i
IV
r?8!
WSÉI
M AS
ROAG 2 DECEMBER 1978
TROUW/KWARTET 13
fexas grenzeloos optimisme
r Rimmer Mulder
heb ik altijd graag
keer naar Texas ge-
Het verlangen is be
nen met de verhalen
cowboy's en Texas
.gers, in werkelijk-
l beklagenswaardige
etariërs. het tuig van
ichel, m^ar in de jon-
sboeken altijd toon
den van vastbera-
heid en edelmoedig-
l. Erger nog werd het
r het zien van een
dvol films van John
me, die rare telgan-
in broeken met fran-
jn een sjaaltje om de
5, maar vooral met
onverschrokken blik
zijn ogen. Een land
ir mannen zo stoer
r oneindige vlakten
.den staren zou je
.1 eenmaal met eigen
n moeten kunnen
i.
geloof in cowboy's ging
jren maar Texas bleef
en. Nu was het de ruimte-
•t die de fantasie op hol
iht. In de reportages over
Amerikaanse verovering
het heelal leken alle dra-
onveranderlijk te leiden
Mission Control Center in
ston, Texas. Daar zaten de
iwe helden: mannen met
geknipte haren en over-
iden met korte mouwen, ge-
n in lange rijen draaistoe-
achter computerachtige ap-
iten met veel toetsen en
dschermen. Er ging van die
den een vertrouwenwek-
de kracht uit. De rust, ja
nonchalante, waarmee
mensen in het middelpunt
de wereld bezig waren ge-
ledenis te schrijven! Dat
nou echt Amerikaans en
was in Texas.
de groei van de kennis over
nou echt Amerikaans is
i de bewondering voor
as wat af, maar dit jaar
;st het er toch maar ^eens
komen. Texas doet immers
r van zich spreken. In de
ibere verhalen over de suk-
»nde Amerikaanse econo-
komt deze staat steevast
r voren als zo ongeveer de
ste plaats in de Verenigde
ten waar nog geld wordt
ilend. De werkloosheid is er
stuk lager dan het Ameri-
nse gemiddelde en de aan-
tk van nieuwe miljonairs is
aar verhouding het grootst,
its lokt mensen in Amerika,
afgelopen jaren hebben
derdduizenden de noorde-
e en oostelijke staten veria-
om in Texas het betere
in te beginnen. Steden als
iston, Dallas, Fort Worth en
Antonio groeien als kool,
uston zelfs het snelst van
i Amerikaanse steden.
ngebreideld
naar Houston dus. Al op de
van het vliegveld naar het
itrum merk je dat het er
in dooie boel is. Een dikke
ntig kilometer gaat het
,gs een vrijwel niet onder-
iken rij motels, restaurants,
ocings, winkelcentra, auto-
ilers, fabrieken en kantoor-
jouwen, het geheel verleven-
;d met wanstaltige reclame-
rden en neon-verlichting
t kleuren die je in Nederland
een in een winkel met goed-
pe feestartikelen vindt. De
gebreidelde nieuwbouw is
i handelsmerk van Houston,
jn ruimtelijke ordening doet
overheid hier niet, bestem-
hgsplannen bestaan niet.
e een stuk grond heeft mag
uwen wat hij wil. Natuurlij
belemmeringen zijn er al
en min, want Texas is hier zo
Ik als een Hollandse polder.
K
!l
Het gevolg is dat de stad naar
alle kanten uitloopt als een
olievlek, zonder enige sturing.
Het geheel wordt verbonden
door tientallen kilometers au
towegen die in de spitsuren vol
staan met stapvoets rijdende-
file's. Een vreselijk oord voor
voetgangers en liefhebbers van
openbaar vervoer, zo'n stad.
Aan dat openbaar vervoer gaat
het stadsbestuur trouwens iets
doen. Begin dit jaar heeft de
bevolking per referendum een
speciale accijns op alle ver
kochte artikelen van 1 cent per
dollar ingevoerd om de uitbrei
ding van de stadsbusdiensten
te kunnen betalen. Het referen
dum maakte de tongen los om
twee redenen. In de eerste
plaats trof de lage opkomst:
zeventien procent van alle
stemgerechtigden. In de twee
de plaats viel de beslissing net
op het moment waarop in heel
Amerika het vereet teeen de
belastingen (de tax-revolt) de
kop opstak. Bravo voor Hous
ton. dat zich vrijwillig een be
lastingverhoging oplegt,
schreef de lokale pers.
Lage belasting
Nu zullen ze in Houston ook na
deze extra accijns niet direct
onder de belastingdruk bezwij
ken. Noch de gemeente, noch
de staat heft winst- of inkom
stenbelasting. Dat geeft Texas
bij het aantrekken van bedrij
ven en investeerders een enor
me voorsprong op bijvoorbeeld
de oostelijke industriestaten,
die de afgelopen jaren al heel
wat bedrijvigheid naar het zui
den hebben zien verhuizen.
Tientallen bedrijven hebben
hun hoofdkantoren naar Texas
overgebracht, waar ondanks de
grote vraag de kantoorruimte
per vierkante meter altijd nog
vele dollars goedkoper is dan in
New York. Het personeel heeft
meestal niet zoveel bezwaar
mee te gaan: dankzij de vrien
delijkheid van de fiscus gaan
ze er in hun netto-inkomsten
aardig op vooruit.
Deze nieuwkomers zullen gelei
delijk de hele Texaanse ge
meenschap danig kunnen ver
anderen al is moeilijk te voor
spellen in welke richting dat
zal gaan. Op dit moment lijken
ze aardig aan te sluiten op de
wat behoudzuchtige trend die
de Texaanse politiek door de
jaren heen heeft gekenmerkt.
De nieuwe Texanen zijn im
mers veelal afgekomen op de
materiële geneugten die hier
voor de middenklasse bestaan
en ze zullen daarom weinig be
hoefte hebben aan veranderin
gen, vooral niet aan verande
ringen die veel geld gaan kos
ten. Wel kan de nieuwe mid
denklasse een eind maken aan
de onaantastbare positie die de
Democratische partij hier
sinds de burgeroorlog heeft ge
had. Onder de immigranten zit
ten veel Republikeinen en par
tijlozen. Tekenend is dat Texas
dit jaar voor het eerst in meer
dan honderd jaar een Republi
keinse gouverneur koos. De
aartsconservatieve miljonair
Bill Clements dankte zijn zeer
krappe zege aan de ruime
steun die hij kreeg in de nieuwe
stedelijke gebieden. De nieuwe
Texanen lijken een versterking
voor oud rechts.
Mexicanen
Een heel ander effect mag wor
den verwacht van de immi
granten, die van de andere
kant komen: de Mexicanen: Op
dit moment is bijna twintig
procent van de Texaanse be
volking (twaalf miljoen in to
taal) min of meer Spaans spre
kend. Politiek hebben zij hun.,
aantal nog niet tot gelding
kunnen brengen. Als groep be
horen ze gemiddeld bij de lage
re welvaartsklaase. Dat bete
kent bijna automatisch: slech
ter onderwijs, gebrek aan orga
nisatie en dus weinig invloed.
Langzamerhand begint
Spaanse gemeenschap zich
wat beter te organiseren en «IC
prompt wordt ze daardoor aan
trekkelijker voor politici. Hun
Invloed groeit gestaag, vooral
binnen ae Democratische par
tij. Het aantal Spaans-spreken
den in politieke functies neemt
toe. In San Antonio hebben ze
met bijna vijftig procent van
de bevolking zelfs het stads
bestuur in feite kunnen overne
men. Als de „chicano's", zoals
ze nog wel worden aangeduid,
als blok zouden stemmen, zou
den ze, dankzij de gemiddeld
lage opkomsten bij verkiezin
gen in Texas, meteen een com
plete omwenteling kunnen
brengen. Maar zover is de ver
heffing van deze groep nog
lang niet. De opkomst onder de
Texaanse Mexicanen was bij
de verkiezingen van vorige
maand nog lager dan bij de
blanke middenklassers. Op een
wat socialere politiek hoeven
deze achterblijvers onder het
nieuwe staatsbestuur niet te
rekenen.
IJzeren gordijn
Toch hebben de Mexicanen in
Texas het altijd nog beter dan
hun soortgenoten aan de ande
re kant van de Rio Grande.
Aan de stroom immigranten
uit Mexico zal daarom in nog
geen jaren een einde komen.
Zorgen heeft de overheid voor
al over de stroom illegale land
verhuizers. Hoeveel het er zijn
weet niemand precies, maar
het zijn er vele, vele tienduizen
den die jaarlijks stiekem de
grens weten over te steken.
.Vanouds vindt een groot deel
van hen emplooi bij de boeren
op het platteland. Wat nieuwer
is de massale trek naar de grote
steden, waar de chicano's zich
belasten met de nederigste kar
weitjes. De toeloop is groter
dan de arbeidsmarkt kan ver
dragen en dan begint de ellen
de: armoede, honger, slechte
huisvesting, druggebruik, mis
daad. In haar wanhoop over de
onstuitbare stroom illegalen
heeft de federale immigratie
dienst al bedacht een lang stuk
grens tussen Mexico en Texas
maar af te grendelen met een
hek van gaas en prikkeldraad.
Grote verdediger van dit plan
is het hoofd van de immigratie
dienst, Leon Castillo, die door
Carter uit Houstons stadsbe
stuur werd opgepikt. Hij is zelf
een kleinzoon van een Mexi
caanse immigrant. In de vorige
eeuw kon Leons grootvader
nog gewoon de grens overste
ken, zich bij de eerste sheriff
melden om (tegen betaling) een
verblijfsvergunning te verwer
ven. Zo begon een leven in het
beloofde land waar de blanke
meestens met grote minachting
neerkeken op de bruine chica
no's. Castillo kan zich de discri
minatie van de Spaans-spre
kenden in Houston levendig
herinneren. Hij werd in Was
hington begroet als de man die
de onder zijn groepsgenoten
gehate immigratiedienst een
menselijk gezicht zou geven.
Hij loopt nu goede kans de
man te worden die de Verenig
de Staten hun eigen „ijzeren
gordijn" gaf. Al stuit het plan
voorlopig nog af op onoverko
melijke technische problemen.
Die minachting van de gemid
delde Texaan voor de Mexi
caan had voor een deel haar
wortels in de geschiedenis.
Texas gaat er immers prat op
dat het zich zo'n 140 jaar gele
den zelf heeft „bevrijd" van de
Mejdcaanse onderdrukking.
Pioniers
Nu zijn „bevrijding" en „onder
drukking" misschien niet hele
maal de juiste termen. Zo om
streeks 1835 waren er genoeg
pioniers (deugdzame gezins
hoofden, maar ook de nodige
avonturiers en wetsovertre
ders) naar de onmetelijke
Texaanse vlakten getrokken
om het niet al te doelmatige
Mexicaanse gezag te kunnen
uitdagen. De Mexicanen, zelf
nog maar een jaar of vijftien
los van het Spaanse koloniale
rijk, ondernamen in 1836 nog
één serieuze poging de eigenge
reide pioniers mores te leren.
Een expedltieleger van enkele
duizenden onder leiding van
generaal Santa Anna trok
noordwaarts. Het kwam tot
een eerste belangrijke treffen
bij El Alamo, een voormalige
missiepost waar een legertje
van nog geen tweehonderd op
standelingen de Mexicaanse
overmacht dertien dagen bezig
hield. Pas na een enorm verlies
aan manschappen wist Santa
Anna de vesting te nemen. Alle
verdedigers van Alama vonden
de dood.
Tot de gesneuvelde dapperen
behoorden de legendarische
berenjager Davy Crockett en
de avonturier James Bowie,
wiens naam voor eeuwig ver
bonden is aan een moorddadig
soort mes. De Texaanse onaf
hankelijkheidsoorlog duurde
daarna niet zo lang meer. Een
maand later al, in april 1836,
werd het leger van Santa Anna
door de troepen van generaal
Sam Houston vernietigd in een
korte slag bij San Jacinto. Er
staat nu een oorlogsmonument
dat als het grootste van Ameri
ka geldt. Maar het ware sym
bool voor de onafhankelijkheid
is toch de „Alamo", nog steeds
een bedevaartsoord voor de va
derlandslievende Texanen.
Eigenzinnig
De zelfstandige republiek
Texas heeft tien jaar bestaan.
In 1846 trad zij vrijwillig toe tot
de Verenigde Staten: de 28ste
ster op de Amerikaanse vlag.
De gebeurtenissen bij Alamo
en die zelfstandigheid hebben
diepe sporen achtergelaten op
de Texaanse zielen. Texas be
schouwt zich nog steeds niet
ondergeschikt, maar juist ge
lijkwaardig aan de federale re
gering in Washington. De band
met de rest van Amerika is
1
?a-|
vrijwillig aangegaan en zou dus
eigenlijk ook vrijwillig kunnen
worden gestaakt. Zover zal
geen verstandig politicus op
dit moment willen gaan, maar
laat Washington zich vooral
niet teveël bemoeien met
Texaanse zaken. De verhalen
over de trots van de Texanen
zijn legio. Zo wordt verteld dat
een Texaan in het buitenland
nooit aan een man zal vragen
uit welk land hij komt. Waar
om dan niet? Wel als de man
uit Texas komt zal hij daar
ultzichzelf wel over beginnen.
En als hij niet uit Texas komt
moet je hem maar niet in verle
genheid brengen met lastige
vragen. Aan die zelfbewustheid
zal de omvang van de staat ook
wel hebben bijgedragen: het is
een lap grond zo groot als
Frankrijk plus de Benelux.
Die eigenzinnigheid maakte
Texas niet bijster populair in
de rest van de Verenigde Sta
ten. De staat droeg jarenlang
het beeld van een wat achter
lijke gemeenschap van onbe
houwen boeren, avonturiers en
opscheppers. Een land van
cowboy's. Het eerste intensieve
contact van Texas met de rest
was eigenlijk ook door de cow
boys. In de tweede helft van de
vorige eeuw kwamen de grote
veetransporten op gang. Mil
joenen 'longhoms' werden van
de vlakten van Texas gedreven
naar de slachthuizen in de
noordelijke steden. Veeteelt is
nog altijd een belangrijke bron
van inkomsten van Texas,
maar het grote geld wordt niet
meer verdiend met koelen. Nee,
de grootste rijkdom van Texas
is nu de olie. Tot 1901 was nog
onbekend dat er olie zat in de
Texaansebodem. In dat jaar
werd de eerste 'spuiter' aange
boord. Daarna ging de ont
ginning snel en in de jaren
veertig was Texas verreweg de
belangrijkste producent van
ruwe olie onder de Amerikaan
se staten.
De ontginning van de enorme
olievelden ging zoals je dat
mag verwachten in een staat
als Texas, behalve dan dat gro
te winsten werden opgestreken
door „buitenlandse" onderne
mingen. Voor de rest was
Texas vooral het terrein van de
zogenaamde „Wlld-catters".
avonturiers die eigenlijk op
goed geluk naar olie gingen bo
ren. Het was een loterij met
overwegend nieten en de mees
ten eindigden met een bank
roet. Maar sommigen, genoeg
om de Amerikaanse droom le
vend te houden, vonden wat ze
zochten en bouwden een ver
mogen op. Het gevolg is dat
Texas nog altijd een groot aan
tal kleinere olie-maatschappij
en kent, naast de internatio
naal bekende giganten.
Pas na de Tweede Wereldoor
log (volgens een lokaal grapje
gewonnen door „Texas en zijn
bondgenoten") is de staat vol
uit gaan profiteren van zijn bo
demschatten. In de naoorlogse
jaren is de industrialisatie op
gang gekomen, waardoor er
niet alleen geld maar ook werk
gelegenheid ging bloeien.
Welvaartsgolf
Houston drijft onmiskenbaar
op de top van deze welvaarts
golf. Sinds de oorlog is de be
volking verviervoudigd. Er wo
nen nu ongeveer 1.6 miljoen
mensen en bij het huidige
groeitempo zullen dat er meer
dan drie miljoen zijn voor het
eind van deze eeuw. Houston is
oorspronkelijk gesticht aan
een wat modderige rivier, zes
tig kilometer van de kust, maar
het mag zich nu de op twee na
drukste zeehaven van Amerika
noemen. Sinds 1914 is het met
de open zee verbonden door
een lang. diep kanaal. Langs
deze nieuwe waterweg liggen
nu onafzienbare olie-raffinade
rijen en petro-chemische lndu-
strieén. Pemis in het kwadraat.
Ongeveer een derde van de to
tale Amerikaanse raffinageca-
paciteit staat hier te roken en
te sissen. Dankzij de gift van
een rijke oliebaron Roy Cullens
aan een medisch onderzoeksin
stituut heeft ook het medisch
bedrijf in Houston een grote
vlucht genomen. Op het gebied
van de hartchirurgie en de kan-<
kerbestrijding behoren zijn zie
kenhuizen tot de top van de
wereld. Enfin, daar weten we
alles van sinds de luchtbrug
voor Nederlandse hartpatiën
ten naar Houston. In totaal
biedt Texas Medical Centra
(een conglomeraat van acht
ziekenhuizen en een dozijn in
stituten) in deze stad werk aan
21.000 mensen.
Op dit moment worden de gro
te fortuinen vooral gemaakt
met de handel in onroerend
goed. De grondprijzen gaan in
deze snel groeiende metropool
met sprongen omhoog. Met
zijn gebrek aan bouwvoor
schriften is het een paradijs
voor speculanten. Het centrum
wordt beheerst door gloednieu
we uit beton, staal en glas op
getrokken kantoorgebouwen
met de befaamde Penzoll To
wers met hun schuine daken
als uitblinkers. Maar de in aan
bouw zijnde Houston Center en
Shell Plaza worden nog mooier,
zo wordt beloofd.
Wat er nog Texaans ls aan
Houston weet ik niet. John
Wayne heb ik er niet gezien, al
lopen er vrij veel mannen met
breed gerande hoeden en cow
boylaarzen rond. Maar Je zult
het wel niet in die uiterlijkhe
den moeten zoeken. Het ware
Texaanse zal hem wel ln de
geest zitten waarmee de bloei
van Houston wordt bekeken.
Het komt op mij over als een
bijna grenzeloos optimisme. Zo
van iaat iedereen zijn gang
maar gaan en dan komt het
best terecht. Je- kunt het ook
wat minder welwillend benade
ren en zeggen dat de groei van
Houston gaat volgens de regels
van het recht van de sterkste.
Net als in de tijd van de cow
boy's. De colt en het Bowie-
mes zijn vervangen door reken
machientje en blocnote, maar
de sympathie gaat nog steeds
uit naar de snelste schutter, de
man die zijn eigen boontjes
weet te doppen.
11 »V» I
i
F"
-
