Schilderen gaf Ashington fleur
Historische bibliotheek
Deventer heeft nu ruimte
Doorsnee-bloemlezing van
wat Nederlander leest
Romeoen Julia nil
positief ontvange
Nieuwe
boeken
Mijnwerkerskunst als sociaal document
lAv
Boek van de maand: „Je weet niet wat je leest"
Shakespeares werk op BBC
Jacob Revius overschreed begroting nogal
Proces-verbaal voor
Kamerlid wegens
dierenmishandeling
En dan nog
1
DONDERDAG 7 DECEMBER 1978
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door Jac. Lelsz
APELDOORN Wanneer we
zeggen dat de schilderskwast
de kleine mijnstad Ashington
ten noorden van Newcastle in
het gebied van Northumber
land (Engeland) aanmerkelijk
heeft opgefleurd, dan bedoe
len we niet dat de huisjes er
vriendelijke kleurtjes hebben
gekregen, zoals flatgebouwen
soms kakelbont worden opge
verfd om ze boven hun eigen
grijsheid te verheffen. Nee,
men behoort het meer in fi
guurlijke zin op te vatten
In de Jaren dertig, die nogal grauw
waren en voor een mijnwerkers-
streek geldt dat in meer dan één
betekenis fleurde het bestaan in
Ashington op toen een relatief niet
gering aantal kompels daar aan het
schilderen sloeg Overigens waren er
meer positeve inlUatleven want deze
stad was. zoals Is opgemerkt, echt
..geen culturele wildernis"
Er zijn In die tijd en in de Jaren
daarna heel wat schilderijen in deze
mijnwerkersgemeenschap tot stand
gekomen Later werden die bijeenge
bracht In de Ashington-collectie van
de NaUonal Coal Board. Engeland
De schilderijen, een vlJfUgtal. maken
op het ogenblik een tournee op het
vasteland Tot 1 januari Is het werk
van de Ashlngton-groep. dat men ook
een sociaal document zou kunnen
F. Laidler: De 'prikklok'
noemen, in de Gemeentelijke Van
Reekum Galerij te Apeldoorn te zien
De Ashmgton-groep ontstond in 1934
Het gebeurde in een simpel lokaaltje,
waar de mannen in een wijde boog
om een potkachel zaten, met één
peertje aan de zolder dat enige licht
verschafte. In 1937 heeft H. Wilson
van die oprichtingsvergadering een
schilderij gemaakt. Het maakt uiter
aard deel uit van de collectie Er was
in die tijd. evenals elders, grote werk
loosheid in Ashington. Wie wel werk
te. verkeerde in grote onzekerheid
over de toekomst. In leder geval had
iedereen veel vrije tijd. Er kwamen
sportverenigingen, volkstuintjes, ren-
hondenraces, toneelgroepen en cur
sussen. en zo was er op een dag ook de
club van schilders. Werkloosheid
sprojecten van het eerste uur dus in
mijnstad Ashington
Meer tijd dan geld
De mijnwerkers zaten beter in hun
vrije tijd dan ln geld. Om die oorzaak
werden de goedkoopste materialen
gebruikt. Muurverf aanvankelijk, tri
plex. karton enz Een kersverse do
cent van King's College, nog niet aca
demisch vooringenomen. Robert
Lyon, werd benoemd tot leraar. De
methode was dat men samen thema's
besprak, die later uitwerkte, en ver
volgens de resultaten kritisch met
elkaar bediscussieerde. Er golden be
paalde regels, maar wel had iedereen
veel vrijheid. De mijnwerkers uit As
hington beschouwden zich min of
meer als immigranten, hun ouders
waren o.m. afkomstig uit Zuid-Wales.
Zij sloten zich mitsdien nogal hecht
aaneen. Aan de andere kant bleef er
genoeg individualiteit over. dus ook
diversiteit.
Nog steeds komt de Ashington-groep
bijeen Weliswaar niet meer om te
schilderen. Zij houdt zich nu meer
bezig met kunstgeschiedenis. Eén
van de oprichters leeft nog: O. Kil-
bourn. In een Interview heeft hij ge
zegd dat de angst van de mijnwerkers
voor ongelukken, voor explosies, voor
de dood. enerzijds duidelijk was, an
derzijds verborgen. Hij vertelde: „De
mijnwerkers hadden de gewoonte om
de hele familie een afscheidskus te
geven als ze naar hun werk gingen; ze
waren altijd bang dat ze hun familie
leden nooit meer terug zouden zien".
Het is moeilijk dit soort gevoelens in
schilderkunstige taal over te bren
gen. Toch ziet men er spaarzamelijk
iets van op de Ashington-expositie.
bij voorbeeld „Ongeluk in de
schacht" van A. Whinnen. De ten
A. Whinnen: ongeluk in schacht
toonstelling is zeker niet loodzwaar
van dramatiek, maar toch voelt men
voortdurend de spanning, die voor
een belangrijk deel de sfeer in de mijn
moet hebben bepaald. Overigens wil
den de schilderende mijnwerkers be
paald niet een zielig verhaal over hun
bestaan ophangen, veeleer de waar
digheid en het vakmanschap, de
hardheid en het risico incluis, tot
uiting brengen
Tijdsbeeld
Ze deden het illustratief en figuratief.
Er zijn raakvlakken met enerzijds de
naieve schilderkunst, maar ander
zijds ook het soclaal-realisme. Bij de
een prevaleert de goede bedoeling, de
ander geeft van een meer professione
le aanpak blijk. Er zou natuurlijk veel
meer van te zeggen zijn, maar laten
we volstaan met te zeggen dat het
alles bijeen een boeiend beeld ople
vert van het leven in Ashington. Ge
schilderd in meestal sombere c
ren, waarop „Het café Rendea
te Newcastle" van L. Robinso
zijn witte tafellakens, zijn
lampjes en zijn bloemetjes e<w
uitzonderingen vormt. Als tijd t
is „Uitbetalingsdag" van W. W1 j:
karakteristiek: een jongetje
ging vroeger wel met 14 jaar d
in) dat nauwelijks boven het loi
kan kijken, de pet op één oor.C
bij een kalende klerk, omringfy
stapeltjes geld, om zijn loon.
Aan de tentoonstelling van schi:I
en is een expositie van foto's s
voegd. Ze zijn gemaakt door S
Liisa Konttinen, lid van de
Amber, die nauwe relaties
houdt met de tegenwoordige Ar'
ton-groep. Zij wenst op haar r r
een indruk te geven van de a
leef- en woonomstandighedi
Northumberland, waarin ook
ton is gelegen.
door T. van Deel
Vandaag ligt in de boekhandel het nieuwe „Boek van de
maand" Het is deze keer, geheel tegen de gewoonte in, geen
plaatwerk met begeleidende tekst, maar een dik, spaarzaam
geïllustreerd boek, bestaande uit 108 prozafragmenten. Een
echt leesboek dus, voor donkere dagen. Volgens D. Ouwe
hand, directeur van de CPNB die de propaganda van het
Nederlandse boek verzorgt, is enige actie noodzakelijk om het
koopgedrag om te buigen in de richting van „fiction". In die
sector zou verhoudingsgewijs de laatste jaren beduidend
minder gekocht worden
Vandaar 92 500 exemplaren van „Je
weet niet wat Je leest", een stimulans
voor fiction Tot 6 Januari 1979 kost
het maar 18 50. daarna 32 50 Het
boek is volgens de ondertitel een
„min of meer doorsnee-bloemlezing
van wat de Nederlander leest". Aan
gezien de Nederlander niet allen „Eli-
ne Vere" van Couperus en „De Avon
den" van Reve leest, maar ook ..Bak
vissen onder elkaar" van Leni Saris
en „Ik wacht op Jou Cecilia" van
Clara de Oroot is zonder onderscheid
naar hoog of laag. mooi of lelijk,
deugdzaam of gemeen, schoon of
vies. moeilijk of makkelijk, vrolijk of
treurig, gekozen uit alle sectoren van
literatuur en lectuur Jacq Firmin Vo
gelaar naast „Wanhopig verlangen"
uit Iwanov's romanomnibus 1679
Couperus naast „Wat zien ik" van
Albert Mol
Max van Rooy in zijn introductie
noemde de fragmenten in deze
bloemlezing „bevrijd van elke refe
rentie en pretentieInderdaad wor
den ze aangeboden zonder vermel
ding van auteur en boektitel die
vallen met enige moeite achterin te
vinden Deze opzet laat Iemand die
gewoon begint te lezen heen en weer
geslingerd worden tussen verschillen
de genres (detectives, liefdesstory's,
experimentele romans, science ficti
on. streekromans, porno, literatuur).
HIJ moet het dan meemaken dat op
de fameuze althans voor mij fa
meuze slotalinea's van „De Avon
den" een fragment volgt uit Nina
Winters' „Geen liefde zonder hoop",
waarin adembenemend cliché zich
een scheidingsaffaire afspeelt. Ik
voer hier nadrukkelijk aaneen waar
deoordeel in. want ook de bloemle
zers zelf zijn zich hier natuurlijk ten
volle van bewust geweest. Zij hebben
alleen de status van De literatuur
willen relativeren door het terrein
van hun keuze zo ruim mogelijk te
nemen. Dan blijkt inderdaad dat alle
thema's die in literatuur ter sprake
komen, ook worden aangetroffen in
de regionen van de lectuur: liefde,
dood. geweld, verdriet, geluk, en zo
voort Dat maakt geen verschil. De
bloemlezing laat evenwel ook goed
voelen hoe er op gronden van stijl en
diepgang wel degelijk een waardebe
paling mogelijk is allicht vanuit
een opvatting van „waarde
Herfstsonate. Uitgeverij Bruna te
Utrecht heeft in boekvorm doen ver
schijnen de tekst (door Ingmar Berg
man) van de gelijknamige film. De
vertaling is van Jan Bogaerts. De
foto's zijn van Ame Carlsson. 86 blz.
12.90.
Negen en een halve week, het verhaal
van een liefdesverhouding die alle
grenzen te buiten ging, door Eliza
beth McNeill. Uitg. Meulenhoff, Am
sterdam. 124 blz. 18.90
Van onze radio- en tv-redactie
AMSTERDAM De BBC (British Broadcasting Corpora5'
zond aigelopen zondagavond Shakespeares „Romeo en J
uit. De Britse pers toonde zich niet erg enthousiast.
>1
Bob den Uyl
Ik denk dat het niet zonder ironie is
dat „Je weet niet wat Je leest" begint
met een humoristisch fragment waar
in commentaar wordt gegeven op een
kltsch-verhaal. Het is van Bob den
Uyl. die net doet alsof zijn moeizaam
tot stand komende story over Made
leine en Alex, die ten slotte „in min
der dan geen tijd weer in liefdes
kramp versmolten' liggen. een Juweel
van een vertelling Is. In feite laten de
bloemlezers hiermee weten: wij kie
zen wel uit alles, maar het betere
toont toch vanzelf aan wat minder is
Afgezien van deze boeiende confron
tatie tussen tekstsoorten is een ple
zierige bijkomstigheid van de keus
uit grotere tekstgehelen dat er span
ning ontstaat doordat het meeste
fragmentarisch blijft. Wat dat betreft
is er bepaald met gevoel voor timing
en contrast te werk gegaan Wie nu
door een paar bladzijden uit dit lees
boek getroffen wordt, zal wel in de
winkel naar meer van die auteur vra
gen. Zoiets moet toch, bij alle bijbe
doelingen. de bedoeling zijn van dit
boek. Het kan voor weinig geld veel
lezers winnen.
Je weet niet wat Je leest. Een min of
meer komplete doorsneebloemlezing
van wat de Nederlander leest. Onder
redactie van Jojanneke Claassen,
Louis Ferron, Max van Rooy. m.m.v.
Manuel van Loggem en Adriaan van
der Veen. Amsterdam, CPNB, 1978.
(Boek van de Maand) 462 blz. Gebon
den. 18.50 (tot 6-l-'79). Geïllu
streerd.
Manana, Spaanse verhalen van Henk
Elsink. Uitg. Tiebosch. Amsterdam.
136 blz 14.90
De gouden horizon, gedichtenbundel
van E IJskes-Kooger. Uitg. Buijten
en Schipperheijn. Amsterdam. 48 blz
- ƒ7.90
Which one's Cliff?, Engelstalige au
tobiografie van de popster Cliff Ri
chard, in Nederland uitgegeven door
Nilsson Lamm, Weesp. 190 blz. met
veel foto's en een complete discogra
fie. Prijs 17,30.
AO-boekje nr 1740: Australië en zijn
aboriginals, door A. J. Zwinenberg.
Uitg. Stichting IVIO. Lelystad. 20 blz.
- ƒ1.75
„Romeo en Julia" is het eerste stuk
van Shakespseare, dat de BBC voor
de televisie geregistreerd heeft. De
overige 36 stukken, waaruit het dra
matische werk van deze vermaarde
schrijver bestaat, volgen de komende
zes jaar. Een gigantische onderne
ming. waarmee ongeveer 28,5 miljoen
gulden gemoeid is. Een kwart van de
kosten wordt echter gedekt door het
Amerikaanse Time-Life concern, dat
de serie in de Verenigde Staten zal
verspreiden. De verspreiding zette in
de Amerikaanse theaterwereld overi
gens kwaad bloed, men vreest geen
eigen Shakespeare-tv produkties
meer van de grond te krijgen.
Het uitgangspunt van de BBC is om
de toegankelijkheid tot Shakespea
res werk te vergroten. Alle stukken
worden uitgevoerd in een stijl, die
gebruikelijk was voor de tijd waarin
Shakespeare ze plaatste. De taal ls
ontdaan van archaïsch woordge
bruik.
Voor dit project heeft de BBC een
aantal bekende acteurs aangetrok
ken, die ook in Romeo en Julia te zien
waren. De Jonge en onbekende Pa-
ADVERTENTIE
trick Ryecart en Rebecca Sail
vulden weliswaar de tite!rolI(
werden echter bijgestaan door i j
teurs als Sir John Gielgud,
Johnson en Michael Hordem. r
stuk „Richard II". dat 10 deerf*
wordt uitgezonden, schittert 1
Jacobi. beroemd om zijn rol l
Claudius". Hij wordt omringd
Sir John Gielgud. John Finf
Mary Morris. Deze uitvoering t
moedelijk een betere pers krijg!
die van „Romeo en Julia". Del
dian noemt het een oudel
studioproduktie over de Midd 1
wen. met een hedendaags ogen!"
meo en Julia, waaraan alle zin!
heid is onttrokken. Misschien hl
jonge mensen meer gezegd, zor
de recensent Nancy Banks-Sir
het stuk gesitueerd was in ïn
Ierland. Maar dat zou in striju,
met de beoogde historische p^t
Behalve „Romeo en Julia" eL^
chard II" zullen dit seizoen ncf*
den gebracht „As you like it".
Caesar", Measure for measuic»
..Henry VIII".
De NOS heeft plannen de heil
aan te kopen en ook de VAR/Vg
NCRV tonen belangstelling. f-f<
RELbij Loonoverleg.
Weet u al dat R.E.L. Rovy Extra Light is? Van de makers van Roxy Dual.Voor wie extra „teer" en nicotine-arm wil roken.
Speciaal vandaa® door Jac Lelsz
De inbreker is een Neder
landse speelfilm uit 1972, ge
baseerd op de gelijknamige ro
man van August Defresne. In
de hoofdrollen: Rijk de Gooy-
er, Bob de Lange en Willeke
van Ammelroov.
Ned. 2/20.27
Over visserijproblemen
gaat het in NOS-Tribune.
Hoofdgast Is ir Th. J. Tienstra.
directeur Visserijen van het
ministerie van Landbouw en
Visserij.
Ned. 1/22.10
Televisier Magazine
Ned. 2/22.10
De BRT vertoont een Noor
se voorstelling van Ibsens to
neelspel Rosmersholm.
Belgie 221.00
In Bij de Tijd spreekt Daan
Buddingh met drs TJ. Pel over
de gevolgen van de herziening
van de wet op de onderne
mingsraden
Hilv. 1/21.40
De Deense zangeres Sanne
Salomonson treedt op in het
Janrafe te Laren.
HHv. 3 22.02
DEVENTER Tot de mense
lijke zwakheden behoort het
overschrijden van begrotin
gen. Het is een kwaad van alle
tijden. De dichter Jacob Revi
us. die de eerste bibliotheca
ris van de Deventer Stads- of
Athenaeumblibliotheek is ge
weest. ging in zijn ijver het
budget ook nogal eens te bo
ven, weshalve hij van tijd tot
tijd door het gemeentebe
stuur op het matje werd ge
roepen. Toch bestaat dit insti
tuut nog steeds. Men moet
over het euvel van het teveel
geld uitgeven dus maar niet
te somber doen
Zekér niet als het goed wordt be
steed. en dat was bij Revius het ge
val Hij heeft voor de uitbreiding van
de aanvankelijk bescheiden biblio
theek veel gedaan En de deugd o! zo
men wil ondeugd, is naderhand rijk
beloond
De nu 160 000 boeken tellende bibli
otheek heeft na ruim vierhonderd
jaar zelfs zeven miljoen gulden aan
overheidssubsidies ontvangen om
een nieuw respectievelijk historisch
onderkomen met veel ruimte in ge
bruik te kunnen nemen Het gebeurt
op 12 december officieel door prins
Claus
De bibliotheek is nu gehuisvest ach-
ter de gevels van vijf nogal uiteenlo
pende panden Ze staan in het zoge
naamde Noordenbergkwartier. Tot
het complex behoort een gedeelte
van het Buiskensklooster. dat van
oorsprong een laat-middeleeuws
klooster is van ..zusters des gemenen
levens
Honderd boeken
De geschiedenis van de Stadsbiblio
theek is in 1560 begonnen Het ge
meentebestuur kocht toen de biblio
theek van een pastoor Die bestond
uit zo n honderd boeken, en dat was
voor die tijd een flinke bibliotheek.
Er is nog steeds eem catalogus van
dat eerste bezit
Het waren voornamelijk in het latijn
geschreven werken van klassieke,
kerkelijke en mysticlstische schnj
vers. Tegen het einde van de zestien
de eeuw werd de bibliotheek belang
rijk uitgebreid Gevolg van de ver
beurdverklaring van de bezitUngen
van de kloosters. Op het stadhuis
waren de zetels namelijk intussen
door calvinisten bezet De manier
waarop het plaats vond. was wellicht
niet zo elegant, maar wel effectief wat
het behoud van kostbare boeken be
treft. Veel waardevolle werken, die in
particuliere r. k. handen kwamen,
zijn geruisloos verdwenen.
Goede naam
Een nieuwe functie kreeg de Stadsbi
bliotheek ln 1630 toen een Athe
naeum (Hogeschool) werd opgericht
Honderd jaar geleden verdween het Uitbr6idinQ
van het toneel Uit vele landen trok
het studenten aan en het had zo n
goede naam dat de geleerde Vossius.
zelf professor o m. ln Leiden, ver
klaarde dat door de Deventer hoogle
raren meer werd gepresteerd dan aan
vele universiteiten
derne Devotie. Thomas Kempis,
schrijver van de Naging van Christus,
Desiderius Erasmus (Lof der Zotheid)
enz.
Toen de roem van deze school wat
aan het verbleken was. en waar
schijnlijk ook om enige andere rede
nen. kwam er het Athenaeum met als
devies Renovabitur: Moge zij ver
nieuwd worden
Aan de Illustere School of Athe
naeum (in Deventer houdt men vast
aan deze spelling, en schrijft men dus
niet atheneum) was al menige eeu
wen een Latijnse school voorafge
gaan. waaraan leerlingen hebben ge
studeerd. die later grote bekendheid
hebben gekregen. Om enkele te noe
men: Oeert Groote. vader van de Mo-
Toen de Academie te Harderwijk was
opgeheven, kreeg de Deventer Stads-
of Athenaeumbibllotheek een aan
zienlijke uitbreiding doordat het
grootste gedeelte van het boekenbe
zit uit Harderwijk aan dat van Deven
ter werd toegevoegd
Op dat moment kwam de bibliotheek
in het stadhuis terecht. Daar bleef ze
tot de bibliotheek in 1969 werd ge
huisvest in het zuidelijke gedeelte
van het Buiskens-Klooster En nu
heeft dan de verhuizing plaats gevon
den naar het noordelijke gedeelte van
het Buiskensklooster met belenden
de percelen, alles via restauratie on
der leiding van gemeente-architect
ing. H. F. A. Rademaker aangepast
aan de nieuwe bestemming.
De huidige bibliothecaris, dr A. C F
Koch. denkt dat hij nu voor een reeks
van jaren uit de ruimtenood is (ten
slotte komen er tegenwoordig 4000 a
5000 boeken per jaar bij). De instel
ling is door de minister van CRM
aangewezen als een van de „regionale
steunbibliotheken", die als taak heb
ben studerenden en onderzoekers in
Overijssel en het aangrenzende Gel
derland en Drente te voorzien van
studiemateriaal, voorzover niet aan
wezig in openbare leeszalen en bibli
otheken.
Gezien de taak van de bibliotheek
Jegens het hoger beroepsonderwijs
wordt een experiment gepleegd met
een studentenboekerij: een afzonder
lijke studiezaal voor hbo'ers. die er
individueel of ln groepen kunnen stu
deren enz.
BENNEKOM (ANP) De politie van
Ede heeft wegens dierenmishande
ling proces-verbaal opgemaakt tegen
het Tweede Kamerlid H Koekoek
(Boerenpartij) Op een terrein in Ben-
nekom vond de politie drie pony's
van het Kamerlid ln slechte conditie
Een van de dieren was door zijn ach
terpoten gezakt en is op advies van
een dierenarts afgemaakt. De twee
andere dieren zijn inmiddels naar een
ander terrein overgebracht
Derek Jacobi en Janet
als Richard II en
gemalin.
De Belgische cabaretier U
van Anus zal deze maand een t
door Nederland maken. Hij is B
meer te zien in Tiel (9/12). Gro
(14/12), Eindhoven (15/12). Rot!
(19/12), en Vllssingen (20/12).
•'Stofwisselingen' heet de t<
stelling van veranderingen in
tiele beeldende kunst die var
cember tot 12 februari in de VI
vishal in Haarlem wordt gel
Er is werk tezien van Marlies
Sonja Besselink. Harry Boom
Claassen, Paul Jansen, Theo
Toon Leemans. Jaap Verhe]
Charley van Rest. Cornelius
Joop van Rijs en Anna Verw(
Cabaret Tekst pierement sp
16 december in de Stadsschol
in Haarlem de eerste voorstell
„Van wie zou dat nou zijn?",
voerenden zijn Jos Brink. Li
Lange. Henk Bokkinga. en
Sanders, die ook de regie VI
produktie heeft
