Voorhouter wil
de 'koebosjes'
in stand houden
Van der Luit
Moedig verkeersbeleid
Leiden wekt veel verzi
Raadslid wil werkgroepen
in stadsvernieuwingsgebieden
Joop Warmenhoven: 'Met deze bosjes
verdwijnt veel meer'
i
Begrafenissen-Crematies
KORT
Delfts protest tegen levering
van 3 korvetten aan Indonesië
Tegenwoordig toch minder files in Beestraat
WSi
WOENSDAG 13 DECEMBER 1978
REGIO DEN HAAG.
Joop Warmenhoven vóór een van dr verwaarloosde koebosjes in Voorhout: In de Elsseesterpolder tussen Voorhout en Rijnsburg. „De ringsloot
is in geen twintig Jaar geschoond en dus dichtgegroeid. Het vee heeft zodoende toegang gekregen en vreet de schors van de bomen, met afsterven
van de bomen als onherroepelijk gevolg."
door Haro Hielkema
VOORHOUT Vroeger kon
je van Katwijk tot de Haar
lemmerhout over de toppen
van de bomen lopen. Dat ia
verleden tijd. Nu maakt een
inwoner van Voorhout een
gemeente die haar naam aan
dat bosrijke verleden dankt
zich druk om een paar
bosjes bomen, hier en daar
verspreid in de weilanden.
..De gemeenschap heeft van de
vroegere bossen praktisch niets be
waard". zegt Joop Warmenhoven.
die in de Bollenstreek en daarbui
ten aandacht vraagt voor het
schaarse geboomte dat er nog is.
„Deze 'koebosjes' moeten in stand
gehouden worden. Met deze bosjes
verdwijnt veel meer dan men
denkt."
Warmenhoven. bouwkundige, vijfti
ger. amateur vogelfotograaf Gek
van Voorhout en de omgeving,
waarin hij is opgegroeid. Lid van de
Voorhoutse gemeenteraad voor Ge
meentebelangen. al zo n vijfentwin
tig Jaar. Ook al een kwart eeuw
stimulator van de plaatselijke
jeugd- en natuurclub. Ongeveer 380
kinderen hebben belangstelling
voor de natuur in en om Voorhout.
Joop Warmenhoven vertelt en
schrijft vaak over de flora en fauna
in de Bollenstreek, onlangs nog in
het maandblad van de Stichting
„Het Zuidhollands Landschap",
waarin hij de gemeentebesturen In
de provincie opriep de koebosjes in
ere te houden Een zaak. die niet zo
gemakkelijk ligt. ook niet in Voor
hout zelf ..Velen kennen het woord
'koebosje' niet eens", zegt hij.
le overheid gelastte een absoluut
verbod op veevervoer; ter controle
werden soldaten gepost op kruisin
gen van wegen. „In Voorhout wor
den we nog aan die tijd herinnerd
door 't Soldaatje, dat toentertijd
een wachthuis was."
Veekerkhofjes
ge boeren willen die stukjes grond
bij hun weiland trekken".
Broedplaats
Het nog geen 7000 Inwoners tellen
de Voorhout ligt op de uitloper van
een strandwal In 800 na Chr. werd
het dorp ..Phoranholte genoemd,
vrij vertaald ..Voor aan t hout"
Een naam. die z'n betekenis vrijwel
verloren heeft, want er zijn slechts
bollenvelden en weilanden over En
de koebosjes of boerengenefbosjes.
De koebosjes zijn. zo vertelt War
menhoven. ontstaan tussen 1550 en
1700. toen in het lage land van Zuid-
Holland het gevreesde „miltzuur"
onder het vee heerste. De provincla-
Voor de boeren bleef er weinig an
ders meer over dan het door de
ziekte aangetaste vee al te maken.
„Aan het eind van de landerijen
werd een stukje grond omheind met
een sloot. Vaak was het niet meer
dan tien bij vijftien meter. In elk
geval zover mogelijk bij de boerde
rij vandaan. Bij een tochtsloot, zo
dat de kadavers per boot daarheen
vervoerd konden worden. Dood vee
werd zoveel mogelijk verbrand in
diepe kuilen al of niet met onge
bluste kalk begraven. Na verloop
van tijd werden aan de rand van die
weilandjes bomen geplant als wil
gen en essen. Toen het miltzuur na
verloop van tijd vrijwel verdween,
groeiden de bosjes dicht De naam
'koebosjes'. veekerkhofjes dus,
bleef bestaan."
Een stuk of negen zijn er in de buurt
van Voorhout nog over. hoewel er
veel meer geweest moeten zijn. „Ze
verdwijnen langzamerhand", con
stateert Warmenhoven tot zijn
spijt Vaak vinden de boeren zo'n
apart stukje weiland maar lastig: ze
moeten er steeds omheen maaien,
de sloten uitbaggeren en de bosjes
onderhouden. Je ziet dan ook
steeds meer dat men de sloten
dempt, soms met het huisvuil van
de boerderij. De wilgen en essen
worden vernield door het vee. de
laatste restanten van de bomen
worden in brand gestoken. Somrru-
Warmenhoven probeert in de Bol
lenstreek de onverschilligheid ter
aanzien van de koebosjes te door
breken. omdat ze naar zijn mening
meer betekenis hebben dan alleen
een historische „Met name de rela
tie weiland-koebosje is erg belang
rijk. Zo worden de koebosjes ge
bruikt als broedplaats. Neem de to
renvalk, die weer in opmars is, de
ransuil, de zwarte kraai. In het na
jaar en voorjaar dienen de bosjes
als slaapplaats voor trekvogels.
Vanuit Noorwegen trekken vooral
de lijsterachtigen naar Nederland,
zoals de koperwiek en de kramsvo
gel. Zij blijven hier de winter rond
scharrelen in de polder; ze slapen in
de koebosjes. En de Boekhorstpol
der in Voorhout, die vier bosjes telt
waarvan er nog maar twee goed
zijn is de meest kievletsrijke
polder."
In het voorjaar wordt er in de koe-
bosjes gebroed door de waterhoen,
de karekiet, het bosrietzangertje en
de braamsluiper. „Zelden klinkt de
roep van de eenzame koekoek mooi
er dan hier. schallend over de wei
den." zegt Warmenhoven. .Als de
koebosjes er niet waren, dan was er
in deze omgeving niet één koekoek
meer. Ook de zwaan broedt in de
bosjes En de zwarte rat zit er. de
wezel, de hermelijn, de bunzing. Je
kunt zeggen dat de koebosjes in de
natuur een regulerende taak heb
ben De dieren die minder sterk zijn.
moeten het afleggen."
Blikseminslag
Er zijn meer redenen om voor be
houd van de voormalige veekerk
hof ies te pleiten. ..Als er onweer is",
aldus Joop Warmenhoven. „slaat de
bliksem sneller in de koebosjes,
waar geen vee loopt. Die liggen im
mers hoger dan het weiland."
Warmenhoven is er ook huiverig
voor, als boeren de bosjes ontgin
nen en aan hun weiland toevoegen.
„Een chemicus en een keurmeester
hebben mij verzekerd dat het milt
zuur van driehonderd jaar geleden
de kop weer opsteekt, als de koe
bosjes tot ontginning gebracht wor
den. De bacterie komt dan weer aan
de oppervlakte. De boeren moeten
wel bedenken dat hun vee weer gaat
grazen over die voormalige koeien-
kerkhoven. Op zich al een reden om
van die vaak kleine stukjes uniek in
het weilandschap gelegen bosjes af
te blijven," aldus de inwoner van
Voorhout.
'Warmenhoven vindt dat de ver
schillende gemeenten de nog reste
rende koebosjes moeten aankopen.
„Voor zo'n vijfhonderd gulden zijn
ze denk ik te koop. Ik heb het idee
dat de grond voor ongeveer drie
gulden per vierkante meter te krij
gen is. De boeren zouden dan een
250 gulden per jaar als beheersloon
moeten krijgen: voor het maaien en
het schonen van de sloten."
Weinig bosjes over
Overigens liggen de best bewaard
gebleven koebosjes niet op het
grondgebied van Voorhout, maar
op dat van Noordwijk: in de Hoog-
wegsepolder. Een ander mooi bosje
ligt in het Sassenheimse deel van de
Elsgeesterpolder. In het Voorhoutse
deel ligt ook een koebosje, maar de
ringsloot is in geen twintig jaar ge
schoond en dus dichtgegroeid. In de
Mottigerpolder is het laatste bosje
praktisch verdwenen en in de
Broekhorstpolder zijn er van de vier
nog maar twee redelijk te noemen.
Een somber verslag dat Warmenho
ven doet. „In Voorhout is het Bosje
waar 's winters vele dikke hazen
droge voeten hielden en wilde rozen
groeiden, al verdwenen Ook het
Bosje van Hein Oostdam is niet
meer te zien."
Joop Warmenhoven blijft de ont
wikkeling van de koebosjes nauw
lettend in het oog houden: „Nog
weet ik precies waar al de eendeëie-
ren lagen, terwijl de aprilsneeuw
nog viel; ook het bosje, waar in het
nest van hét bosrietzangertje her
haaldelijk een jonge koekoek werd
groot gebracht."
HTM blijft nog
twee jaar een NV
DEN HAAG Do HTM blijft
nog twee jaar een naamloze
vennootschap. Dat is het resul
taat van de goedkeuring die de
Haagse gemeenteraad heeft ge
hecht aan de voorstellen van b
en w. over de Juridische vorm
van het Gemengd Bedrijf Haag-
sche Tramweg-Maatschappij
Het Haagse college wil tn die
twee Jaar bestuderen wat de ge
volgen zijn van een omvorming
van de HTM tot gemeentelijke
dienst De enige tegenstemmer
ln de raad was het PPR-raadslid
Verduyn Lunel. die vond dat
twee Jaar bedenktijd te lang
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG In de Haagse
stadsvernieuwingsgebieden
moeten werkgroepen worden
opgericht om op korte ter
mijn met plannen te komen
ter bevordering van de leef
baarheid in die delen van Den
Haag Een motie van deze
strekking is maandagnacht
ADVERTENTIE
Rouwkamers te Leiden en Wassenaar
Transporten in binnen- en buitenland
Leiden. Willem de Zwijgerlaan 179
Postbus 432 2300AK Leiden, telefoon 071-14 26 44*
Wassenaar Deijlerweg 127, telefoon 01751-1 24 36
Katwijk. Heinsiusstraat 10. telefoon 01718-1 51 85
Voorscfcoten.Hyacinthstraat 7. telefoon 01717-59 85
ingediend door het PvdA-
raadslid Duivesteijn.
Het debat over ae resultaten van de
gemeentelijke activiteiten in de
stadsvernieuwingsgebieden van de
laatste paar maanden, was uitgelo
pen door de uitgebreide behandeling
van de drugnota's van b en w. Duive
steijn. die op 3 juli de raad had ge
ïnterpelleerd over de leefbaarheid in
de actiegebieden, pleitte voor een or
ganisatie van de stadsvernieuwing
waarbij systematisch aan verbete
ring van het woon- en leefmilieu in de
urgentiegebleden kan worden ge
werkt. Over wat er de laatste maan
den in de actiegebieden is gebeurd
zijn de bewoners niet onverdeeld te
vreden. De instelling van noodploe-
gen in Molenwijk en Schilderswijk is
een stap in de goede richting maar
nog te vaak worden noodsituaties af
gedaan als normale klachten, aldus
Duivesteijn
Volgens het raadslid moet de ge
meente bereid zijn soms meer geld uit
gegeven voor het opknappen van
dichtgespijkerde panden, dan op het
eerste gezicht verantwoord lijkt. Me
vrouw Otter te Kolsté iCDAi drong
aan op bespoediging van het verschij
nen van een structuurschets en be
stemmingsplannen. Zij vond het een
goed idee kunstenaars in de stadsver-
De VismarKL Op de voorgrond de nieuwe, stalen beschoeiing van de walmuren.
nieuwing mee te laten werken, b.v.
voor het opschilderen van dichtge
metselde muren
Het WD-raadslid Heus achtte de
groep mensen die na de voltooiing
van de stadsvernieuwingsplannen
niet in hun oude wijk terug kunnen,
een van de grootste problemen Zoe:
termeer zag hij als een geschikt oord
om rechtstreeks naar te verhuizen.
Mochten mensen uit andere delen
van Den Haag naar Zoetermeer wil
len. dan zouden de leeggekomen hui
zen voor Schilderswijken bestemd
kunnen worden.
In zijn antwoord zei wethouder Har
don (ruimtelijke ordening en stads
vernieuwing) dat de maatregelen uit
het b en w-voorstel slechts als delen
van een voorlopige tussenstand ge
zien moeten worden De derde ver-
volgnota stadsvernieuwing zou vol
gens hem veel duidelijker worden.
Hoewel het merendeel van de raad de
motie van Duivesteijn inzake de
werkgroepen had ondertekend, zag
Hardon er niets in. Wegens tijdgebrek
moest het debat over de stadsver
nieuwing halverwege worden onder
broken. Volgende week maandag is
het vervolg, met tevens het staartje
van de behandeling van de drugpro
blematiek.
PAUZEBIJEENKOMST Don
derdag wordt van 12.55 tot 13.10 uur
een pauzebijeenkomst gehouden in
de Kloosterkerk. Lange Voorhout 2 te
Den Haag. Medewerking wordt ver
leend door Hein Meens (tenor) en
Gerard Akkerhuis (orgel).
PALESTIJNEN - Drs. W. J. Bar-
tels. wetenschappelijk medewerker
aan de universiteit van Nijmegen
spreekt donderdag om 20.15 uur in
het Nederlands Instituut voor het
Arabisch Cultuurgebied, Nieuwe
Parklaan 56 te Den Haag over „De
Palestijnen in Israël en bezet gebied".
Deze avond (met dia's) wordt georga
niseerd door de Nederlands-Arabi
sche Kring.
KLEDING BEURS Donderdag
wordt door de Bljna-Nieuw-Winkel in
de Koningkerk. Kon. Julianalaan/
hoek Br Ingenhoeslaan te Voorburg
een kledingbeurs georganiseerd. Met
name wordt aandacht gevraagd voor
de feestelijke kleding en de winter-
sportkleding Tweederde van de ont
vangen verkoopprijs is voor de aan
bieder van de kledingstukken, een
derde wordt vereeeld over een project
van het werelddiakonaat en een
plaatselijk kerkelijk doel. De ope
ningstijden van de beurs zijn 10-12,
13.30-17 en 19-21 uur. Nadere inlich
tingen alleen telefonisch via de num
mers 861.977, 865.704 of 872.689.
DELFT De jongerenvereniging
SSRD, het Indonesië Komitee
Delft en „Christenen voor het So
cialisme" organiseren een mani
festatie tegen de levering door
Rijn Schelde Verolme <RSV) van
drie korvetten aan de Indonesi
sche marine. Donderdag wordt in
het Filmhuis, Kromstraat 27 in
Delft de film „Het Indonesië van
de generaals vertoond", waarna
gelegenheid tot discussie is. De
avond begint om 20 uur. Zaterdag
wordt vanaf 12 uur op de Koorn-
beurs, Voldersgracht 1 in Delft een
tentoonstelling over Indonesië ge
houden. Ook worden er films ge
draaid over de situatie in Indone
sië. 's Avonds om 20 uur is er een
manifestatie net vier sprekers, die
ieder over een aspect van Ind
sië en zijn problemen zullen
ten. Daarna volgt een optr
van de cabaretgroep „Ascl
Puyn" met een speciaal op I
nesië gericht programma.
De organisatie van deze mar
tatie vindt het onaanvaard
dat Nederland wapenmateriai
vert afen een land. dat in een g
pend conflict gewikkeld is.
gens haar zal de Indonisischi
gering de oorlogsbodems inze
om te trachten het verzet va)
eigen bevolking (onder andere
West-Irian en Kalimantan) te
derdrukken en om het onafha
lijkheidsstreven van Oost-Ti
in bloed te smoren.
DELFTS SYMFONIE ORKEST -
Het Delfts Symfonie Orkest concer
teert donderdag om 20 uur in het
Open Hof aan de Ruijs de Beeren-
brouckstraat te Den Haag. Op het
programma staan werken van Rossi
ni. Beethoven en Gounod. Verder
wordt medewerking verleend door
Jaring Walta (viool). An Stolk (sop
raan), Ken Weekenstroo (tenor). Hans
Nilsson (bas), de koren „Non nobis
serf Deo" en „Cantate Domino" en de
organist André Boone. Het geheel
staat onder leiding van Gerard van
Weers.
Hoorneswljk
KATWIJK Een grote groep
woners van de torenflats in d
neswijk in Katwijk weigeren i
nog de huurverhoging van jul
talen. De 130 bewoners zijn
eens met het uitgebrachte I
van de huuradviescommissie,
ten zich gesteund door een uit
van de Raad van State die dt
ging van de huur van een flat
Colljnstraat ongedaan he«
maakt. De flatraad gaat hief
gesprek met b. en w. van Kati
op deze wijze een oplossing 1
conflict te vinden.
TROUW/KWARTET
door Marcel ten Hooven
LEIDEN De verkeerssituatie in de Leidse binnenstad begint wat overzichtelijker te wq
Leek de eerste maanden na de invoering van het tweerichtingsverkeer in de Breestra
autoverkeer hopeloos te stagneren, een soort hutspot van ronkende en stinkende vehik«|
doet er zich duidelijk minder opstoppingen voor. Zelden staat er bijvoorbeeld nog zoal
tijdje geleden bij het stoplicht bij het Kort Rapenburg een rij motorvoertuigen totr
Steenstraat.
Dat wil echter niet zeggen, dat leder
een tevreden is. Sterk lobbyende be
langenorganisaties van Leidse mid
denstanders, zoals het Leids City
Centrum (LCC) en de Stichting Leid
se Binnenstad (Raad voor het Groot
winkelbedrijf. Kamer van Koophan
del. LCC en andere), blijven zich sterk
tegen het tweerichtingsverkeer in de
Breestraat verzetten. De binnenstad
moet goed voor de automobilist be
reikbaar blijven, zeggen zij. Ook het
openbaar vervoerbedrijf NZG, dat z'n
bussen in de Breestraat veel tijd ziet
verliezen, is niet bepaald enthousiast
over het verkeersbeleid van de Leidse
bestuurders.
Promenade
Vier maanden geleden besloot de ge
meenteraad dat het tweerichtings
verkeer in de Breestraat definitief
moest zijn. De zogenaamde Markten-
route de herstelwerkzaamheden
aan de kademuren en riolering daar
waren de aanleiding om het tweerich
tingsverkeer in de parallel eraan lo
pende Breestraat in te stellen kan
dan ingericht worden als
voetgangerspromenade, waarop al
leen fiets- en bromfietsverkeer toege
laten wordt.
Het verkeerstechnisch bureau Dwars,
Heederik en Verhey uit Amersfoort,
dat bezig is met het opstellen van een
verkeerscirculatieplan voor Leiden,
moet nu op korte termijn een rapport
uitbrengen over de verkeersafwikke
ling in de Leidse binnenstad. Het
bureau moet er daarbij van uitgaan,
dat alle auto's en bussen in beide
richtingen definitief door de Bree
straat gaan. Voor het busverkeer, al
dus de tweede opdracht aan de
Amersfoortse verkeersdeskundigen,
moeten dan wel maatregelen voorbe
reid worden, die een goede doorstro
ming waarborgen.
De bussen moeten inderdaad sneller
door de stad kunnen rijden dan nu.
Duidelijk is, dat het tijdverlies in de
Breestraat nog te groot is. De chauf
feurs raken behoorlijk geïrriteerd,
dat is wel gebleken uit de gesprekken
die de NZH met wethouder Waal
(ruimtelijke ordening en verkeer)
heeft gehad. Het ziekteverzuim onder
de busbestuurders is gestegen na de
invoering van het tweerichtingsver
keer; niet verwonderlijk als je be
denkt dat ze door het tijdverlies in de
Breestraat in hun rustpauze bij wijze
van spreken niet eens mer tijd had
den om naar het toilet te gaan.
Vrije busbaan
Die snelle doorstroming voor het
openbaar vervoer wordt onder meer
bereikt door de aanleg van een vrije-
busbaan over de Steenstraat, de Prin-
sessekade en het Kort Rapenburg.
Wat er dan tegenwoordig nog aan
files bij het stoplicht bij het kruis
punt Noordeinde-Breestraat staat,
kan dan gepasseerd worden. De ruim
te voor de busbaan, die er tot de brug
over het Galgewater wel is, wordt op
het Kort Rapenburg gevonden door
rechtsafslaan naar het Noordeinde te
verbieden. De rechtsafstrook komt
dan vrij. Het autoverkeer stad-uit
wordt daarna over het Galgewater en
over een aan te leggen weg over het
terrein van de voormalige zeevaart
school geleid. Op de Breestraat wordt
de doorstroming nu al bevorderd
door het strenge optreden van de
politie tegen foutparkeerders die
vaak enorme stagnaties veroor
zaakten.
Fietsers
Wel tevreden is de Eerste Enige Echte
Nederlandse Wielrijdersbond
(ENWB). Het besluit om tweerich
tingsverkeer in de Breestraat in te
stellen en zo de Marktenroute vrij te
maken voor het langzame verkeer, is
een goede en moedige beslissing, al
dus de fietsbond. Het is belachelijk
om in Leiden met de auto booschap-
pen te gaan doen. De afstanden in de
stad zijn zo klein, dat ze makkelijk
met de fiets overbrugt kunnen wor
den. Bovendien gaat dat nog sneller
ook: voor je fiets vind je altijd wel een
„parkeerplaatsje" en als je fietstas
sen achterop doet kun je daar al je
boodschappen in kwijt, vinden de
fietsers. Als de Leidse consument dan
toch met z'n auto wil, moet hij de
stagnatie in de stad maar op de koop
toenemen. Nog meer doorbraken en
nog meer sloopwerk ten behoeve van
de auto kunnen gewoon niet meer,
aldus de fietsbond.
Ondertussen vordert het werk aan de
Marktenroute gestaag. De kades en
de riolering van de Botermarkt zijn
klaar, in de Vismarkt gaapt nog een
groot gat ln het wegdek, maar ook
daar zijn de beschoeiingen van de
nieuwe kademuren al te zien. De
markten, waar niet gewerkt wordt
(naast de Botermarkt, de Aalmarkt
en de Boommarkt) dienen als|
ke parkeerplaatsen.
Middenstand
Voor het Leids City Centrum,
Stichting Leidse Binnenstad]
duidelijk: het besluit dat heli
richtingsverkeer op de Bri
finitief is, moet teruggedraa
den. De Marktenroute moet
herstelwerkzaamheden weer v
toverkeer opengesteld worden j
aldus de middenstanders, de
ven in de binnenstad staan ol
bij een goede bereikbaarheid m
autoverkeer. Hebben de Leid
denstanders in het verleden
nen voorkomen dat een gedee
de Breestraat tijdelijk ingerii
worden als voetgangerspron n
nu vestigen ze al hun aandacht
tegenhouden van de gemeei
plannen voor de Marktenrout S
P
Wethouder Waal kan het niet
middenstandsorganisaties eei
Het risico, dat de winkels uit
geving van de Breestraat bij 1 o
breken van een voetgangerspn t
de op de Marktenroute zich r u
Haarlemmerstraat gaan vest! t
niet denkbeeldig, vindt de Pv
Botermarkt j
In eerste instantie waren de be
èn de winkeliers aan de Bote
het met de wethouder eens. Zj
den het herinrichtingsplan
gemeente: bomen in het midd
het wegdek, een voetgangersp
de winkelzijde en een fietspad
waterkant. Nadat de Stichting
Binnenstad op hen ingepraa
slikten de winkeliers hun voorl
de bomen moeten, vinden zij i
de kant van het water kom
Botermarkt kan dan later alti
weer voor de auto open
worden.
Over anderhalf jaar is de reco
tie van de Marktenroute kli
maart wordt met de aankledi
de Botermarkt begonnen),
meente heeft de middenstand
misschien van overtuigd
Marktenroute voor het auto\
afgesloten moet worden. Of, dfc
natuurlijk ook. mogelijk hebl
middenstanders de gemeei
tuurders tegen die tijd duidelij
nen maken, dat een autovrije
tenroute echt niet kan. De tijd
leren.
C
B
4-Fr
I
