Portugals revolutie verzandt in soberheid
Stroom cursisten meldt zich voor
'midwinterhoornblazen'
Officier struikelt
over eigen eis
Neptune In Japan blijft het bij het oude
Ip proefproces tegen krakers
'Onderwijsbeleid
heeft geen
samenhang meer'
Directeur muziekschool in Borne nam initiatief
Heidens gebruik
'gekerstend'
-■ -£as
DONDERDAG 30 NOVEMBER 1978
TROUW/KWARTET
door Jan Halkes
LISSABON Wat eigenlijk Portugals „vierde grondwettelijke regering" heet, wordt ook wel
smalend de „tiende voorlopige regering" genoemd. De regering van professor Carlos Mota
Pinto, die maandag haar programma aan het parlement voorlegt, is de vierde regering sinds
het inwerkingtreden van de grondwet in 1976. De aanduiding „voorlopige regering" gold voor
de kabinetten die de periode tussen de militaire staatsgreep van 1974 en de parlementsverkie
zingen van 1976 overbrugden.
Tien regeringen in vier Jaar tijd; sta-
bifel is de politieke situatie nog niet
Maar de ..voorlopige regering" van
Mota Pinto verschilt verder in alles
van de voorlopige regeringen van
1974 en 1975. Toen noemden de rege
ringen zich revolutionair en de grond
wet van '76 bekroonde hun streven
naar een Portugal-op-weg-naar-het-
socialisme. Mota Pinto en zijn geest
verwanten willen die koers ombuigen
naar een modern Portugal volgens
westers model. In plaats van „socia
lisme" spreken zij van „een recht
vaardige maatschappij". En „verde
diging van de revolutionaire verwor
venheden" maakt plaats voor „wijzi
gingen die de grondwet realistischer
maken".
Demissionair
Toch kan men niet zeggen dat het
socialistische experiment met Mota
Pinto nu van de baan is. De commu
nisten en socialisten hebben nog al
tijd een meerderheid van vijftien ze
tels ln het parlement. De socialisti
sche leider Mario Soares vindt het
nieuwe kabinet „de conservatiefste
regering sinds de april-revolutie", en
als socialisten en communisten tegen
het regeringsprogramma stemmen, is
deze regering net als haar voorganger
demissionair voor ze goed en wel is
begonnen. Nieuwe verkiezingen lij
ken dan onvermijdelijk, aangezien de
socialisten nog steeds niet willen sa
menwerken met de communisten.
Mario Soares in de tijd dat hij nog
vol vertrouwen vooruit kon blikken. De socialisten zullen de gang naar de
Nu ziet het er somber uit voor zijn stembus echter met lood in de schoe-
socialistisehe partij. nen afleggen. Ruim een week geleden
werden er tussentijdse gemeente
raadsverkiezingen gehouden in Evo-
ra. een provinciehoofdstad in het ge
bied van de omstreden landhervor
ming. Niemand had op winst voor de
socialisten gerekend, maar dat zij
zestig procent van hun aanhang ble
ken te hebben verloren verbijsterde
iedereen. De winst ging naar de com
munisten, die dank zij een stijging
van twaalf procent een absolute
meerderheid kregen, en naar de Soci
aal Democratische Partij, die 72 pro
cent stemmen meer kreeg.
Afgestraft
Het is natuurlijk altijd gewaagd om
uit een tussentijdse gemeenteraads
verkiezing conclusies voor het hele
land te trekken. Maar de uitslag in
het zuidelijke Evora vertoónt frap
pante gelijkenis met die van gemeen
teraadsverkiezingen in het noordelij
ke plaatsje Mirandela. twee maanden
geleden. Ook daar werden de vroege
re regeringspartners, socialisten en
centrum-democraten, gehalveerd en
verdubbelden communisten en soci
aal-democraten hun aanhang. De
meeste socialisten vluchtten naar de
sociaal-democraten, anderen stem
den communistisch of bleven thuis.
De socialistische partijpolitiek had
niet duidelijker afgestraft kunnen
worden.
Mario Soares wilde zijn partij, als
grootste van het land, een bemidde
lende rol laten vervullen tussen com
munisten en conservatieven. Een
coalitie met de communisten zou
naar zijn mening alleen maar de an
dere kant in de kaart spelen. Soares
had daarbij iets van de beginnende
fietser die zó krampachtig een obsta
kel tracht te vermijden dat hij er juist
tegen opbotst. Als verklaring voor de
nederlaag wees Soares op de proble
men met de landhervorming in de
Alentejo. de streek rond Evora. Op
basis van een vorig Jaar aangenomen
wet is de demissionaire minister van
landbouw begonnen met de terugga
ve van grote delen van het door coöp
eraties en collectieve boerderijen be
zette land aan de vroegere groot
grondbezitters. Maar met de compen
satie voor de landarbeiders vastge
legd in dezelfde wet maakte de
conservatieve minister veel minder
haast. De overwinning van de com
munisten in Evora 53 procent van
de stemmen is een duidelijk ant
woord op deze regeringspolitiek.
Slachtoffer
Maar de socialisten kunnen dat moei
lijk als een verontschuldiging aan
voeren. Integendeel, de omstreden
wet hebben zij zelf een jaar geleden
door het parlement gesleept. De toen
malige minister van landbouw, Anto
nio Barreto, wond er destijds geen
doekjes om: de wet had in de eerste
plaats ten doel de communistische
„heerschappij" in de Alentejo te bre
ken. Zou er eenmaal keus zijn tussen
werken in een collectief en werken bij
een landheer of als zelfstandige
(pacht)boer. dan zou het met de com
munistische collectieven wel snel af
gelopen zijn. De socialistische partij
is daar later weer op teruggekomen
en Antonio Barreto is uit de partij
gestapt. Maar de conservatieve rege
ringen eerst Nobre da Costa en nu
Mota Pinto oogsten wat de socia
listen hebben gezaaid.
De socialisten zijn het weinig meelij
wekkende slachtoffer van hun eigen
politiek.
Hoe feller de socialisten de commu
nisten bestrijden, des te sterker
groeit de PCP. Ook in Evora was de
campagne van Soares' partij vooral
tegen de communisten gericht. Wie
uiteldelijk van deze polarisatie gaat
profiteren is nog maar de vraag. De
winst van de sociaal-democraten was
zo mogelijk nog spectaculairder dan
het verlies van de socialisten en als
die lijn wordt voortgezet bij al dan
niet vervroegde parlementsverkiezin
gen, dan wordt de Sociaal Democra
tisch Partij van Sa Carneiro de groot
ste in het parlement. Het is zelfs niet
uitgesloten dat communisten en soci
alisten samen hun meerderheid ver
liezen. en daarmee de laatste restan
ten van de „revolutionaire verwor
venheden".
Alternatief
De sociaal-democraten beloven met
veel demagogie dat zij het beter zul
len doen dan de socialisten, maar wat
zij te bieden hebben ls niet zo duide
lijk. Zij hebben hun eerste aarzeling
overwonnen en vereenzelvigen zich
nu vrijwel geheel met het „onafhan
kelijke kabinet" van Mota Pinto.
Deze regering heeft echter weinig
speelruimte. De toetreding tot de EG
en de financiële steun van het Inter
nationale Monetaire Fonds laten wei
nig ruimte voor Iets anders dan een
keihard beleid van soberheid. Boven
dien zal Mota Pinto het meer nog dan
de socialisten moeten opnemen tegen
een vakbeweging waar de macht van
de communisten nog onaantastbaar
is.
Ok buiten de sfeer van de vakbewe
ging en landhervorming groeit de
overtuiging dat alleen de communis
ten een werkelijk alternatief te bie-
De nieuwe premier van Portugal, Carlos Mota Pinto, zal maandi
regeringsverklaring afleggen. Het is niet uitgesloten dat het parleir
onmiddellijk daarna naar huis stuurt.
den hebben. Maar dat is een alterna
tief buiten de EG, tegen de multina
tionale bedrijven en de Portugese
monopolies, die hard op weg zijn hun
verloren posities te herwin
welke lande zullen dan btreid
bankroete Portugal fuancif
steunen?
Van een onzer verslaggevers
DEN BOSCH De rechtbank van Den Bosch heeft het
hoger beroep van de officier van justitie in Eindhoven
tegen een uitspraak van de kantonrechter tegen vier
krakers niet ontvankelijk verklaard.
Het betrof hier een proefproces.
ü.ingespannen door het Comité
Woningnood Eindhoven tegen
vier jongeren die anderhalf Jaar
geleden voor een dag een pand
aan de Eindhovense Aalsterweg
kraakten Nadat de officier van
justitie vijftig gulden boete had
i' ;ëtst concludeerde de rechtbank
M november tot vrijspraak omdat
zij het anti-kraak-artikel in de po
litieverordening in strijd vond met
de wet.
De hoogte van de door de officier
geëiste boete blijkt nu de reden
voor het niet ontvankelijk verkla
ren van het aangetekende hoger
beroep. Was de boete één gulden
hoger geweest dan was het wel
behandeld.
Volgens het comité is de officier
door zijn eigen boemerang getrof
fen: „bij het stellen van de eis
beperkte hij zich tot vijftig gul
den. juist om de krakers te verhin
deren in hoger beroep te gaar.",
aldus een woordvoerder.
ROTTERDAM - Uit de Rotterdam
se haven is het lichaam van de 27-
jarige Deense zeeman P. Soerensen
opgedregd Volgens de politie is de
man bij het aan boord gaan van zijn
schip, het Deense m.s ..Elisabeth
Maersk". te water geraakt en ver
dronken. Het schip lag afgemeerd bij
Verolme-Rozenburg.
EINDHOVEN De 72-jarige me
vrouw A. van de Guchte uit Den
Haag is bij een verkeersongeval in
Eindhoven om het leven gekomen.
De vrouw stak over zonder gebruik te
maken van een voetgangersover
steekplaats en werd daarbij aangere
den door een personenauto.
Vervol* van narina 1 M.
Vervolg van pagina 1
Frankrijk voelt er niets voor een on
dergeschikte rol te spelen in het F 28
super project. Volgens Van Zeil kan
Nederland slechts aan de Fransen
tegemoet komen, als er voor Fokker
„een leidende rol" ln het project ver
zekerd ls. „De Franse bereidheid ls op
dit moment niet groot genoeg, als we
het enorme prijsverschil tussen de
Atlantique en de Orion ln aanmer
king nemen." aldus Van Zeil.
Hij is niet zo optimistisch als de soci
alist Van den Bergh, die veronder
stelt dat „driekwart van het prijsver
schil terugvloeit naar de overheid."
De redenering van het Kamerlid is
deze: een bestelling in Frankrijk le
vert tegenorders voor de Nederlandse
industrie op: die orders leveren veel
werkgelegenheid op: de werknemers
en de industrie vullen de schatkist
met meer dan 250 miljoen gulden aan
belastingen en premies. De CDA'er
Van Zeil gelooft niet, dat het huidige
pakket aan tegenorders het grote
prijsverschil kan overbruggen.
Van Zeil ziet ook niet zoveel heil in
een gesprek tussen Van Agt en de
Franse president Giscard, op de Eu
ropese top van volgende week. Van
den Bergh vindt dat een goede reden
voor uitstel van een kabinetsbeslis
sing, maar Van Zeil meent dat „de
president toch geen andere opvatting
heeft dan de Franse ministers, met
wie Van Aardenne gesproken heeft."
In VVD-kring werd de mogelijkheid
van een contact tussen Van Agt en
Giscard wel genoemd. De WD zou
zich niet tegen uitstel van enige da
gen verzetten „als het kabinet daar
om vraagt."
Van een onzer redacteuren
De onverwachte komst van een nieuwe voorzitter van de Liberaal Democratische Partij LDP)
en dus de komst van een nieuwe premier, zal in Japan zeker geen fundamentele wijzigingen in
de binnen- en buitenlandse politiek met zich meebrengen. Daarvoor is de komende man,
Masayoshi Ohira een te voorzichtig politicus en loopt hij te veel in de pas met zijn voorganger
Takeo Foekoeda.
In een eerste verklaring heeft Ohira
al laten weten dat een „vriendschap
pelijke relatie met de Verenigde Sta
ten de hoeksteen zal blijven van de
Japanse buitenlandse politiek". Hij
kondigde tevens aan dat hij nog eind
dit jaar of begin volgend Jaar naar
Washington zal reizen om zijn op
wachting te maken bij president Jim
my Carter. Net als Foekoeda ls Ohira
voorstander van uitbreiding van de
betrekkingen met de Volksrepubliek
China. Als minister van buitenlandse
zaken bracht hij in 1972 al een bezoek
aan Peking, waarmee Tokio toen di
plomatieke betrekkingen aanknoop
te. Dat heeft uiteindelijk tot gevolg
gehad dat in augustus dit Jaar het
Japans-Chinese vredes- en vriend
schapsverdrag bekrachtigd werd.
Ohira wil op Internationaal econo
misch terrein meer tegemoet komen
aan de kritiek van de westerse geïn
dustrialiseerde landen, die vinden
dat Japan de markten overvoert met
rijn produkten, terwijl het land zelf
vrijwel gesloten blijft voor buiten
landse produkten. Maar spectaculai
re koerswijzigingen zijn ook op dit
terrein niet te verwachten.
Op defensiegebied staat Ohira be
kend als een duif. Hij is tegen een
herziening van de grondwet waardoor
Japan een forse uitbreiding van de
strijdkrachten zou krijgen.
Ohira werd in maart 1910 geboren als
boerenzoon op het eiland SJlkokoe in
het zuid-westen van Japan. Hij be
zocht de handelsfaculteit van de be
roemde Tokio universiteit ln de tijd
dat de militairen ln Japan de macht
grepen. Uit die tijd stamt zijn weerzin
tegen het fascisme en het militaris
me. Tijdens zijn studententijd be
keerde hij zich tot het christendom.
Zijn carrière in het overheidsappa
raat begon in 1936 op het ministerie
van financiën, waarna hij in 1960 toe
trad tot de staf van premier Hayato
Ikeda, ln wiens regering hij in '62
minister van buitenlandse zaken
werd. Hij heeft verder de ministeries
geleid van internationale handel en
industrie, nog eens buitenlandse za
ken (ln de regering van Kaekoeei Ta-
naka) en van financiën van 1974 tot
1976.
In Japan wordt nu gezegd dat hij zijn
verkiezingen heeft te danken aan Ta-
naka, tegen wie nog steeds een proces
loopt wegens zijn rol in het Lockheed-
schandaal. Tanaka zou zijn aanhang
in de partij opdracht hebben gegeven
op Ohira te stemmen om te voorko
men dat zijn aartsrivaal Foekoeda
het premierschap zou behouden. Dat
moet dan de reden zijn dat Foekoeda
zo onverwacht al in de eerste ronde
werd verslagen. Foekoeda heeft het
niet op een tweede ronde laten aan
komen omdat hij bij de LDP-parle-
mentariërs toch al geen meerderheid
meer had.
Masayoshi Ohira, die volgende week
Japans premier wordt.
Van onze onderwijsredactie
UTRECHT De tijd van een samen
hangend onderwijs-beleid lijkt voor
bij te zijn. Deze kritiek liet gisteren
de heer J. Gunneman, tweede voorzit
ter van de protestants ch
onderwijs-vakorganisatie (PC|
zijn jaarrede voor de vereaigi
in Utrecht horen.
De heer Gunneman hield
Pais (onderwijs) voor dat de of
de plicht heeft om actief er. cof
tief onderwijsbeleid te voerenj
seerd op een visie op lange t
De heer Gunneman voorspeld
wanneer er niets gebeurt het|J
wijs over enkele jaren een V
zend werklozen zal tellen.
door Jac. Lelsz
BORNE Aan het front van het
midwinterhoornblazen in Twente
heerst de laatste Jaren opvallend veel
activiteit Toen de jaren veertig ten
einde liepen, zag het er naar uit dat
dit gebruik, dat van vóór-christelijke
tijden dateert, voorgoed zou verdwij
nen Wóór hoorde men op het erf van
de oude. veelal Saksische. Twentse
boerenhoeven, tussen eerste Advent-
zondag en Driekoningen nog die mer
kwaardige. van heimwee vervulde
roep van de midwinterhoorn? Op het
ogenblik lijkt er echter grond te zijn
voor optimisme een nieuwe genera-
tic «taat klaar de traditie voort te
zetten
Op initiatief van de directeur van de
muziekschool In Borne, de heer G.
Baas. wordt op het ogenblik aan dit
instituut een cursus midwinterhoorn
blazen gehouden Het is de eerste
cursus, die in dit opzicht aan een
muziekschool in Twente wordt gege
ven De belangstelling overtrof ieders
verwachting, zo'n 55 cursisten, het
viervoudige van waarop men gere
kend had In leeftijd variëren ze van
10 tot 67 Jaar Een bont gezelschap
heeft zich aangemeld, leraren, hand
arbeiders. scholleren, musici, ook
huisvrouwen Het laatste ls eigenlijk
iets nieuw.s. Dames bliezen niet op de
midwinterhoorn, het was typisch Iets
\óor boeren, die ln de vooravond om
streeks het invallen van de duister
nis. bij de put de hoorn aan de mond
zetten.
Het midwinterhoornblazen gaat. zo
als gezegd, lot vóór christelijke tij-
den terug. Van oorsprong was het een
heidens gebruik, zoals dat met zoveel
dingen het geval was. die later min of
meer 'gekerstend' zijn. In het grijze
verleden er zijn dierenhoornen ge
vonden. die al voor dit doel werden
gebruikt heeft men er wellicht boze
geesten mee willen verjagen. Ook had
het midwinterhoornblazen, immers
het gebeurde altijd omstreeks de
kortste dag. te maken met de over
winning van het licht op de duister
nis. En daarmee komen we ln de
buurt van de gechristlanlseerde
vorm. Het midwinterhoornblazen ls
een roep om de komende Christus.
Ook een uiting van vreugde, omdat
Hij gekomen ls. Daarom behoort men
het geluld ook niet klagelijk te noe
men. zoals vaak gebeurt. In de oren
van muziekschooldirecteur Baas ls er
sprake van 'een warme klank. Zij het
dat deze primitief aandoet."
Eentonig
Hoe heeft wijlen Johanna van Buu-
rcn. wellicht de beste dialect-dichte
res. die in de Twents-Sallandse con
treien leefde, het eens gezegd?
Ne moand veur muddewinter
As den advent begint.
Tut weer de daege lengt en
Dreekonlngen der zint.
Nemt mennig boerenjongen
In t noordlijk Ticentelaand
Met 't vallen van den oavend
Den hólten hoorn ter haand.
En boaven d'oale putte
Den misschien eeuwen steet,
Zink muddewlnterhoorn
Zien oald eentonig leed
En eentonig lied noemt Johanna van
Buuren het ln dit gedicht, dat in
bepaald opzicht even doet denken
aan de Mei van Herman Gorter. Die
monotonie is vanouds karakteristiek.
Er ontstond de laatste jaren wel een
stroming, die tot zo'n zeven, acht
tonen komt. Maar de klassieke bla
zers moeten niets van dat nieuwmo
dische hebben, zij noemen het met
een zekere laatdunkendheid „Jode
len". Zij blijven de oude, simpele,
onverschaalde klank van de veel na
tuurlijker oer-roep prefereren. Wat
zegt de man van de VW in Ootmar-
sum ervan? „Ze moeten er geen mu
ziek van gaan maken. Ik krijg hier
nogal eens de vraag van gasten te
horen: „Waar vindt het concert
plaats?" dat idee moet eruit."
Stimulans
Iemand, die veel heeft gedaan voor
het herleven van de belangstelling
voor het midwinterhoornblazen, ls
Toon Borghuis. HIJ leeft niet meer.
maar destijds deed hij op muzikaal
gebied belangrijke dingen rond de
nogal vermaarde Plechelmuskerk te
Oldenzaal. Toon Borghuis was er bij
toen men 25 Jaar geleden op de have-
zathe 't Everlo te Volthe na een Jacht
partij bij haardvuur en kaarslicht
met weemoed constateerde dat het
midwinterhoornblazen op zijn laatste
benen liep. Daarna stimuleerde hij
het waar dat maar mogelijk was. Hij
was ook een van de oprichters van de
„Kemissie veur 't mirreweenter-
hoornbloazen die thans op dat punt
nauwe contacten onderhoudt met de
vertegenwoordigers van dertig buurt
schappen. Er kwamen jaarlijks wed
strijden in twee klassen, senioren en
Junioren. En men bevorderde het ma
ken van houten midwinterhoorns, zo
als ze behoren te zijn; blikken „toe
ters" zijn niet gepast, trouwens veel
van die dingen zijn alleen goed ge
noeg om aan de muur gehangen te
worden.
De kem van het midwinterhoornbla
zen moet men in Ootmarsum, Dene
kamp. Weerselo enz. zoeken. In Duits
land heeft men het gebruik ook ge
kend. maar daar bestaat het niet
meer. Wat Twente betreft, werd het
altijd vooral in r.k. plaatsen bedre
ven. Het heeft nooit wortel geschoten
in protestantse enclaves als Vriezen-
veen. Rijssen en Enter, bij voorbeeld.
Misschien dat het door de Bornse
cursus wat uitwaaiert, hoewel de ro
mantiek. die er ook aan vastzit, nau
welijks tot haar recht lijkt te kunnen
komen zonder een boerderij, een put
en de stilte van het omringende, win
terse land. Initiatiefnemer van de
cursus midwinterhoornblazen was de
directeur van de muziekschool, de
heer Baas. „Bij mij ln de buurt hoor
de Ik maar één hoorn, en dat vond ik
Jammer. Het bleek me dat er geen
enkele muziekschool was. die er Iets
aan doet. Ik bracht de zaak ln het
bestuur, dat zei: maak maar eens een
plannetje." De heer Baas vond daar
op een warm medestander ln Ever-
hard Jans, een man die de geschiede
nis ervan kent en er ook een boek
over heeft geschreven."
Richtingen
Jans geeft nu les ln de historie van de
midwinterhoorn met alles erop en er
aan. Het blazen als zodanig wordt
gedoceerd door Frans Scholte Lubbe-
rink. een huisschilder, en door de
gebroeders Linus en René Hessellnk.
beiden student. De cursus loopt za
terdag 2 december af en zaterdag 9
december geven de cursisten en de
docenten in Bome bij de oude kerk
een demonstratie. Bij de cursus
wordt niet gekozen voor de oude of de
nieuwe richting. Deed men dat wel,
dan zou dat wel eens op de grootste
poppenkast kunnen uitlopen. Want
jaren achtereen ls er tussen de twee
partijen op dat punt geharrewar ge
weest. Denekamp en omgeving zwe
ren bij de oude stijl. Saasveld en
omgeving zijn op de nieuwe toer ge
gaan. De voorstanders van de moder
ne manier van blazen met meer tonen
zeggen dat deze hogere eisen stelt. De
tegenstanders vinden dat ze daar
geen boodschap aan hebben, want zij
willen een zo authentiek mogelijk
geluld.
Er zijn in Twente nog steeds mensen,
die midwinterhoorns vervaardigen.
Goede en slechte, heel slechte en zo
danig slechte dat ze nauwelijks als
een aardig souvenir kunnen gelden.
Een hoorn moet gemaakt zijn uit een
waterwilgstammetje. De lengte vari
eert van 1,15 meter tot 1,50 meter, de
middellijn van het uiteinde van 8
centimeter tot 12 centimeter. Bij de
hoorns kan de toonhoogte ver
schillen.
-f" t 1
5
•9 feri
C--.'". "Jieuv
- - iet ni<
t prol
- bok H
mest
fat d€
loenr
Bon v
I Zond
I Antwi
I Amsli
r Betaii
Midwinterhoornblazer op boerenerf in omgeving van(<
marsum, boven de put, zoals het vanouds febeurde.
Bekeken wordt nu of het mogelijk is
de „melodie", zoals die in de verschil
lende gebieden wordt gehanteerd, in
notenschrift vast te leggen. Ook ten
behoeve van het nageslacht. Een fat
soenlijke hoorn kost tegenwoordig
honderd gulden. Advies van muziek
schooldirecteur Baas aan hen. die er
een willen aarechaffen:
man. die ze vekoopt. er eei|
maar eens op blzen, om te 1
de toon u bevat, „den woi
klaank. dee duui de kloore 1(4
disse dage röp". soals een dlel
heeft gezegd. Kar hij dat niet, j
gauw naar een aider
