Lange kabinetsformatie blijft gl 3! 3? elke dag moeder aan de muur Trouw Commentaar Vervaldatum (1) ërvaldatum (2) 'erheugend initiatief van Albeda Versterking van rol partijleider biedt geen oplossing wijsheid ZATERDAG 16 DECEMBER 1978 BINNENLAND TROUW/KWARTET (orgen verstrijkt de termijn waar- ,jnnen Israël en Egypte een vre esakkoord hadden moeten afslui- :n. In Camp David meenden de iraëlische premier Begin en de •yptische president Sadat dat ze luimaal drie maanden nodig zou den hebben voor een vredesver- Irag De euforie na Camp David leeg bijna ten top toen premier legin verklaarde dat hij zelfs ruim innen die termijn het karwei icht te kunnen klaren. te drie maanden zijn morgen om, aar uitzicht op een spoedig ak- oord is er niet. De Israëlische egering verwierp gisteren de laat- voorstellen van de Amerikaan- t minister Vance en probeerde de rarte piet toe te schuiven aan gypte. Cairo probeert op zijn curt het omgekeerde, iet zijn vooral de Verenigde Sta-' I en Egypte geweest die hun iterste best gedaan hebben om oor de zeventiende december een koord rond te krijgen. Beide oden beseften de zware politiek- (chologische betekenis van deze ct recht stelt Israël dat het ge rek over vrede niet behoeft te irden afgebroken nu 17 decem- bijna is aangebroken. Het eft ook volstrekt niet te verba dat het heel moeilijk is om na rtig jaar vijandigheid binnen lut- e maanden tot vrede te komen, iderling wantrouwen verdwijnt it van de ene op de andere dag. >k de gisteren in Cairo uitge raken bereidheid om verder te iten onderstreept nog eens het istmatige van een vervaldatum. t kunstmatig zo'n datum echter is, de politiek-psychologische etekenis ervan kan niet ontkend orden. Het missen van zo'n da im betekent toch een domper op tt vredesproces, vraag wie de meeste schuld i teft aan het verstrijken van de rvaldatum laat zich heel moeilijk antwoorden. Egypte en de VS ijten het aan de harde houding de regering Begin. Aan de adere kant bestaat echter ook de druk dat Egypte niet zonder eer bereid is tot een uitruil van. datum. Zou men inderdaad voor de zeventiende slagen, dan zou dat een belangrijke politieke overwin ning betekenen. Van Amerikaanse kan werd enorme druk op Israël uitgeoefend mee te gaan met de laatste voorstellen van Vance en Sadat. Senator Byrd, die als Car ters tweede stem wordt be schouwd, liet zich ontvallen, dat een weigering van Israël wel eens kan betekenen dat de Amerikaan se Senaat niet akkoord zal gaan met uitbreiding van de hulp aan Israël. Ook het Witte Huis legde deze week, bij monde van de woordvoerder van de Amerikaan se president, de verantwoordelijk heid geheel bii Israël. Het verhogen van de druk op Is raël heeft echter een averechts ef fect gehad. Niet alleen verklaarde Jeruzalem voortdurend, dat er na 17 december best gewoon doorge praat kan worden, maar ook zeer gematigde figuren als de voormali ge minister van buitenlandse zaken Abba Eban, uitten zware kritiek op de nauwelijks verholen Ameri kaanse dreigementen. eisen. In Cairo is eerder deze week wel gezegd dat men bereid is te aanvaarden dat het Israëlisch- Egyptische vredesverdrag belang rijker is dan de Arabische verplich tingen van Egypte op voorwaarde dat Israël akkoord gaat met een tijdschema voor de autonomie van dé bezette gebieden, maar Cairo wekt toch de indruk dat het daar weer nieuwe voorwaarden aan hèeft toegevoegd. Zo is Egypte pas bereid een ambassadeur naar Jeru zalem te sturen als de autonomie van de bezette gebieden een feit is. Verder wil Cairo een snelle herzie ning van het vredesakkoord. Het is te hopen dat de verschillen de partijen die bij het vredesover leg zijn betrokken de komende tijd de druk van de ketel zullen halen, die ontstaan is door het naderen van de zeventiende december. Men zal nu moeten proberen in een rustiger sfeer alsnog tot een akkoord te komen. De vredeswil is immers gebleven ondanks het ver strijken van de vervaldatum. We twee weken geleden na het fgebroken loonoverleg deze ko- heeft gelezen, zal begrijpen it wij bijzonder verheugd zijn w het initiatief dat Minister Al- tda van Sociale Zaken heeft ge- i. In een duidelijk gestelde boordevol concrete sugges- s en aanknopingspunten voor owel werkgevers als vakbewe- 1, dringt de minister aan op 'atting van het centraal •leg. weken geleden vormden ooral de kabinetsplannen met de ile uitkeringen (bouw-CAO, ortingen) het breekpunt voor het :rleg. Daardoor zijn allerlei an- ^re belangrijke zaken verde- ng van het werk door verkorting rbeidstijd, aftopping prijscom- cnsatie, vacature- en arbeids- arkt problemen niet voldoen- J doorgepraat. De kabinetsdele- stie had zelfs nog net de gelegen- fid gevonden duidelijk te maken elke financiële bijdrage de rege- ng zou kunnen leveren. *elnu, deze week heeft de Twqe- Kamer beslist over de uitke- jsplannen. Wat men bij de 'so- iale partners' ook moge vinden r<n de uitkomst, deze knoop is oorgehakt en hoeft geen belem- DOOR Willem Breedveld DEN HAAG Sommige oplossingen zijn echt te mooi om waar te kunnen zijn. Zo is er in ons land het zeker niet geringe probleem van de kiezer die zich niet echt kan uitspreken over de wenselijke regeringscoalitie. Het is na de verkiezingen altijd weer en de laatste jaren zelfs tot gek wordens toe de grote vraag welk kabinet er komt en wie daarvan de leider zal zijn. Het is tegelijkertijd een probleem waarmee politici, staatsrechtgeleer den en noem maar op zich tot nu toe vruchteloos hebben beziggehouden. Het werd alleen maar erger. Iedere volgende kabinetsformatie bleek weer het record in tijdsduur van de vorige te hebben overtroffen. Maar dan ineens is er de heer A. K. Koek koek, die in zijn proefschrift van deze week de oplossing aan de hand doet. 1) Waarom zorgen we er niet gewoon voor dat onze partijleiders wat meer in de melk te brokkelen krijgen. Je zult eens zien hoe heilzaam dat werkt, zo luidt zijn eenvoudige recept. Koekkoek baseert deze oplossing op een uitvoerige rechtsvergelijkende studie over de rol van partijleiders bij de kabinetsformatie in Engeland. West-Duitsland, België en Nederland. Met een welhaast jaloerse blik stelt hij vast dat het in ons vaderland zo knellende probleem zich in de omrin gende democratieën niet of nauwe lijks voordoet. In die landen is het meest wel duidelijk welk kabinet er op basis van de verkiezingsuitslag moet komen en wie daarvan de leider zal zijn. Niet geringe prijs De blik nog wat scherper instellend valt het Koekkoek bovendien op, dat de partijleider daar een zoveel zwaar dere rol speelt dan in ons land. De lijsttrekker van een politieke partij hier mag het dan weieens tot rege ringsleider brengen (Den Uyl, Van Agt), maar in tegenstelling tot die andere landen is de prijs die hij er voor moet betalen niet gering. Mees tal verliest hij de greep op zowel zijn Tweede Kamerfractie als zijn partij en bij de volgende verkiezingen moet de lijsttrekker nog maar afwachten of het zijn partij behaagt hem ander maal de rol van politiek leider toe te delen. Het zijn volgens Koekkoek deze te kortkomingen in het politiek leider schap, die er de ooizaak van zijn dat de Nederlandse kiezer bij de verkie zingen eigenlijk niet weet waar hij aan toe is en die vaak ook de oorzaak zijn van langdurige kabinetsforma ties. De rol van de partijleider be hoeft daarom volgens Koekkoek dui delijk versterking. Om te beginnen zou de partijleider, ook na zijn toetre ding tot het kabinet, meer greep op zijn fractie en zijn partij moeten kun nen behouden. Daarvoor is dan weer nodig dat hij en eventueel zijn colle ga's lid van het parlement moeten kunnen blijven. Van Agt en sdjn mi nistersploeg zouden dus gewoon in de Kamerbankjes plaats moeten kun nen nemen. Inzet verkiezingen Voorts ligt het volgens Koekkoek voor de hand dat de partijleider de zittende regeringscoalitie tot inzet van de verkiezingen maakt. Je kunt van zo'n man nu eenmaal niet in ernst verlangen in de verkiezings campagne voor een ander beleid op de bres te gaan staan. Is de partij het daarmee niet eens, dan rust op haar de taak voor de verkiezingen een an dere partijleider aan te wijzen en te vens duidelijk de nieuwe koers aan te geven. In zijn optiek is het daarom een vanzelfsprekende zaak dat Van Agt bij de volgende verkiezingen weer lijsttrekker wordt en dat hij bovendien de coalitie met de WD verdedigt. Als de partij linksaf wil slaan moet zij en een nieuwe lijsttrek ker aanwijzen en de intentie kenbaar maken voortaan met de PvdA te wil len regeren. In beide gevallen kan de kiezer zich duidelijk uitspreken en bijgevolg behoeft de kabinetsforma tie ook niet meer zo'n probleem te zijn. Simpeler kan het al niet. Dat deson danks verwacht mag worden dat ook deze oplossing bijgezet zal moeten worden in de galerij van ondeugdelij ke oplossingen vindt zijn oorzaak in een reeks eigenaardigheden van ons politiek bestel: die de schrijver helaas over het hoofd heeft gezien. Zonder hier in een uitvoerige be schouwing te vervallen kan toch wel globaal aangegeven worden waarom het juist die eigenaardigheden zijn Het huidige kabinet (midden achterin) in een bomvolle Tweede Kamer, bij de beëdiging van een aantal vorige bewindslieden tot leden van de Kamer. die de oplossing van Koekkoek blok keren. Doorbreking dualisme Kort samengevat betekenen Koek- koeks voorstellen een doorbreking van de althans in theorie nog functionerende staatsopvatting van het dualisme. Regering en parlement zijn weliswaar samen verantwoorde lijk voor het te voeren beleid, maar tegelijkertijd heeft het parlement een andere verantwoordelijkheid dan het kabinet. Om die reden mag een mi nister zijn lidmaatschap van het ka binet in staatsopvatting niet combi neren met het Kamerlidmaatschap. Koekkoek vindt nu dat dit dualisme er de oorzaak van is dat het partijlei derschap onvoldoende tot gelding kan worden gebracht. Maar dat is mering voor centraal loonoverleg meer te vormen. Zij doet dat ook niet, want de vakcentrales FNV en CNV, die de meeste moeite had den met de uitkeringsplannen, hebben zich inmiddels al tot nieuw overleg over de brief van Albeda bereid verklaard. Twee weken geleden werd op deze plaats gesteld dat de minister zijn pogen de 'overlegeconomie' vorm te geven, diende te verplaatsen van het centrale naar het meso-niveau (bedrijfstakken, regio's), aldus in spelend op de tendens naar decen tralisatie bij vakbeweging en werk gevers en op de van sector tot sector nogal verschillende situa ties. Minister Albeda deelt, blij kens zijn brief, deze visie. Dat hoeft echt nog niet weg te nemen dat het voor een goede coördinatie geboden is, de invulling van de oplossing der problemen te begin nen vanuit het centrale niveau. Dat is de richting die de brief van- de minister thans aangeeft. De werkgeversverbonden VNO en NCW beraden zich nog over de brief. Wij kunen ons niet voorstel len dat de werkgevers Albeda's invitatie voor nieuw centraal over leg zullen afwijzen. natuurlijk onzin. Het thans geldende staatsrecht staat immers op geen en kele wijze een versterking van het partijleiderschap in de weg, zoals Koekkoek die beoogt. Zo is er bij voorbeeld geen enkele bepaling die het een politieke partij verbiedt de zittende regeringscombinatie tot in zet van de verkiezingen te maken, dan wel voor de verkiezingen anders zins een intentieverklaring af te leg gen. Integendeel. Evenmin behoeft een zittende be windsman in het Catshuis rustig af te wachten hoe zijn politieke fractie in de Tweede Kamer het kabinetsbeleid zal beoordelen. Dualisme of niet, de vormen van vooroverleg tussen kabi net en parlement zijn legio. Variërend van een premier die zijn fractie ach ter de schermen de wacht aanzegt, tot en met de gezellige informele on deronsjes achter een goed glas wijn. De bewindsman behoeft wat dit be treft allerminst tevens ook lid te zijn van de Tweede Kamer. De werkelijke oorzaken waarom de dingen nu eenmaal gebeuren zoals ze gebeuren en niet zoals Koekkoek het wenst liggen dieper en daarmee is het ook heel onwaarschijnlijk dat de „kwaal" met een formele wijziging zou kunnen worden weggenomen. Ons land heeft een rijk geschakeerde politieke structuur, die zijn weerslag vindt in een groot aantal politieke stromingen. Weliswaar is de complex heid de laatste jaren teruggebracht tot een viertal stromingen, maar nog altijd is het zo dat na de verkiezingen de vorming van een coalitie noodza kelijk is. Een tweede eigenaardigheid is dat in ons politieke krachtenveld een grote partij in het centrum ope reert. Het CDA bij voorbeeld om spant altijd nog een electoraat dat varieert van links tot rechte van het midden. Het is met name die variatiebreedte in het midden, die een politiek leider schap zoals in Engeland, Duitsland of zelfs België in de weg staat. Het CDA kan het zich eenvoudig niet veroorlo ven voor de verkiezingen een duidelij ke uitspraak te doen over de gewen ste regeringscombinatie. Zo'n uit spraak zou een vervreemding van hetzij linkse, hetzij rechtse CDA'ers tot gevolg hebben. Het is tegen die achtergrond dat de KVP in de naoorlogse geschiedenis nog nimmer een premier tot lijsttrek ker voor de volgende verkiezingen heeft gekozen. Aan het eind van de rit ruimden zij geluidloos het veld. De „echte" politieke leider Romme, Schmelzer bleef altijd veilig als fractievoorzitter in het parlement zit ten. In anti-revolutionaire kring lag het probleem al niet anders. Toen Biesheuvel bij voorbeeld zijn kabinet tot inzet van de verkiezingen wilde maken kreeg hij het prompt aan de stok met Aantjes, die de weg naar links duidelijk open wilde houden. Pistool op de borst Daarentegen bleek binnen hetzelfde politieke bestel een door Koekkoek wenselijk geachte ontwikkeling wel mogelijk binnen de PvdA. Deze partij legde voor de verkiezingen duidelijke intentieverklaringen af en Den Uyl kon ondanks zijn premierschap wel degelijk de politieke leider blijven van zijn partij. De wensen van Koek koek blijken dus wel degelijk onder het hudige bestel mogelijk te zijn. Maar als dat zo is betekenen de voor stellen van Koekkoek niets anders dan een pistool op de borst van het CDA om nu eindelijk eens een ont wikkeling in gang te zetten, die het van nature niet wenst. Het CDA be roept zich en vanuit zijn centrum positie met recht van reden op de geheel eigen richting die het verte genwoordigt. Het is een richting, die zich anders dan haar Duitse zuster partij de CDU niet op laat delen in een links-rechtsschema. Vleugellam Zou het CDA zich desondanks door het pistool laten gezeggen, dan zijn de effecten daarvan vrijwel zeker compleet anders dan Koekkoek zich heeft voorgesteld. Zo zal een parle ment dat rechtstreeks onder de vuur linie komt te liggen van de zittende ministers al gauw de kans lopen vleu gellam te worden. Conflicten zullen nog meer dan nu het geval is achter de schermen worden bijgelegd. Naar buiten toe is er dan weliswaar meer eenheid in het beleid van het kabinet en de zittende regeringsfracties, maar voor het overige is het de dood in de pot. Een nog verdergaande consequentie is echter dat de confrontatie van ka binet en parlement de politieke twee deling in de hand werkt. Bij gebrek aan voldoende publiekelijke confron taties met de eigen regeringsfracties, zal het volle accent van de politieke profilering vallen op de verhouding kabinet-oppositie. Nu al vielen tij dens de verkiezingscampagne de vol le schijnwerpers op de tegenstelling Van Agt-Den Uyl. Dat effect zal dan alleen maar versterkt worden. Koek- koke als een anti-revolutionair die de tweedeling nastreeft. Je staat er toch wel even van te kijken 1) A. K. Koekkoek. Partijleiders en kabinetsformatie, Kluwer Deventer, prijs zestig gulden. Het idee is van uitgeverij Man- teau in Brussel. Een heel nieuw idee, want nog niet eerder zal iemand een „moederkalender" aan de wand gehad hebben. Ka lenders zijn er met dieren, kinde ren koningsportretten, woon schepen, stadsgezichtn. land schappen, bloemen, schepen, noem maar op. maar met moe ders. nee. nooit eerder gezien. Op deze ..moederkalender" staan niet. zoals uit het voorgaande af geleid zou kunnen worden, foto's van móeders op elke pagina. Ze zijn er wel, negenentwintig maal welgeteld, waarvan zeventwintig maal op een kalenderblad: jonge moeders, oude moeders, doorleef de moeders, moeders met kinde ren. moeders met poezen en moe ders alleen, maar dan allemaal pentekeningen van Peter van Straaten. Op alle zevenentwintig kalenderbladen elk van twee weken, met de eerste twee weken van januari 1980 er bij staan gedichten. Moedergedichten. En dan niet van die hoog uitgehaal de smartlappen als „moeder, ik kan je niet missen", maar echte gedichten van merendeels beken de dichters. Om een paar namen te noemen: Gerrit Achterberg. Hugo Claus. Marnix Gijsen. Neel- tje Maria Min. Karei Jonckheere. E. du Perron. M. Vasalis. en Adri- aan Morriën. Van Nederlanders en Belgen dus. die verantwoorde lijk zijn voor wat de uitgever ..moedergedichten uit Noord- en Zuid-Nederland" noemt. Blijkbaar zijn er maar weinig Ne derlandstalige vrouwen te vinden die „moedergedichten" hebben geschreven. We hebben er tussen de zevenentwintig ten minste maar vier geteld, nog geen vijf tien procent dus. Om die paar vrouwen tot hun recht te laten komen, laten we hier het gedicht „verzoening" volgen van Neeltje Maria Min, dat eerder in haar bundel „voor wie'ik liefheb wil ik heten" verschenen is: In haar was ik geborgen en breidde ik mij uit en werd ik steeds kompleter en rijpte ik als fruit en kreeg ik voeten, handen en reuk en stem en wil totdat ik met een gil geboren werd en banden die ons verbonden hielden en die ik niet meer ken gebroken werden met een slag, een don derslag o moeder, die mij baarde. die haar vermoeide schoot gelaten openvouwde u draag ik op mijn dood. De „moederkalender" is meer een geïllustreerde dichtbundel dan een kalender, wat niet weg neemt dat hij wel als een vol waardige kalender te gebruiken is. De ddgen van het nieuwe jaar zijn weliswaar ondergeschikt ge maakt aan tekening en gedicht ze staan steeds in een platte strip onderaan elke pagina maar dat heeft het voordeel dat je na gebruik de strip er desgewenst af kunt knippen om een geïllu streerd gedicht over te houden. Twee weken op elk kalenderblad en dat betekent elke twee weken een andere moeder aan de muur Voor 19,90 inde winkel te krijgen. Veel mensen gebruiken geld dat ze niet hebben om dingen te ko pen die ze niet nodig hebben om daarmee indruk te maken op mensen die ze niet mogen. Een wijsheid uit het Duitse 'Han- delsblatt" Spaarzaam Bewoners van het eiland Taiwan ook wel natio nalistisch China of (vroeger) For mosa genoemd mogen met en omstreeks kerst en oud en nieuw geen dure feestjes op touw zetten en restaurants en clubs mogen niet langer dan normaal open blijven. De regering wil dat het volk vast went aan een eenvoudi ge, spaarzame manier van leven, want „dat is ten slotte het doel van onze hele natie. contactspeld Een meevallertje voor wie nog een paar dagen naar Freiburg (West-Duitsland) of omgeving denkt te gaan: bij het kabelbaan station Zum Schauinsland wor den gratis spelden uitgereikt. Eentje met een groene of eentje met een rode knop, die goed zichtbaar op de revers gezet moet worden. Niets waard? Wel voor wie de bedoeling kent: een groene knop betekent dat de dra ger een partner voor een wande ling zoekt, een rode betekent dat er een partner voor het leven wordt gezocht. De dame op het plaatje reikt per weekend onge veer tweehonderd van deze 'con- tactspelden' uit, waarvan de rode ver in de meerderheid zijn. Resulaten zijn niet gemeld, dus daar kan van alles achter zitten. stuur 'n brief Ma'roef Abdoellah Fattah. 29 jaar, getrouwd en vader van twee kinderen, woonde tot 10 juni 1977 in Zawita. een stadje in het noor- 'den van Irak, waar hij als Koerdische onderwijzer werk te. Op die tiende juni werd hij tegelijk met andere Koerden op gepakt op beschuldiging van het vormen van een afdeling van de verboden Koerdische democrati sche partij. Tijdens zijn onder vraging zou hij mishandeld zijn; zo zou men verscheidene dagen achtereen zijn hoofd in een soort kap gehouden hebben waarin vliegende mieren zaten, waar door hij behoorlijk ziek geworden is. Vervolgens werd de onderwij zer in november vorig jaar voor de rechter gebracht en tot zeven jaar cel veroordeeld. Begin 1976 laaiden de vijande lijkheden van Koerdische zijde weer op tegen het Iraakse leger, waaraan na het verdrag van 1975 tussen Irak en Iran een eind ge komen was. daarop volgden tal van arrestaties, deportaties en te rechtstellingen van Koerden door de Iraakse regering Veelvul dig ontvangt Amnesty Internati onal berichten over foltering in Irak en over sterfgevallen ten ge volge van folteringen. Wie per brief (beleefd als altijd, en in Arabisch of Engels) op hu manitaire gronden om de onmid dellijk vrijlating van Ma'roef Ab doellah Fattah wil vragen, kan de brief richten aan Z. E. Veldmaar schalk Ahmed Hassan Al Bakr. President-Baghdad. Iraakse Re publiek; en aan Z E. Saddam Hussein Takriti, vice-voorzitter van de Revolutionaire Comman- doraad Baghdad; Iraakse Re publiek. zeehonden Volgens de Canadese minister van visserij Romeo Leblanc, kan de zeehondenstand voor de kust van Newfoundland op het huidi' ge peil (een kleine anderhalf mil joen dieren) gehandhaafd blijven als het komende jaar 24.000 jon gen gedood zouden worden. Maar. voegde hij daar verheugd aan toe. de Canadese en Noorse Jagers zullen zich volgend jaar beperken tot samen „maar" 17.000 jonge dieren, zodat het to taal aantal dieren in vijf jaar tijd tot 1,6 miljoen gestegen kan zijn. Ook in maart begint de jacht op of de slachting onder, zo men 'wil de klapmutsen, een soort slurfrobben, waarvan er niet meer dan (15.000) gedood zullen worden. Om de soort te bescher men zal er 5 procent in plaats van Th procent aan vrouwtjes-slurf- robben worden afgemaakt. beste spreker 'O, ik word niet goed' is de win nende kreet geworden. De grijze roodstaart-papegaai Polly uit Eindhoven is daarmee althans tot de best imiterende vogel van het jaar uitgeroepen, want het is of je SJefke van Oekel zelf hoort. Op de lijst van de Dordrechter Ed van der Wal die onder meer ook de top-tlen van sprekende vogels samenstelt staat na Pol ly het grasparkietje Timmetje uit Den Haag, dat vooral gekozen is wegens zijn fraaie volzin 'sapper loot. ik mag met het vrouwtje mee op vakantie naar Benidorm'. Derde is amazone-papegaai Lor- reke uit Dordrecht geworden die vooral sportkreten op zijn reper toire heeft en bovendien als de beste 'live-sprekende' vogel Is aangewezen: het dier spreekt zonder mankeren op commando. Er is ook een lijst van de best zingende vogels gemaakt, waar op uitsluitend papegaaien voor komen: (Jaco (nummer 1) uit Am sterdam 'tulpen uit Amsterdam' ten gehore brengen, Lor uit Rot terdam (2) zingt 'vierentwintig ro zen', en Hans (3) uit Hellevoet- sluis verrast zijn gehoor met 'happy birthday to you'

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1978 | | pagina 5