'Netvlies'bij De Appel Tekstpierement ging toch nog door a Lombard en Bruins in Ravel Prachtig werk Bartóf op VARA-matinee Uit improvisaties ontstane kleine-zaal-voorstelling Sjostakowitsj eerste bij Amsterdamsf Philharmonisr Als toeschouwer vraag je je af: waarvoor die drukte Bomalarm verjaagt operette-publiek uit schouwburg Theun de Vries eredoctor, maar Den Uyl niet Delfzijl: nu 25.000 Zendschip naar zee, politie heeft 't nakijken Van Abbemu- seum na verbouwing open Evie Tornquist nu ook NCRV TV COMMENTAAR MAANDAG 18 DECEMBER 1978 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET door André Rutten DEN HAAG Peter van der Linden heeft bij de toneelgroep De Appel samen met Katrlen Vansteenkiste en Hubert Fer- min uit Improvisaties een programma opgebouwd, waarvan de titel „Netvlies" ook als „Net Vlies" te lezen is. In zijn toelichting schrijft hij, dat zij „alleen maar" met een aantal min of meer gerichte gedachten, Ideeën, wensen en dromen aan het werk zijn gegaan zonder iets. Nu Is dus te zien het voorbije weekeinde voor het eerst waar zij toe gekomen zijn De kale ruimte van de studio (de kleine zaai) in het Ap peltheater is kaal gebleven. Er hangt wel een doos van zilverpapier tegen het plafond. Daar hangt een dik ka beltouw voor. dat naar beneden zakt. Een voor een komen zij uit die doos te voorschijn en zakken langs het touw naar beneden. Op Iets, dat op een ronde bevroren vijver lijkt, of op een vogelnest, middellijn ongeveer drie meter. Dat ronde speelvlak wordt van binnenuit verlicht. Dat is de ruimte waarbinnen zij hun bewegingen spe lend verrichten. In fraaie fantasie kle ding. ZIJ gebruiken er ook teksten bij. De grootste komt tegen het einde. Een monoloog van Peter van der Linden: „De Man In de Badkamer". Het be gin: „In mijn badkamer staat nu al maandenlang een man. HIJ staat daar tot zijn middel in de vloer vlak onder mijn badgelser". Een surrealistisch verhaal, dat een beetje aan Edgar Allan Poe doet denken. Een soort nachtmerrie, die de ik-flguur aan dachtig waarneemt en nauwkeurig in woorden beschrijft, mimisch en plas tisch uitbeeldend. Het is iets. dat van binnenuit op zijn netvlies wordt ge projecteerd en dat hij in woorden en gebaren op het netvlies van de kij kers probeert over te brengen. Het programma is daarmee enigszins getypeerd. Het begint met nauwelijks woorden, bestaat dan uit bewegin gen, waarin de drie elkaar afweren én contact zoeken, wat tot kleine con flicten, verzoeningen, afscheid nemen en weer terugkomen leidt. Langzaam komen er tekstfragmenten in als: „In een Schots dorp verkoopt men boe ken met een blanco bladzijde die er gens. je weet niet waar. In het boek te vinden is. Komt een lezer op die blad zijde terecht als het drie uur 's mid dags slaat, dan sterft hij". Dat is niet iets, dat zich uit laat beelden. Roald Dahl zou er een beel dend verhaal van gemaakt hebben. De drie spelers verwijzen er in hun beeldende bewegingsspel naar terwijl zij de tekst zeggen. Je herkent ook in de toelichting genoemde titels als .Jnatructies voor het Huilen", of „In structies voor het zingen", of „Het te pletter slaan van de Druppels" (alle van Julio Cortazar). Ietwat absurdis tische beschrijvingen, die weerspie geld worden. Soms boeiend, soms grappig, soms, nou Ja. Er is een bewust verwarrend gemaakt slot. De spelers nemen met fraaie houdingen applaus in ontvangst, er wordt geroepen „het is uit", maar zij spelen toch door. kleine parodietjes op 8ter-teksten. door Jac. Kort AMSTERDAM Het heet., heel lang naar uitgezien,™ er na Mozart nooit meer componist zou zijn, die het aantal van zijn sy nieën betreft, uit zou ko boven het bijna magischu tal negen. Schum 'r. Brahms en Tsjaikowsky h den dit aantal bij langt Je, niet, Mahler en Bruckner ven er in steken. Zij volt den hun negende symf m niet. lp Peter van der Linden, Hubert Fermin en Katrien Vansteenklste in „Netvlies" door Ber Huising HAARLEM In de Haarlem se Schouwburg is zaterdag avond de première van Tekst- pierement niet de eerste voorstelling trouwens toch doorgegaan. Tot duidelijk vermaak van het publiek dat er, naar het applaus en de open doekjes te oordelen, wel achter stond. Boe-roepers of fluiters waren er niet, voor noch tegen Annie Schmidt. Van haar heeft Jos Brink, de auteur, veel In het programma gedaan, en daar kan bijna niemand iets tegen hebben, behalve Annie M. O. zelf dan. Die is er zo boos om geworden, dat zij haar beroemde humoristische gevoel voor betrekkelijkheid, en haar verbonden heid met cabaret en speels theater, verloor en een kort geding aanspande om, nog net op tijd, de première, en daarmee dit programma voor het hele seizoen, onmogelijk te maken. Want, zei haar advocaat: „Ze voelt zich op haar ziel getrapt" en dat dan door de aantasting, misvorming, ver minking van haar teksten. De rechter vonnist pas op 21 december, en dat is zijn zaak. Als toeschouwer vraag Je Je af: waar voor die drukte? Waarom of waar door meende Jos Brink, die zelf tek sten schrijft, dat hij zoveel van Annie Schmidt nodig had? Dat staat in het programma dat al gedrukt was: ..Tekstpierement houdt van Annie Schmidt. En dat is simpelweg de re den waarom Jos Brink, Frank San ders, Lucie de Lange. Henk Bokkinga en Hans Mulder hun nieuwe program ma „Van wie zou dat zijn(een titel die overigens door Annle zelf is aangereikt) rondom liedjes van haar hebben gerealiseerd. En ozóveel liedjes zijn, na al die Jaren nog, erg de moeite waard om opnieuw te worden gebrachtdit programma ls be doeld als een hommage aan mevrouw Schmidt". En daar is een Jaar geleden al aan begonnen. De moeilijkheid ls dat „Van wie zou dat zijn?" voor ons niet altijd te be antwoorden is. Was dat ook van me vrouw Schmidt of is het van Jos Brink? Want die heeft bewerkt, en dat zei hij ook: „Ik moet het wel zeggen want anders ga ik de gevange nis in". Dat was bij Margootje, meen lk. En Alle Cyaankali, door Lucie gezongen, werd ook heel wat anders. Ze werd directrice van een Manpower Minnaarsservice (tussentekst Jos Brink). Van mij mag het. maar ik ben geen rechter of mevrouw Schmidt. Tekstpierement heeft dus iij een ei gen programma veel van Annie M. G. Schmidt verknipt en geplakt. En daar Jos, Frank en Lucie muzikale zangers zijn (al zitten ze yvel zwaar aan de microfoons vast) én Henk Bokkinga een beste pianist is, komen de heel-gelaten liedjes van Annie (en Harry Bannink, of Cor Lemaire) er heel goed af. Haar kinderversjes, waarmee deze generatie is opge groeid, worden nog eens nostalgiek opgehaald. En als Tekstpierement zich bezighoudt met verschijnselen, waar ook zij het over had, wordt zij geciteerd. Een lot dat Vader Cats ook lang is overkomen. Na „Wat voor weer" (ia het in Den door Adr. Hager DENHAAO „Paul Witt genstein had in de eerste we reldoorlog zijn linker arm ver loren. Dat is natuurlijk één van de vervelendste dingen die je als pianist kunnen over komen." Aldus de program- ma-toelichter bij de concer ten die het Residentie Orkest vrijdag- en zaterdagavond gaf. Afgezien van de wat badinerende be nadering van een dergelijke handi cap. spreekt uit deze toelichting toch wel een grove slordigheid. Het ls ui teraard onzin te beweren, dat Ravel een concert voor de linkerhand aan deze pianist zou hebben opgedragen als hij zijn linkerarm verloren had! Trouwens, de toelichting blijft luch tig praten over het verliezen van ar men. Ravel kon in verband met een Speciaal vandaag In Daar vraag je me wat o.m.: wat gebeurt er als Je schimmel eet?, waarom krijg je een bult en geen deuk als je je stoot?, wat is radio-activi teit? en hoe komt dat je doof kunt worden op grotere hoogte? Ned. L19.05 Shirley Maclaine en Mi chael Caine spelen in de komi sche thriller De gentleman- xwendelaar. Ned. 1/19.45 Met de ungeres Evle Torn- quist maakte de NCRV een kerstprogramma onder de ti tel En midden in de winter werd het licht. Ned. 1/21.29 Thema voor Plein Publiek is: „de gevolgen van je opvoe ding". Hilv. 19.00 In de reeks Spelen tegen de oorloc vanavond het luister spel Ik kom nog wel eens langs, geschreven door Hans van de Waarsenburg. Hilv. nut hersentumor zijn muzikale invallen niet meer op papier zetten: „Dat is voor een componist wat voor een pia nist hetzelfde zou zijn als allebei je armen verliezen". Niet zo fijntjes ge kenschetst. Gelukkig droeg Theo Bruins zorg voor een grandioze weergave van het Ravel-concert voor de linkerhand. HIJ paart een formidabele techniek aan een sterke uitdrukkingskracht even boeiend als fascinerend. De Franse dirigent Alain Lombard on dersteunde de solopartij met een op timale begeleiding. 8ITTARD (ANP) ViJfUenhonderd bezoekers van de 8ittardse stads schouwburg hebben zaterdag een verstoord avondje-uit beleefd. Kort voordat een operette-voorstelling zou beginnen kwam op het politiebureau een bommelding binnen De politie liet de schouwburg ontruimen, maar vond niets Het operette-gezelschap gelastte de voorstelling echter af. De bezoekers van andere feesten die in het gebouw plaats vonden gingen wel terug naar hun zaal ORONINOEN (ANP) Het college van decanen van de rijksuniversiteit Groningen draagt de Nederlandse schrijver Theun de Vries en de Britse farmacologe prof Bü uit Oxford voor voor een eredoctoraat. Dit gebeurt ter gelegenheid van de viering van het 365-jarig jubileum van de univer siteit volgend jaar. Oud-premier Den Uyl krijgt geen eredoctoraat. Hij stond wel op het lijstje met zeven namen dat door de faculteiten aan het college van decanen was voorge legd. maar werd niet gekozen. DELFZUL (ANP) Het gemeente bestuur van Delfzijl heeft zaterdag middag de 25.000e inwoner begroet Het is John Andrew woest, ruim acht pond zwaar, die vrijdag in het Delf- zlcht-zlekenhuls te Delfzijl werd ge boren De burgemeester van Delfzijl, mr. P. Scholten. overhandigde een spaarbankboekje met een bedrag van 250 gulden. De spaarbank verdubbel de dat bedrag Het is verheugend, dat het Residentie Orkest Lombard bij herhaling uitno digt. Als 2I-Jarige werd Lombard be noemd tot vaste dirigent van de ope ra te Lyon, momenteel leidt hij het orkest van Straatsburg. Het Residen tie Orkest komt onder zijn leiding tot verfijnde, afgewerkte en geïnspireer de prestaties. Met hoeveel zorg en aandacht voor het detail bracht Lom bard Ravels visie op het sprookje „Ma mère l'oye"! Klankrijk, transpa rant en zonder het geringste spoor van goedkoop effect. Een adembenemend verloop had de vertolking van „Le sacre du prin- temps" van Strawinsky. Nog steeds, na 65 jaar heeft (een deel van) het- publiek moeite met de grommende dreigende, heidense, opzwepende in houd van dit werk. Een uitvoering heeft geen schandaal meer tot gevolg, doch dat men er zo mee ingenomen zou zijn ls ook niet waar. Als men bereid was het werk te leren kennen en waarderen, dan stelde Alain Lom bard het publiek daar op voortreffe lijke wijze toe in staat. DEN HAAG (ANP) Het zendschip „Delmare" is zaterdagavond onver wacht vertrokken uit de haven van Scheveningen. Het vertrek gebeurde volgens een woordvoerder van de Haagse politie zo plotseling, dat ha vendienst en politie te laat waren om te controleren of er zendapparatuur aan boord was. Eerder was de politie wel aan boord geweest en toen was de oude zij traw ler Scheveningen 54 „Helena" brand schoon, aldus de politie. Zaterdag mocht het schip de motor proberen en de trawler heeft toen enkele uren bij de voorhaven gelegen, tot het schip ineens koers zette naar zee. De politie is op de hoogte van geruch ten dat de „delmare" over een week wil gaan uitzenden, maar dat maakt optreden nog niet mogelijk. Alleen als er bij het vertrek zendapparatuur aan boord was geweest, had men het vertrek kunnen verhinderen wegens overtreding van de telefoon- en tele- graafwet. EINDHOVEN (ANP) Burgemees ter mr. J. van der Lee van Eindhoven heeft zaterdagmiddag het verbouwde en vernieuwde stedelijk Van Abbe- museum heropend. Aan het oorspronkelijke gebouw dat uit 1936 dateert is een paviljoen aan gebouwd. Het oude gebouw is van binnen drastisch veranderd. De expo sitieruimte is bijna verdubbeld. Daar door wordt het mogelijke om naast wisselende tentoonstellingen een gro ter deel te laten zien van de eigen collectie. Het museum beschikt nu ook over een aula, een prentenkabi net, een bibliotheek, een zaal voor educatief werk en een studio voor audiovisuele media. Met de totale verbouwing is een be drag gemoeid van 5,5 miljoen gulden. Tijdens de werkzaamheden, die ruim een jaar hebben geduurd, is het mu seum drie weken gesloten geweest. Haag) heeft Jos Brink een scènetje gemaakt over andere Hollanders die in Zuid-Frankrijk wonen, en het Frans nog niet zo machtig zijn. Hij doet met Frank een sketch over een homo-vriendenpaar. En ook een over een-goog die een vader platpraat. Ze gaan ook, samen met Lucie, kauw- gomkauwend en rock-'n-rollend terug naar de vijftiger jaren en „wat elke jongen weten moet", (en nog niet wist al deed hij alsof). Reden voor Lucie weer om Annie Schmidt na te zingen „Was dat nou alles". Jip en Janneke heeft Jos Brink mee laten groeien tot een echtpaar met stoornissen. Allerlei narigheden van onze tijd, en regering, worden, soms geestig, ver meld. Tekstpierement volgt meer dan dat het voorgaat. Hèt wil, naar eigen woorden, en ook merkbaar, geen ca baret zijn, maar „zinnig en elegant amusement". Lachgrage Jos Brink heeft daar alles voor, het vlotte, inne mende, aardig willen zijn. Frank San ders gaat daar, met dansende bewe ging. soepel in mee. Lucie de Lange, slank, elegant en goed zingend, past er bij. Henk Bokkinga doet het aan de vleugel en onzichtbare Hans Mul der regelt achter alles perfect. Tekst- pierment wil er altijd goed uit zien. Als het door mag gaan kunnen de Tekstpierement-liefhebbers weer een gezellige avond beleven. Wie dit aantal als eerste rulmscl^ heeft overschreden, ls de Rus Dl i Sjostakowitsj (1906-'75) geweest, 1 wie het Amstvdams Philharmoi j 1 Orkest vrijdagavond in de Grotefd van het Concertgebouw de E Symfonie ten gehore bracht eerste van de vijftien, die hij op naam heeft gebracht, ontstond i tijdens zijn conservatoriumtijd e leefde zijn eerste uitvoering toq componist twintig jaar was. Sjostakowitsj was, zoals uit zijif steling blijkt, van jongsaf i zeer knap vakman. In de eerste jj de van het Sowjet-regime kon li vrijelijk zijn gang gaan in het g van hetgeen hij aan Strauss, mith en Strawinsky ontleende, d men in de Eerste kan waarna (Later ontstond er een conflict ra autoriteiten over zijn zogenaamf tellectualisme en ging de compi0{ ertoe over meer „voor de mass componeren en daarvoor zelfs cl van Rossini te gebruiken). Ma(0] deze vroege symfonie zit nogC jeugdig elan, dat het werk zeerj trekkelijk maakt. Er blijkt, mee^f! uit vele latere werken, dat 8jos*n witsj wel degelijk een eigen stijle zat. Anton Kersjes gaf er metor orkest een uitstekend afgewerkt- zeer boeiende vertolking van. Ie Tussen deze symfonie en het concert in G van Ravel liggen slj6 vier jaren. Wanneer men echter beide werken onmiddellijk na er hoort, beseft men, dat hier twel relden tegenover elkaar, de enP houdend, de ander vernieuwer componist van het pianoconcert van een oudere generatie dan Sr kowitsj, maar als wij hun werk htï lijkt het alsof het precies ander De jonge Braziliaanse pianiste Qt na Ortiz speelde haar solopartijai grote virtuositeit en daarbij b\ gewoon expressief, met name i#e langzame middendeel. of Het orkest schoot in geen enk4k zicht te kort ln de begeleiding, t ene keer overrompelend en kleu e een ogenblik later licht en tra li rant moet zijn. Het concert wei sloten met de zesde symfonie^ Franz Schubert. st Door Jac. Kort AMSTERDAM De VARA-matinee van afgelopen zate was geheel gewijd aan de composities van Béla Bartók. u Met de Déux images opus 10 (1910) werd het programma, geopend. Het Uitvoerenden waren het Radi< HHHHH Hl harmonisch Orkest en de Roem Vioolconcert Nr. 2 (1938) completeer- violiste Sylvia Marcovicl. De l de het gedeelte voor de pauze. De wonderbaarlijke mandarijn opus 19 (1919) volgde daarna. Als vanavond voor de familie Bella my het doek gevallen ls en een ln het wit gekleed zangeresje in beeld komt, zal menigeen zeggen: „Dat meisje ken ik." Daarop volgt waar schijnlijk de vraag: „Wat doet ze bij de NCRV: zij werkte toch voor de Evangelische Omroep?" Inderdaad heeft Evie Tornquist haar bekend heid hier vooral te danken aan EO- programma's waarin zij tussen gos pelsongs opwekte tot geloof. Van haar zangkwaliteiten wist Evle mij vrijwel onmiddellijk te overtui gen. maar de stichtelijke teksten kwamen niet zo goed over. Dat deel van haar optreden vond ik typisch Amerikaans: nogal zoetig en te ge makkelijk. Ik was dan ook verbaasd toen Dick van 't Sant mij enige tijd geleden vroeg of lk even tijd had voor „een juweeltje van een pro gramma" dat de NCRV met Evie Tornquist had gemaakt. Ai na een paar Kerstliederen met verbindende teksten steeg mijn ver bazing. De sfeer was anders en lk had het gevoel dat ook de jeugdige zangeres een verandering had on dergaan. Minder lijkend op het en gelachtige figuurtje van romanti sche prentbriefkaarten en sponta ner ln haar getuigenis. Het zoetelij ke. dat mij had gehinderd, was ver dwenen. door Ton Hydra Uiteraard dacht ik direct aan de invloed van een andere regisseur, over wie lk toen nog geen gegevens bezat. Mijn spreekwoordelijke klomp brak: Van 't Sant vertelde dat Franz Arnold het programma had geregisseerd. Dezelfde man die Evie Tornquist bij de EO op het scherm had gebracht. Ligt hier misschien voer voor psy chologen? Zeker, het NCRV-pro- gramma onder de poëtische titel En midden in de winter werd het Ucht, is romantisch van sfeer, maar die wordt in evenwicht gehouden door een meer gerijpte zangeres. Haar talent ls voller geworden en de goe de woorden die zij de kijkers wil meegeven, klinken ongedwongen en getuigen van innerlijke groei. Volgens de mensen met wie Zij werkte ls Evie nu meer zich zelf. Dat zij sinds kort ls verloofd en spoedig hoopt te trouwen kan meespelen in haar uitstraling en overtuigings kracht. Terwijl de mannen achter de came ra's voor mooie beelden zorgen, zingt Evie Tornquist binnen een sfeervol decor van Hendrik Jan Vis ser zeer gaaf enkele Kerstliederen, onder andere Mary's boy child en Oh holy night Een nieuw nummer van haar eigen repertoire detoneert Evie Tornquist merkwaardig genoeg niet. „Home" is een swingende oproep om dank baar te zijn voor de goede dingen in het leven. Evle beSlult haar eerste optreden bij de NCRV met de heel fijn bezongen Zweedse ballade „Duizend kaarsen" Nu wilt u natuurlijk nog weten waarom Evie niet langer bij de EO zingt Er is kort voor de laatste landdag onenigheid ontstaan. Na al geruime tijd tevoren tevergeefs het programma te hebben opgevraagd, kwam de EO-leiding daags voor de grote samenkomst tot de ontdek king dat de leden van Evie's band I moderne rockmuziek wilden spelen. Vanwege het karakter van de land dag en de aanwezigheid van veel oudere bezoekers, stond de EO erop dat er rustiger nummers zouden worden gebracht. De band haakte toen af. Ik wil graag geloven dat Evle Torn quist uit haar hart van Jezus ge tuigt. Maar dat zij alle commercie afwijst, zoals in omroepgidsen wordt beweerd, gaat mij te ver. Deze zangeres ls rijk geworden door grammofoonplaten met swingende rocknummers en religieus getinte popmuziek, die gretig gekocht wer den. Ad. M. Everaars, nu producer van het NCRV-programma Happy Sound, werkte voorheen eveneens bij de EO. Daaraan kwam een einde toen men zijn contact met Evle Tornquist te commercieel ging vin den, zo vernam ik aan de Oude Amersfoortse weg in Hilversum. Hiermee heb ik hoor en wederhoor toegepast. Mocht u ook willen weten waarom men, na het hoofd te hebben gesto ten, geen deuk maar een bult op loopt. dan krijgt u antwoord van de KRO in Daar vraag je me wat Daarin kunt u vanavond een sinaas appel horen zingen en ook verne men dat blindegeleide-honden niet de weg hoeven te kennen om hun baas op diens bestemming te bren gen. Het demonstratiefilmpje ont hult de bekwaamheden van het dier. was de Hongaar: Miklós Erdel) r In tegenstelling tot zijn tijdg^ Strawinsky heeft Bartók eerst enige erkenning gevonden, h( ondermeer verband hield me feit, dat de eerste al vroeg nai westen ls gekomen, terwijl de vrijwel zijn gehele leven in zijn gaarse vaderland heeft doo bracht. j Aan de kwaliteit heeft het ln geval niet gelegen. Wie de Mam n' hoort, die nu ondertussen zestl oud is, valt van de ene verbazin 2 andere over het feit, dat destlji zo volstrekt nieuwe compositi r ontstaan. Nieuw in het gebrui e letterlijk alle toen aanwezige m 1 le middelen: melodie, ritme, h Sl nie, orkestratie en noem maar Het was een goede gedachte, dit dat meestal slechts voor twee (j wordt uitgevoerd, nu eens int ten gehore te brengen, zodat <X j dramatische einde van de 1* j, guur uit deze pantomime to recht kwam. Het vioolconcert is een van de l te werken uit Bartóks laatste p< d Twee zeer gepassioneerde delei jj luiten een lyrisch middendeel) de moderne vioolliteratuur zijn if ga niet vindt, qua bezonken heid. Voor de uitvoering van deze werken en trouwens ook v<x j Deux Images) kon men niet dan de grootste bewondering l Bewondering voor Sylvia Mail die haar vioolsolo weergaloos en meeslepend speelde maal voor Miklós Erdelyi, die beha! Vioolconcert alles uit zijn hooi geerde en dit deed op uiterst s tieve wijze. Het orkest, dat zie nelijk met vreugde aan zijn vo felijke leiding overgaf, muslcec hoog niveau

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1978 | | pagina 4