Beroemd fotograaf wierp
nieuw licht op stillevens
m
Het NMB spaarpapier
aan toonder.
leder voor zich
'Hallo! een nieuwe
ed van der elsken'
Toon Hermans morge
op Nederland 2
Vijf jaar
Holland
Animatior
Sudek-tentoonstelling in Praag
Land van belofte;
verloren paradijs
TV COMMENTAAR
WOENSDAG 13 DECEMBER 1978
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door Louis Smit
PRAAG De Tsjechische fotograaf Josef Sudek (1896-1978) werd ln de laatste jaren van zijn
leven gerekend tot de tien beste fotografen van de wereld. Ter gelegenheid van het feit dat hij
twee jaar geleden stierf, richtte de Nationale Galerie ln de Praagse Stadsbibliotheek een
tentoonstelling van zijn werk ln.
Deze tentoonstelling werd al twee
keer verlengd en duurt voorlopig nog
wel voort. In de Stadsbibliotheek zijn
niet alleen foto's te zien, maar ook
een deel van de uitgebreide schilde
rijenverzameling die Sudek ln de loop
der Jaren aanlegde. Die schilderijen
heeft Sudeks vrouw Bozena aan de
Nationale Galerie geschonken. De ex
positie geeft een goed beeld van de
verwantschap die de grootste Tsje-
choslowaakse fotograaf met de schil
ders voelde. Hij bewees dat een stille
ven niet alleen geschilderd, maar ook
gefotografeerd kan worden. Daarover
zei hij eens: „Ik heb met Emil Filla
(een Tsjechisch schilder L.8.) over
de Hollandse stillevens van Van der
Velde gepraat. Daar zit een imaginai
re ruimte in. Die man heeft ongeveer
40 schilderijen gemaakt Op één klei
ne reproduktle was er één appeltje.
Toen heb ik bij mezelf gezegd: dat
kan ik ook. Eén ding ln de ruimte. Het
lukte niet Het ding dat ik had neer
gelegd. paste er niet en met ruimte
had het niks te maken. Na enige tijd
ben ik weer begonnen Ik heb het
gedaan met oude rommel. Opeens
begon de ruimte te komen. Het licht-
moet modelleren. Zodra we dingen
bij elkaar zetten, begint het licht te
doen wat we willen. Zo heb ik ge
merkt dat licht zwart-wit kleur kan
gevea"
Uit deze woorden blijkt wel dat Su
dek zich een beeldend kunstenaar
voelde Hij componeerde zorgvuldig,
maakte gebruik van diffuus licht en
werkte met een abnormaal lange be
lichting.
Sudek gebruikte met groot geduld
een groot en ouderwets fototoestel.
Vergroten deed hij nooit, hij maakte
alleen contactafdrukken. Toen ie
mand hem aanried om een moderner
en sneller werkend toestel aan te
schaffen, antwoordde hij: „Waar is
die haast voor nodig?" Sudek was een
meester ln het vervaardigen van stil
levens Hij maakte talrijke opnamen
over hetzelfde onderwerp, maar met
een telkens andere lichtval, een tel
kens andere atmosfeer, een telkens
ander perspectief. Als hij buiten wil
de fotograferen, ging hij net zo lang
naar dezelfde plaats tot hij er de sfeer
aantrof, die hij zich had voorgesteld.
De expositie bevat een groot aantal
van Sudeks cycli. Zo is daar bij voor
beeld „Glazen labyrinten"
(1968-1972), waarin antieke kruikjes
en rommel voor een stille en ontroe
rende compositie zorgen. Nu eens is
de achtergrond in donker gehuld, dan
weer de voorwerpen. Er wordt let
terlijk steeds een nieuw licht op de
zaak geworpen. De cyclus van drie
foto's „Herinnering aan Chinese ka
kemono's" stelt het met minder attri
buten. Een verrot blad dat zijn ner
ven toont en twee noten, de één ge
broken en de ander nog heel. Een
En dat zint ze helemaal niet, zodat zij
aan het slot de leuze hebben omge
draaid tot „alleen voor allen" na een
avond vol goed verwoorde, sterke kri
tiek. goed gebracht met overtuiging.
Ernstig dus. al valt er ook te lachen.
En niet vrijblijvend om alleen maar
leuk te zijn. Wat ze met zelfspot ook
erkennen. Toch zijn ze. dacht ik. wat
losser en vlotter geworden.
Frits en Wlm schrijven goede teksten
en maken er mooie muziek bij. Als
Wim eigen liedjes zingt, zit Frits aan
de piano. Bij een gevoelig „ik hou van
jou"-lledJe. maar nu eens tot een ou
dere vrouw gezongen, en bij een bal-
Speciaal vandaag
Na het eerste deel van een
documentaire ver bet leven In
de grensstreek tussen Libanon
en Israël volgt Kenmerk. On
derwerp: een reportage over
de verkiezingen in Namibië.
Ned. 2/18.59
In Van Gewest tot Gewest
ojl: ruilverkaveling bedreigt
Maasheggengebled; varende
veiligheidsexpositie en Cor
Koppies, eens stroper nu Jach
topziener.
Ned. 1/18.59
De NOS start een Engelse
trilogie over echtscheidingen.
Ned. 1/29.0®
Een reportage van bet Vo-
lendams Operakoor (21.30)
gaat vooraf aan de Ameri
kaanse film The war of the
worlds naar de roman van H.
G. Wells.
Ned. 2/21.55
Peter Zadek regisseerde een
Duitse voorstelling van Tsje-
chofs beroemde toneelspel De
Meeuw.
DuitsL 2/22.35
De zangeres Elisabeth
Cooymans en organist Gerard
Dekker vertolken werken van
Hendrik Andriessen.
Hilv. 414.30
eenzaam en sober zooitje tegen een
van tint veranderende achtergrond.
Eenvoud kenmerkt Sudek.
Tuinen
Dat 2ie Je ook aan de cycli „Praagse
tuinen", „De tuin van mevrouw de
beeldhouwster" (met die beeldhouw
ster wordt Hana Wlchterlové be
doeld) en „Het tovertuintje". Tuinen
in de regen, tuinen in de zon, tuinen
in de nevel, tuinen in de nacht Har
monieus, geen boom, geen blad. geen
bloempje te veel. Het toppunt van
soberheid vinden we in de series „Het
glas" en „Het raam van mijn atelier".
Op de ene foto is het glas leeg, op een
andere geheel gevuld, op weer een
andere half gevuld, op een vierde
alleen bewasemd met een paar dup-
peltjes. Ook de f Dto's van „Het raam"
zijn alle hetzelfde en toch op subtiele
punten verschillend. Het door de re
gen geteisterde raam is nu eens don
ker, dan weer licht en de regenstraal
tjes zijn telkens anders gegroepeerd.
Het is allemaal heel subtiel en je kunt
eigenlijk niet zeggen waarom het
mooi i$. Maar mooi (s het.
Josef Sudek. Een foto uit de cyclus
(1968).
Glazen labyrinten"
Beatrijs Sluijter, Wim van de Meebergen Frits Lambrechts
in „Ieder voor zich
door Ber Huising
AMSTERDAM Maandagavond zijn Frits Lambrechts, Wim
van de Meeberg en Beatrijs Sluyter in Amsterdams Brakke
Grond begonnen met „Ieder voor zichen God voor ons
allen", zoals zij hun nieuwe cabaretprogramma genoemd
hebben, en waarvan zij ook Ironisch uitgaan, want zo moet het
toch in deze wereld.
ADVERTENTIE
lade over het meisje met het rode
haar. de door de Duitsers vermoorde
Hannie Schaft.
Frits is sterk in zijn gezongen verba
zing „lk leef nog". Zijn conference
brengt hij als een schoonmaker op
het Binnenhof die met een sarcasti
sche welwillendheid over zijn bazen,
de politici, babbelt. Hij speelt ook een
monoloog van een man. die eenzaam
voor zijn televisie zit en ook wel eens
wat terug zou willen zeggen. Maar al
die vlotte televisiepraters komen niet
in Je kamer om te luisteren. Beatrijs
Sluyter past er'goed bij. Ze brengt
een paar liedjes, een over de roddel
bladen. en ze werkt verder geestdrif
tig met de belde anderen mee. Een
programma met de nummers, de ti
tels. was er niet en daardoor kan ik
best wat vergeten. Er was een wrang
lied over de opmars van de gonor-
roea-coccen. ook niet zo vrolijk dus.
maar wel satirisch geestig. Dit caba
ret kan het best getypeerd worden
met zijn eigen woorden: „Ieder voor
zich de mentaliteit, die on-christe-
lijk. a-sociaal. Inhumaan Is. Die de
eenzamen eenzamer zal maken, die
de rijken rijker zal maken, die de
minderen in de samenleving minder
zal maken Ieder voor zich en God
kan ook niet voor iedereen zorgen.
Wij hopen deze gedachten met u te
kunnen bespreken Daarover gaat
het dus.
Radio serie in
zes delen
over dementie
HILVERSUM (ANP) In het NOS-,
radioprogramma „meer over minder"
zal vanaf aanstaande vrijdag een se
rie van zes afleveringen worden uitge
zonden over dementie als onderdeel
van het ouder worden. Volgens prog
noses van het centraal bureau voor
de statistiek zullen er ln Nederland in
1980 ruim twee miljoen bejaarden
zijn. van wie vier tot vijf procent het
risico loopt dement te worden.
In de serie zullen alle facetten van de
dementie en de omstandigheden,
waaronder vele bejaarden daardoor
komen te verkeren, worden bekeken.
In de eerste aflevering Wordt een aan
tal gesprekken met demente bejaar-1
den en hun familieleden uitgezonden
en wordt een nadere beschouwing
gegeven op het begrip dementie.
Spaarwinstbiljet rfci
met vaste U)optijd.
Het Spaarwinstbiljet is een spaarvorm,
speciaal voor hen die van tevoren weten
hoe lang ze hun geld kunnen vastzetten.
Dat kan kort zijn, dat kan lang zijn.
Twee jaar vast met een rente van 7V2
of zes jaar vast met een rente van 81/2
Berekend op basis van rente op rente.
De vier mogelijkheden in de tabel laten
u precies zien wat u betaalt en hoeveel u
straks ontvangt.
U bepaalt uw eigen winst.
Premiespaarbiljet
met variabele
looptijd. Rente tot
De flexibele tussenvorm.Vindt u een
vaste looptyd van 2 jaar wat te kort en
6 jaar te lang, dan is het Premiespaar
biljet een winstgevend alternatief.
Premiespaarbiljetten kunnen namelijk
na 2,3,4 of 5 jaar worden uitbetaald.
U ontvangt dan bij uitbetaling boven de
jaarlijkse basisrente van 5% rente op rente
een progressief oplopende premie.
De tabel geeft de mogelijkheden op
een rijtje.
U stort nü f 1.000.- en wij betalen u terug:
u stort
spaartermijn
rente
u ontvangt-
f 865.33
2 jaar
7 v,%
f 1.000,-
(4 326,65
2 jaar
7v?
f5.000,-
f 612.95
6 jaar
8v>%
f 1.000.-
f3.064,73
6 jaar
8 'h%
f5.000.-
spaar-
termijn
hoofdsom+
basisrente
premie
waardoor
u ontvangt
totale*
rente
2 jaar
3 jaar
4 jaar
5 jaar
f 1.102.50
f 1.157.63
f 1.215.51
f 1.276,28
f 55.-
f 95.-
f 145.-
f230.-
f 1.157,50
f 1.252,63
f 1.360,51
f 1.506,28
7VÏ%
7V.%
8
8'/?
De NMB denkt met u mee.
'De percentages vermeld onder „totale rente" zijn
afgerond en berekend op basis van samengestelde
interest.
Er zijn ook Premiespaarbiljetten van
f 5.000,-. Behalve 5% basisrente krijgt u
een premie tot maximaal f 1150,- na 5 jaar.
Het NMB Spaarpapier aan toonder is
ook voor niet-kliënten onmiddellijk aan
de balie verkrijgbaar.
Vraag folder en inlichtingen.
Rentcwijzigingcn voorbehouden.
Een boek vol gevonden rariteiten
door Ber Huising
„Een nieuwe ed van der elsken", een fotoboek, heet HA
Zo van daar ben lk weer, en ik wil mijn rare Hektor 73 mi
ruilen met iemand tegen een oude Leica M4. Dat staat 1
bijschrift van een wassen pop en twee opgewonden schat
de naakten, nou...bloterikken.
Op de ouwejongestoer dus nog. De
scène is allang veranderd, provo's
zijn al ver over tijd. maar gewild-
wilde ed. met een kleine letter. Is
dezelfde nog. Overal zijn ogen er. een
handige camera bij zich om even vast
te leggen wat te gek is jo. Een opge
zette krokodil in Brazilië, een grote
tor ln „waar was het ook alweer?,
namaakvoedsel in een Japanse etala
ge, een koe die een café in wil, een
paard in de keukendeur, wassen beel
den overal, houten poppen en papier-
maché-koppen ln pretparken, hier of
In Hong Kong.
Ook wel mensen als ze daar op lijken
als beeldrijm ernaast. De ex glimlach
van Mathilde en het gebit op een
tandartsenreclame in Pakistan; een
zwangere buik tegenover een reuzeei.
Kinderen alleen als ze mal doen, tong
uitsteken, gekke bekken trekken.
Heli's Angels, al vindt ed „dat gedoe
met hakenkruisen ontzettend stom".
Toch aardige jongens al krijgen meis
jes die met ze meegaan „geen brei
les". Kikkers, hondjes of mens<
het doen" met „Liever lesbies"
muur er naast.
HALLO! is een boek vol gev
rariteiten dus. vakkundig gek
kleur. Soms afbeeldingen van
dingen, als ze maar gek zij
onderwerp moet het doen, n
foto. Meestal dan. Een paar
troffen doorgezakte travestie
Delhi, een ondergesneeuwd wa
terbad in Moskou, de blote bi"
nudisten rond een haringkar,
pers langs de zeedijk, (wel erg)
foto's van geliefde en kind,
kring vair Amerikaanse toerisl
twee negerkindertjes fotogr
bijvoorbeeld, laten zien dat
der elsken ook wel een gewone
fotograaf kan zijn.
HALLO! een nieuwe ed van d
ken, ruim honderd kleurei
Unieboek van Holkema en
dorf Bussum 27.50
Van onze radio tv redactie
AMSTERDAM De AVRO televi
sie zendt morgen via Nederland 2 van
20.27 tot 22.50 uur fragmenten uit van
de „Toon Hermans One Man Show",
die dit voorjaar in het Circustheater
in Scheveningen zijn opgenomen.
Het programma wordt eveneens op
de AVRO-radio op Hilversum II uit
gezonden, waardoor de vaste radio
onderdelen vervallen.
Toon Hermans maakte ook voor deze
show zelf alle teksten en muziek.
Er zijn ln onze tijd veel conflict
situaties die ondoorzichtig blijven..
Ondanks de informatiestroom die
Je daarover bereikt, waarvoor je je
niet afsluit. Ook kinderen steken er
het een en ander van op en stellen
dan vragen. Dikwijls blijft het ant
woord uit en dan kunnen die jonge
ren zich geen behoorlijke voorstel
ling maken van de begrippen waar
over ze ie^s hebben horen verluiden.
In de volgende vijf regels ligt een
complex onduidelijke begrippen en
problemen besloten. De kinderen
van Matsoeba en Ain Helwe hebben
met elkaar gemeen dat zij leerden
leven met voortdurende bedreiging.
Zij wonen amper 40 kilometer van
elkaar, maar ze lijken op verschil
lende planeten te leven. Matsoeba
is een kibboets, een vriendelijke
aanziende en welvarende nederzet
ting in het noorden van Israël. Ain
Helwe heet het kamp dat even over
de Libanese grens ligt, onverzoegd
en propvol Palestijnse vluchtelin
gen. Niemand probeert er iets van
te maken, want iedereen zegt: „Wfj
horen hier niet thuis".
De IKON stuurde er een camera
ploeg heea De opdracht was jonge
door Ton Hydra
a
Nederlandse kijkers wat meer zicht
te geven op het vreemde bestaan
dat kinderen aan weerszijden van
een met wapens en elektronische
middelen beveiligd grensgebied.
Een magisch begrip aan beide kan
ten van het hek is „Het beloofde
land". Dat moest ook wel de titel
worden voor een filmverslag waar
van het eerste deel vanavond aan
Kenmerk voorafgaat.
Van harte beveel lk het volgen van
deze serie aan. De wijze waarop Ben
Sombogaart en Kees Samson met
hun medewerkers de Joodsen Pa
lestijnse kinderen hebben benaderd
en in hun eigen waarde hebben ge
laten. doet bijzonder sympathiek
aan. Van een voorkeursbehandeling
Is geen sprake en er wordt niet
getracht de Nederlandse kijker te
manipuleren. Slechts de feiten spre
ken, en wel zodanig dat ze ook voor
veel ouderen verhelderend zullen
werken.
De grote verschillen in leven en
denken worden geplaatst tegen de
achtergrond van de geschiedenis
die Joden en Palestljnen uiteen dre-
ven. Door de verhalen van hun kin
deren wordt ons misschien veel
meer duidelijk gemaakt dan in lan
ge verhandelingen. Maar, scherper
ook gaan wij zien hoe uitzichtloos
de toestand voor jonge generaties
moet zijn. Er valt niet aan te den
ken de kinderen uit de kibboets en
het kamp in dat grensgebied bij
elkaar te brengen. De afstand tus
sen aarde en maan is gemakkelijker
te overbruggen.
Na vanavond te hebben kennisge
maakt met het leven in Matsoeba
kunnen wij volgende week woens
dag de kinderen aan de andere kant
van de grens volgen. Zij oefenen
zich met wapens en herhalen dage
lijks de belofte hun bloed te zullen
offeren voor Palestina. Iemand
zegt: „Het hopeloze van geweld is,
dat je er nooit iets anders dan ge
weld voor terugkrijgt". Wordt het
beloofde land een land van belofte
of een verloren paradijs?
Een heel ander verloren paradijs
vraagt vanavond onze aandacht ln
de driedelige film „Een echtschei
ding". De NOS kocht deze BBC-
.produktie nadat zij in Engeland
grote belangstelling had getrokken
vanwege de uitdieping van de ka
rakters en de suggestieve wijze
waarop in de film wordt weergege
ven hoe scherp de omstandigheden
op de betrokkenen inwerken.
In het eerste deel is de zes jaar oude
huwelijksrelatie tussen Laurence
en Linde al kapot. De man woont
bij zijn vriendin Gemma maar het
feit dat hij nog steeds met de ander
getrouwd is, staat haar geluk ln de
weg. Gemma probeert de zaak te
forceren door Linda persoonlijk het
recht op Laurence te gaan be
twisten.
De ontmoeting tussen de twee vrou
wen is een bewogen scene in de film,
die op dat moment voelbaar maakt,
dat weldra niemand meer de span
ningen in de hand zal houden. Beide
partijen roepen de hulp in van een
advocaat. Door het knappe spel er
vaart de kijker dat twee steriele
figuren de verkilling alleen maai
erger maken.
Temidden van toenemende verwar
ring en groeiende onvrede staat Ja
son, het zoontje van Linda en Lau
rence. Hij is de bindende schakel en
tegelijk een blok aan het been.
Gemma probeert zijn genegenheid
te winnen en de moederrol over te
nemen. Tevergeefs; haar frustraties
verergeren als de kleine Jason zijn
gevoelens uitspreekt. De situatie
leidt bij allen tot verharding. Als
kijker ontkom je niet aan de be
klemming die van deze film uitgaat.
Evenals bij zijn voorgaande
ligt de nadruk in het luchtif
gramma op nostalgische herii
gen, liedjes en „pure kolder".
Hermans beroept zich erop
amusement te brengen, zonder
schappelijke betrokkenheid,
mensen komen naar een thea
de zorgen van alledag te ve
dan moet je niet de dominee
priester willen uithangen." Ov
maand zal de nieuwe One Man
van Toon Hermans ln premièn
De repetities hiervoor zijn th
volle gang
DEN HAAG De Nederlands
niging ter Bevordering van de l
tiefilm. Holland Animation, b
vijf jaar. Ze viert dit 16 decen
het Nederlands Filmmuseum
sterdam. De bijeenkomst vo
eerste lustrum is tevens de twil
contactdagen de vereniging,
vijf Jaar haar ledental zag stijg
58 tot 110. Aangesloten zijn o.
roeps- en amateur(animatie)l
regisseurs, producers, illustf
ontwerpers en belangstellend
vereniging ontstond uit behoef
producenten en consument*
animatiefilms om gezamenll
betrekkelijk nieuwe medium
te ontwikkelen. De vereniging i
neert. samen met o.a. de mini
van CRM en Buitenlandse Za
inzending van Nederlandse
films naar internationale fil
vals, die speciaal aan de anima
zijn gewijd. Voor 1979 staat e
derlands animatie-filmfestival
programma van Holland Anil
Het wordt op 7 en 8 april in fl
ningen gehouden.
