IKON's bedankje voor de
zilveren Nipkow-schijf
itiüaogids
Ook in Oost-Europa popmuziek op niveau
f 30,-
Studiedag met regisseurs Wiseman en Joffe
v#'
nu handiger
dan ooit
overzichtelijk en.,
veruit het GOEDKOOPST
tot 1 januari 1980
Boeken rondom
de eeuwwisseling
Nieuwe
boeken
Symfonische hard-rock favoriet
Onderscheiding
voor musicus
Van Mever
Erasmusprijs
buitenlandse
Wat helpt
ai jaren
bij hoest?
TV COMMENTAAR
DINSOAG 21 NOVEMBER 1978
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET j
- \G 2
door Riet Diemer
AMSTERDAM Er zijn van die kinderen die de aardige
eigenschap hebben dat ze als ze jarig zijn hun spaarvarken
openbreken om zelf Iets aan de mensen uit hun omgeving te
presenteren, in plaats van alleen cadeautjes in ontvangst te
nemen. Zo n onbaatzuchtig kind is ds Wlm Koole, directeur
van IKON-televlsle. waarschijnlijk ook geweest. Aan het
begin van deze herfst mocht hij vanwege de verdienstelijke
programma's van zijn kleine omroep een zilveren plak. de
Nipkow-schijf. in ontvangst nemen
dan niet een bescheiden toelage
krijgen.
Dagen tot weken lang maakt Wise
man vanuit dezelfde Invalshoek
een bepaalde instelling filmopna
men waardoor de kijker midden in de
realiteit terechtkomt. De beelden
spreken voor zich. commentaar is
niet nodig Na de opnamen infor
meert hij bij de personen of ze toe-
ADVERTENTlE
Om iets terug te doen voor de televisie-critici die de prijs
toekenden en voor allerlei makers vén en geïnteresseerden in
televisie besloot hij zaterdag in de Amsterdamse bioscoop
Kriterion een studiedag te organiseren over nieuwe vormen Afstompen
van sociaal-kritische documentaires en filmdrama met soci
aal-politieke inhoud
Als vertegenwoordigers van beide
stromingen waren uitgenodigd de
Amerikaan Frederick Wiseman, be
kend door zijn realistische documen
taires als Welfare Meat en High-
schoor die ook in ons land zijn uitge
zonden en de Engelsman Roland Jof
fe. regisseur van de televisiefilm The
Spongers "de klaplopersi. wlnnaai
van de Prix Italia, die nog maar een
paar weken geleden veel Indruk op
Nederlandse kijkers maakte
Zaterdag werden van Wisemans film
Welfare de eerste twintig minuten
vertoond: trieste beelden van het ge
bedel van sociaal zwakken in New
York om bijstand. Je ziet een stel
een vrouw en een man die van du
uitkering niet rond kunnen komen
De vrouw vertelt dat ze epileptisch is.
Haar hand is verlamd. Haar moeder
heeft haar indertijd maar aangeraden
zichzelf van kant te maken De man
met wie ze was getrouwd is spoorloos
De jonge moedeloze, werkloze, man
die ze nu bij zich heeft blijkt haar
echte man niet te zijn Aan het loket
Jt» blijkt dat hl) eigenlijk met een
ander is getrouwd Samen trekken ze
verder in de jungle die New York
heet. De sociaal werkster weet niet
goed wat ze geloven en wat ze doen
moet Ze is verbijsterd door het hele
verhaal
Camera
Voor de lens van de observerende
cumera spelen zich dramatische tafe
relen af. waarin vogels van diverse
pluimage, negers. Indiërs, blanken,
arme oude mensen details van hun
wanordelijke leven vertollen. Ze moe
ten een zware tol betalen. Ze moeten
toegeven dat ze ipialukt zijn voor ze
bij sociale zaken aankloppen en ze
moeten ul hun kaarten op tafel leg
gen voor de beslissing valt dat ze al
stemmen met uitzending. Meestal is-
het antwoord toch al positief omdat
ze wel belangrijkere zaken aan hun
hoofd hebben op dat moment
Er zijn geen hoofdpersonen, maar er
is een hoeveelheid aan personen die
in relatie staat tot de autoriteit, de
staat, een instelling. Daarin wordt
getoond de kloof tussen de democra
tische ideologie en de praktische uit
werking die vaak zo teleurstellend is,
ondanks de goede bedoelingen. Het
motief om zo te filmen is niet zozeer
om kritiek te leveren, maar het gaat
er bij hem om te laten zien dat zowel
de welzijnswerkers als de ménsen
voor de balie slachtoffers zijn van het
systeem.
In de opnamen wordt getoond dat de
meeste welzijnswerkers helemaal
niet bureaucratisch willen doen maar
proberen de nood hoe tijdelijk ook
te lenigen. Natuurlijk zijn er uit
zonderingen als de in haar werk ver
zuurde vrouw die alleen maar het
woordje „de volgende" verbeten kan
zeggen. Maar tevens wordt getoond
hoe je kunt afstompen door het aan
horen van zoveel leed.
De 48-jarige Wiseman was docent
rechten, maar vond de uitspraken
van het hof van appèl te abstract en
te ver verwijderd van wat in zijn ogen
belangrijk was. Daarom begon hij te
filmen en al tien Jaar maakt hij docu
mentaires die hem de nodige bekend
heid hebben gegeven. Hij zegt zich
wel te interesseren voor sociale ver
anderingen. maar niet precies te we
ten wat het inhoudt. Ook gelooft hij
niet dat de invloed van film om verbe
teringen aan te brengen groot Is al is
een positieve bijdrage mogelijk.
Wat Wise man van zijn film-geheimen
kon meedelen naar aanleiding van
een spervuur van vragen uit de zaal
was, dat hij praktisch zonder voorstu
die en zonder script aan het filmen
slaat, Al filmend verslaat hij de din
gen die gebeuren. Hijzelf bedient de
camera niet. maar verzorgt het geluld,
en geeft aanwijzingen aan de camera
man. De echte regie begint pas als
tientallen kilometers film op de mon
tagetafel liggen, Hij kan dan een film
ter lengte van 40.000 meter, waarvoor
een maand is gefilmd, tien maanden
monteren. De film die overblijft telt
17.000 meter.
bel035-284333
^^■"schrijf Antwoordnr. 70
1000 RA Amsterdam
The Spongers
Op geheel andere wijze werd in het
door de Engelse regisseur Roland Jof
fe geredigeerde televisiedrame The
Spongers, dat bij ons de naam „Op
kosten van de gemeenschap" kreeg,
getoond hoe sociaal 2wakken op de
kille bureaucratie stuk kunnen lopen.
Op de IKON-studiedag werd een ge
deelte vertoond van deze film over de
vrouw, gespeeld door Christine Hard-
greaves. die door haar man in de
steek is gelaten en met vier kinderen
achterblijft. Het mongoolse dochter
tje wordt uit het tehuis waar ze zich
tussen haar leeftijdgenootjes op haar
plaats voelt overgeplaatst naar een
tehuis voor alleen demente bejaar
den. omdat dat goedkoper is voor de
gemeentekas.
De moeder doet een hopeloos gevecht
voor haar dochtertje, maar ook voor
haar hele gezin. Ze vraagt tevergeefs
meer geld van de bijstand om haar
schulden weg te werken. Haar ver-V
zoek om veertig pond loopt echter
stuk op de starre houding van de
ambtenaar. Ze ziet er geen gat meer
in. Parellel aan dit trieste gesappel
om veertig pond beijvert het jubi
leumcomité zich om het honderdvou
dige bijeen te brengen voor de jubi
leumfeesten van de Koningin
Het verhaal is geschreven in de tijd
waarin door politieke beslissingen
wordt bezuinigd op sociale uitkerin
gen. de bouw van ziekenhuizen wordt'
stopgezet enz. Het drama is niet be
doeld om kijkers een mening op te
dringen, vertelde regisseur Roland
Joffe zaterdag, maar er wordt iets
aangeboden om zelf een mening te
Frederick Wiseman
ontwikkelen. Er zullen echter kijkers
zijn die zo van hun vastgeroeste
ideeën afkomen dat de hoofdfiguren
in het spel profiteren van de gemeen
schap. Joffe: Maar we weten het ef
fect niet. Hij heeft wel een reactie
gekregen van iemand die met haar
rug naar de muur stond, maar door de
film moed kreeg om verder te gaan.
..Flims maken verandert de wereld
echter niet" ig zijn mening.
Over de manier waarop de film tot
stand is gekomen vertelde hij dat er
maar drie kopieën van scripts in om
loop waren. Aan de spelers, een paar
echte acteurs en actrices en een meer
derheid van amateurs, onder wie een
schare kinderen, werd alleen de situa
tie uitgelegd. In grt>te trekken werd
aan hen overgelaten hoe ze zouden
reageren.
Ze krijgen dus heel weinig aanwijzin
gen van regisseur Joffe. die zijn loop
baan begon als theater regisseur tot
hij een paar jaar geleden Shakespea
re vervelend ging vinden omdat dat
niet het echte leven van vandaag is.
Als televisie regisseur ging hij zich
meer bezighouden met dramapro-
dukties met sociaal-politieke inhoud.
door T. van Deel
Wim Zaal redigeert in zijn eentje de
reeks uitgaven „Rond de eeuwwisse
ling". Hij liet daarin een herdruk ver
schijnen van de weinig bekende ro
man „Babel'' van Louis Couperus, en
ook van het al helemaal onbekende
„De sluier'van L. H. A. Drabbe een
curieuze zedengeschiedenis rond een
te krappe voorhuid.
Zaal heeft een fijne neus voor wat.
min of meer. ten onrechte ongelezen
blijft. In het verleden stuitte hij on
der meer op het dagboek van de schil
der Bilders en stelde hij een anime
rend portret van de negentiende
eeuw samen: ..Vloekjes bij de thee",
met aardige vondsten. In de nieuwe
reeks mocht Cornelis Veth met enke
le destijds befaamde „Prikkel-
Idyllen"
'SI
voc
de
eft
Vis opzyii Japans
(Snijd 1 teentje knoflook. 1 ui en 2 balletjes
gember klem Vermeng dit met 1 eetlepel
suiker. 1 dl niet zoete sojasaus en 1 dl water
in platte schotel Leg in deze saus gedurende
1 2 uur 400 g in vingerdikke plakken gesne
den visfilets Bak daarna de plakken onder af
en toe keren in 3 5 minuten gaar. De saus
warm mèt de vis opdienen.
Doe meer met vis,omdat't ro lekker is.
Productschap voor Vis en Visprodukten, 'a-Gravetihnse
door Geert Klstemaker
NIJMEGEN - Wie het over
popmuziek heeft, 'denkt daar
bij meestal aan Amerikaanse
en Engelse muziek. Dat er in
Oost-Europa ook popmuziek
wordt gemaakt en van be
hoorlljke kwaliteit, is iets wat
hier nog niet is doorgedron
gen. Op initiatief van de KRO
kon men afgelopen zaterdag
avond in ..De Vereeniging" in
Nijmegen kennis maken met
vier Oost-europese groepen
en hun muziek
Popmuziek onder een communlstlseh
-- Speciaal vandaag
Dr EO brengt een programma
over Jan Kits sr. Hij is vijftig
jaar evangelist.
Ned. 1 19.35
Seksualiteit en geilnaVorming
staan centraal in Tijdsein.
Ned. 1 '20.50
De VARA vertoont de eerste
aflevering van een driedelige
tv-fllm naar Robert Ludlunis
spionageverhaal Het Rhlnr-
mann-spel
Ned. 2 20.52
Onderwerpen in VARA-Visie
zijn: de herdenking van de sterf
dag van Franco teen tv-ploeg
van de VARA is in Spanje), de
honger in de Sahellinden en de
nieuwe ahorfusvoorstellen in
ons land.
Ned. 2 22.10
In de film Jorg vertelt een .jong
stel waarom het «ich liet tatoeë
ren. Het etiket „A-aoelaal"
blijkt onjuist te zijn.
Duitsl. 2 22.00
Met chirurg dr. R. S. Hermans
praat Fon» Disrh over brand
wonden.
Hil\ 2 10.03
Spektakel bevat een gedramati
seerde documentaire over dr
schixofrenr dichter Alexander
Mar/
Hilv. 2"21.30
regime, het lijkt een paradox, maar
toch blijkt het mogelijk. Hoewel de
verschillende landen verschillende
normen hanteren- un Tajeoho-Slowa
kUe TDoeten de groepen die zich niet
vierkant achter het regime opstellen
in principe illegaal optreden, terwijl
in Polen regelmatig grote festivals
worden gehouden) zónden de organi
satoren een keus maken uit de beste
formaties uit Polen, Hongarije en de
DDR De vierde -groep Goblet' is
•eigenlijk een NedtrtjmflJie groep,
maar du belangrijkst»; man daarin,
die een flinke stempel op de muziek
drukt, is een ex-Rus
Symfonisch
De muziek die zaterdag in Nijmegen
te horen was had twee gemeenschap
pelijke kenmerken. De grote techni-
ROTTERDAM Het bestuur van de
Rotterdamse Kunststichting heeft de
..Penning van de Leuve" toegekend
aan de musicus Piet van Mever we-
Sens bijzondere en langdurige ver-
iensten van de kunstenaar
Van Mever heeft de stichting dertig
jaar geadviseerd op het gebied van de
umateur-mu2iekbeöefening. Hij was
lid van de sectie mu2lek en van de
adviescommissie solistenconcerten
van de stichting
Als componist schreef hij muziek
voor enkele Nederlandse toneelstuk
ken In du na-oorlogse jaren dirigeer
de hij het Rotterdams Philharmo-
nisch Orkest. Voorts doceerde hij op
het Utrechts Conservatorium en be
kleedde bestuursfuncties in het lan
delijk muziekleven
Piet van Mever krijgt de penning
tijdens een concert op 23 november in
Theater Zuidplein, waaraan meer
dan i*>o Rotterdamse muzikanten
meewerken
BURGEMEESTER - De heer A
Baefends is met ingang van 1 decem
ber benoemd tot burgemeester van
Thoien Baerends 41 is nu nog bur
gemeester van Middenschouwen Hij
is gereformeerd en lid van het CDA-
ARP
sche vaardigheden van de muzikan
ten. en de merkbare invloeden van de
hard-rock en dejazz-rock. Daarnaast
had het meeste werk een symfonisch
karakter
Begonnen werd met Goblet, gefor
meerd rond Konstatin Ruchadze.
Deze Russische zanger speelt pas en
kele jaren basgitaar, maar heeft daar
op al een formidabele vaardigheid
ontwikkeld. .^Goblet" speelt jazz-
rock met invloeden van de Russische
volksmuziek, waarbij ingewikkelde
maatsoorten geen enkel probleem op
leveren. maar waaraan duidelijke
harmonieën wel ontbreken
.„City" komt uit Oost-Duitsland en
klonk het meest vertrouwd in de
oren. Hard-rock zoals die enkele jaren
geleden nog van „Deep Purple" te
horen was. ..City' stond van de vier
groepen het dichtst bij de rock'n-roll,
een westerse invloed, die onder ande
re ook bleek uit hun versie van het
Beatles nummer „Oet Back", dat
overigens volledig omgewerkt en uit
gesponnen was.
Show-pakken
De Hongaarse groep „Omega" kwam
met heuse show-pakken en bracht
ook.de meest commerciële muziek,
symphonische hardrock. Uitgebreide
synthesizer partijen en behoorlijke
gitaarsolo's, gesteund door inventief
drum- en baswerk Janós Kór is de
zanger van de groep en hij bewoog
zich als Queens-Freddy Mercury over
het podium, hoewel zijn zang niet
geweldig te noemen was
Synthesizers vormen het belangrijk
ste geluid van het Pools trio „S.B.B
de populairste groep van Polen en
aldaar goed voor overvolle stadions.
Josef Skrzek verbaasde door werke
lijk iets te doen met zijn vesting van
toetseninstrumenten. Alleen begeleid
door jazzy drumspel van Jerzy Pio-
trowsfci en spaarzaam gitaarspel van
Antimos Apostolis. weet hij sfeervol
le en afwisselende muziek te maken,
die af en toe zeer sterk op de muziek
van Pink Floyd of Genesis leek Zijn
expressieve zang maakte de muziek
verrassend.
Tijdens de wisselingen van de groe
pen kon men in een ander zaaltje in
zogenaamde hearings met de zojuist,
opgetreden groepen spreken. Helaas
hielden de muzikanten -zich bij de
politieke vragen op de vlakte, zodat
het publiek zich moest beperken tot
wat onbenullige vragen, waardoor dit
overigens lofwaardige initiatief een
teleurstellend resultaat opleverde
con
libcn
li»———Jhede
Kort geleden verschene|rs ht
deeltjes. Allereerst „D«
(1914) van P H. van Mo»
roman over de Franse bi.
Hoewel minder ingrijpen!
delige romancyclus'..De
tijden", levert ook dit
maskering van een heroïs
„Pastoor Horsman"
Raëskin. een ex-priester
is volgens Zaal uniek als
weergave van een prie:
het begin van deze eeuw.
moelte waard vond hij bou
van de Vlaamse folklores.
Meyere. Uit diens oeuvrezich
novelle over Labber-de-3on(jt
de een paar korte verhal
langstelt ln vergeten s
vergeten teksten komt. al" de
diens ondekkingstochtenfeclve
bedrogen uit. Is niet all voo
merkelijk en Zaal oven
ge zijn redelijke nawoé~al
vondsten beslist niet pelar
altijd wel. (de b;
het
„Rond de eeuwwisseling
gegeven door P. N. vanPöee
Zoon Amsterdami en Sm. nu
geverij Antwerpeni. Va
ken. 260 blz, 16.90 Raëd
18.90 De Meyere. 136 t)pg(
prtlo
jlemi
AMSTERDAM A(NP> —I bet»
van de Stichting „PraeH nf
mlanum" heeft de Erasrr
toegekend aan het ZwitsP
„Neue Zürcher Zeitung" P^P1
se weekblad „Die Zeit bnstr
hard. regent van de stic|rmet
prijs (waaraan honderd I
den is verbonden) 19 seJnSLn
gend jaar in het konlnkl* ën
Amsterdam Altreiken. daa
De Neue Zürcher ZeituÉr.i.,,
prijs, omdat dit blad „tf
door zijn onafhankelijke^^
hoge journalistieke peil É/ggx
ken is geweest voor de oBPP
ningsvorming in Europan
juryrapport. Die Zeit
kroond, omdat dit weeM
gens het juryrapport inl
een democrntlsche-humi
houding in het na-oorlogé—
te helpen opbouwen dooif*"*""
en cultureel forum te zé
ruime schakering van op
4.' 'V£H1ENTIF.
Vertrouwd beeld
van broeder Jan Kits
Na het eerste huwelijksprogramma
ln Tijdsein van de EO nogal te heb
ben bekritiseerd, wilde ik ook het
tweede deel vooraf bekijken. De
kans bestaat immers dat je een ver
volg beter vind dan de start. Als dat
het geval is. maak ik er ook melding
van. Zo hoort het
De EO stond dus voor gistermiddag
m mijn agenda. Perschef Feike ter
Velde kwam 's morgens echter met
schrik tot de ontdekking dat tijdens
de ampex-opnamen bij de NOS
geen video-band had meegedraaid.
Aangezien op korte termijn geen
technische faciliteiten te krijgen
waren om het euvel nog te herstel
len. viel er vooraf niets te bekijken.
Ik vermeld dit incidentje in de hoop
dat vanavond niemand zegt: „Nu
het tweede deel beter is. hoor je
hem niet." De goede wil was aanwe
zig. Die werd prompi beloond, want
aan de Oude Amersfoortse weg in
Hilversum lag wel een video-opna
me van het EO-programma over
broeder Jan Kits Uit on2e krant
weet U inmiddels dat hij vijftig jaar
evangelist is.
De keren dat de jubilaris in EO-
ultzendingen op mijn scherm
kwam. sprak hij me niet zo aan.
Dan constateerde ik dat wij op ver
schillende golflengten dachten en
spraken Een vluchtige persoonlijke
ontmoeting vermocht daaraan
niets te veranderen. Dat de werke-
door Ton Hydra
lijkheid desondanks anders kan
blijken te zijn. heb ik al vaker
beleefd.
Ik leerde ervan dat de constatering
nooit definitief kan zijn.
Zoals broeder Kits in het vanavond
uit te zenden programma op mij
overkomt, herken ik veel meer au
thentieke aspekten van christelijk
leven, waaraan mijn jeugdherinne
ring parallel lopen. Het letterlijk op
de knieën gaan voor het avondge
bed was thuis een vertrouwd beeld.
En ik vermoed dat broeder Kits
aardig wat overeenkomsten ver
toond met mijn grootvader. Ook
straatprediker bij een draagorgel-
tje Ook niet zo dogmatisch, bij
tijden net zo driftig en rechtlijnig,
maar eveneens meer levend vanuit
de verlossing en dankbaarheid.
Broeder Kits zegt vanavond dat
vaak te lang wordt stil gestaan bij 's
mensen ellende, terwijl het gaat om
de verlossing
Dat ik nu een veeUijdiger indruk
heb van de jubilerende evangelist is
voor een niet gering deel te danken
aan de samenstellers van het pro
gramma Onder leiding van Leo
Slingerland hebben zij een bewogert
leven geplaatst tegen het decor van
de tijd. Nagespeeld, ontleend aan
archieven 'waaronder Britse oor-
Stephen Collins als David Spaul-
ding
logsdocumentatiei of in werkelijk
heid door Harry König gefilmd op
historische plaatsen
Kijkers van vooroorlogse genera
ties zullen in dit programma het
meest herkennen Herinneringen
aan slechte sociale omstandighe
den. aan de opwekking die er uit
ging van de Maranatha-conferen-
ties. aan mannen als evangelist Jo
hannes de Heer (die even in beeld
komt) en vervolgens aan oorlog en
verzet.
Tegen deze achtergrond bespiegelt
Jan Kits zijn eigen leven, dat niet
zonder dramatische gebeurtenissen
is verlopen. Het verhaal wordt even
wel nergens theatraal of sentimen
teel. Het zal hem af en toe wel
moeite hebben gekost om niet een
preek toon te hanteren, maar die
discipline heeft tot resultaat dat
met dit programma de mens Kits
aan geloofwaardigheid heeft ge
wonnen.
Een aaneenschakeling van onge
loofwaardigheid vind ik de film Het
Rhinemann Spel. waarvan de Vara
vanavond de eerste aflevering uit
zendt. Waar een spionageverhaal
van bestseller-schrijver Robert
Ludium Ï6 dit een typisch Ameri
kaans produkt. Dat betekent de be
kende onvolledige kijk op het oor
logsgebeuren in Europa. Zeg maar
miskleuring om het produkt ge
schikt te maken als voer voor de
massa. Op gezette tijden krijgen de
toch al niet geloofwaardige scènes
sex injecties. Je kunt er het horloge
op gelijtezetten Dat dit ba2aar-spul
wordt aangekocht door een omroep
die ernst zegt te maken met de
eigen identiteit, is mij een raadsel.
Ze zouden aan de Hilversumse Heu
vellaan eens wat minder moeten
vergaderen. Komt er tijd vrij om uit
te zien naar betere series.
Burgemeesters Per
zijn drie burgemeesters
heer F. Niemeijer wordt
ter van Staphorst; hij is i
1972 burgemeester van
secretaris van die gemee
jaar. gereformeerd en
Drs B. Vries uit Midde
burgemeester van Worki
Vries <36; is referendai
provinciale griffie van Z»
hervormd en CDA <C!"
A. O. den Hartog uit Doi
burgemeester van Geei
De heer Den Hartog (55):
bestuurder van dc ii
NVV en lid van de Dord;
raad. Hij is hervormd e
PvdA
Onderscheiding Prof»
van Loghem. wetenschaj
teur van het centraal
van de bloedtransfusiedl
Nederlandse Rode Kruil
genheid van zijn peni
noemd tot ridder in de
Nederlandse Leeuw. Mil
Jaar van volksgezondhel
hygiene reikte hem de bf
scheiding behorende ver
Prof. Van Loghem was ai
orde van oranje-nassau.
Loghem i6 mede-oprichl
voorzitter van de in 196-
vereniging voor immui
1964 tot 1969 was hij vo
het Nederlandse Kankei
Ambassadeur De bei
verwachten van H. C.
buitengewoon en gevoL
bassaduur in Bern (Zwli
is nu ambassadeur in
Beiroet zal benoemd wc
Croln. die daarnaast ooi
sadeur zal fungeren voo
Jordanië
>1
