rindemans wil regeren
naar dan wel alleen
Baskenland kan niet zonder strijd van ETA'
elgië gaat morgen naar de stembus
TE!
ifIDAG 16 DECEMBER 1978
TROUW/KWARTET
17
or Bert van Panhuis
it is dat de Belgen ver-
cht zijn naar de stem-
s te gaan anders kon
animo voor de alge-
ine verkiezingen van
irgen wel eens mager-
s zijn. Niemand behal-
de Christelijke Volks-
rtij (CVP) van Leo Tin-
nans heeft er behoef-
aan om voor de twee
maal binnen twintig
landen naar de stem-
s te gaan, zeker niet
de Belgische econo-
e nog steeds fors in
slop zit. Want dat er
zondag een oplossing
i worden gevonden
or de taalstrijd annex
staatshervormingen
de kwestie, waarvoor
Bdemans in oktober
premierschap opgaf
daar geloven steeds
nder Belgen in.
het zogeheten Egmont-
:t, genoemd naar het paleis
Brussel waar de onderhan-
ingen werden gevoerd,
:hten de Belgische partij-
iizitters een einde te kunnen
ken aan de eenheidsstaat,
gië zou in drieën uiteenval-
Vlaanderen, Wallonië en
issel.
t name de status van Brus-
en zijn omgeving heeft tot
bittere slot in oktober de
noederen in beweging ge
lden. De Vlamingen waren
mening dat ze de Fransta-
Brusselaars te veel hadden
gegeven, terwijl het in de
ifdstad dominerende Demo-
tische Front van Franstali-
(FDF) de indruk wilde wek-
dat het zich uiterst soepel
opgesteld en in alle rede
heid tot een vergelijk was
;omen. De werkelijkheid is
de Brusselse positie door
Egmontpact flink was ver-
vigd.
g ^ANIWfRPEh
—'ANTWERPEN,-'
;ST- „c,LIMBURG
- OOST- r'
BRABANT'C.
VLAANDEREN i 'jA LEUVENHASSELT
\henegouwenv
Provinciegrens
Rijksgrens
Nederlands loolgebied
I I Frons loolgebied
Duits loolgebied
Tweeiohg gebied
(Nederlands -Frdns)
km 100
FRANKRIJK
Er zijn momenteel ruim zes miljoen kiesgerechtigde Belgen. Van
hen wonen er 3,6 miljoen in het Nederlandse taalgebied, ongeveer
2 miljoen in het Franse taalgebied, 650.000 in het tweetalige
Brusselse gebied en ruim 30.000 in de Duitstalige oostkantons. De
Belgische kamer van volksvertegenwoordigers telt 212 leden. De
grootste groepering wordt gevormd door de christen-democraten.
Van de 80 leden van de fractie behoren er 50 tot de Vlaamse CVP,
20 tot de Waalse PSC en 10 tot de Brusselse groep. Van deze 10
zijn er 6 Nederlandstalig en 4 Franstalig. De socialisten zijn 61 man
en vrouw sterk. De Vlaamse BSP levert 26 leden, de Waalse ps 29
en 6 komen er uit Brussel. Van de hoofdstedelijke socialisten is er
slechts 1 Nederlandstalig.
De liberale fractie heeft 32 leden in de verhouding 15 voor de
Vlaamse PVV, 14 voor de Waalse PLW en 3 (2 Nederlandsspre
kenden) tot de Brusselse liberalen. De Vlaamse Volksunie heeft 20
volksvertegenwoordigers, van wie er 17 uit Vlaönderen zelf komen
en 3 uit Brussel. Het Waals-nationalistische Rassemblement Wal-
lon heeft 1 representant en het Brusselse Democratische Front van
Franstaligen 16, van wie er 11 uit de hoofdstad zelf en 5 uit Wallonië
komen. De communisten hebben een tweeemansfractie, 1 uit
Brussel en 1 uit Wallonië. Daarnaast kiezen de Belgen zondag ook
106, senatoren, dat is de helft van het totaal aantal.
igeschort
Egmont-pact was dus een
tepping van de partij voorzit-
en Leo Tindemans voelde
»w zich meer mee opgescheept
d i dat hij het zelfs maar in
i algemeenheid onder-
ireefDe ex-premier is in zijn
rt helemaal geen federalist
ar een unitarist. De staats-
vormingsproblematiek is
n langzamerhand boven het
ofd gegroeid. Tindemans
cht de oplossing te kunnen
ndragen maar moest ervaren
t zeker deze zaak niet vol-
,is de regels van de logica
kt Hoopt. Tindemans heeft on-
igs laten blijken dat vooral
wijze, waarop hem de han-
zijn gebonden, kwaad
ied heeft gezet. Het is de ex-
emier een doorn in het oog
de belangrijke beslissingen
eeds minder een zaak worden
n kabinet en parlement. De
partijvoorzitters maken de
dieijst uit.
Dwingelandij
Tindemans bespeurt de dwin
gelandij van buiten in steeds
ernstiger mate in het kabinet
zelf. Toen hij nog eerste minis
ter was kreeg hij herhaaldelijk
te horen: Ik ben van de partij
van... en dan vqjgde steevast de
naam van een voorzitter.
Een van die voorzitters, naar
men zegt de Waalse socialist
André Cools, heeft de positie
van de premier nog verder wil
len verzwakken door binnen de
regering voortaan stemmingen
te eisen. Tindemans moet heb
ben gebriest toen hij de eis
hoorde.
In een vraaggesprek met het
Vlaamse dagblad De Stan
daard legde hij uit hoe de idea
le positie van een Belgische
premier is: dezelfde situatie als
in de Bondsrepubliek. Men kan
daar de Bondskanselier alleen
ten val brengen als er een meer
derheid is voor een opvolger.
Een bijkomend pluspunt is dat
de Bondskanselier de grote lij
nen van de regeringspolitiek
bepaalt. Hij overlegt en daarna
kan hij zeggen: wie niet met
mij akkoord gaat kan vertrek
ken, aldus Tindemans. Gezien
het gistende politieke klimaat
in België en het levensgrote
onderlinge wantrouwen zal
zo'n positie voorlopig wel een
wensdroom blijven.
Van de Belgische beroepsbe
volking zijn er volgens de offi
ciële cijfers momenteel zo'n
300.000 zonder werk. De Waalse
socialist André Cools spreekt
zelfs van 400.000. Met een per
centage van 6,7 procent nemen
onze zuiderburen binnen de
Europese Gemeenschappen de
tweede plaats in na de Ierse
republiek. En niets wijst erop
dat zich een gunstige wending
zal voordoen.
Over enkele jaren, zo hebben
de deskundigen becijferd, zal
het magische aantal van een
nalf miljoen worden bereikt,
alle maatregelen zoals ver
vroegde pensionering en speci
ale werkgelegenheidsprojecten
ten spijt. Net als in omringende
landen zit de klad vooral in de
staal- en textielindustrie van
Wallonië. Zelfs de radicale An
dré Cools, die vorig voorjaar
zijn kiezers nog het scheppen
van 100.000 arbeidsplaatsen
beloofde, heeft moeten consta
teren dat men al blij mag zijn
als het werkloosheidspercenta
ge stabiel blijft.
Schuld
Op het punt van de overheids
uitgaven zit Brussel in een
moeilijk parket. Sinds 1974 zijn
de bestedingen met ongeveer
25 procent vergroot en is het
lenen door de overheid vervier
voudigd. De overheidsinveste
ringen voor dit jaar bedroegen
14 miljard gulden, 20 procent
meer dan vorig jaar.
Die ontwikkeling heeft ertoe
geleid dat België momenteel
met een gigantische staats
schuld zit; ééntiende van de
begroting moet nu worden be
steed aan rente voor uitstaan
de leningen. Het verzet tegen
de huidige financieringspoli-
tiek neemt dan ook toe.
Zeker even precair als de voor
gaande aspecten van de econo
mie is de positie van de frank.
De handel met het buitenland,
in hoofdzaak West-Duitsland
en Nederland, is van vitaal be
lang voor de economie en dat
betekent dat de Belgen om niet
uit de markt te worden ge
prijsd, de geldontwaarding
drastisch hebben moeten te
rugdringen. Zat België vlak na
de oliecrisis nog op-een percen
tage van bijna 13, nu is de
inflatie teruggebracht tot 3,7
procent. De sterke binding van
de frank met de Westduitse
mark heeft wel tot gevolg ge
had dat de Belgische centrale
bank dit jaar voor een bedrag
van 7 miljard heeft moeten in
springen om de frank te behoe
den voor speculatie.
Open vraag
Wie er na zondag voor deze
economische crisispolitiek
Crisis
De eerste man van de CVP
meent dat een nieuw kabinet
zich in de eerste plaats bezig
moet gaan houden met de eco
nomische crisis. Want die is de
afgelopen maanden schuil ge
gaan achter de staatshervor
mingen. Ten onrechte, menen
velen. De economische moei
lijkheden waar België mee
kampt zijn drieledig: de werk
loosheid, de overheidsbeste
dingen en de ontwaarding van
de Belgische frank.
moeten gaan zorgen is nog on
duidelijk. Zoals het er nu voor
staat zullen uit de Vlaamse
hoek de CVP en de socialisti
sche BSP meedoen. Of er
plaats zal zijn voor de nationa
listische Volksunie is twijfel
achtig, zeker als naar verwach
ting de Vlaamse taaipartij zal
verliezen aan de christen-de
mocraten. De Waalse christen
democraten zullen ook wel
meedoen, maar of dat ook ge
zegd kan worden van de wispel
turige Waalse socialisten en
het FDF, die na de breuk in de
socialistische gelederen een
pact met elkaar hebben geslo
ten, is een open vraag.
En dan kan de persoon van de
formateur-premier een snelle
oplossing van de formatie in de
weg staan. De CVP houdt nog
vast aan een terugkeer van
Tindemans, een houding waar
in ze zullen worden gestaafd als
hij zoals bij voorgaande verkie
zingen weer meer dan 100.000
voorkeursstemmen zal weten
te vergaren. Maar de Waalse en
Brusselse partijen hebben al
het onaanvaardbaar over Tin
demans uitgesproken.
Wie dan? Zoals bij iedere ver
kiezingscampagne is het aan
tal namen legio. Paul vanden
Boeynants? Hij kan voor de
socialisten te rechts zijn. CVP-
voorzitter Wilfried Martens?
Het feit dat hij dolgraag op de
premiersstoel wil zitten heeft
een grote groep binnen zijn ei
gen partij wantrouwig ge
maakt. Of een socialist: Willy
Claes, de Vlaming die nu minis
ter van economische zaken is,
of Henri Simonet, de domine
rende Waals-socialistische mi
nister van buitenlandse zaken?
Het zal na zondag een hele dob
ber worden een aanvaardbare
kandidaat te vinden. Daarom
wordt er ook al gedacht aan
een tussenfiguur, die gezag
heeft, bedaagd is, maar zich
niet in het kabinet naar voren
dringt. En dan valt de naam
van Renaat van Elslaride, nu
vice-premier en minister van
justitie. Deze 62-jarige tacticus
zou althans voor enkele jaren
•de eerste man kunnen worden.
Totdat de Belgische politiek
wat is afgekoeld.
oor Jan Keulen
1ADRID Spaans Basken-
ind heeft in de hele wereld de
andacht getrokken door in
ït grondwetsreferendum vo
rige week anders te stemmen
Tan de rest van Spanje.
iheel Spanje was er weinig interesse
oor het politieke spel in Madrid: een
cl wde van het kiezersvolk ging niet
Q3 ïr stembus. Maar in Baskenland
eef meer dan de helft van de stem-
erechtigden thuis om te protesteren
,4 fgen het „anti-Baskische" karakter
de nieuwe Spaanse grondwet.
fan de half miljoen stemgerechtig
den in Baskenland zeiden er slechts
10.000 ja tegen de grondwet. Overi-
ens altijd nog ruim twee keer zo veel
Is het aantal nee-stemmers. Maar
et cijfer was laag genoeg om alarm
1 slaan bij de grote landelijke poli-
eke partijen. Veel politici schreven
et lage aantal ja-stemmen toe aan
i sfeer van geweld die heerst in
askenland. Maar achter de afwij-
'ng door een groot gedeelte van de
asken van de grondwet ging meer
•huil dan angst.
terzet
:enland heeft altijd een belang
de rol gespeeld in het verzet tegen
e dictatuur van Tranco. Niet alleen
la de ETA die. vanaf het begin van
jaren zestig, als enige groep gewa
ad verzet bood tegen het fascisme,
ast alle linkse vakbonden en par-
?n in Spanje werden opgericht in
skenland.
t heeft een beetje het zicht ontno
men op het feit dat het de Basken om
meer ging dan om omverwerping van
de dictatuur. Reeds de 'carlistische
oorlogen in de vorige eeuw en het
eng-natlonalisme van Sabino Arana
hij richtte in 1903 de PNV, nationa
listische partij van Baskenland op
waren uitingen van verzet tegen de
onderdrukking van het Baskische
volk.
De Basken met hun eigen taal, het
Euskera, hun eigen cultuur en sociale
eigenaardigheden hebben zich de af
gelopen eeuwen altijd in het nauw
gedreven gevoeld door het centralis
me van Madrid. Met de dood van
Franco en de democratisering in
Spanje zijn de diepe wonden in Bas
kenland niet geheeld. En net als die
wonden bleef het centralisme van
Madrid bestaan.
De Basken zien de nieuwe grondwet
als de belichaming van dat centralis
me: Spanje blijft een eenheidsstaat,
het Spaans de eerste officiële taal,
een Spaans leger draagt zorg voor het
respect aan de grondwet, etcetera.
Een van de belangrijkste figuren van
het radicale nationalisme in Basken
land, Letamendia of ook wel „Ortzi"
(tot voor kort lid van de Spaanse
Cortes voor de coalitie Euskadiko
Ezkerra), omschreef het zo: „Madrid
had met het Baskische volk moeten
onderhandelen als met een gelijke,
als van u tot u. Het gaat op dit
moment niet om Baskische onafhan
kelijkheid, ook niet om Baskisch so
cialisme. Het gaat erom dat de rege
ring ingaat op het alternatief van de
KAS (waarvan de ETA deel uit
maakt), dat wil zeggen erkenning van
het recht op zelfbeschikking en terug
trekking van.de repressieve politie
korpsen uit Baskenland."
Strijd
In gesprekken met „Ortzi". Telesfor
de Monzon (oud-minister van binnen
landse zaken in de Baskische rege
ring van de jaren dertig), leden van de
ETA in Frankrijk en leiders van de
coalitie Herri Batasuna komt telkens
weer naar voren dat „de gewapende
strijd van de ETA op dit moment nog
onontbeerlijk is".
Maar waarom dan? Leden van Herri
Batasuna legden het zo uit: „Kijk, in
de grondwet worden onze Baskische
nationale rechten ontkend en wordt
geprobeerd de provincie Navarra af
te scheiden van de rest van Euskadi
(Baskenland). Echt zelfbestuur, dus
met een eigen economie, eigen poli
tiekorpsen voor handhaving van de
openbare orde. een eigen radio en tv,
wordt onmogelijk gemaakt. De nieu
we grondwet ls de belichaming van
de hervorming-Suarez waarmee de
grote landelijke partijen zoals de
PSOE (socialisten) en PCE (commu
nisten) akkoord zijn gegaan. Maar de
nationale en sociale verlangens van
het Baskische volk gaan verder dan
de hervorming-Suarez. Met de onder
drukking door de politie, met de fran-
quistische persmedia die de regering-
Suarez gebruikt om haar hervorming
door te voeren, is het onmogelijk om.
zonder druk van de ETA ook maar
iets te bereiken."
ETA-leden die ik sprak in het Zuid-
franse Bayonne leggen er de nadruk
op dat zonder de steun van de bevol
king hun acties geen schijn van kan:
zouden maken. Niet de ETA en haai
sympathisanten vormen in Basken
land een minderheid, maar Juist d<
grote landelijke politieke partijen
Niet de ETA is een bende van misda
dige terroristen, zeggen zij, maar d<
guardia civil en de oproerpolitie dit
de afgelopen maanden verantwoor
delijk waren voor vele doden.
Statuut
Een paar dagen na het grondwetsdra
ma in Baskenland kwam de Baski
sche Algemene Raad (een niet erp
machtig bestuursorgaan in de Baski
sche provincie Biscaye, Guipuzcoa et
Alava) op de proppen met een ont
werp-autonomiestatuut voor Basken
land. Het stuk erkent Navarro al:
historisch onderdeel van Basken
land. Verder wordt het Euskera d
nationale taal van Baskenland gt
noemd en krijgt Baskenland een el
gen politie en Justitie. Economisch
planning en contróle van spaarkas
sen, industrie, spoorwegen, transpor
en binnenlandse handel vallen onde
de bevoegdheden van een toekomst!
ge Baskische regering.
De grote strijd tussen de Basken en
partijen als de 8uares' Centrum Unl»
en de socialistische P80E (oppositie
over de verwerkelijking van de auto
nome Baskische regering is al losge
brand. De pro-ETA coalitie Herri Br
tasuna heeft voor 23 december ee
grote demonstratie aangekondigd i
Bilbao: voor de vrede en voor he
autonomiestatuut. Het grote aanta
onthoudingen en nee-stemmen bi
het grondwet-referendum sterkt d<
Baskische nationalisten ten opzicht*
van Madrid. Maar dat het een lang<
en een gewelddadige /weg zal word'-i
naar een autonoom Baskenland, daai
twijfelt niemand aan
