Heeft de maatschappij iets aan theologie?
Kritiek op eenzijdigheid Zending in Nederland'
Rijken kochten met bisschop
El Salvador kat in de zak
Dankbaarheid voor psalmzang door heel de gemeente
ai
Trouw
Kuitert opnieuw contra Christenen voor het Socialisme
VAN DA
VOORBIJGA!*
Nieuwe berijir
in Zuid-Afrik;
WOENSDAG 15 NOVEMBER 1978
TROUW/KWARTET
door Hans Reinders
Onder auspiciën van de studenten
vereniging van de theologische fa
culteit van de Vrije Universiteit te
Amsterdam heeft de afgelopen
week een tweedaags congres plaats
gevonden over de verhouding tus
sen theologie en maatschappij. Op
de lijst van sprekers prijkten p a. de
namen van prof. dr H. M. Kuiterten
van drs D. Boer, de laatste als spre
ker namens de beweging Christe
nen voor het Socialisme (CvS). Wie
zich de frontale aanvaring van Kui
tert met leden van deze beweging in
Trouw in de afgelopen weken herin
nert, begrijpt dat er met belangstel
ling naar deze volgende confronta
tie werd uitgezien. Maar er was
meer. De tweede congresdag werd
geheel in beslag genomen door een
aantal lezingen en discussies over
en naar aanleiding van feministi
sche theologie.
De keuze van het thema werd In eerste
instantie bepaald door het feit. dat studen
ten de inhoud van de theologie en van hun
studie maar moeizaam in verband kunnen
brengen met hun ervaringen in de maat
schappij. Een aantal jaren geleden is er
tegen een soortgelijke achtergrond een bre
de discussie gevoerd die zich toespitste op de
vraag wat theologie nu eigenlijk is. In verge
lijking daarmee gaat het in de huidige dis
cussie veel meer om de vraag voor wie theo
logie nu eigenlijk is.
In tweede Instantie werd het thema ook
aangereikt door ontwikkelingen binnen de
theologie van de laatste tijd: black theology,
bevrijdingstheologieén uit Latijs-Amerika
en Zuid-Afrika, Kritische theologie en. van
Jongere datum, feministische theologie. Al
deze theologieën hebben een belangrijk as-
'pect gemeen nl. dat hun inzet bewust be
paald wordt door de maatschappelijke om-
.sUndigheden waarbinnen ze ontstaan.
Voor wie?
De vraag ..voor wie is theologie?" stamt dan
ook niet uit de koker van kritische studer. FeminiStlSCh
ten. maar vormt het brandpunt van een
theologisch denken waarin opnieuw grote
ernst wordt gemaakt met de godsdiensckri-
tiek van marxistische signatuur. Deze kri
tiek komt hier op neer. dat godsdienst naast
positieve eigenschappen ook een hele nega
tieve eigenschap heeft nl. dat ze zich leent
voor de rechtvaardiging van onrechtvaardi
ge maatschappelijke verhoudingen.
Voor de positieve eigenschappen heeft Marx
en hebben vele marxisten na hem nooit zo'n
oog gehad en dat ergert velen, van ons tot op
de dag van vandaag buitengewoon. Daar
wordt ondertussen de juistheid van hun
waarneming niet minder om. De theologieën
die deze kritiek serieus nemen, kiezen daar
om hun uitgangspunt in een maatschappelij
ke oriëtatie: welke verhoudingen worden er
door ons geloof mede in stand gehouden,
wiens positie wordt er mede door ons geloof
gerechtvaardigd, wat brengt ons geloof in
het leven van mensen teweeg?
Gemeente
In de discussie gaat het vooralsnog niet om
de directe beantwoording van de vraag: voor
wie is theologie?, maar om eerdere vragen
die betrekking hebben op de voorwaarden
waaronder de relatie tussen theologie en
maatschappij tot stand komt: in hoeverre
kan/moet de theologie afstand tot de maat
schappij (direct: tot de gemeente) bewaren?
Nog wat aangescherpt: in hoeverre moet
theologie iets in de maatschappij teweeg
brengen om goede theologie te zijn?
Een nogal nauwe relatie in deze zin werd
door drs N. A. Schuman bepleit. Voorop
staat de gedachte dat de theologie verbon
den moet zijn met de gemeente. De gemeen
te als een plaats waar alle vragen die mensen
in de maatschappij tegenkomen, in verband
worden gebracht met het geloof. Die vragen
zijn de vragen voor de theologie. De gemeen
te is het subject van de theologie. Zonder de
gemeente heeft de theologie geen reden van
bestaan, daarom heeft de gemeente het goed
recht de theologie naar zich toe te trekken.
Dat wil niet zeggen dat de theologie in de
gemeente opgaat: ze heeft haar eigen metho
den en ze blijft kritisch ten opzichte van de
gemeente.
Mijn vraag is of het spreken over de gemeen
te in het algemeen niet misleidend is. Stakt
de gemiddelde gemeente midden in de maat
schappij? Worden daar de noden en vragen
uit de maatschappij allemaal aangedragen?
Gaat het 8chuman om de gemeente of om
een bepaald type gemeente (b.v. basisge
meente)?
zijn inzet'ligt bij het theologiebegrip. Hoe
ziet dat eruit? Theologie is een wetenschap
die aan dezelfde wetten onderworpen is als
iedere andere wetenschap. De kennis waar
het in de theologie om gaat. geloofskennis, is
niet van een andere aard dan kennis door
andere wetenschappen verkregen. De theo
logie kan. wanneer zij hieraan voldoet, haar
taak volbrengen om naar buiten toe. voor
het front van wetenschap en cultuur, verant
woording af te leggen van geloofsuitspraken.
Voorwaarde hiervoor is dat de theologie de
criteria voor die verantwoording niet aan het
geloof ontleent.
Dit betekent voor theologie en geloof, dat
beide een eigen terrein hebben waarop ze
hun beslag krijgen: de één binnen de weten
schappen, het ander binnen de gemeente,
indirect: binnen de maatschappij. In ant
woord op de gestelde vraag betekent dat
voor de relatie theologie-maatschappij: the
ologie hoeft niets teweeg te brengen in de
maatschappij om goede theologie te zijn, dat
doet het geloof van de gemeente.
De vraag doet zich voor, of er niet principieel
een moment is, waarop theologie en geloof
samenvallen, waardoor de theologie ook
die van Kuitert de criteria voor verant
woording van geloof toch gedeeltelijk aan
zichzelf ontleent. Staat de theologie niet
altijd tussen haakjes binnen het geloof, in
plaats van andersom?
afgewezen. Binnen de marxistische denkwij
ze kom je met je mens-zijn niet uit, aldus
Kuitert. Er is sprake van reductie van de
werkelijkheid, er is ook nog zoiets als lijden,
dood en schuld. Hier ligt zijns inziens de
eigen inhoud van christelijk geloof die elders
niet te vinden is nl. de boodschap van verlos
sing en verzoening.
De CvS worden hoogst argwanend als ze dit
horen. Niet zozeer omdat ze de typering van
christelijk geloof onjuist vinden, maar om
dat ze eerst willen weten wat dit geloof in de
praktijk van christenen betekent. De belij
denis van zonde en schuld is een onding
wanneer ze op de verkeerde manier gebruikt
wordt. De arbeiders zijn in kerk en gemeente
door christelijke bazen onder de duim ge
houden met een beroep op zonde, onvol
maaktheid e.d. De bijbel daarentegen laat
zien dat er een optimistisch geloof is t.a.v. de
uiteindelijke zege van vrede en recht voor de
verdrukten. Het is op dit punt dan ook nog
maar de vraag of het marxistische mens
beeld zoveel onbijbelser is dan het calvinisti
sche.
Horigheid
Strijdpunt
Langs dezelfde weg wordt het vraagstuk van
de relatie theologie-maatschappij doordacht
binnen de feministische theologie. Uitgangs
punt zijn de ervaringen die vrouwen opdoen
met theologie en geloof in de universiteit en
de gemeente. Zeker wat de gemeente betreft
zijn die ervaringen niet beter dan elders in de
maatschappij, eerder is het tegendeel waar.
Want om de een of andere reden slaagt veel
christelijk geloof er goed in om vrouwen aan
hun traditioneel rolpatroon vast te binden.
Voor wie van het goed recht van deze inzet
niet overtuigd is, ware het nuttig geweest het
relaas van Lydeke Vroom-de Geus'aan te
horen over haar ervaringen als lid van de
hervormde synode.
Feministes verzetten zich tegen de stelsel
matige verwisseling van hun identiteit met
hun rol als vrouw. Waar deze verwisseling
binnen de theologie en in de gemeente dan
ook nog met geloof (lees: bijbel) gerechtvaar
digd wordt, daar komt feministische theolo
gie in het geweer. Feministische theologie is
daarom vooral theologie die godsdienstkri
tiek bedrijft in de hierboven genoemde bete
kenis. Daarbij rijst wel de vraag of er alleen
maar sprake is van een negatieve functie van
theologie binnen de feministische beweging.
Kuitert
Prof. Kuitert begint zijn verhaal niet in de
maatschappij en niet in de gemeente, maar
Een andere voorwaarde waaronder de relatie
theologie-maatschappij tot stand komt be
treft de manier waarop we naar de maat
schappij kijken. Hier ligt het grote strijd
punt over het marxisme tussen Kuitert en de
CvS. zoals Dick Boer: Is het juist dat de
theologie moeilijk buiten het marxisme kan
voor een dergelijke analyse van de maat
schappij als strijdtoneel van arbeid en kapi
taal, onderdrukten en onderdrukkers? Vol
gens Kuitert is dit horigheid aan het marxis
me. De kritiek treft m.i. terecht de stelligheid
waarmee de verbinding en theologie gepo
neerd wordt. Het gaat hierbij vooral om
marxistische economische theorieën en niet
zozeer om Marx als filosoof. De indruk be
staat dat de CvS-beweging in deze te veel
steunt op de analyse van het Latijns-Ameri
kaanse kapitalisme door hun geestverwan-'
ten aldaar; een kapitalisme dat veel dichter
staat bij de beschrijving van Marx dan onze
vorm van kapitalisme. Bij alle verschijnse
len van desintegratie is de structuur van
onze economie nog wel zo samenhangend
dat met de onderscheiding onderdrukkers en
onderdrukten de werkelijkheid niet afdoen
de gekenschetst is.
Mensbeeld
Naast kritiek op de economische theorieën
wordt ook de marxistische visie op de mens
Zonder op zijn kritiek op het marxisme al te
veel te willen afdoen, dient toch de vraag
gesteld: Wat staat bij Kuitert tegenover de
horigheid aan het marxisme?
Als het er in de theologie om gaat dat we van
ons geloof verantwoording afleggen voor het
front van wetenschap en cultuur, dan wordt
juist dit theologie-begrip ernstig getroffen
door Kuiterts eigen typering van christelijk
geloof: Waarom, als we ernstiger moeten
rekenen met de onvolmaaktheid, de voorlo
pigheid, met de gebrokefiheid van onze we
reld, waarom zouden wetenschap en cultuur
daarvan ontheven zijn? Vanwaar dit vertrou
wen in deze moderne „Geest der Eeuw?".
Het heeft er alle schijn van dat de horigheid
aan het marxisme ingeruild wordt voor ho
righeid aan wetenschap en cultuur, hetgeen
overigens geen lood om oud ijzer is.
De ontwerpen van theologie die direct inzet
ten bij de gemeente, in de maatschappij (b.v.
feministische theologie) lossen het dilemma
niet op, maar springen er uit. De voorvragen
worden overgeslagen. Dat draagt onherroe
pelijk het gevaar in zich dat er wordt afge
dongen op de wetenschappelijke verant
woording van dergelijke theologieën. Het
brengt echter ook het onbetwistbare voor
deel met zich mee, dat de theologie meer
vrucht draagt dan op dit moment het geval
lijkt. Hoe dit verder ook zij, er wordt in dit
denken ov^r theologie gewerkt met een
waarheidsbegrip dat in een oude traditie
staat, de Joodse: Waar is, wat zichzelf in het
leven als waar bewijst.
Hans Reinders is student in de theologie
aan de Vrije Universiteit te Amsterdam.
OUDEWATER Het is misleidend
te beweren dat alle kwaad in de we
reld valt te herleiden tot verkeerde
structuren. Sociale actie kan dan ook
niet gelijk worden gesteld met evan
gelisatie. en politieke bevrijding niet
met het heil in Christus waarover de
bijbel spreekt.
Dit staat in een brochure van een
interkerkelijke appèl-groep, die op
roept tot bezinning op zending en
evangelisatie in deze tijd. Aanleiding
is het oecumenisch rapport „Zending
in Nederland", dat volgende week in
een gezamenlijke gereformeerde-her
vorm de synode behandeld zal wor
den. De brochure is samengesteld
door voornamelijk mensen uit de ge
reformeerde bond in de hervormde
kerk. Een kritische analyse van het
rapport ..Zending in Nederland" werd
al eerder gepubliceerd in een speciaal
nummer van „Schakels", het blad
van de IZB (hervormde bond voor
inwendige zending op gereformeerde
grondslag). Het nummer is aangebo
den aan de synodeleden, die op 22 en
23 november over zending in Neder
land zullen praten.
De brochure heeft echter een bredere
opzet. Mensen uit verschillende pro
testantse kerken en groepen hebben
hun instemming betuigd met de bro
chure. die als titel kreeg: ..Een appèl
15 stellingen over zending". Zo
staan er ook mensen achter uit de
gereformeerde kerken, de Lutherse
kerk. de baptisten gemeenten, de
confessionele vereniging in de her
vormde kerk en de evangelische zen
dingsalliantie (EZA). De samenstel
lers van de brochure menen, dat het
rapport en het bijbehorende materi
aal bij het project eenzijdig zijn om
dat alle nadruk valt op de noodzaak
de maatschappij te analyseren alvo
rens te komen tot zending in Neder
land. Bovendien is de wijze waarop
de maatschappij geanalyseerd wordt
volgens de appel-groep eenzijdig. Het
zijn met name deze uitgangspunten,
die de groep verontrusten.
De groep vraagt aandacht voor het
werk van de Heilige Geest, omdat
alleen deze vólgens haar bij machte is
het toenemende ongeloof te doorbre
ken. Het appèl, dat aan alle Neder
landse predikanten is gestuurd, is be
doeld om onder christenen een be
wustwordingsproces op gang te bren
gen met betrekking tot zending en
evangelisatie. In de brochure wordt
persoonlijke vernieuwing van de
mens gesteld vóór maatschappelijke
vernieuwing. De christen is wel dege
lijk verantwoordelijk voor het beheer
van de natuur en voor het welzijn van
individu en samenleving, aldus de
groep, maar langs die weg kan niet
het koninkrijk Gods op aarde worden
gebouwd, omdat dit koninkrijk van
een andere aard en herkomst is. Ten
slotte wijst de groep het hedendaagse
spreken over universele verzóening af
als onbijbels.
waarin opgenomen: Oe Rotter
dammer. met Oordts Dagblad,
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidse Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tammmga
Directeur mg O Postma
HOOFDKANTOOR
Postbus 869
1000 AW Amsterdam
W«autstrMi 131
Amsterdam
tel 020-913456
iele» 13006
Postgiro 66 00 00
Bank Ned Credietban*
Rekenmgnr 23 00 12 574
Gemeentegiro Amsterdam
XII000
REGIO ROTTERDAM/DORDRECHT
Postbus 948
3000 AX Rotterdam
lei OiO-tt5588 (redact* en
abonnementen)
te' 010-115700 (advertenties)
Westbiaak 4
Rotterdam
REGIO OEN HAAG/IEIOEN
2501 CC Den Haag
tel 070-469445
Parkstraat 22
Den Haag
REGIO NOORD/OOST-NEDERLAND
(uisluitend adm.mstratie)
Postbus 3
8000 AA ZwoMe
tel 05200-17030
Abonnementsprijzen:
Per maand 15.47
Per kwataai 46 40
Periaar t 183.40
Mverteneetaneren oo aanvraag
Teteton-sche abonnementenopd'acWen
(zie adressen boven)
Opgave familieberichten 9-19 30 van
maandag t/m vnfdag Op zondag van 18-
20 uur te>ef 020-913456
Opgave m.m-adverteni*s tel
020-936868 ot sehnttet'jk aan Mm.-Ad»
a'de'ing postbus 433
1000 AK AMSTERDAM
Adres»nzigmgen wtskirtend
aan onze Amsterdamse adressen
UTRECHT „Wat zal dat
een vreugde hebben gegeven,
dat ln de kerken hier te lande
na de grote Reformatie, nu
vier eeuwen geleden, de ge
meente zelf de lof Gods en het
gebed mochten uitzingen tij
dens de eredienst", aldus ds.
R. Houwen uit Spakenburg in
de Domkerk van Utrecht tij
dens de druk bezochte her
denkingssamenkomst „Vier
Eeuwen Psalmzang", die ge
organiseerd was door het lan
delijk verband van gerefor
meerde korenkorpsen en
musici.
Ds. Houwen legde er vooral de na
druk op. dat het aan de reformatoren
Calvijn en Luther Is te danken, dat ln
de kerken der ReformaUe de gemeen
tezang kon opbloeien. Was er voor
dien slechts sprake van priester-,
mannen- en knapenzang omdat de
vrouwen moesten zwijgen, door en na
de Reformatie kwam er gelukkig de
zang der gehele gemeente, niet langer
toevertrouwd aan een mannen- en
knapenkoor, maar waaraan jong en
oud. man en vrouw ln de kerk konden
deelnemen, wijl er geen sprake meer
was van enige tussenpersoon in gees
telijkheid bij de lofzang der ge
meente.
De heer Jan Zwart uit Gouda, die de
samenzang leidde, sprak tevens een
kort woord over „Om het behoud van
de psalmzang". Daarin waarschuwde
hij o.m. tegen musicologisch wanbe
grip en verkeerde tendensen in de
organistenopleiding, waardoor het
begrip van de Psalmzarig, het „zingen
op hele en halve noteri" allengs te
niet zal gaan. Hij betreurde het dat in
het land van Sweelinck, diens vocale
muziek na het overlijden in 1948 van
de musicoloog dr. Max Seiffert in
gehalveerde notenwaarden wordt uit
gegeven, terwijl in het land van Cal
vijn, in Zwitserland deze muziek in
het oorspronkelijke notenbeeld
wordt gepubliceerd.
De heer Zwart drong er op aan, dat de
huidige organisten-generatie wil luis
teren naar de aanwijzingen van Pier
re Vallette, de voorzanger te Genève
in Calvijns tijd, om de psalmen in het
juiste tempo met het historisch ver
antwoorde maatbegrip uit te voeren.
Dan worden aldus de heer Zwart
de psalmmelodieën niet haastig beje
gend als verkleinde, olijke volksmelo
dietjes. maar waardig en voornaam
als draagsters van het berijmde en te
zingen Woord van God.
Charles J. de Wolff begeleidde niet
alleen de psalmzang, maar vertolkte
ook orgelcomposities van Cornells de
Wolf, Jan Zwart en Mendelssohn,
waarbij hij volop gelegenheid hadhet
prachtige Batzorgel te laten horen.
door Koos Koster
GUERNAVACA „Het prestige van de kerk bestaat niet in
hartelijke betrekkingen met de staat, maar in het verbond
met de armen. Kerk en staat moeten beide het volk dienden,
maar de staat in El Salvador onderdrukt-de mensen."
Dit zegt Oscar Romero, de moedige
aartsbisschop van San Salvador, de
hoofdstad van het overbevolkte El
Salvador, waar 4,5 miljoen inwoners
op 21.000 km' moeten wonen, terwijl
het economisch groeipercentage
(4,5**) nauwelijks de bevolkingsaan
was (3.7%) kan bijbenen.
Ondertussen laat hij een foto zien uit
de morgenkrant waarop de pauselij
ke nuntius, de vroegere aartsbis
schop van San Salvador en de huidi
ge president Carlos Humberto Rome
ro elkaar hartelijk op de Schouder
kloppen. Men had mij ook voor deze
mis ter nagedachtenis van de overle
den paus uitgenodigd, vertelt de
aartsbisschop. Ik heb de nuntius er
op gewezen dat wij de gelovigen zand
in de ogen strooien als in de kranten
het beeld verschijnt van een kerk die
nauw met de staat samenwerkt, ver
volgt Romero.
Rijken
Toen op 22 februari 1977 Romero tot
aartsbisschop gewijd werd. haalden
het nationale ondernemersverbond
Anep en de grootgrondbezittersorga-
nisatie Faro opgelucht adem in deze
explosieve Midden Amerikaanse
dwergstaat. Ze dachten in. hem de
ideale man gevonden te hebben, die
rebelse priesters tot de orde zou roe
pen en de gelovigen een theologie van
de berusting zou bijbrengen. Vóór z'n
benoeming tot aartsbisschip stond
Romero immers bekend als een con
servatieve kerkvorst, die de kerk van
binnen uit wilde vernieuwen, zonder
zich met de politiek te bemoeien.
Romero zelf over z'n verleden: „Vreo-
ger probeerde ik de liefde voor de
armen te combineren met een harte
lijke verstandhouding met de rijken.
Nu zie ik in dat dat niet gaat. Het
christelijk geloof is fundamenteel een
keuze voor de armen." Een rechtse
terreurbende, de Witte Oorlogseen
heid (UGB) vermoordde op 21 maart
een van de priesters uit het diocees
van de aartsbisschop. Rutuli Grande.
Door die aanslag vielen Romero voor
goed de schellen van de ogen. Sinds
die tijd groeiden diens zondagmor
genmissen van 8-9 uur uitgezonden
in het hele land door het enige katho
lieke radiostation in El Salvador
uit tot een publieke manifestatie van
afkeer van de misdaden van het mili
taire bewind van zijn naamgenoot
Romero.
Twee tot 3000 gelovigen vullen de
katedraal van San Salvador of staan
op de trappen van de kerk gespannen
te luisteren naar de preek van de
aartsbisschop. Op de zondag dat ik
de mis bijwoonde, zat er op een van
de voorste rijen een man met een
wapen in z'n hemd, gereed om op de
bisschop te schieten. De ordedienst
in de kathedraal zorgde via een per
fect bewakingssyteem ervoor dat de
man voldoende afgeschermd werd,
zodat hij z' plan niet kon uitvoeren.
Na de preek gaf de aartsbisschop
Romero commentaar op de gebeurte
nissen uit de afgelopen week. Hij
klaagde de verdwijning van onschul
dige Salvadorenen, midden op klaar
lichte dag aan. Een andere maal las
hij voor uit een brief van een school
klas uit de buurt van de hoofdstad.
De leerlingen vroegen z'n hulp bij het
opsporen van de verblijfplaats van
hun onderwijzer, die door de politie
meegenomen was. Als hij uitgespro
ken is en de zegen uitgedeeld heeft,
wandelt Romero onder stormachtig
applaus naar de uitgang van de kerk.
De gelovigen omringen hem aan alle
kanten en feliciteren hem of stoppen
hem brieven met een verzoekschrift
in de hand. Buitén staan soldaten
met getrokken geweren de publieke
orde te handhaven.
Martelaren
Als Je de verhalen van priesters en
nonnen hoort over de kerkvervolging
vooral op het platteland van El
Salvador, schieten je de dagen van
Nero te binnen en de vervolging van
de eerste christenen in Rome. Katho
lieken worden met de dood bedreigd
als ze naar bijeenkomsten van de
christelijke basisgroepen op de dor
pen gaan. Het bezit van een bijbel is
levensgevaarlijk terwijl een foto van
de vermootde priester Rutulio of een
exemplaar van het kerkblad Oriënta
tie voldoende is om gearresteetd te
worden. Subversieve lectuur, zegt de
terreurpolitie op het platteland, met
de veelzeggende naam Orden. Veel
vergaderingen van christenen moe
ten in het geheim plaatsvindén. De
term „Katakombenkerk" vindt aarts
bisschop Romero niet overdreven. Of
komt martelarenkerk dichter bij de
waarheid? Twee vermoorde priesters,
bijna twintig uitgewezen of verban
nen, verschillende priesters gevan
gengenomen en een indrukwekkende
lijst van katholieke boeren, martela
ren in de strijd voor sociale gerechtig
heid. De landadel, de bankiers en veel
ondernemers in El Salvador vergeven
het de aartsbisschop niet, dat hun
vroegere „beschermeling" de kant
van de armen gekozen heeft. Daar
voor hebben we Je niet aangesteld,
was hun algemene reactie toen Ro
mero uit protest tegen de moord op
Rutulio Grande alls zondagmissen in
zijn diocese opschortte.
Het is niet meer de gedweeë kerk, die
de rol van de dienstmaagd van de
machtigen vervult, zegt Romero
overtuigd. Daarom zijn de riJRen
kwaad. Om de veertien dagen ver-
ze pa
GENADE DER TRANEN^0
tan v£
Uitde„bronvanJuda",e€j
verzameling sagen, legend|V
verhalen, bijeen gebracht ul&iZ€
Bin Gorion haalde ik dit kfeersv
gesprek op. „Rabbi Akiba
weende terwijl het sabbat^ Van 1
Zijn leerlingen zeiden: He« nister
ons geleerd: Jullie moeten^ dat h
sabbatdag een dag van vri o-itiek
noemen (Jesaja 58,13). Aki «r ten
antwoord: Dat is mijn vret n ons
kan wenen". In de oude kei
ze die vreemde uitdrukkinigmhoo
der tranen, de „gratia lacri^n Thi
Ook dit verhaal, afkornstii en wa
kring der vromen, kent die stel)
merkwaardige wending. E%i,daar
iets of er wordt iets gezegd n van
doet stilstaan en nadenkei Maar
precies de bedoeling. Tranjeuinigi
een teken van genade zijn ter het
de mens tot vreugde strekl or zijr
iemand die weent is er iets m Bes
Een spanning die hem in hjjlj hef
bracht heeft een uitweg ge het of
kramp is eraf. Wij zeggen deppen
tegen elkaar: Huil nou mai irstron
zal je goed doen. Dat is natfogheid
geen taal in tijden waarin
van flinkheid en stoerheid jlwpr
doet. Tranen zijn dan een J1 lcl
de zwakken. Sterke mann«l het F
vrouwen weten zich te beh van ti
Onze tijd is zo'n tijd niet, nfcrden
moeten wel oppassen dat tjniet If
weer heengaat. Er zijn aanban de
dat we in de strijd om het
weer harder worden en on
zich verstrakken. We voelei
in het nauw gebracht en daii
gevochten worden. Ik ben Ijle rest
met hen die vinden dat je h
jezelf mag opkomen en datjs, die
altijd in een hoek behoeft tfljn: d<
drukken. Dat is juist. Ookdniljoe:
vergeten worden. Maar datiet opi
voor je zelf kan aan de andfek vai
een collectieve hardheid orjdaalt.
Henriette Holst sprak in h*mJ
gedichten van „de zachte k
Daar horen de tranen bij. E
hoort de vreugde bij als ze
doorbreken. Als er vrede d<
Ik ben niet „die ik ben", ik f taxiv
niet te zijn „die ik ben", wajs in h
ben" is vaak niet anders daterhar
opgeschroefd beeld van wa| gewc
dat anderen van mij verwaftoeten
van wat ik zelf denk zo nodi aant
moeten laten zien. Het hoedden,
niet. Ik mag mezelf zijn, welaagd
mezelf, in al m'n falen en tei vert
tranen. In ieder geval voor iebruil
aangezicht van Hem die „afcrden
van hun ogen zal afwissen"i
ook voor de ogen van hen djgedei
omgeven en gegeven zijn. jn ta>
bre
Beroepingswerk^ltl
NED. HERV. KERK |t (l
Beroepen te Ridderkerk
ningen: E. F. Vergunst te
nis; te Woudenberg: J.
rij te Zetten en Andelst;
J. den Hoed te SUedrechf
Aangenomen naar
Veldman, kand. te
naar Hallum: L. Schokke
Utrecht, die bedankte voofrr tje
haar. de
Beroepbaar: J. Plante, Hrc*t v
gerstraat 16, Utrecht; C.
Nicolaas Grijpstraat 6,
(reet.).
schijnt in El Salvador het blad La
Opinion. In een oplaag van 20.000
exemplaren en gefinancierd door le-
igerkringen en het ondernemersver
bond. Het wemelt in de artikelen
met verzonnen namen ondertekend
van beschuldigingen aan het adres
van Monseigneur, zoals de Salvado-
ren hun bisschop noemen. „Idioot",
„bezetene", „fanatiekeling", „com
munist", „guerrillero" zijn vaak gebe
zigde scheldwoorden. Een bedachtza
me fabrikant, die dergelijke praktij
ken van z'n uiterst rechtse collega's
zegt af te keuren, ontkent dat bis
schop Romero een communist is. Ro
mero is een bekwame man en zeker
geen communist, antwoordt hij. In
z'n diocese heb je echlev wel extre
mistische elementen vooral onder
de Jezuïten die doör hun optreden
verdeeldheid zaaien. Op de scholen
stoken ze de leerlingen op tot gewa
pend vereet, terwijl ze de klassestrijd
prediken. Die buitenlandse ideeën
hebben we niet nodig bij ons in El
Salvador. We hebben onze eigen ge-
woonten en culturele tradities."
Koos Koster, de schrijver van dit
artikel, is onze medewerker in Zuid-
Amerika.
ing
verv
de a
verv
de,sl;>jr'
om
en ei
staat
werke
ing v
Beroepen te Groningen-
J. Jeurings te Heemse.
GEREF. KERKEN
Bedankt voor Leiden en
erop
laste
irdige
W. H. van Halsema (laatst "ing-
onair pred. te Sao Paulo,
nende te Laren.
Beroepbaar: D. Stolk, Vai
straat 61, Wolphaartsdijk^t nai
GEREF. KERK (VRIJG.)
Beroepen te Berkel en Rt
Schelling te Middelburg.
Willebrands
tdelij
le we
:nv-\
p hel
:n bli
Inig v
van
Kardinaal Willebrands blij,
ter van het Vaticaanse i
voor de eenheid van de
Dit is gisteren in goedinge
caanse kringen vernomei
wordt, dat de benoeming
kendgemaakt wordt na de
van kardinaal Willebrand
paus dezer dagen.
Schillebeeckx
Donderdag krijgt prof.dr.
beeckx van de universite
megen een eredoctoraat in
leerdheid bij gelegenheii
eeuwfeest van de univet
Montreal in Canada. Scl
ontvangt deze onderscht I:
grond van heel zijn theoh
vre, vooral zijn christoloi i
dies en zijn belangrijke bi
de theologische method»
pretatieleer."
Van
heel
n ma
ondei
te ha
hee
wille
/la o\
igevei
Ik g.
,|ng v:
zijn
vre
den
BLOEMFONTEIN (RES)
kaans sprekende gereforr
ken in Zuid-Afrika hebbenf
ne psalmberijming in gel
men. Tijdens een plechtij*
universiteit van Bloemfoii
de nieuwe berijming aange
vertegenwoordigers van
duits gereformeerde,
duitsch-hervormde en
meerde kerk
