^ntjes bereid meewerken Vooru eenvraaq? 'Zwakke regio's betalen tol' Verzet om Friese investering in Chili 'Minister verbood verder te gaan' Jong wilde zaak lerhands regelen' "^nissie onderzoekt affaire iWleige in zaak Aantjes: üisfé slif* dr. L. de Jong overtuigde ke- Bestuur wil niet met bezetters van Maagdenhuis praten piano Gorter over Velser affaire: Zaadcentrale wil met grootgrondbezitters bedrijf beginnen 'Politiek niet de taak van een bedrijf' DAG 23 NOVEMBER 1978 BINNENLAND TROUW/KWARTET 3 ~~^ie Haagse redactie lijk d^AG Het nader onderzoek naar het oorlogsverleden keel afgetreden CDA-fractieleider mr W. Aantjes zal in nten (worden gegeven van een commissie van onafhankelij- erUjkiündigen Dit heeft de bijzondere Kamercommissie en in] zaak Aantjes gisteren besloten. De onderzoekscom- gd ntrijgt tot taak het voorlopige onderzoek van het Rijks voor Oorlogsdocumentatie te voltooien. Wie precies digen worden en hoeveel moet nog worden besloten. zal lijkb; idez< open] andi rmei I liet. zelf heeft gisteravond te- iamervoorzitter Vondeling ;d verklaard „in beginsel Isprekend" bereid te zijn iderzoek mee te werken, ir nog niet precies is vast- het ondezoek wordt inge- Aantjes het recht voor ezaalzijn eiBen we6 gaan". na de onthulling zelf te willen aantonen *ruk, ontstaan door de ont- 'an dr De Jong ten onrech- ande^ magL ïeenl I gaaife Kamercommissie besloot lan 'tferder dat nader onderzocht nplaiien in hoeverre voor Aan- ïnmaeke loopbaan verantwoor- wel bjlitici en anderen van diens op de hoogte waren e stant die wetenschap is gedaan. waarop en door wie dit hoa moet worden verricht, kon eens worden, enontel van de PvdA om hier- he tajparlementaire enquêtecom- ondoihet leven te roepen, werd ïthiefoen van CDA en WD ver- e zijnfetzelfde lot trof een vervol- Ik a de PvdA ingdiend voorstel teldztiit onderzoek een Kamer- Het vt met minder vergaangde tertden te belasten. Een parle- kan ge- is te Ijder ede horen, een gewone hóimissie kan dat niet. Kami k°PDJmkelijk bkbaferheid van de Kamercom- lt zich op het standpunt dat nderzoek moet worden toe- aan de commissie van on- deskundigen. CDA en als argument aan dt nauw met jn verweven. Afgesproken erover komende dinsdag beslist. In de tussentijd fracties zich nader beraden. Dostefrac^ie ^onde z*ch bij mon de van het Kamerlid Voogd „teleur gesteld en ontgoocheld" over het feit dat de meerderheid van de commissie een onderzoek door de Tweede Ka mer zelf afwijst. „Hiermee ontloopt de Kamer haar verantwoordelijk heid. Het gaat hier om een onderzoek naar het politieke leven na de oorlog. Daar heeft de Kamer wel degelijk een taak in. Voogd kondigde aan dat zijn fractie deze kwestie alsnog in een openbaar Kamerdebat, zo mogelijk komende dinsdag aan de orde zal stellen."Voogd was niet onder de in druk van het ook door CDA en WD gebruikte argument dat politici ande re politici niet kunnen horen. Machtsmiddelen Kamervoorzitter Vondeling zei, dat men er niet bang voor hoeft te zijn, dat een commissie van onafhankelij ke deskundigen over onvoldoende machtsmiddelen zou beschikken. Hij wees op de gunstig ervaringen die met zulke commissies zijn opgedaan in de Lockheed-affaire en de zaak van de koopsom-polissen. „Die commis sies hebben zich nooit beklaagd over gebrek aan machtsmiddelen, aldus Vondeling. Bij het onderzoek onder politici die verantwoordelijkheid hebben gedra gen voor de carrière van Aantjes zal ook worden betrokken de aanleiding van het onderzoek van het Rijksinsti tuut voor oorlogsdocumentatie, waarin de advocaten mr Dolk en mr Hes een belangrijke rol speelden. Ook zal worden uitgezocht of hierbij spra ke was van toeval. Ten slotte zal worden nagegaan hoe het onderzoek van het Rijksinstituut voortijdig kon uitlekken. De kamercommissie verwierp een voorstel van de PSP om de archieven uit de bezettingstijd systematisch uit te kammen op gegevens van alle poli tici. en erw J eek (i üneri P< IUG. rj. Bize Haagse redactie akentAAG Ir. L. Troost, lienstn de getuigen tegen te An in het rapport van S'0nalksinstituut voor Oor- Omenta tie, heeft de Kamer vertrouwelijk en tl meegedeeld dat dr. en: *ong hem verteld heeft t Aantjes onderhands v ien willen regelen. (ZA) Bd in 1966-'67 contact ge it Aantjes naar aanleiding eruchten over diens oorlogs- imet name over de zaken in (kamp Port Natal. Aantjes van»ost toen het inmiddels be- aP ferhaal verteld maar bleef vaag over de reden waar- eren In 1967 geen minister was geren en vermeldde niet zijn aan- n za«ij de SS. Troost meende in ensoifeak ais afgedaan te kunnen sten ien Hij voelde er vorige P is trvolgens weinig voor als ge- u-opejjj. De jong alsnog Aantjes dece%ieden publiekelijk ter dis- 1 tekd stellen, zijn Vees op de grote ellende die RogtAantjes en familie zou bete- het feit dat dit schade aan zou toebrengen en Troost ^»Ht alles ook niet in het lands- be directeur van Oorlogsdo- hter van dat Aantjes met iden niet als politiek leider IADVERTENTIE) bert irvorB volge ig tu rkenl Dat Nilfisk schoon ond i maakmachines Via spandoeken wordt de buitenwacht op de hoogte gesteld van de reacties van studenten zijde op het beleid van minister Pais van onderwijs (boven). In de hal van het Maagdenhuis vergaderen de bezetters over de te volgen strategie (onder). Van onze onderwijsredactie AMSTERDAM Het college van be stuur van de Universiteit van Amster dam heeft een gesprek met de bezet ters van het Maagdenhuis geweigerd. In een brief hadden de bezetters gis terochtend om dit gesprek gevraagd. De bezetting die dinsdagavond begon duurt in ieder geval voort tot en met vrijdag. Het college van.bestuur heeft die dag een onderhoud met minister Pais van onderwijs. Aanleiding tot de bezetting is de wet universitaire bestuurshervorming. Volgens deze deze wet, die in 1977 werd herzien, moet het bestuur van een vakgroep voor de helft bestaan uit hoogleraren, lectoren, docenten met een leeropdracht en wetenschap pelijke medewerkers in vaste dienst. De rest van de bestuursplaatsen is voor het personeel in tijdelijke dienst en voor studenten. Op deze voorschriften zijn uitzonde ringen mogelijk via een experimen teerartikel. Het College van Bestuur weigert echter de aanvragen van de vakgroepen, die volgens dit experi menteerartikel willen werken, te steunen. Het heeft de hulp ingeroe pen van minister Pais. Deze heeft via een maatregel van bestuur het colle ge van bestuur tot regeringscommis saris benoemd. Op deze manier heeft het college van bestuur vergaande bevoegdheden gekregen om de gewij zigde wet alsnog door te voeren, ook bij de vakgroepen die dit niet willen. Het is niet de eerste keer dat het Maagdenhuis om aeze reden is bezet. In april van dit jaar werd ook tot bezetting overgegaan. De bezettende studenten willen nu opnieuw dat het college van bestuur zich sterk maakt voor hun eisen. Zij willen dat, zolang minister Pais geen uitspraak over hun experimenteeraanvragen heb ben gedaan, de oude bestuursvorm wordt gehandhaafd. zou mogen aanblijven. Volgens Troost deelde De Jong hem vervol gens mee van plant te zijn de zaak met Aantjes persoonlijk uit te praten. Aantjes zou dan de gelegenheid krij gen geruisloos uit de politiek te ver dwijnen. Pas als hij dat zou weigeren, dan zou De Jong de zaak hogerop spelen naar het kabinet toe en even tueel de pers inschakelen. Op dat moment was noch aan Troost noch aan de Jong bekend dat Aantjes zich bij de SS had aangemeld. Toen dit wel bekend werd, vertelde de Jong aan Troost tijdens het onderzoek dat toen nog geheim was, dat dit de zaak nu zodanig veranderde dat het kabi net erbij betrokken behoorde te worden. In zijn brief houdt Troost staande, dat Aantjes in kamp Port Natal als bewaker functioneerde en duidelijk pro-Duitse en pro-Hitier sympathieën vertoonde. Aantjes zou ook hebben toegegeven tijdens zijn arbeidstijd in Duitsland in 1943, waar hij niet over illegale bladen en illegale radio be schikte, behoorlijk onder invloed was gekomen van het nationaal-socialis- me. Kamer-voorzitter Vondeling kon gis teren op de inhoud van de brief van ingenieur Troost niet ingaan omdat deze strikt vertrouwelijk alleen aan de leden van de bijzondere Kamer commissie die zich met het verleden van Aantjes bezig houdt, was toege zonden. Vondeling zou proberen als nog toestemming van ingenieur Troost voor openbaarmaking te ver krijgen. Van onze parlementsredactie DEN HAAG Een meerder heid van de Tweede Kamer verwijt minister van Aarden- ne (Economische Zaken), dat hij de gebieden met de groot ste werkloosheid onvoldoen de te hulp komt. Niet alleen de PvdA, de grootste op positiepartij, maar ook het CDA, de grootste regeringspartij kwam giste ren met scherpe kritiek op de bewindsman. „Hij ligt bepaald niet wakker van de problemen van de zwakke regio's," oordeelde WÖltgens (PvdA) in het debat over de begroting Economische Zaken. Volgens het CDA-kamerlid Van der Linden staan de (goede) bedoelingen van Van Aar- denne in schrille tegenstelling tot het beleid. De probleemgebieden, zoals het noor den des lands, Twente en Zuid-Lim burg, moeten de tol van de bezuini gingsplannen betalen, was de mening zowel van CDA als PvdA. Financiële steun voor de verplaatsing van be drijven naar zwakke regio's en voor bedrijven, die in moeilijkheden zijn geraakt, wordt ingekrompen, terwijl „bedrijfssluitingen aan de orde van de dag zijn". Bestek '81, de bezuini gingsnota van de regering, biedt de zwakke regio's minder vooruitzichten dan sterkere gebieden, stelde Van der Linden vast. De socialist Wöltgens ging nog verder en zei dat het beleid „fataal" is voor de zwakke regio's. Ook Terlouw (D'66) noemde het „spij tig", dat juist bezuinigd wordt op het regionaal sociaal-economisch beleid. Het CDA drong er bij de minister op aan „de individuele steun voor bedrij ven in de zwakste gebieden aanzien lijk te verhogen". De PvdA diende wijzigingsvoorstellen in, met de be doeling „de bezuinigingen op het re gionaal beleid goeddeels ongedaan te maken." PvdA en CDA kwamen, los van elkaar, met een en hetzelfde wij- <<\OVERTENTIE) i.z.g:St. gevr. Br. m. prijsopg. onder no. 7107 Trouw. A'dam. zigingsvoorstel: het Limburgs insti tuut voor ontwikkeling en financie ring, dat zich inspant voor de werkge legenheid in met name de mijnstreek, moet driemaal zoveel financiële mo gelijkheden krijgen als het nu heeft. Gevaren De steun aan individuele bedrijven is, naar de mening van het CDA, „be wuste discriminatie." die juist de zwakke regio's niet kunnen missen. De kleinere regeringspartij, de WD, somde daarentegen een groot aantal bezwaren tegen steunverlening op. De liberaal Jacobse zag gevaren in concurrentievervalsing, bureaucratie („de ambtenaren beslissen mee") en de overheidsbemoeienis met de dage lijkse gang van zaken in bedrijven. „Een grondige herbezinning op het vraagstuk van de overheidssteun aan individuele bedrijven is noodzake lijk," was de conclusie van Jacobse. Van der Hek (PvdA) noemde het on juist dat de steun zou worden terug gedrongen. en tot enkele uitzonderin gen beperkt zou blijven. Verplicht De kamer drong er bij de minister op aan de aanpak van bedrijfstakken in moeilijkheden in goede banen te lei den. Die gezamenlijke aanpak door overheid, werkgevers en vakbewe ging moet aan regels gebonden wor den, betoogde socialist Van der Hek. De WD'er Portheine zei dat „de over heid eerder moet steunen dan stu ren". Het CDA-kamerlid Beumer daarentegen pleitte voor „een ver plichte melding van investeringen." door Huib Goudriaan AMSTERDAM De voormalige commissaris van politie in Haarlem. W. J Gorter, kreeg in 1950 opdracht van minister van justitie mr. A. A. M. Struycken om zijn onderzoek in de Velser affaire te staken. Het was de Haagse procureur-generaal mr. J. Versteeg dezelfde die het onderzoek van de commissie-Versteeg leidde die Gorter namens de minister meedeelde: „U moet er mee ophouden omdat het belang van het land dat vordert". Ex-commissaris Gorter zei ons gisteren: „Versteeg kon mij dat overigens niet verbieden, omdat ik justitioneel viel onder de Am sterdamse procureur-generaal. Hij kon dat alleen doen namens de minister van justitie." Mr. Struyc ken. KVP-er. maakte deel uit van het ministerie Drees-Van Schaik. De Velser affaire komt uit kran teknipsels van die tijd naar voren als een onontwarbaar kluwen van collaboratie met de vijand, moord, diefstal en chantage van politie mensen en vooraanstaanden uit Kennemerland. Nadat diverse on derzoeken na 1945 waren vastgelo pen moest een driemanschap be staande uit bovengenoemde mr. Versteeg, het toenmalige PvdA- Tweede-Kamerlid J. H. Scheps en mr. H. J. Woltjer, ambtenaar van het ministerie van justitie een rap port samenstellen over de affaire. Dat was in 1947. In hetzelfde jaar gaf de Amsterdamse procureur- generaal, mr. dr. J. A. van Thiel. commissaris Gorter opdracht een uitgebreid politioneel onderzoek te beginnen, waarbij hij steun kreeg van twaalf rijksrecher cheurs. Kogel Tijdens dit onderzoek werd op een avond, toen Gorter thuis achter zijn bureau zat. een aanslag op hem gepleegd. Een sterk verhaal0 Commissaris Gorter: ..De kogel ging rakelings langs mij heen en de ruiten vlogen aan diggelen. De aanslag moet zijn gepleegd door een groep, die er belang bij had dat de zaak niet openbaar zou worden." Volgens Oorter moet hij nog steeds als hij spreekt over de Velser affaire op zijn veilig heid letten „Ook de advocaat van Menten. mr. Van Heljningen, heeft met het oog op zijn veiligheid ge zegd dat hij niets meer weet van de Velser affaire dan er bekend is." Beschuldigingen In 1950 kwamen de commissie- Versteeg en commissaris Gorter tot bepaalde conclusies. Gorter had zijn onderzoek echter nog niet afgerond en werd kwaad toen mr. Versteeg hem namens de minister van justitie verbood verder te gaan. „Ik zei: het onderzoek gaat toch goed?" Het onderzoek van Gorter had in dat stadium geleid tot de beschuldiging dat politie mannen uit Velsen, die na de oor log waren gepromoveerd, in de oorlog voor de Duitse Slcherhelts Dienst (SD) onderduikers uit trei nen hadden gehaald. Bovendien werden deze agenten en mr. N. J. G. Sikkel, tijdens de laatste oor logsjaren commandant van de Binnenlandse Strijdkrachten in Kennemerland, ervan beticht de raadselachtige dood van de ver zetsstrijdster Hannie Schaft op hun geweten te hebben. De naam van mr. Sikkel kon deze week in verband worden gebracht met de zaak-Menten. omdat Men ten zich maandag erop heeft be roepen dat prof. Oerbrandy, hoofd van onze regering in Londen, in 1952 Mentens pogingen om buiten vervolging te worden gesteld steunde. Mr. Sikkel was een zwa ger van Gerbrandy. Gedurende de Tweede Wereldoorlog was Sikkel, naast zijn functie „ondergronds" in het verzet, „bovengronds" sub stituut officier van justitie in Haarlem. Na de oorlog werd Sik kel procureur-fiscaal bij het bij zonder gerechtshof in Amster dam. In 1949 werd hij benoemd tot officier van justitie bij de arron dissementsrechtbank in Haarlem. Mr. Sikkel was in de jaren voor en na 1950 volgens publikaties van de Telegraaf en de Volkskrant de centrale figuur in de Velser affaire, in een dubbelrol van verzetsman en collaborateur met de Duitsers. Dat hij tot mikpunt werd van deze kranten is later door sommigen verklaard vanuit zijn positie als procureur-fiscaal. In die functie zou hij van plan zijn geweest de vooraanstaande Nederlanders Romme en Kortenhorst voor de rechter te brengen wegens ver meende collaboratie met de vij and. Romme zou de Volkskrant en Kortenhorst de Telegraaf hebben geïnspireerd. Vertrouwelijk De conclusies van het rapport- Versteegh zijn officieel nooit be kendgemaakt. Op 21 april 1951 berichtte het ANP dat „van rege ringszijde was meegedeeld dat het rapport vertrouwelijk door de mi nister van justitie ter inzage was gegeven aan de vaste commissie voor privaat- en strafrecht uit de Tweede Kamer". De procureur-ge neraal in Amsterdam, mr. Van Thiel, wilde volgens het ANP nog „de nodige maatregelen tot het instellen van een gerechtelijk vooronderzoek bevorderen Vol gens commissaris Gorter is het echter nooit zover gekomen. Hij meent dat zijn onderzoek het laat ste onderzoek van de politie in de Velser affaire is geweest. „Vóór mijn onderzoek liepen de Bloe- mendaalse politie, de Marine In lichtingen Dienst en de Koninklij ke Marechaussee vast", aldus Gorter. In het kader van het her nieuwde onderzoek in de zaak- Menten is Gorter onlangs gehoord door de rechter-commissaris mr. J. J. R. Bakker. „Ik heb mr. Bak ker attent gemaakt op het rap port-Versteeg. maar hij had hier van nooit gehoord", aldus Gorter. „Mr. Van Heijningen, de verdedi ger van Menten zei toen: Dat rap port krijgt u nooit. Ik heb daarna gezegd, dat Scheps dan moest worden gedagvaard, want die heeft een kopie van het rapport. Scheps heeft bevestigd dat hij het rapport heeft, maar eraan toege voegd dat hij er niet over mag praten", aldus ex-commissaris Gorter. UTRECHT De arbeidsinspectie moet meer mensen krijgen dan men 'nu van plan is. Dit schrijft het CNV aan de Tweede Kamer, die deze week de begroting van sociale zaken be handelt. In de begroting zelf wordt al gespro ken van een aanzienlijke taakverzwa ring, omdat steeds meer aandacht zal worden besteed aan veiligheid, ar- beidshygiëne en gezondheidszorg. Maar die ontwikkeling is in de cijfers niet terug te vinden, meent het CNV. Het personeelsbestand bij de arbeid sinspectie zal groeien van 433 naar 467 maaarr het CNV vindt dat veel te weinig, door Jan Sloothaak LEEUWARDEN In Friesland is verzet gerezen tegen een investering van de Friese coöperatieve handelsvereniging Zaaizaad en pulpgoedcentrale ZPC in Chili. Een Fries anti-fascisme comité organiseert morgenavond in Dokkum een door Kamervoorzitter Vondeling voorgezeten forumavond. Forumlid is ondermeer ds P. van Andel, oud-directeur van de Anne Frankstichting. J. D. Bekius heeft geweigerd om in het forum te gaan zitten. Hij vindt dat de kwestie teveel in het politieke vlak wordt getrokken. Overal waar mensen zijn De ZPC gaat samen met de SNA (een Chileense organisa tie van grootgrondbezitters) een aardappelbedrijf begin nen. De Friezen investeren er zes ton.Jn, bijna de helft van het benodigde bedrag. De SNA krijgt 51 procent van de aandelen en ?!,PC 49 procent. De combinatie ZPC-SNA gaat een landbouwbedrijf runnen voor de proeven van nieuwe aardappelrassen. „Op die ma nier hopen we de voortzetting van onze afzet in Zuid-Ameri- ka veilig te stellen", aldus de heer Bekius. Het anti-fascisme comité be schouwt de SNA als een orga nisatie die los kan worden ge zien van het politieke bedrijf in Chili. In het comité zijn twintig organisaties vertegen woordigd, waaronder de NVV- jongeren, de PvdA. PSP. PPR. CPN en het Interkerke lijk Vredesberaad in Fries land. In een open brief, die mecle ondertekend is door de ARJOS, de NOVIB, het FNV- district Noord, en verschillen de dominees en pastores, wordt om een onderhoud met ZPC gevraagd vol gens Annet van der Hoek. voorzitster van het comité, is daar niet op gereageerd Zij vindt dat cp alle manieren blijkt dat de SNV niet de a- politieke organisatie is waar de ZPC haar voor houdt. Zo hebben de' grootgrondbezit ters die in de SNA verenigd zijn. zich met hand en tand verzet tegen de grondhervor- mingen van de vermoorde president Allende. Ook zeventig Wageningse in genieurs hebben bij ZPC ge protesteerd. Een van de inge nieurs, Jelle van den Berg, is zelf in Chili geweest. De SNA is volgens hem een uit 1840 daterende organisatie die als voorloper kan worden be schouwd van het later ge vormde ministerie van land bouw. De SNA heeft zich vol gens hem altijd verzet tegen wettelijke mogelijkheden voor de kleine boeren om zich te organiseren Onder Allende was een begin gemaakt met het in eigendom geven van grond aan kleine boeren. Om te voorkomen dat de groot grondbezitters toch de grond weer in bezit zouden krijgen, werd bepaald dat deze kleine boeren hun grond niet moch ten verkopen De SNA heeft volgens Van den Berg weten te bereiken dat dit na de staatsgreep tegen Allende is teruggedraaid. De SNA heeft een eigen radiostation, onder de naam Radio Agricultura, dat indertijd een „waanzinni ge propagande voerde tegen Allende". Het was het enige radio-station dat na de staats greep niet onder censuur werd gesteld. ZPC-directeur Bekius meent dat het niet de taak is van een onderneming om aan buitenlandse politiek te doen. Cuba „Als bedrijf vinden wij dat wij zaken kunnen doen met alle landen waar de Nederlandse overheid normale betrekkin gen mee onderhoudtDe Ne derlandse ambassade in Chili noemt het projekt met de SNA volgens Bekius een „goe de zaak Hij wijst er op dat de ZPC zaken doet in een groot aantal landen. In Zuid- Amerika ondermeer met Ar gentinië en Brazilië, maar ook Cuba ..Je hoort echter geen bezwaren tegen bedenkelijke communistische regimes'al dus de heer Bekius. Andere landen waarmee ZPC zaken doet zijn Tsjechoslowakije, Hongarije. Algiers en Zuid-Je- men. Wat voor de ZPC ln het Chileense geval van belang is, zijn de statuten van SNA. „Daar staat in" aldus Bekius. „dat het een landbouworgani satie is die als doel heeft wel vaart te scheppen voor land bouw en boeren. Maar ik heb hun ledenlijst niet". Bekius voert aan dat ook andere be drijven zaken met Chili doen en hij wijst erop dat de leden vergadering van ZPC una niem akkoord is gegaan met de SNA-samenwerking ..Ik heb ook gesproken met het Friese CBTB-bcstuur dat be grip toonde," zegt Bekius. Verder beroept de ZPC-direc teur zich op Provinciale Sta ten van Friesland Een PvdA- motie tegen de ZPC actie in' Chili, werd weggestemd met de stemmen van VVD, CDA en één D'66-er. Alleen de PvdA en een andere D'66-er waren voor, aldus Bekius.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1978 | | pagina 3