Vleermuizen in bunker gered
HJW Commentaar
en Mao
Boeiende ontdekking in duingebied tussen Den Haag en Katwijk
n W. Breda willen snelle aanleg ringweg
Wat heeft de slanke lijn nou met vitamines te maken?
Wat u moet doen om af te slanken, hoeven we u niet te vertellen.
Er zijn boekjes volgeschreven met recepten, dagindelingen, enz-
Maar in een druk gezin, is 't vaak moeilijk om je er strikt aan te houden.
En voor je 't weet wordt afslanken het overslaan van maaltijden en het
laten staan van bepaalde gerechten.
En zo wil de aanvoer van de zeer belangrijke en noodzakelijke
vitamines wel eens in het gedrang komen.
Trouwens, iedereen die niet goed en gevarieerd eet
zou eigenlijk op de vitamientjes moeten letten.Vitamine
tekorten kunnen immers erg vervelende konsekwenties
hebben. In één pilletje Davitamon 10 zitten de 10 belang
rijkste vitamines die een mens nodig heeft. In uitgekiende
hoeveelheden. Denk daar ook eens aan als u weer op de
weegschaal staat.
lift is al 22 eeuwen oud
handfietsen
uit eten
verrassing
Sesamstraat
vinger
IAG 23 NOVEMBER 1978
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
5
erst zijn in Peking muur-
ferschcnen waarin openlijk,
•zichtig, kritiek werd gele-
I overleden partijleider Mao
I Voor het eerst ook wordt
laarheid van de grote roer
discussie gesteld. In de
fcn wordt hem verweten aan
bn zijn leven „metafysische
1 hebben verkondigd, waar-
^rguisde zogenaamde „ben-
een greep naar de macht
er op te lijken dat de
(ers zijn begonnen nu in het
r cultus rondom Mao Tse-
breken. Of zoals dat dan
bnen zijn aan de ontmaoise-
Volkrepubliek.
deze ontmaoisering al veel
;onnen. Reeds tijdens de
in van zijn leven waren er
ers die een toekomstbeeld
jvoor ogen hadden, dat niet
Hemming was met de ge-
uitspraken van Mao Tse-
lers nog tijdens het leven
ad de toenmalige premier
i. samen met zijn geestver-
die nu de eerste
er is, een plan ontwikkeld
zenclina tegen het eind van deze
iord. (moderne industriële macht
drie
ek, da
n mQ(>nden relaties met het bui-
fct uitblijven, China had voor
>k wef'kkeling de broodnodige
i/ARAchnologie niet in huis. Ver
te daadzakelijk dat het land een
zou opbouwen
e '^^ontwrichtende massale cam-
eens )als de Grote Proletarische
fcevolutie, niet meer pasten.
haaks op Mao's ideeën
ontwikkeling op eigen
„het doorvoeren van de
revolutie".
ao's dood. die door de
lassa's als een god vereerd
anse Me geen enkele Chinese lei-
-eorgön „de grote roerganger" te
drollqf zijn ideeën ter discussie te
dson ie maatregelen en alle beslis-
riar* - - -
gedachten en werden nog
jassend in de „rechte leer"
iant (rden omkleed met Mao's
tedJ
gaat,pa
en u:n gebracht. Tegelijkertijd
cultus geweven rond-
si; opvolger. Hoea Kwo-feng,
oiiterlijk op de overleden lei-
W| te lijken,
jan
•rktijk was anders dan de
ren duidelijk bleek op het
jres van de communistische
ar waren stabiliteit, eenheid,
I Just, in tegenstelling tot de
ite revolutie, de leuzen,
kaan^ondig liet Teng Shiao-ping
*MW'n "c'at er we' wat m'n(^er
lOfaro wej wa( harcjer gewerkt kon
en China",
is eer
niie roemruchte Chinese histo-
vele e de revolutie hebben idealis-
2 2
f. hl
1963
ten, revolutionairen en radicalen altijd
tegenover de gematigden, de nuchtere
pragmatici en technocraten gestaan.
Het mensbeeld van beide groeperin
gen was verschillend. Mao Tse-toeng
stond een nieuwe mens voor. een in
hoge mate sociaal wezen, wars van
egoïsme en eigenbelang en toegewijd
aan de dienst van het volk. Hij geloof
de hierin „met een geloof dat bergen
kon verzetten", maar ook met een
overtuiging die geen tegenspraak
duldde.
Via een harde scholing en opvoeding
en met een ijzeren discipline moest de
nieuwe samenleving verwezenlijkt
worden. Tegenstanders hebben dat
aan den lijve ondervonden. De nu
verguisde radicalen stonden in dit op
zicht veel dichter bij de overleden
partijleider en het verwijt in de huidige
muurkranten dat Mao hen gesteund
heeft, is veel dichter bij de waarheid
dan de eerder door de nieuwe leiders
gepropageerde stelling dat de strijd
tegen „de bende van vier" past in
Mao's rechte leer.
De gematigden, die nu onder leiding
van Teng Shiao-ping in Peking de
dienst uitmaken, delen het geloof van
Mao niet en hebben veel minder ver
trouwen in „de nieuwe mens". Zij zijn
geneigd toe te geven aan de „spontane
wens van elke Chinees kapitalist te
worden" als daarmee China opgesto
ten kan worden tot een industriële
wereldmacht.
De openlijke ontmaoisering, het open
lijk in twijfel trekken van Mao's leer
kon niet uitblijven, omdat de praktijk
al lang niet meer paste in die leer. De
huidige Chinese leiders hebben geko
zen voor een soort staatskapitalistisch
ontwikkelingsmogdel, dat China tot
een wereldmacht moet maken. Ook op
militair gebied, want naast de inkoop
van geavanceerde technologie om het
industriële apparaat uit te breiden,
grazen tal van delegaties de (westerse)
wereld af op zoek naar moderen wa
pentuig. En dat zal ongetwijfeld (voor
zover het defensief is, maar wat bete
kent dat woord in dit verband eigen
lijk) geleverd worden.
Tenslotte valt er, nu de Volksrepu
bliek zich meer openstelt naar het
westen, veel te verdienen en waar
schijnlijk liggen de verklaringen „dat
elk land natuurlijk het recht heeft zich
te verdedigen", dat „het machts
evenwicht er niet door zal worden
verstoord" en dat „de wapenwedloop
door deze leveringen geen nieuwe im
pulsen krijgt" al klaar.
In de muurkranten werd indirect kri
tiek geuit op de huidige partijvoorzit
ter en premier Hoea Kwo-feng en
werd hoog opgegeven over Teng
Shiao-ping, die op het spoor zit van de
„geliefde en gerespecteerde Tsjoe En-
lai". Er is blijkbaar een nieuwe cultus
in de maak. De Chinezen kunnen
moeilijk zonder een „keizer".
door Hans Schmit
KATWIJK Twee wereld
oorlogen hebben het aange
zicht van de Nederlandse kust
niet verfraaid. Nadat aanvan
kelijk wat bakstenen bunkers
in de duinen waren gebouwd,
veranderde tijdens de Duitse
bezetting de zeereep tussen
Cadzand en Rottum in een
pokdalig duingebied vol be
tonnen verdedigingswerken.
Direct na de oorlog werd een begin
gemaakt met de opruiming van deze
bunkers. Vooral de dicht bij zee gele
gen bouwsels werden gesloopt in ver
band met de gevaren bij kustafslag.
Later werden ook de bunkers opge
ruimd die het duinlandschap in bij
zondere mate ontsierden. Ondanks
deze opruimingswerkzaamheden lig
gen in de Nederlandse duinen nog
honderden bunkers, veelal bouwval
lig, half ingestort of op het punt van
instorten.
Zo ook in het duingebied tussen Den
Haag en Katwijk, waar nog meer dan
tweehonderd restanten uit de Duitse
verdedigingslijn staan. Groepen van
deze krakkemikkige bouwsels zijn
met onderaardse gangen verbonden,
terwijl ook door het druk bezochte
duingebied ondergrondse luchtgan
gen lopen. Redenen om deze bunkers
te slopen, zijn er buiten natuurlijk
het feit dat ze er niet thuishoren en
bijzonder lelijk ogen te over.
Erosie
Zo trekken de bunkers publiek aan,
dat de vegetatie vertrapt, hetgeen tot
«rosie en uiteindelijk aantasting van
de duinen als zeewering leidt. Het
spelen in die bunkers is niet zonder
gevaar vanwege de kans op instortin
gen. Een kans die bovendien nog
wordt vergroot door vandalisme in de
bouwwerken. Verder worden de bun
kers door de wind als het ware uitge
graven waardoor ze van het duin drei
gen af te glijden.
Nadat defensie een paar jaar terug
liet weten geen belangstelling meer te
hebben in een deel van deze duinen te
oefenen, kwam het duingebied onder
de hoede van Staatsbosbeheer, dat in
1976 in samenwerking met de Gront-
mij aan een inventarisatie van de
bunkers begon om daarna een plan
op te stellen deze op te ruimen.
Slechts een enkele bunker, die nog
dienst kon doen als opslagplaats of
die van bijzonder militair-historische
waarde is, zou kunnen blijven staan.
Winterkwartier
Tot zover leek er niets bijzonders aan
de hand, ware het niet dat inmiddels
een bijzondere ontdekking was ge
daan: ergens tussen Den Haag en
Katwijk overwintert in een deel van
de ondergrondse luchtgangen een ko-
1963
In een uiterste po-
e hoterheid te overtuigen van de
Mi op korte termijn in Breda
fiiidingsweg voor het door-
e matkeer aan te leggen, hebben
t bepster en wethouders van
Inister Tuijnman van ver-
laterstaat gevraagd zich ter
an die noodzaak te komen
'-£
overtuigen. Eerder dit jaar wees de
minister een soortgelijk verzoek van
de hand, omdat hij, volgens zijn zeg
gen. geen tijd had. B. en W. schrijven
de minister nu, dat hij zijn bestuurlij
ke geloofwaardigheid en die van het
Bredase gemeentebestuur op het spel
zet als hij niet komt.
Op de huidige rijksweg door Breda-
ADVERTENTIE
Gestoofde gepaneerde wijtingrolletjes
Wrijf 800 gr. wijtingfilets zuinig met zout in.
|Rol ze met de velkant naar buiten op en schik ze
lin een beboterde vuurvaste schotel. Giet er wat
water of visbouillon bij en leg er enkele klontjes
boter tussen. Bestrooi de rollen met paneermeel
en stoof ze vervolgens gaar. Geef er aardappel
puree, sperziebonen of doperwtjes bij.
Doe meer met vis, omdat 't 20 lekker is.
Produktschap voor Vis en Visproduklen. 's-Gravenhage
Een vrijwilliger ruimt zand en puin op in een gangenstelsel.
maakt. Het is de bedoeling deze kolo
nie niet alleen te behouden, maar dat
deze zich ook herstelt en uitbreidt,
We hebben hoop dat het gebied ook
nog een kraamkamer kan worden"
Behoud
Overzicht van het duinengebied tussen Den Haag en Kat
wijk waar een kolonie vleermuizen overwintert.
lonie vleermuizen. Voor zover bekend
is dit de enige plaats in het westen
waar deze vliegende, insektenetende
zoogdieren een winterkwartier heb
ben. Vleermuizen (sinds 1973 be
schermd) zijn in Nederland zeldzaam
geworden, vooral door het verloren
gaan van geschikte overwinterings
plaatsen, die aan strenge voorwaar
den wat betreft lucht, temperatuur
en vochtigheid moeten voldoen, wil
de vleermuis zich kunnen handha
ven. Zo zijn de mergelgroeven in
Zuid-Limburg door de cementwin-
ning al in belangrijke mate verdwe
nen, terwijl ook kerken en torens ver
dwenen of zodanig gerestaureerd
werden dat er voor de zolderbewoners
geen plaats meer was.
Na de ontdekking van de vleermui-
zenkolonie schakelde Staatsbosbe
heer diverse deskundige instanties in
voor advies. Ir. W. H. J. de Beaufort,
houtvester van Staatsbosbeheer in
Zuid-Holland: „In de winter van 1976/
1977 zijn drie soorten vleermuizen
waargenomen. We hebber, toen 33
watervleermuizen, twee baardvleer-
muizen en een grootoorvleermuis ge
teld. Dat lijkt misschien niet veel.
maar het was toch een bijzondere
ontdekking. Op aanwijzingen van on
der meer de bekende vleermuisdes-
kundige dr. A. M. Voüte hebben we
toen een plan opgesteld. Zo zijn voor
de ingang van de bunkers hekken
geplaatst, terwijl de luchtkokers
waar het publiek in kan, zijn dichtge-
Het behoud van deze kolonie vleer
muizen is zeer goed in te passen in de
opruimingsplannen. Ir. De Beaufort:
„Op het betreffende gangenstelsel
staan kazematten, kleinere bunkers
die publiek trekken. Het is technisch BOGTSVOH
mogelijk deze op te ruimen zonder
gangen aan te tasten. We zullen de
werkzijze dan wel moeten aanpassen
en alleen in de zomer kunnen ruimen.
Want anders verstoren we de winters
laap van de vleermuizen"
watervleermuizen van 33 naar 43 ge-
constatterd, zodat je voorzichtig
kunt zeggen dat de situatie kennelijk
aangenamer is geworden. We hebben
de afgelopen zomer een ingestort deel
speciaal hersteld met verspringende
bielzen, zodat richels zijn onstaan.
We hopen dat dit een kraamkamer
voor de vleermuizen kan worden. In
ieder geval gaan we door met het
schepje voor schepje ruimen zolang
blijkt dat dit rendement oplevert"
In de ondergrondse luchtgangen
(twee meter hoog, anderhalve meter
breed) was de situatie niet overal
ideaal. Een groot deel van de gangen
was ondergestoven met zand. terwijl
ook nieuwe deksels moesten worden
aangebarcht ter verbetering van de
luchtvochtig heid. Boswachter A.
Bos: „In totall moet zeven kilometer
gangenstelsel met 18.000 m3 zand en
puin met de hand worden opgeruimd
en hersteld. We hebben de afgelopen
twee zomers met vrijwilligersgroepen
(studenten, natuurliefhebbers) drie
kilometer gang geruimd. We hebben
met name op de plaatsen waar is
geruimd een toename van het aantal
De kokers van de luchtgangen wer
den in vroeger jaren vaak dichtge
schoven met zand. omdat men het
risico liep in de soms overgroeide
gaten te vallen. Na de ontdekking
van de vleermuizen gebeurt dat ech
ter in de duinen tussen Den Haag en
Katwijk niet meer. De vraag blijft
echter of in het verleden niet op deze
wijze andere vleermuizenkolonies
zijn verdreven. Boswachter Bos. „Het
is mogelijk dat ook op andere plaat
sen vleermuizen in de gangen onder
de duinen hebben gezeten. Zo weet ik
dat ook bij Domburg nog gangen zijn
Je hoort van oudere mensen nog wel
dat ook op andere plaatsen vleermui
zen zijn geweest. Zo heb ik verhalen
gehoord over vleermuizen bij Noord-
wijk. Maar daar zijn de kokers dicht
geschoven, zodat je moet aannemen
dat de vleermuizen onder het zand
zijn verdwenen".
ADVERTENTIE
zuid worden gemiddeld per etmaal
58.000 voertuigen geteld. De weg be
staat uit tweemaal twee rijstroken,
zonder vluchtstrook, een te smalle
tunneltraverse en een gelijkvloerse
kruising met verkeerslichten. Jaar
lijks gebeuren er op deze weg honder
den ongelukken. De meeste ontstaan
in de kilometers lange files die daar
dagelijks voorkomen.
Er wordt sinds het midden van de
jaren zestig over een nieuwe weg ten
zuiden van het Mastbos gesproken,
die de rijksweg Tilburg-Breda ver
bindt met de weg Rotterdam-Antwer-
pen.
De nieuwe weg zou in 1979 ge
reed hebben moeten komen, maar
enkele jaren geleden heeft minister
Westerterp van verkeer en waterstaat
de aanleg op budgettaire gronden
vertraagd. De weg zou volgens zijn
mededeling in 1982 gereed moeten
zijn. Nu wordt officieel gesproken
over 1983, maar procedureel zijn ei
nog zoveel dingen te regelen, dat het
gereedkomen best nog een paar jaai
langer kan gaan duren.
e hoi
n Ge
dforc
Dspor
die
Dq
gee
pracl
st d<
De piramiden staan er al tiental
len eeuwen, en nog is niemapd er
achter hoe ze gebouwd zijn. De
piramide van Cheops bijvoor
beeld bestaat uit 2.300.000 blok
ken kalksteen van zo n 2'/: ton
per stuk. en geen mens snapt hoe
die onderste steen ooit boven is
gekomen. Gissingen zijn er ge
noeg. maar er zijn maar twee
dingen zeker: mankracht was er
bij de vleet slaven hadden ze
tenslotte voor het opscheppen
en een lift was er nog niet. Archi
medes staat te boek als de uitvin
der van de lift. maar die leefde
eeuwen en eeuwen later, van 287
tot 212 voor onze jaartelling. In
ons land is de eerste acceptabele
lift trouwens pas in 1885 ge
bouwd. Dat laatste staat in het
jubileumboekje van de liftenfa-
briek De Reus in Krimpen aan de
IJssel Omdat deze fabriek, die
deel uitmaakt van het Rijn-
Schelde-Verolme-concern. haar
25ste verjaardag viert, geeft het
personeelsblad ..RSV in druk"
aandacht aan de geschiedenis
van de lift
Lodewijk de Veertiende moet al
een ..vliegende stoel" hebben be
zeten. een liftachtig ding. maar
hij was lang niet de eerste die van
Archimedes' uitvinding profi
teerde Diens iift was bedoeld
voor het hijsen van materialen,
en op die manier hebben de oude
Romeinen hun takelinstallatie al
in het Colosseum in Rome toege
past. Tijdens opgravingen zijn
archeologen onder de bodem van
de arena op kelderruimten ge
stuit, waarin nog restanten van
liftinstallaties te zien waren. Dat
was, verklaart het RSV-blad. een
hijsinstallatie, waarmee de wilde
dieren in kooien naar de luiken in
de vloer van de arena werden
getakeld. De installatie zou ge
werkt kunnen hebben op hijs-
blokken of hijsmasten met hand
takels. zoals architect Pollio Vi-
truvius die kort voor het jaar nul
beschreef in zijn boek „De Archi
tecture" over bouwkunde. Mo
gelijk zijn met behulp van zulke
werktuigen ook de piramiden, de
Chinese Muur, het Parthenon en
al die andere hoge, klassieke
bouwwerken tot stand gekomen.
Wie het nu over liften heeft, moet
zich eigenlijk wat duidelijker uit
drukken. want er zijn heel wat
soorten liften. Het personeels
blad noemt onder meer elektri
sche personen- en goederenliften,
hydraulische liften, paternoster-
liften (die bijna niet meer worden
gemaakt en in Duitsland zelfs
verboden zijn), en die kun je nog
onderscheiden in postliften.
etensliften. glazenwassersliften.
invalideliften en nog veel meer
Het aantal ongelukken met de
lift ligt in ons land erg laag, maar
Er schijnt een nieuwe rage op
komst te zijn. Veel mensen zul
len dat nieuwe zeker toejuichen,
want de „skip-a-loop" is heel
wat veiliger dan de schaats-
plank. Het is een soort touwtje
springen, maar dan niet met een
touw, maar met een constructie
van plastic buizen, heel licht
dus. In het midden zit een hand
vat, waarmee je het „touw" kunt
ronddraaien, zoiets als de trap
pers van een fiets die in dit geval
met de hand bediend moeten
worden. Dit „handfietsen" is
voor het eerst gesignaleerd in de
Amerikaanse staat New Jersey,
waar het steeds meer aanhan
gers krijgt.
en Egypte. Nachtenlang moesten
de jonggehuwden een kamer de
len met een ander paar. Een ech
te verrassing dus, maar leuk von
den ze dat natuurlijk niet. Omdat
ze zo'n vijfduizend gulden voor
hun Egyptische wittebroodswe
ken hadden neergeteld, eisten ze
bij thuiskomst schadevergoeding
van hun reisbureau. Dat weiger
de, waarop de rechtbank werd
ingeschakeld. Die heeft nu het
reisbureau opdracht gegeven de
helft van het „vakantiegeld".
ƒ2500 dus. aan het echtpaar te
rug te betalen.
dat is wel eens anders geweest: in
1930 vertelde een ambtenaar van
de arbeidsinspectie nog voor de
radio, dat er beslist veiligheids
voorschriften moesten komen; de
rijksverzekeringsbank had na
melijk bericht dat de kosten als
gevolg van het aantal ongeluk
ken met liften hoger waren dan
die tengevolge van spoorwegon
gevallen
Nog maar net had een pasge
trouwd stel uit de Westduitse
stad Frankfurt zich in de bruids
suite van een fraai toeristenhotel
in het Egyptische Assoean genes
teld. of het bruidspaar werd er
weer uitgezet, omdat een West
duitse delegatie onder leiding
van Helmut Schmidt zelf er ge
huisvest moest worden. De dele
gatie was daar in verband met de
vredesbesprekingen tussen Israël
De legerleiding van' de in West-
Duitsland gelegerde Amerikaan
se troepen zal Washington toe
stemming vragen om de militaire
kantines open te stellen voor
vrouwen en kinderen van het mi
litaire personeel. Dat is noodza
kelijk doordat de Amerikanen
daar bijna niet meer kunnen
rondkomen met hun weinig
waardevolle dollars. Het gaat
vooral om de twintigduizend la-
geren in rang, die hun gezinnen
op eigen kosten naar West-Duits-
land hebben laten overkomen en
de kosten van levensonderhoud,
inclusief de huur van hun huis
helemaal zelf moeten opbrengen.
Dat valt hun steeds moeilijker
doordat de dollar in waarde blijft
zakken Is een hapje eten voor
Duitse begrippen best te betalen.
voor een „Duitse" Amerikaan is
alleen al een hamburger een rib
uit zijn lijf, en zeker twee kwar
tjes duurder dan wat hij voor een
complete warme maaltijd in de
legerkantine moet betalen. Om
vooral dat lagere personeel te
helpen, stelde de legerleiding de
kantines in april van dit jaar
toen de dollar in Duitsland nog
een kwartje méér waard was
open voor de gezinnen van de
soldaten. Volwassenen konden
daar voor 1.80 ontbijten, voor
lunch en diner betaalden ze ruim
een rijksdaalder, en kinderen
konden er voor iets meer dan de
helft van de prijs terecht. Dat
duurde een paar maanden, bij
wijze van proef, een proef die de
legerleiding nu voor onbepaalde
tijd wil verlengen. En dan zou er
meteen iets gedaan moeten wor
den aan het vervoer van de gezin
nen naar de kantine en terug,
want sommigen wonen er zo ver
vandaan, dat de reis heen en te
rug het eten duurder maakt dan
dichtbij huis in een gewoon res
taurant eten. Om die reden kon
den veel gezinnen tot nog toe
geen gebruik van de voordelige
eetgelegenheid maken
zijn trouwring achter het zware
portier van een vrachtauto bleef
haken, waardoor een vinger van
zijn linkerhand werd afgerukt. In
het ziekenhuis in de Amerikaan
se stad Louisville zetten chirur
gen het ontbrekende deel met
bekwame spoed aan de hand. De
zer dagen verliet de astronaut het
ziekenhuis met een complete
hand en de artsen zijn er zeker
van dat hij ook de gekwetste vin
ger weer normaal zal kunnen ge
bruiken
Sesamstraat is niet alleen op de
t v., maar nu ook al op straat te
zien. In Engeland tenminste
waar Sally Nielson als eerste een
Sesamstraat-overtrekje voor
haar kale bromfietshelm breide
Het hoesje sloeg zo aan. weet
Televizier, dat al Sally's brom
mende vrienden en vriendinnen
nu ook met de t v -figuren op het
gehelmde hoofd rondrijden en
zelfs heeft het blad ,.8he" Sally's
idee als breipatro **i afgedrukt
Neil Armstrong de eerste mens
ter wereld die voet op de maan
zette, was bijna een vinger kwijt
In feite was hij "m al kwijtge
raakt toen twee weken geleden
