Psalmensymfonie op
hoog artistiek niveau
Karakterloze show van
Olivia Newton John
Opera van Hayd
in concertvorm
Kondrasjin leidde het Concertgebouworkest
Levensgevaarlijk
vuurwerk gestolen
Groot Uur U:
begeleiding
van stervenden
TV COMMENTAAR
Tweehonderdste première Nederlands Dans Theater
ge
fe
Slachtoffer
van verkee
I
'Das Lied von der Erde'
(Mahler) goed uitgevoerd
Afstaan nier voor
e.en familielid
lijkt verantwoord
Publiek niet uitzinnig van Grease-ster
.MAANDAG 27 NOVEMBER 1978
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
Speciaal vandaag
Nor onbekende talenten
krijgen hun kans In Vara's
Voorstelling.
Ned. 120.45.
Een groot uur 'IT is gewijd
aan stervensbegeleiding.
Ned. 1/21.55
Der kurae Brief zum langen
Absehierl is ren film naar mo
tieven uit de gelijknamige ro
man van Peter Handke over
het rijpingsproces van een jon
ge schrijver
Duitsl. 2 21.20
Gespreksthema van Plein
Publiek i» ..de depressieve
mens".
Uilv. 209.00
Sylvia Sass zingt beroemde
aria's van Mozart en Vrrdl.
Uil**. 1 13.00
In l.iterama een gesprek
met dichter Jan G Elhttrg en
de derd« Ir/m* van prol dr. G.
Tli. Rothui/rn over Uilfrid
Ou en en de eerste wereld
oorlog
Hilv l 21.35
Volgens dr M W Kalff van het acade
misch ziekenhuis in Leiden is het
belangrijk dat familieleden van chro
nische nierpatiënten op de hoogte
zijn van de mogelijkheden van „faml-
liedonatie" en de grote kans op suc
ces Volgens Kalff is die kans meer
dan negentig procent, terwijl de kans
dat de nier van een overleden donor
teen vreemdei met door het lichaam
van de patiënt wordt afgestoten, on
geveer zestig procent is.
Prof dr Pi Sporken uit Maastricht,
zei dat er geen principiële ethische
bezwaren bestaan tegen familie-do
natie ..Het afstaan van een nier ont
neemt de donor, hoewel hij kwets
baarder wordt dan vóór de operatie,
niet de mogelijkheid om redelijk ge
zond venier te Igven". aldus Sporken
Hij meent dat het afstaan van een
nier bovendien bevorderlijk ts voor
de zelfontplooiing en sociale Instel
ling van de donor
AMSTERDAM ANP. Uit een gra
naat trechter voor vuurwerk aan het
Gelderlandpleir. in Amsterdam zijn
zaterdagavond vijf ..bommen gesto
len die vo'. de p. .Mtie bij ondes-
kundie gebruik levensgevaarlijk kun
nen zijn
De bommen" kunnen binnen een
straal van drie meter nog ernstig li
chamelijk letsel aanrichten Het
vuurwerk was bedoeld voor de feeste
lijkheden in het winkelcentrum
In omstandigheden waarbij het le
ven gemoeid is. loopt Nederland
vele jaren achter. Koos Postema
bewijst het vanavond met zijn
Groot Uur U. Tien jaar geleden wek
te zijn reportage uit een Londens
gasthuis voor stervenden algemene
ontroering. Dit jaar reisde hij nog
eens naar Engeland, waar inmid
dels meer dan twintig van dergelij
ke tehuizen bestaan Plaatsen om
menswaardig, en in vrede te ster
ven. tot het laatste moment om
ringd met liefde en uiterste zorg.
Voor iedereen, want deze speciale
ziekenhuizen worden gefinancierd
door de Nationale Gezondheids
dienst
De Nederlandse Ziekenfondsraad
heeft het eerste verzoek om subsi
die twee jaar geleden afgewezen
Een motief was. dat de behandeling
met pijnstillende middelen tot ver
slaving kan leiden. Als af dit een rol
zou kunnen spelen in de paar weken
of maanden die een patiënt nog
heeft te leven
Door de afwijzing worden vele wer
kelijk bestaande problemen alleen
maar talrijker Prof. dr Eric Wilkes,
geneesheer-directeur van het Sint
Lucasziekenhuis in Sheffield, somt
door Ton Hydra
ze op. In de moderne samenleving is
de dood een onbekende geworden.
We weten er geen raad mee. Er is in
toenemende mate sprake van het
verval van familiebetrekkingen.
Wie niet goed meer uit de voeten
kan. moet maar naar een tehuis.
Deze houding tegenover de vergrij
zing van de bevolking rangschikt
prof Wilkes onder de talrijke grote-
stadsproblemen. Als hoogbejaar
den het geluk hebben bij hun kinde
ren thuis te worden verzorgd, zijn
dat in de meeste gevallen zelf ook al
65-plussers.
Dr. Frits Oostvogel, geneesheer-di
recteur van het Rotterdamse Sint
Anthoniusverpleeghuis. heeft Koos
Postema in Sheffield gevolgd. Wat
hij daar heeft ervaren, noemt hij
een lichtend voorbeeld. Met hulp
van het Koningin Wilhelminafonds
zou het ook hier allang mogelijk
zijn. Het fonds stelt immers zoveel
geld beschikbaar. ..Maar jammer
genoeg niet daar waar onderzoek
geen zin meer heeft", zegt dr. Oost
vogel.
Menigeen is reeds van oordeel dat
de ziekenfondsen een betere ster
vensbegeleiding mogelijk dienen te
maken. Vergrijzing en beschavings-
ziekten dwingen in deze richting.
Misschien brengt de tweede repor
tage van Koos Postema meer bewe
ging in starre standpunten. Men
kan toch niet de ogen blijven slui
ten voor het noodzakelijke en ze
genrijke werk dat in de Engelse
stervensbegeleiding wordt verricht.
En dat ook ln ons land in een grote
behoefte zou voorzien.
De sfeer in Sint Lucas, het contact
tussen stervenden en arts. de toe
wijding van verpleegkundigen en
vrijwilligers, die ln hun zorg ook de
thulsltggende zieken betrekken; het
Is alles Indrukwekkend.
Zogenoemde dagpatiënten komen
cwee of drie dagen per week in het
ziekenhuis, waar zij naast verzor
ging bemoediging en begrip onder
vinden. Door deze wijze van verple
gen groeit een vertrouwensrelatie
en is reeds veel van het angstaanja
gende van de dood weggenomen als
zij tot de permanente patiënten
gaan behoren.
Het lijkt een kostbare zaak dat een
tehuis met 25 bedden 66 gediplo
meerde geneeskundigen in dienst
heeft. Men moet echter bedenken
dat de.technische kosten (voor on
derzoekingen, operaties enz.) nihil
zijn. De verzorging kan bovendien
zo intens en veelomvattend zijn.
omdat de Engelse tehuizen met vrij
willigers werken. Sheffield beschikt
over een voortreffelijk functione
rend korps van maar liefst driehon
derd vrouwen en mannen die geen
cent salaris ontvangen
Uit de gesprekken blijkt, dat deze
mensen serieus worden getest en
getraind voor het moeilijke werk.
Soms meldt men er zich voor aan
om een uitlaat te hebben voor eigen
problemen. Dat mag echter niet het
uitgangspunt zijn voor het begelei
den van Stervenden. Vrijwilligers
met de Juiste intentie kunnen niet
meer buiten dit werk. ..Je geeft je
zelf en Je krijgt tien keer zoveel
terug". Deze geestesgesteldheid
moet ook in ons land in veelvoud
aanwezig zijn.
Koos Postema en Jan Kloek zijn
met grote behoedzaamheid en een
zekere schroom te werk gegaan (de
een in zijn gesprekken de ander met
zijn camera i Daardoor is dit ernsti
ge uur niet teneerdrukkend.
Vroeger was men algemeer van me
ning dat Haydn als operacomponist
minder succesvol is geweest. De laat
ste tijd zijn echter de komische ope
ra's van Haydn meer in de belangstel
ling komen te staan Op teksten van
de Italiaanse schrijver Carlo Goldoni
door W. H. Volvekamp
ier K
aterci
en. F
of h
;t uit
lereic
ero
Als
ROTTERDAM Het programma van het Nederlaigj
merorkest, vrijdag onder leiding van Ronald Zollma
kleine Doelen ten gehore gebracht, was nogal ongew<
samenstelling. Voor de pauze speelde de jonge Amer{Ucee
pianist Arnaldo Cohen Mozarts laatste klavierconcert gypt
(KV. 595). Het tweede deel van de avond bracht eeft
buffa van Haydn „Lo Spèziale" ln concertvorm.
componeerde Haydn „Lo
„Le Pescatrici" en „II Mor .j\\
luna" voor het hof van Ester
oorspronkelijk manuscript
Speziale" is niet volledig. Va
de (laatste) akte ontbreekt
de eerste helft. H. C. Robbin
schreef hiervoor in 1969 de
Authentieke versie
(SN
se pr
op
in 1
jenol
Tijdens dit concert werd
authentieke versie, die van
uitgevoerd. Haydns muziel
boeiend en vol afwisseli
N.K.O. heeft onder Zollman
levendige en fleurige verto grote
zorgd Het orkestspel klor uitga
zijn leiding zeer geinspireer^n bv
land<
Behalve het N.K.O. werk ten fverti
uitvoering een viertal vocali Doric
mede. Het waren de sopr#ile n
Gomez en Isabel Garcisaigetrol
tenoren Anthony Rolfe Jol
Anthony Roden, allen toeg^escu
uitstekend stemmateriaal.
prestaties leverde wel de in
geboren Jill Gomez, een soi
wij gaarne nog eens. maar dterug
echte opera, zouden willen h ij zit
tegemoet te komen aan de
heid van decor en costuums
door een clavecimbel begelèe zet
tatieven ingekort. Zo gebra udig
deze Haydr.-opera het nog o meri
Het klavierconcert in Bes t e.
wer door Arnoldo Öohen
vlekkeloos en zeker niet onjns dl
gespeeld. Toch zou men
voordracht kunnen denken
aan de toon meer glans w
leend. De akoestiek van
Doelenzaal is voor de weer
een Mozart-Klavierconcert
wat aan de droge kant. De
geeft veel meer resonans.
ki
lan
lAire
idere
de i
opvc
dei va
'I
;escu
me
heim
verh<
dat
it da
■esidi
)-lan
ven r
aai
Vent
ilijkl
scha
Van een onzer verslaggever
AMSTERDAM - De 44-j
Raay uit Bergdijk is zatert
aan de gevolgen van een vcQ 0
geval overleden. Eveneens
zaterdag de 16-jarige G. E.
uit Den Haag. Het meisje
dag door een bus aangered!
jarige Jan van Es uit Hol
veld kwam zaterdag om
toen hij de rijweg opreed
een vrachtwagen terecht ki
In Horst overleed gisteren
ge H. van Dongen toen hij
auto tegefi een boom ree<
auto-ongeluk in Californië k
dag de Nederlandse Marja
Amsterdam (25) om het lev(
als passagier in een auto wi
jjr J'
apa
voc
bestuurder de macht over |P) a
verloor. In Amsterdam ovi
terdag een Engelse rugbysj
hij in volle vaart tegen een
de bus aanliep. De Engelsm#"'
dë vlucht voor enkele kelne f is.
achtervolging hadden inge
hij en een paar vrienden
verversing te betalen een
verlieten.
op
or
zitt
Bij de Duits-Nederlandse
der het Noordlimburgse Srhuis
wald, vond zaterdag een recht
plaats. Een Westduitser kwa
om het leven terwijl zeven der i
gewond raakten. n de
r en j
In de Noordoostpolder kw; rige
terdag verschillende botsin J. M:
waarbij geen doden vielen. 1 titter
werden door plotseling opk Yai
gladheid moeilijk begaanba
var
naar
mber
Dan
led<
door Ineke Sluiter
SCHEVENINGEN In het Circus Theater te Scheveningen vond vrijdagavond de tweehon
derdste première plaats van het Nederlands Danstheater (NDT). Een mijlpaal in een
aanzienlijke produktie van twintig jaar. een belangrijk moment in de geschiedenis van het
gezelschap, dat door een constant hoog artistiek niveau veel heeft bijgedragen aan de
ontwikkeling van de danskunst in Nederland en aan het mede vestigen van onze naam en
faam in het buitenland op dansgebied.
Het NDT heeft aan deze ontwikkeling
onder andere bijgedragen door chore
ografen de kans te geven zich binnen
het gezelschap te ontplooien met
name door hen vaak meerdere ballet
ten te iaten maken Eén van hen is
Jin Kylian. nu artistiek leider. Hij
maakte een nieuw ballet op de Psal
men-symfonie van Igor Stravinsky',
en gaf het de gelijknamige titel mee
De muziek is in 1930 gecomponeerd
..in een religieuze en muzikale opwel
ling" en heeft de kenmerken die de
muziek van deze componist eigen
zijn sterk ritmisch, veel contrasten,
van hoekig en fel tot lyrisch, bijna
verstild. De choreografie ontwikkelt
zich ln. met en naast de muziek, niet
slaafs volgens, maar wel met dezelfde
geladenheid.
Fuga's
Interessant is om te zien hoe de cho-
ograaf vorm geeft aan de fuga's die
de componist geschreven heeft. Kyli
an geeft op boeiende wijze een eigen,
abstracte visie op de muziek met de
daaraan ten grondslag liggende
psalmteksten. Gezien de eenheid tus
sen muziek en dans was een andere
titel niet nodig.
Niet helemaal duidelijk werd de
ruimtelijke structuur van het ballet,
af en toe maakte het een wat ongeor
dende indruk en de plaatsing van de
dansers in de ruimte droeg niet altijd
bij tot helderheid. Het toneelbeeld
van William Katz was imponerend
door de warmte van de opgehangen
tapijten, die ook een intimiteit sugge
reerden. die mijns inziens enigszins
verstoord werd door de zichtbare
lichttorens opzij Deze werden pas
functioneel toen de tapijten verdwe
nen en het lege toneel het decor ge
worden was.
Bewegingstaal
Als totaalindruk een geïnspireerde
choreografie, die toch zeker als een
belangrijke dansgebeurtenis in de an
nalen van het Nederlands Dansthea
ter mag worden bijgeschreven.
Verder stonden op het programma
twee andere balletten van Kylian:
Verklitrte Nacht, muziek van Schön-
berg en Sinfonietta. muziek van Ja
nace k Men krijgt zodoende een goed
beeld van het werk van deze choreo
graaf. Hij drukt een duidelijk stempel
op het gezelschap: zo te zien voelen
de dansers zich uitstekend thuis in
zijn eigen bewegingstaal. Er wordt
intensief en met toewijding gedanst,
met sterke persoonlijke, dramatische
zeggingskracht. Fijn om naar te
kijken.
Het programma is te zien in Tilburg
op 27 november, in Breda op 28 no
vember. in Eindhoven op 29 novem
ber met November Steps i p.v. Ver-
klarte Nacht, en verder in Nijmegen.
Enschede en Amsterdam, op resp. 30
november. 2 en 7 december.
De ruimtelijke structuur van het ballet was niet altijd even duidelijk. De warmte van de opgehangen tapijten, die ook een intimiteit suj
den, was evenwel imponerend.
prerr
n we
eens
door Jac. Kort
AMSTERDAM Op het concert, dat het Concertgebouwor
kest vrijdagavond in de Grote Zaal gaf en dat zondagmiddag
daar werd herhaald, stond de programmamuziek op een
belangrijke plaats.
De Russische vaste gastdirigent Ki-
rill Kondrasjin opende het concert
met ..Three places in New England"
van Charles Ives, de merkwaardige
directeur van een verzekeringsmaat
schappij.- die op zijn eentje, vrijwel
geïsoleerd van al wat er In Europa
gaande was. reeds praktiseerde met
polyritmiek, polytonaliteit. citaten-
techniek en atonaliteit. Hij was uiter
aard een dilettant en dat kunnen
mensen-van-het-vak altijd moeilijk
verkroppen Zij leggen gretig de vin
ger op details, die niet optimaal gere-
door Jac-Kort
AMSTERDAM De hoofdschotel van het concert, dat het
Amsterdams Philharmonisch Orkest zaterdagavond in de
grote zaal van het Concertgebouw gaf, werd gevormd door
..Das Lied von der Erde" van Gustav Mahler.
De componist, die reeds eerder in zijn
symfonische werken de menselijke
stom solistisch of ln koorverband te
hulp geroepen had. maakt in ..Das
Lied von der Erde dat hij na zijn
achtste schreef gebruik van zes in
het Duits vertaalde Chinese gedich
ten Daarbij paste hij de Chinese pen
taionlsche toonreeks op zinvolle wij
ze toe als een exotisch muzikaal
symbool
De hoofdtoon van ..Das Lied von der
Krdc", w aarvan Mahierzelf de ultvoe-
ring niet meer heeft mogen beleven,
is «>r een van hopeloos pessimisme,
van eenzaamheid er. verlatenheid
Het drinklied «tenor eindigt met
Donker is het leven is de dood" De
alt zingt in haar herfstlied van verlo
ren üefde De liederen van jeugd en
srl oonheid zorgen voor een tegen
beeld. maar des te schrijnender klin
ken de volgende liederen, waarin de
toevlucht gezocht wordt in de roes
„Der Trunkene im Frühllng tenor»
en ln de dood („Abschled". alt;.
De uitvoering van wat tyahler zelf
noemde een symfonie voor tenor, alt
en orkest, stelt hoge eisen aan het
orkest De geraffineerde orkestratie
die de componist toepaste maakt de
grootste waakzaamheid nodig zowel
van de dirigent als van de spelers De
Oostduttse dirigent Kort Sanderllng.
die als gastdirigent optrad beheerste
het werk ten volle en het orkest lever
de op zijn exacte directie uitstekende
spel prestaties.
Zo mogelijk nog moeilijker is de taak.
die Mahler de beide solisten te vervul
len geeft. Zij moeten optornen tegen
een groot symfonie-orkest en dat ver
eist sterke stemmen. Zowel de Bul
gaarse alt Margarita Lilowa als de
Engelse tenor John Mitchinson. die
de ziekgeworden Manfred Jung ver
ving. voldeden hieraan in alle opzich
ten. Voor de pauze werd de symfonie
in G klein (K V 183) van Mozart ten
gehore gebracht.
UTRECHT (ANP) Het afstaan van
een gezonde nier om daarmee een
ziek familielid nieuwe kansen op een
redelijk gezond leven te geven, lijkt
een verantwoorde zaak. Dat blijkt uit
de toespraken, die zaterdag in
Utrecht gehouden zijn om een sym
posium over familie-donatie bij nier
transplantatie. georganiseerd door de
Nier Stichting Nederland. De kans
dat familie-transplantaties slagen,
is bijzonder groot, waardoor heel veel
nierpatiënten met succes geholpen
kunnen worden.
viool, deze avond gespeeld door Her
man Krebbers.
Rimsky was een boeiend verteller.
Hij stak zijn verhalen in een welis
waar traditioneel, maar keurig ge
waad inet wat oosterlijke tinten.
Kondrasjin besteedde zowel in de
muziek van Ives als in die van Rims-
ky-Korsakow grote zorg aan een zo
wel perfecte als levendige vertolking.
Janina Fillkowska was solite in het
pianoconcert nummer een van Franz
Liszt. waarmede zij haar Nederlandse
debuut maakte. Liszt staat erom be
kend. dat hij zoveel virtuositeit in
zijn pianowerken deed. Maar voor
Janina Fialkowska bleek dat op haar
jonge leeftijd geen probleem. Zij
speelde haar solopartij niet alleen
technisch knap. maar ook met de
nodige nuancering. Het Concertge
bouworkest zorgde voor een voortref
felijke begeleiding.
Kyrill Kondrasjin
door Geert Kistemaker
AMSTERDAM Olivia Newton John, de nieuwe Grease-ster was vrijdagavond voor één
concert in Nederland in de Jaap Edenhal te Amsterdam. De uitverkochte, voor een groot deel
met .kinderen gevulde zaal was getuige van een karakterloze show.
Olivia Newton John was in Australië
al een tieneridool toen ze naar haar
geboorteland. Engeland, terugkeer
de Na een paar jaar sukkelen, scoor
de ze daar met behulp van Cliff Ri
chard Shadows enkele hits met de
zwakkere composities van Dylan.
George Harrison en John Denver. Ze
werd door Abba verslagen op het
Eurovisie Songfestival en besloot
naar Amerika te verhuizen. Daar had
ze vrij snel redelijk succes met een
countryrepertoire.
De rest van het verhaal is bekend; ze
speelt een rol In Grease, de film die de
hele Westeuropese en Amerikaanse
jeugd in zijn ban heeft, terwijl haar
beeltenis niet in het straatbeeld te
ontwijken is.
Voor het concert had zich al een
enorm gedrang afgespeeld omdat de
kassa pas om kwart voor negen open
ging. Pas om half tien begon het
programma met Labi Siffre die op
zacht volume met enkele slaapver
wekkende dreunen het opgewonden
publiek nog langer liet wachten.
Eindelijk betreedt dan de geliefde
zangeres en filmheldin in rose glitter-
kleding het podium. Ze heeft een goe
de. hoewel af en toe wat dunne stem.
en zingt met veel gemak. Ze kan
ermee galmen of kreunen, ze kan hem
zelfs laten snikken zoals in de coun-
trynummers' waarmee een groot deel
van het optreden was gevuld: „Let
me be there." „I honestly love you" en
..Country roads, take me home."
Ongelovig
Heel wat beter waren haar nieuwe
nummers van de zojuist verschenen
lp. waarin de verdienstelijke band
kon laten horen wat hij ln zijn mars
haft. En natuurlijk ook de Grease-
nummers: ..Hopelessly devoted to
you" en „You're the one that I want"
Bij de laatste vervulde Labi Siffe de
rol van John Travolta, maar dan zon
der de gymnastische danspassen.
Beide nummers hadden uiteraard
veel succes en gaven Olivia aanlei
ding voor een herhaling. Ongelovig
staarde Newton John naar haar fans.
Met Spencer Davis .Gimme some
lovin" gaf ze een toegift. Het publiek
was toch niet uitzinnig. Oliva Newton
John heeft met haar zwakke persoon
lijkheid te weinig uitstraling om een
boeiend optreden tegeven. De film
heeft haar tot grote, hoogten verhe
ven. maar ze heeft te weinig gewicht
om de Grease-rage te overleven.
aliseerd kunnen worden, maar verlie
zen daarbij uit het oog, dat Ives een
oer-talent was. dat zijn weerga in de
muziekgeschiedenis nauwelijks
heeft
Twee van de drie symfonische schet
sen zijn gewijd aan de Burgeroorlog
van 1778. de derde beeldt een herin
nering uit aan een wandeling langs
een rivier, zeer suggestief gedaan en
met een eigenzinnigheid in het ge
bruik van de middelen, die men eerst
naar waarde begon te schatten om
streeks de dood van Ives in 1954.
Ook Sjeherazade van Rimsky-Korsa-
kow. dat na de pauze werd gespeeld,
behoort tot de programmamuziek.
Dit symfonisch gedicht uit 1888 is
gebaseerd op vier vertellingen uit
„Duizend en één nacht", waarmee
Sjeherazade de sultan afbrengt van
zijn voornemen haar te doden. Sjehe
razade wordt uitgebeeld door de solo-
Olivia Newton John, hier tijdens
haar optreden in de Amsterdamse
Jaap Edenhal, mist de uitstraling om
een boeiende show te geven.
