;VD heeft ernstig gefaald'
uriname voorbeeld voor menig Westers land
liksemactie voor Vietnamese bootvluchtelingen
Uwglaskuntu
zelf wel vullen.
Zelfstandig wonen
zwakzinnigen wordt
aan banden gelegd
^politieman Snippe, die meent dat brieven vals zijn:
'Schöngarth
wilde iets
verklaren'
;rkgroep opgericht op initiatief van Kamerleden
NVSH pleit voor
verkorten werkdag
22 DECEMBER 1978
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
9
Ier
ADVERTENTIE
iuib Goudriaan
ht
s>eef;
ng.
t! t
'"'$RDAM De oud-politieman A. Snippe, die meent dat de brieven van prins Bernhard
Nazi-top (indien deze brieven bestaan) vals zijn, verwijt de BVD ernstig in gebreke te
Dieven. Hij vindt dat de BVD (Binnenlandse Veiligheids Dienst) in een eerder stadium
mderzoek had moeten instellen naar de beschuldigingen. „Toen de Telegraaf in januari
beweringen van Jeanette Kamphorst over de brieven van de Prins publiceerde, had de
ie jit moeten onderzoeken om aan te tonen, dat in de brieven kwestie prins Bernhard geen
blaam treft," aldus Snippe gisteren.
bovendien op grond van mijn inlich
tingen over spionage kon veronder
stellen dat de brieven vals waren."
ikblad Nieuwe Revu heeft
k de beshuldigingen van de
jorca wonende 65-jarige ex-
^nJouw Jeannette Kamphorst
n q penbaarheid gebracht. Me-
[jgj Êamphorst houdt staande,
ls Bernhard in 1942 in een
•olaP Hitier zijn diensten aan-
lj zegt over deze brief te be-
'9 maar in opdracht van de
heime dienst niet tot publi-
te 2kunnen overgaan,
officier van de vooroorlogse generale
staf inlichtingen aan de Duitsers had
verstrekt. Een beschuldiging, die dr.
L. de Jong van het Rijksinstituut
voor Oorlogsdocumentatie heeft
weerlegd. In een onderzoek, dat janu
ari 1976 werd bekendgemaakt aan de
Tweede Kamer, kwam De Jong tot de
conclusie dat er geen verrader bij de
Nederlandse generale staf kan zijn
geweest en dat Richard Gerken een
onbetrouwbare bron was.
erd
'Verzuim'
voormalig politieman, werd
ijjvember benaderd door een
r van de Nieuwe Revu, om-
weekblad op zijn naam was
verband met de zaak-Van
t 78-jarige ex-dubbelspion
van Reede, die schriftelijk
le dat de brieven vals zijn;
>pe trad in 1975 in de open
met een brief aan de toen-
inister van justitie Van Agt,
eiste dat generaal B. R. P.
r dalman b.d. in staat van be-
7 ü7dng zou worden gesteld, we-
Zefonage voor Nazi-Duitsland.
op het spoor van generaal
lan gekomen door memoires
voormalige Duitse Abwehr-
wijlen) Richard Gerken. (De
was de Duitse contra-spiona-
ine7(schreef dat een Nederlandse
De Nieuwe Revu-redacteur kwam
ook bij Snippe om over deze kwestie
van gedachten te wisselen, omdat
aan de beschrijving van Gerken
aldus Nieuwe Revu ook prins-
Bernhard zou kunnen beantwoorden.
Snippe: „Ik realiseerde mij na het
contact met de Nieuwe Revu dat ik
bij mijn onderzoek in de Hasselman-
zaak weieens een fout zou kunnen
hebben gemaakt. Om die reden heb
ik dus op eigen initiatief een onder
zoek ingesteld naar de beweringen
over die brieven." Zoals wij gisteren
berichtten liet Snippe op 6 december
via Carel Briels een schriftelijke ver
klaring voor leggen aan Van Reede,
die in de Nieuwe Revu optreedt als
getuige vóór het bestaan van de brie
ven. Snippe weer: „Mij was gebleken
dat de Nieuwe Revu had verzuimd
aan Van Reede te vragen of die brie
ven niet vals konden zijn, terwijl ik
Vraag aan Snippe: volgens Vrij Ne
derland van deze week draait u er
nogal omheen als u op de man af
wordt gevraagd of u via Carel Briels
een verklaring door Van Reede hebt
laten tekeneh, dat die brieven vals
zijn. Waarom? Volgens Briels zou u
deze stap hebben genomen namens
de BVD.
8nippe: „Door de mededeling van
Vrij Nederland dat Carel had gepraat,
voelde ik mij overbluft. De zaak was
te vroeg in de publiciteit gekomen. Ik
wilde niet via Vrij Nederland hiermee
in de openbaarheid komen, terwijl ik
nog geen overleg had gehad met de
betrokken Nieuwe Revu-redacteur
die op dat moment op reis was."
U hebt dus een privé-onderzoek inge
steld min of meer als een controle
van uzelf in de Hasselman-zaak?
„Als deze brieven inderdaad zouden
hebben bestaan en echt zouden zijn
en ik ze destijds niet had gevonden,
was dat een heel grote fout van mij
geweest. Ik ken mensen, die gezien
hun vroegere functies hadden moe
ten weten dat een brief of brieven van
dergelijke importantie waren gesto
len. Bij diefstal zou een hele afdeling
in het geweer zijn gekomen. Indien ze
echt zouden zijn, zou er in een of
ander archief iets van te vinden zijn.
En dat is niet het geval Er is nergens
een rimpeltje van zo'n brief te vinden.
Trouwens, ook dr. De Jong weet er
niets van."
Wie bedoelt u met „mensen in vroe
gere functies die het moeten weten"?
„Ik bedoel mensen uit de spionage-
wereld, die ik ken als oud-inlichtin
genman. Geen van die mensen is op
de hoogte van het „brievenverhaal".
Maar mij is wel bekend, dat wijlen
admiraal Can ar is, het hoofd van de
Duitse Abwehr (contra-spionage;
red.) in Hitler-Duitsland, voor zijn
dood een zure opmerking heeft ge
maakt over prins Bernhard. Hij haat
te, evenals Hitier, prins Bernhard en
zei: „Als het moet maak ik die vent
kapot, al duurt het dertig jaar." Ook
constateerde ik ongerijmdheden in
het verhaal van Jeanette Kamphorst.
Waarom heeft ze bij voorbeeld nooit
een minister van Justitie van haar
wetenschap op de hoogte gesteld?"
bent dus tot de conclusie gekomen
dat de brieven vals moeten zijn en
destijds zijn gemaakt door de Ab
wehr om prins Bernhard verdacht te
maken?
„Ja, ook op grond van mijn analyse
dat een man als Van Reede, die reisde
voor inlichtingendiensten zo'n brief
niet kan hebben gezien of in zijn bezit
kan hebben gehad. Een briefwisse
ling op zo'n hoog niveau komt niet in
handen van iemand als Van Reede.
Op eigen initiatief heb ik dus die
verklaring opgesteld en Briels ge
vraagd voor mij te bemiddelen bij
Van Reede. Ik heb Carel Briels wel
gezegd dat ik inlichtingenwerk heb
gedaan; vandaar misschien zijn op
merking dat ik namens de BVD
kwam. Carel Briels heeft dat gedaan
voor de Prins en ik deed het voor
mezelf."
Hoe kon u van tevoren weten dat
Van Reede die verklaring ook zou
tekenen? De 78-jarige Van Reede
wordt bovendien als „dement" afge
schilderd.
„Ik hield op grond van mijn informa
ties rekening met een opzetje van de
Abwehr. De Duitse SD-generaal
Schöngarth (die in 1943 uit Polen
naar Nederland kwam en Menten
goed kende; red.) heeft in 1945 een
verklaring van het grootste belang
voor de staat der Nederlanden willen
afleggen. Overigens weet ik niet of hij
voor zijn executie ook in staat is
gesteld deze verklaring mee te delen.
Schöngarth werkte ook voor de Ab
wehr. Waarschijnlijk is het de bedoe
ling geweest dat Van Reede na de
oorlog met die brieven zou gaan wer
ken. Van Reede is trouwens alleen
maar dement als hem dat uitkomt."
„Tenslotte: het gaat mij erom dat de
BVD heeft gefaald door in 1977 geen
onderzoek in te stellen naar de juist
heid van de beweringen over die brie
ven. Men had kunnen en moeten aan
tonen, zeker na de Lockheed-affaire,
dat prins Bernhard in de brieven-
kwestie geen enkele blaam treft. Der
gelijke beschuldigingen beschuldi
gingen Jegens het Koningshuis kun
nen namelijk ernstige consequenties
hebben voor de binnenlandse rust.
De verklaring van Van Reede heb ik
veilig opgeborgen, maar indien pre
mier Van Agt en Soestdijk dat zou
den wensen, stel ik deze verklaring
onverwijld ter beschikking."
onze parlementsredactle
1 HAAG De laatste tien
vl'n van dit jaar wordt een blik-
ictie gevoerd voor de boot-
itelingen uit Vietnam. Doel
»t hfooralsnog via gironummer
porgeld in te zamelen voor het
»kerren van 6611 8ctllP dat hi
phinese wateren kan worden
iet om de vluchtelingen uit
aaap te pikken. De actie gaat uit
Jen in allerijl opgerichte werk-
waarin politieke partijen,
W.$n, vakbonden, werkgevers
teilrganisaties voor vluchtelin-
ulp.
[elden zullen daarnaast wor-
langewend om de vluchtelin-
Wanneer zij eenmaal aan land
jeerste hulp te verstrekken en
|m levensonderhoud te voor-
Het derde doel is het vinden
permanente oplossingen voor
[uchtelingen uit Indochina.
jelden zullen daarnaast wor-
ngewend om de vluchtelin-
|wanneer zij eenmaal aan land
jeerste hulp te verstrekken en
t levensonderhoud te voor-
Het derde doel is het vinden
lermanente oplossingen voor
(uchtelingen uit Indochina.
de terugtocht van de Ameri-
troepen uit Vietnam in au-
1975 zijn ongeveer hon-
luizend Vietnamezen erin ge
el via zee andere landen, met
Thailand en Maleisië, te be-
n. Gevreesd wordt, dat naar
ting evenzoveel vluchtelin-
iun vlucht via deze weg met
rdrinkingsdood hebben moe-
lekopen.
'erkgroep, die van plan is de
:ampagne in februari een ver
te geven met een landelijke
san-huis-actie, is tot stand
gekomen op initiatief van de Ka
merleden Van den Bergh (PvdA),
Gualtherie van Weezei (CDA) en
Ploeg (WD). Het drietal bena
drukte gisteren, dat de actie een
nationaal karakter heeft en ont
daan is van elk politiek element.
De Kamerleden zijn op hun beurt
in het geweer gekomen op verzoek
van een Frans comité, met men
sen als Jean Paul Sartre, Simone
de Beauvoir en Yves Montand, dat
in dat land een dergelijke actie
voert en tot dusver al drie kwart
miljoen francs heeft opgehaald.
Steun
De werkgroep heeft de steun ge
kregen van de hoge commissaris
voor de vluchtelingen van de VN,
de Deen Poul Hartling. Deze heeft
kortgeleden nog een beroep ge
daan op de regering van alle zee
varende naties om hun schepen
opdracht te geven bootvluchtelin
gen op te pikken. Veel schepen
laten deze mensen onder het nege
ren van alle codes ter zee aan hun
lot over.
Nog steeds beweegt zich een grote
vluchtelingenstroom vanuit Viet
nam over zee naar betrekkelijk
nabijgelegen landen als Thailand
en Maleisië, maar ook duizenden
kilometers verwijderde staten als
Indonesië, Australië en Japan.
Volgens een medewerker van de
Nederlandse vertegenwoordiger
van de hoge VN-commissaris. mr.
Hoeksma, vormen de bootvluchte
lingen maar een deel van het
vluchtelingenprobleem in Indo-
China. Als gevolg van de turbulen
te ontwikkelingen in dit deel van
de wereld hebben vele duizenden
de afgelopen Jaren elders een
heenkomen gezocht.
In 1976 bevonden zich in Thailand
circa 80.000 vluchtelingen, voor
het merendeel afkomstig uit Laos.
Vietnam zag de laatste jaren
150.000 Cambodjanen binnenko
men en de volksrepubliek China
150.000 Vietnamezen. Van de
vluchtelingen in Thailand is het
overgrote deel opgenomen door de
Verenigde Staten. Anderen kre
gen onderdak in Frankrijk, Au
stralië en Canada.
Bezorgdheid
Het CDA-Kamerlid Gualtherie
van Weezei uitte zijn bezorgdheid
over wat er met de bootvluchtelin
gen moet gebeuren wanneer zij
eenmaal in Maleisië en Thailand
aan land zijn gebracht. „We kun
nen die landen niet met het pro
bleem opschepen. In andere lan
den zijn er echter tendenzen om
een halt toe te roepen aan de op
vang van vluchtelingen gezien de
grote werkloosheid. Nederland
heeft weinig opvang mogelijkhe
den, ook al door de taalproble
men." Hij noemde Suriname als
een geschikt opvangland.
Mr. Hoeksma zei, dat de Suri
naamse regering zich reeds bereid
heeft verklaard een deel van de
bootvluchtelingen op te nemen.
Hij waarschuwde, dat het vluchte
lingenprobleem in de jaren tach
tig in omvang zal toenemen. „Van
de westerse landen zullen extra
inspanningen worden gevergd,
ook van Nederland," aldus
Hoeksma.
Hier een groep Vietnamese vluchtelingen uit Maleisië, bij aankomst in
Zürich, Zwitserland. De Zwitserse regering heeft besloten driehonderd
vluchtelingen toe te laten.
U bestelt Spa. U betaalt voor Spa.
Dus hebt u ook recht op Spa.
Spa is natriumarm mineraalwater.
Niet te vergelijken met andere bronwaters.
Spa maakt niemand na.
Vraag dus om Spa in het flesje.Uw glas
kunt u zelf wel vullen.
Van een onzer verslaggevers
AMSTELVEEN De gezinsvervan
gende tehuizen voor geestelijk gehan
dicapten zullen voorlopig geen nieu
we dependances (afdelingen) kunnen
stichten. Een meerderheid van de
Ziekenfondsraad heeft besloten hier
voor geen geld beschikbaar te stellen
en volgt daarmee het advies van de
commissie erkenningen.
Gevreesd wordt, dat deze afdelingen
een „aanzuigende" werking zullen
krijgen en dat niet alleen pupillen uit
de gezinsvervangende tehuizen in de
pendances zullen gaan wonen, maar
ook geestelijk gehandicapten die nu
gebruik maken van de mogelijkheid
tot „begeleide kamerbewoning". Dit
is een voorziening, die niet, zoals de
gezinsvervangende tehuizen, onder
de AWBZ valt
Dr H. F. W. Dubois, voorzitter van de
commissie erkenningen, deelt deze
vrees niet. De „indicatie" voor een
afdeling is dezelfde als die voor een
tehuis en opneming daarin is alleen
mogelijk vla het tehuis. Bovendien
kost een verblijf in een dependance
zeker niet meer dan dat in een gezins
vervangend tehuis.
De AWBZ van de al bestaande dépen
dances (tien vijftien) zal overigens
worden voortgezet en over twee jaar
zal dan worden bekeken of er aanlei
ding is tot uitbreiding. In deze depen
dances kleine huizen wonen drie
tot vijf licht geestelijk gehandicapten
samen. Ze kunnen in noodgevallen
een beroep doen op de begeleiding in
het gezinsvervangende tehuis, waarin
ze oorspronkelijk woonden.
Het Nationaal Orgaan Zwakzlnnin-
genzorg (NOZ) zegt in een commen
taar, dat dit besluit van de Zieken
fondsraad om kennelijk financiële re
denen een goede ontwikkeling in de
zwakzinnigenzorg tot stilstand
brengt. Het noemt de beslissing in
volstrekte tegenspraak met allé
ideeën ook bij de overheid over
het bevorderen van de zelfredzaam
heid van en het scheppen van inte
gratiemogelijkheden voor zwakzinni
gen. Het -NOZ zal het ministerie van
CRM dan ook dringend verzoeken
het advies van de Ziekenfondsraad
naast zich neer te leggen.
UTRECHT (ANP) De landelijke
werkgroep 8exualiteit en Maatschap
pij van de NVSH heeft de FNV en het
CNV schriftelijk gevraagd, waar mo
gelijk te streven naar verkorting van
de werkdag. Alleen zo ontstaan er
naar de mening van de werkgroep
mogelijkheden voor een verdergaan
de emancipatie van man en vrouw.
Bij het invullen van de eis tot
arbeidstijdverkorting moet volgens
de werkgroep niet alleen worden ge
keken naar de arbeidssituatie en de
effecten op de werkgelegenheid,
maar ook naar de gevolgen voor de
verdere leefsituatie.
Wat dit betreft merkt de werkgroep
op, dat vervroegde pensionering niets
verandert aan de leefomstandighe
den van de overgrote meerderheid
van de mensen. Meer verlofdagen zul
len voor de meeste werknemers kos
tenverhogend werken omdat ze die
dagen uit willen gaan en de huisvrou
wen worden daardoor zwaarder be
last. De vrije vrijdagmiddag heeft
hetzelfde effect.
mr. G. C. van Dam
lor Suriname reist wordt bi] tijd en wijle overvallen\dopr het besef,
ederland 300 jaar verantwoordelijkheid voor dit land heeft gedra-
lat besef komt over je op momenten dat je met fundamentele
!en in de Surinaamse samenleving wordt geconfronteerd, zoals de
isting, de medische verzorging en de zorg voor ouden van dagen.
het Nederlandse koloniale tijdperk. Afrika,
India, Indonesië, het Midden-Oosten, China
hebben bijgedragen aan de samenstelling
van de Surinaamse bevolking. Velen heb
ben hun eigen religie meegebracht en ge
handhaafd. Mohammedanisme, hindoeïs
me en christendom zijn er belangrijke gods
dienstige stromingen. Zij hebben landelijk
en in tal van plaatsen een goede samenwer
king op menig gebied.
Het is een weldaad waar te mogen nemen,
dat al deze mensen van zo uiteenlopende
etnische herkomst in grote harmonie en op
ongedwongen wijze met elkaar leven en
werken. Daarmee is Suriname een voor
beeld voor de wereld, ook voor menig Wes
ters land.
sef maar dan in de positieve zin
uk, wanneer Je tot Je grote vreugde
lndt, dat in die Nederlandse erfenis
k iets anders bevindt, iets dat in de
amse samenleving als zeer positief
iamenteel wordt ervaren: de parle-
re democratie. Daarmee behoort dit
and helaas tot de uitzonderingen op
damerikaanse continent. Dat de par-
aire democratie werkt merk je in de
omsten van de Nederlandse parle-
re missie, die eind oktober Suriname
t. met de Surinaamse parlements-
lit de kring van de regerings- en van
ositle-partljen. Daar was bij tijd en
geen woord Frans" bij.
in Suriname maakt van de vrijheid
ïtüngsuiting een vrijmoedig gebruik.
Het CDA-Tweede Kamerlid mr. G. C. van Dam
heeft onlangs met een aantal Kamerleden een
rondreis door Suriname gemaakt. Van Dam is
met positieve indrukken van de reis teruggeko
men niet omdat alles er koek en el is, maar wel
omdat er sprake is van een open samenleving,
waarin fouten en mislukkingen besproken kun
nen worden. Daarbij speelt een economisch
zwakke, maar toch zeer op zijn onafhankelijk
heid gestelde pers een belangrijke rol. Dat wordt
ten overvloede In deze dagen nog eens bewezen
door de rol die een paar jounalistieke speurneu
zen spelen in de kwestie van de moeilijkheden
rondom de verkiezingen in het district Comme-
wijne. Het mag dan in bet land allemaal niet
helemaal onberispelijk gaan, belangrijke zaken
verdwijnen echter toch niet bij voorbaat in de
doofpot.
ken. Daar heeft Suriname, dat zo lang met
ons verbonden ls geweest en waarop wij
zulk een grote invloed hebben gehad, recht
op.
Zorgen
nis
ienk ik, nauwelijks een volk te vin-
at is gevormd door mensen van zo
Ilende herkomst. Ook dat behoort
belangrijk deel tot de erfenis van
Ook nog in een ander opzicht verraste Suri
name in positief opzicht. Dat was de char
mante wijze, waarop een programma van
tien dagen was opgesteld en werd uitge
voerd. In het program waren de wensen van
de zijde van de Nederlandse Kamerleden zo
goed mogelijk verwerkt. De gunstige zowel
als de ongunstige resultaten van de Neder
landse ontwikkelingshulp werden getoond.
Het program strekte zich uit tot diep in de
binnenlanden. Doch ook daar klopte de
organisatie op haar best.
Waarom ik deze dingen schrijf? Omdat ze
niet stroken met het beeld van Suriname,
dat ik mij voor het bezoek had gevormd.
Dat beeld werd overheerst door de gedach
te, dat de Surinamers een volk vormen, dat
onder de hete tropenzon van de ene dag in
de andere leeft, zonder zich al te grote
zorgen over de toekomst te maken. Ik ben
er zeker van, dat dit beeld van een betrekke
lijk zorgeloos en meer tot feesten dan tot
werken geneigd volk bij velen van ons be
staat. En daarom meen ik er goed aan te
doen te pogen dit beeld wat recht te trek
Suriname heeft wel degelijk zijn zorgen.
Het is een land met een betrekkelijk klein
min of meer ontwikkeld deel, waarvan Pa
ramaribo de kern is. Paramaribo oefent
grote aantrekkingskracht uit op de mensen
in de rest van het land. Om die ontwikke
ling tegen te gaan heeft de Surinaamse
regering plannen ontworpen voor nieuwe
groeipolen elders in het land. In West Suri
name is zo'n ontwikkelingsproject voorzien,
waarvan een nieuw bauxietontginning de
kern vormt. In N.W. Suriname is een land
bouwontwikkelingsproject in uitvoering,
terwijl ten zuiden van Paramaribo, waar al
een omvangrijk bauxietbedrijf in exploita
tie ls, agrarische activiteiten op grote
schaal plaats vinden, waaronder een olie-
palmplantage annex ollelndustrie.
Het is te hopen, dat al deze ondernomen
activiteiten tot een grote ontplooiing ko
men en dat het spreidingsbeleld, dat de
Surinaamse regering voor ogen staat, zal
slagen. Hoe moeilijk dat is en hoeveel geld
dat kost ondervindt ook een ontwikkeld
land als Nederland bij de ontwikkeling van
zijn regio's, zoals het noorden en Zuid-
Limburg.
Een punt van zorg met betrekking tot de
ontwikkeling van Suriname ls het ontbre
ken van voldoende en ervaren bestuurska-
der in de verschillende terreinen, zoals het
bedrijfsleven en de politiek. Veel werk komt
op dezelfde schouders terecht. Nederland
als enig en omvangrijk donorland draagt
hier een extra verantwoordelijkheid en zal
bij zijn ontwikkelingshulp daarmede terde
ge rekening moeten houden om het succes
van ontwikkelingsprojecten hierop niet te
laten stranden.
Een ander zwak punt is de onvoldoende
betrokkenheid van de bevolking bij het
beleid, iets wat men in de meeste ontwikke
lingslanden tegenkomt. Vooral op het fi-
nancieel-economische terrein zal de rege
ring moeten trachten een beleid te formule
ren, waarop vakbeweging en ondernemers,
die de wankele positie van de 8urinaamse
economie terdege onderkennen en bereid
zijn tot medewerking, kunnen inspelen.
Is drie miljard gulden voor een land met
zo'n vierhonderdduizend inwoners niet wat
veel? Die vraag hoor Je hier nog al eens. En
komt dat geld wel goed terecht? Suriname
heeft goede mogelijkheden om tot verdere
ontwikkeling te komen, mits de zwakke
punten die ik hierboven signaleerde worden
versterkt. En overigens ontwikkelings
hulp is zoiets als het Investeren van onder
wijs en ontwikkeling in een kind; Je doet dat
zonder de garantie te hebben dat het tot
resultaat leidt, maar niettemin. Je doet het
en graag ook.
