
lurcaravans, huizen en motorhomes te huur, voll.
in Wales, Devon, Sussex, Norfolk en Lake District.
I b5 Caravans sur la Mer, Postbus 78, Hilvarenbeek:
Vakantie in Engeland
hdgoed in Zuid-Engcland, incl. reis, vol pension en
fcexcursies. Prachtig natuurgebied. Of family-home
iar dan ook in Engeland, Nederland, Duitsland enz.
ring van 2000 leden, lage huren. V. T. W. Hinloopen,
Castricum. Tel. 02518-50150
LUXEMBURG
■^ntie in mooi Luxemburg. We hebben comf.
te huur in verschillende dorpen in Luxemburg,
oed. Bureau Letzeburg. Tel. 03434-1732.
OOSTENRIJK
jueer comfortabele vak.woningen in Vorarlberg en
postenrijkse families voor 4 en 8 pers. 4 pers. v.a.
i Sneeuwzeker gebied en liften vlakbij huis. Vrij
inuari/febr./Maart. Inl. 05910-22293.
SPANJE
il Las Ranas in pracht>e eel- bungaiow-
I park, rest., supermarkt,
I tennisbaan, Hollandse receptie, compl. ingerichte
.is te huur v.a. 110 p.w. 80 m van de zee. Ideaal voor
Ving. Tel. 02518-51285.
ITALIË
Vakantie Valsugana
tJigen en bungalows v.d. zomer en winter, bij dt
(AZZO en LEVICO, ten zuiden v.d. DOLOMIETEN,
(ervering bij bureau „VALSUGANA", GASTHUIS-
LSC Amersfoort Tel.: 03*12716
ZWITSERLAND
(het Wallis). Te huur zeer comf. zonnig gelegen
chalet, 2-6 pers. Prachtig skigebied, nog vrij
i. Tel. 078-28876.
ISRAEL
weekse Isra-Tours reizen naar het prachtige Israel.
Jtour.Holyland-Tour.Negew-Sinai-Tour, Cross Country Tour,
e Zee.familiereizenetc. Uitgebreid Isra-Tours-Programma
eau of Isra-Tours.
■Amsterdam. •JSfLB-TOVfZS
223266. dan gaatuxekar.
DIVERSEN BUITENLAND
lol»
Ingerichte vakantiehuizen in diverse landen
6 bij: VLUCHTHEUVEL VAKANTIEHUIZEN
s 3, 6655 ZG Puiflijk (Gld). Tel. 08870-2671
t leeftijdgenoten tot 36 jaar naar de
oor iedereen die het nu zelf eens wil
i in en beleven. Betaalbare reizen met
en, onderdak, excursies, maaltijden en
sociale ontmoetingen inbegrepen.
'u isorganisatie Kontakt is de enige die
ontmoetingen met de bevolking
organiseert! Voorbeelden?
8 dagen Moskou-Leningrad
(reisnr. 105) f 925,-
dagen Moskou-Kaukasus-Leningrad
(reisnr. 115) f 1550,-
12 dagen Moskou-Minsk-Kiew
(reisnr. 128) f 1050,-
6 dagen Moskou revolutiefeesten
(reisnr. 143) f 795,-
dagen Sow jet-Unie-Trans siberië reis
Mongolië (reisnr. 116) f 2395,-
|Jg de gratis reisgids aan. Voor de andere
ytkantie. Wanneer je je ogen de kost
wilt geven.
Ook voor reizen naar Bulgarije,
echoslowakije, Hongarije en de DDR.
J1054 JA Amsterdam Overtoom 246
Telefoon (020) 122872
door Jac. Lelsz
Terugdenkend aan wijlen de
Almelose architect Jan Jans,
die ik als Jongen gekend heb,
zie lk een man voor me met
een pofbroek, een pet en een
overhemd ln een soort Stap
horster blauw. Vaak had hij
ook een fototoestel bij zich,
waarmee hij mooie plekjes
vastlegde, speciaal oude
boerderijen. Hij fotografeer
de echter niet alleen, hij te
kende ook. Misschien heeft
hij wel duizend boerderijen
getekend. Destijds zijn er al
leen al vierhonderd bladen
terecht gekomen ln het rijks
museum in Enschede, en dat
was slechts een bescheiden
deel van zijn oeuvre. Jan
Jans heeft zo een enorme
documentatie opgebouwd
van het vroegere boerderij-
enbezlt in Twente (overigens
maakte hij ook wel schetsen
van boerderijen elders in Ne
derland, tot Brabant toe, en
ook wel in Duitsland).
Mijn herinnering ging naar Jan
Jans terug toen ik „Boerderijen in
Overijssel" las, een uitgave van
Waanders te Zwolle, het achtste in
een reeks jaarboeken, gewijd aan
deze procincie. Het Overijsselse
platteland is nog altijd gezegend
met veel schoonheid aan architec
tuur. Meegedeeld wordt dat er in
het Overijsselse alleen al zo'n 500
tot 1000 boerderijen-monumenten
zijn. Maar zonder gevaren is de situ
atie ook in Overijssel niet: „Veel
'gerenoveerde' boerderijen is een
Hans en Grietje-effect niet te ont
zeggen," merkt de architect Th. G.
Verlaan op.
Mr. H. Schelhaas, een van de redac
teuren van de serie Jaarboeken
Overijssel, noemt een aantal span
ningsvelden. Landbouw en monu
mentenzorg, landbouw en natuur
bescherming, landbpuw en stads
uitbreiding en ook zoiets als land
bouw en ethiek. Het laatste staat
niet los van zaken als schaalvergro
ting, mechanisering, specialisatie
en produktlevergroting. In dit ver
band wordt herinnerd aan een
vraag, die destijds opgeworpen is
door de hervormde kerkeraad van
Lemele, namelijk of de ethiek ook
ergens een grens legt in de omgang
van de agrariër met zijn dieren.
Schelhaas wijst er verder op dat
nieuwe types boeren hun entrée
hebben gemaakt. Vroeger waren er
alleen maar boeren. Maar „het bar-
goens (dat woord is hier, dacht ik,
niet helemaal Juist gebruikt JJ.)
kent nu ook petboeren, museum-
boeren en zondagsboeren. Seksboe-
ren had hij er ook nog aan kunnen
toevoegen.
Boerderij te Dalfsen
Nostalgie
Het boe7en anno 1978: Ligboxenstal en voédersilo bij
Blankenham.
A. Buter vertelt losjesweg een hoop
aardige dingen over de boerderij, de
vormgeving, de geveltekens, de in
richting en ook over het erf. Hoe dat
erf nu is en hoe het er vroeger uit
zag. Hij spreekt aan het eind van
zijn lezenswaardig verhaal over
„Mijn filosoferen over grootvaders
boerenerf..." Daarin heeft natuur
lijk ook de beplanting een plaats, de
bomen, de bloemen, de kruiden
(„kamillen voor verkoudheid en an
der ongemak" enz.). H. Wonink re
kent ai met stadse voorstellingen
over het boerenbestaan „waarvan
de nostalgie afdruipt" en schrijft
over de opvallende technische ont
wikkelingen („evolutie zonder
eind") die zich ïn de landbouw heb
ben voltrokken. Veel andere zaken
dus ook, maar in het boek ligt het
accent toch wel duidelijk op de ar
chitectuur van de boerderij. Verwe
zen wordt naar Jan Jans, die eens
schreef „Het oude boerenhuis ls
deel van het volkslied der architec
tuur". Die architectuur wordt door
de burgers, die een boerenbedoe-
ninkje kopen, nogal eens aangetast,,
en een van de manleren waarop dat
kan, is zoals Th. G. Verlaan dat
noemt het „verbungalowen".
Vindt men enerzijds Fries-Groning
se invloeden ln de kop van Overijs
sel, andereijs ziet men in Oost-Gro-
ningen, Drente, Gelderland en
Utrecht ook de Saksische boererij.
Van het zogenaamde ankerbalken-
huls dat zich ook uitstrekt over
een groot deel van Duitsland
vindt men ln Twente de meest ka
rakteristieke voorbeelden. Zelfs het
loshuis (löshoes), waarbij de muren
gemaakt zijn van houten vakwerk,
gefundeerd op zwerfkeien, komt
men er nog tegen. Dergelijke boe
renhuizen, die slechts over één
ruimte beschikten voor mens en
dier, zijn echter waarschijnlijk al
leen nog in gebruik als museum.
Wasdag in Staphorst
Bij het verbouwen van boerderijen
zijn stellig geslaagde oplossingen
gevonden, maar vaak ls er van
kitsch sprake. Ingemetselde wagen
wielen als kozijnen, te pas en te
onpas aangebrachte stalraampjes,
kunstig gesmede windwijzertjes op
de schoorsteenkap, ouderwets aan
doende straatlantaarns op het erf
enz. Met de drukte en de activiteit
verdwenen de ruigte en de romme
ligheid. Het is meestal „burgerlijk
netjes" rond een gerestaureerde
boerderij.
Moeilijk blijkt het zich te beperken
tot eenvoud en soberheid, die ken
merkend moeten zijn voor een boer
derij. Niet alleen de burger treft
blaam, ook de boer zelf gaat niet
altijd vrlj-uit. „Zo aantrekkelijk als
een boerderij ls voor de stedeling, zo
groot is de hang naar een „burger-
mans"-woning voor een boer. In een
opzettelijk landelijk gehouden
boerderij woont een stedeling; ln
een gewild stadshuis een agrariër."
We zullen, volgens Verlaan, moeten
wennen aan een nieuw type boerde
rij. Niet streek-gebonden maar
overal ln ons land voorkomend.
Vrijstaande woning, fabrieksmatig
'ingerichte schuren, voedersilo's van
kunststof. Zijn conclusie is dat gave
nieuwbouw toch nog aantrekkelij
ker kan zijn dan oude boerderijen
die te rigoureus zijn gemoderni
seerd. Wie dit leest, kan, dunkt me,
moeilijk anders dan beamen, dat
het maar goed is, dat Jan Jans
zoveel oude karakteristieke boerde
rijen voor komende geslachten op
papier heeft vastgelegd. Het boek
besluit met een inventarisatie in
woord en beeld door Het Oversticht
van de typen boerderijen, die Ove
rijssel nog bezit. De foto's, vaak
bijzonder fraai en voor een deel in
kleur, zijn van Ger Dekkers.
Boerderijen in Overijssel. Uitga
ve: Waanders, Zwolle. 132 bladzij
den. Prijs tot 1 januari ƒ29,50,
daarna 32,50.
CDA-schlp
Het schip heeft zware averij opgelo
pen maar er wordt gevaren, zij het op
halve kracht en met muiterij aan
boord. De bevelvoering wordt gewan
trouwd ondanks een 70 pagina's tel
lend vaarreglement waar nog een
aanvulling op komt om de muiters de
wind uit de zeilen te nemen. Het
reglement, heeft geen bindend karak
ter. Het vaargebied waar het schip
zich in manoeuvreert wordt een grote
doorgaans mistige vlakte: door ande
re schepen bij voorkeur gemeden.
Passagiers vooral Jongeren uiten
terecht hun ongenoegen. Links en
rechts van de vaargeul zal worden
aangelegd, bij voorkeur rechts want
daar liggen de meeste belangen. Het
vertreksein voor het gekalefaterde
schip wordt gegeven ln 1981, volle
kracht varend, onder een vlag die de
lading niet dekt en met zwaar weer op
til. De officieren, kennelijk blind voor
de gevolgen laten vroeg of laat het
schip gewoon op de klippen lopen.
Tenzij
Oosterbeek H. Ellen
Bio-industrie
Met grote verbazing heb ik kennis
genomen hoe ds. Bouma niet alleen
me met overdreven, maar ook met
onware woorden een beeld geeft van
de zgn. bio-industrie (12 dec Hij mag
er best anders tegen aan kijken dan
de doorsnee mens, maar hij moet
waar blijven. Hij schetst de bio-indu
strie als een lijdensweg voor het dier
van het begin tot het eind van hun
leven. Iedere boer en ook ieder mens
die nog een beetje verstand heeft en
gebruikt, weet dat mens noch dier ten
volle produceren kan, wanneer het
aan lijden onderworpen is. De leefom
standigheden moeten gunstig zijn,
wil men produktie verwachten. En nu
heeft een koe, een kip, een varken
enz. nog nooit in een bepaalde tijd
zoveel kunnen produceren, als nu,
hetzij melk, eieren, of vlees. Dat is het
bewijs dat ds. Bouma er ver naast ls
als hij schrijft „Met huid en haar gaat
het dier in lijden op en onder ln de
bio-industrie". Hij weet dat de mens
heerschappij ontvangen heeft van de
Schepper om al wat in de schepping
aanwezig is en binnen zijn bereik, op
verstandige wijze ten dienste en nut
te van de mensen aan te wenden. Ds.
Bouma spreekt over dieren alsof het
mensen zijn. Dit is om te huilen, dat
een predikant zo kan schrijven.
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor korte reacties op in deze krant gelezen
berichten, artikelen en commentaren, en niet voor open brieven, gedichten,
oproepen of reacties op advertenties (deze laatste dienen tot de directie gericht te
worden). De redactie behoudt zich het recht van bekorting voor. Hierover of over
het niet plaatsen (meestal door ruimtegebrek) kunnen wij helaas niet corresponde
ren. Brieven adresseren aan Secretaris hoofdredactie Trouw, Postbus 859,1000
AW Amsterdam. Bij publikatie worden naam en woonplaats van de schrijver
vermeld.
Abortus (30)
Graag enige opmerkingen over het
artikel van David van Ooijen in „Po
dium" van 22 dec. Is wettelijk regelen
nu altijd nodig. De „loi du sacrilège"
onder Karei X verbood openbaar
vloeken maar niet binnensmonds,
met alle gevolgen van dien. Extreme
wetgeving kan leiden tot regeling van
euthanasie of zelfmoord. Hiertegen
ging kardinaal Döpffner in 1938 de
straat op (samen op weg). Ook citeert
de heer Van Ooijen geen christen
maar Spinoza. Een weinig vertrou
wen in de geestelijke overheid, de
bisschoppen dus, kan geen kwaad.
Bisschop Gijsen weet echt wel wat hij
zegt. Christus imperat. Bovendien
vloekt abortuswetgeving met het pro
cessieverbod.
Werkende vrouw
Het bericht in Trouw van 23 decem
ber getiteld: „Nederland heeft de
kleinste actieve bevolking in EG,"
deed mij naar de pen grijpen. De
sociale voorzieningen in Nederland
wijken sterk af van die in de andere
EG-landen, vooral wat betreft de
vrouw. Dóórin ligt vrijwel zeker de
ooreaak dat in Nederland zo weinig
vrouwen, speciaal gehuwde vrouwen,
werken. In de andere EG-landen
moet iedereen die ouderdomspensi
oen wil ontvangen, minstens 15 jaar
in loondienst zijn geweest en dus pre
mie hebben betaald. Dit geldt óók
voor de gehuwde vrouw. Iedereen
weet dat dit in ons land veel gunsti
ger ligt. Door een echtpaar wordt
slechts éénmaal AOW-premie be
taald en als de man 65 jaar wordt,
krijgt zijn vrouw mede AOW, onge
acht hóér leeftijd. Een groot verschil
dus met andere EG-landen! Het is
onbegrijpelijk dat deze zoveel gunsti
ger sociale voorzieningen t.a.v. de ge
huwde vrouw in Nederlan, nog nim
mer een onderwerp van gesprek zijn
geweest in onze Europese Gemeen
schap
Amsterdam
Mevr. M. van Saane
Op één been
Beste bisschoppen Gijsen en Simo-
nis, u veroordeelt homofielen en ho
moseksuelen. Daarom leg ik u het
volgende voor: Er was eens een rabbi
die zijn leerling opdroeg de bijbel uit
te leggen, staande op één been. „De
héle bijbel?" vroeg de leerling. „Ja, de
hele bijbel, op één been." De rabbi
stond op één been en sprak: „Gij zult
uw naaste liefhebben als uzelf." Bis
schoppen, wat leert dit oude wijze
Amsterdam
Sjoerd M. Dijkstra
beproefde messlaanse gebod? Dat al
len liefhebben begint bij jezelf. Maar
dan ook bij je volledige zelf. Ook je
eigen aard, en je eigen geslacht. Is er
dus niet in elke mens de nodige ho
mofilie en homoseksualiteit als voor
waarde voor alle liefhebben? En als
dat zo ls, doorbreekt dan de liefde
ook niet uw taboe's en verboden? Is
de messiaanse bruiloft niet veel voller
en vrijer dan de benardheid die u
zaait?
Groningen
Herman Verbeek,
priester
voorzitter PPR.
Evenwicht zoek (1)
Jammer, dat de heer Veerman nog
niet meer geaareeld heeft, want zijn
„Evenwicht CDA-fractle zoek" had
nooit uit zijn pen moeten vloeien. Na
de kwestie „Aantjes" was het Juist
nodig, dat er een man kwam, niet
alleen met rijpe politieke ervaring,
doch die bovendien nog met de gave
der welsprekendheid gesierd ls. Het is
ook weinig elegant tegenover de heer
Schakel, maar hij mag weten door de
meerderheid der AR-Partlj gesteund
te worden. Dat zal straks duidelijk
blijken, als bij een nieuwe verkiezing
verscheidene namen van de loyalis
ten niet meer op de CDA-liJst zullen
voorkomen.
Rotterdam.
A. v.d. Akker
Vietnam (3)
Ik ben het geheel eens met de heer
Swagerman (Trouw 19-12). De „be
vrijders" van Vietnam moeten wel op
verschrikkelijke wijze hun terreur
ujtoefenen, vandaar de panische
vlucht van vele tienduizenden gezin
nen. Liever de grootste onzekerheid
tegemoet, dan blijven in Vietnam.
CPN, PSP en PPR schreeuwden wel
enige jaren geleden hun kelen hees
voor de Amerikaanse ambassade
„Johnson moordenaar" maar nu hun
politieke vrienden hun ware aard to
nen, houden zij zich koest. Wat kan
een rode bril toch verblindend wer
ken. De vrijheden van een volk zijn
niet veilig bij genoemde politieke
groepen. Als de vos de passie preekt,
boer pas op je kippen.
Winterswijk
E. H. te Winkel Oldebroek
H. Boeve
Drs. Joh. S. wyne, voorzitter Centrum
naar Levensbeschouwing en Politiek
schrijft ons: Het is opmerkelijk, maar
wel triest in Trouw van 19 december
II. te lezen met wélk een gemak prof.
mr, dr. I. A. Diepenhorst de oude
schoolstrijd weet op te warmen met
het oppoetsen van een bijna even
oude legende. Om drs. T. M. Gilhuis
gerust te stellen dat er geen reden tot
zorgen over het christelijk onderwijs
hoeft te zijn bij het totstandkomen
van het CDA, zegt prof. Diepenhorst
dat er Juist nü bezorgdheid dient te
zijn, omdat de drie confessionele par
tijen nog apart bestaan en ieder apart
veel zwakker zijn dan de PvdA. Maar
prof. Diepenhorst moet weten dat in
1902 de sociaal-democraten op hun
congres ln Groningen een motie heb
ben aangenomen waarin werd ver
woord dat zij geen discriminatie van
het bijzonder onderwijs wilden. Het
moet prof. Diepenhorst ook bekend
rijn dat er veie belijdende christenen
lid van de Partij van de Arbeid zijn en
dat er nog veel meer op deze partij
stemmen. Zou prof. Diepenhorst wel
beseffen hoe grievend het voor die
belijdende christenen moet zijn van
hem te horen dat de „Unie" weinig
van de PvdA hoeft te verwachten
omdat die geen verwantschap kent
met het christelijk onderwijs en dat
daarom de „Unie" behoefte heeft aan
een krachtige grote christelijke par
tij? Afgezien van het feit of het CDA
wel een „christelijke" partij wil zijn,
gezien de discussie over de „grond
slag", ls het m.l. toch wel laakbaar
dat prof. Diepenhorst bij discussies
binnen de ARP over het opgaan ln
het CDA, het gelijk aan zijn kant wil
halen door subtiele verdachtmakin
gen in de richting van de PvdA te
maken en daarmee veel van zijn ge
loofsgenoten kwetsend te bejegenen.
Evenwicht zoek (2)
Uit hetgeen H. De Boer gezegd heeft
op de vergadering van de AR partij
raad op 9 december is gebleken dat
hij geen enkele behoefte heeft fractie
voorzitter te worden. Hij was blij, dat
hij het niet geworden was. Ook
schijnt het AR-partij bestuur er niet
op aangestuurd te hebben. Onduide
lijk wie dat nu wel gewild hebben.
Laat Veerman nu maar eens vertellen
hoe dat zit. Veerman acht de tijd
gekomen nu reeds te overwegen na
1980 een soort AR-krachtcentrale te
formeren. Wie moeten daar dan toe
behoren? De Veermans of de Schol-
tens? Ik heb grote moeite met dit
artikel van dr. Veerman. Het CDA
komt er wel, dat wil Veerman zelf
ook. Maar het vertroebelt wel de zaak
in de ARP, zoals we die nu nog
hebben.
Hoogkerk H. v.d. Heide
