Tante Liesbeth, een wat vage, wereldvreemde dame Dynamische dansei van Sarah Rudner Subtiele lunchpauze voorstelling Centrum s e Speelkaarten aan de wand Hetty Blok over haar televisie-creatie CCI En dan nog Scherpenzeelprijs voor Joris Ivens Uitgestelde vragen Leven en dood TV COMMENTAAR ZATERDAG 11 NOVEMBER 1978 KUNST/RADIO/TELEVISIE door Riet Diemer AMSTERDAM „Tante Liesbeth is een wat vage, wereldvreemde dame. die niet helemaal goed weet waar ze het over heeft. Vandaar dat ik het zoek in een beetje, hoe zal ik het noemen, exuberante uitmonstering. Ik moet namelijk zelf mijn kleding uitzoeken." Hetty Blok, die de overdreven en venijnige lieve-Lita-figuur in het VARA-tv-programma ..Hoe bestaat het" speelt, zet ter illustratie van genoemde weelderige toneeluitrusting een grijze krullen-pruik op het kastanjebruine korte haar en slaat een enorme blauwe boa om, waarin ze voor een groot deel verdwijnt. Voordelen van de pruik met kurke- trekkertjes-krullen die haar „adem benemende hairstylist" voor haar heeft opgezocht: hij is van nylon, licht. Je kunt hem opvouwen en in een tasje meenemen. De boa werd ge bruikt in de laatste aflevering van ..Hoe bestaat het" Op het ogenblik studeert ze een liedje in over een moeder die tegen haar zoon praat die psycholoog is gewor den. maar die zich meer met tabellen dan met mensen bezighoudt. De tekst is van Wilmink, die samen met Jan Boerstoel de liedjes schrijft. Uit zending: dinsdagavond. ..Hoe bestaat het" is een veertiendaagse program ma dat onder andere op satirische manier bepaalde misstanden en fou ten van de bureaucratie aan de kaak stelt. En de rol van tante Liesbeth is niet alleen die van een vrolijk intermezzo, zoals Ik zelf nogal naïef suggereer. ..maar is ook bedoeld om iets op een satirische manier kwijt te raken, zo als bijvoorbeeld aan het adres van staatssecretaris Haars over de Ma rokkanen in De Duif. Hetty Blok is zelf bij deze zaak be trokken geweest en dat liep uit op haar veillngmeesterschap. naast Loe Lap. verleden week zondag in De Duif, ten bate van de kerkmarokka- nen. Blijvend sou venier is het helder gekleurde naïef schilderij van de uit de Dominicaanse republiek gevluch te Adolfo Nadal Walcot. dat ze zelf kocht. „Carmiggelt was er ook. Hij had een schrift met Kronkelmanus cripten ter beschikking gesteld. Op brengst 500." Walcots Zuid-Amerikaanse havenbe drijvigheid zal eerder een ereplaats krijgen in haar huis dan de gouden platen van de „Ja zuster, nee zuster"- serie die het niet verder dan de WC hebben gebracht „Tot hilariteit van velen, maar ik vind ze niet mooi", zegt de eigenaresse van Amsterdams rijkst ingerichte tollet. De jaren waar in de Oronlngs knauwende zuster Klivia als spil van een merkwaardig samengesteld gezin ware triomfen vierde liggen helaas alweer een tijdje achter ons. Musical Toen Hetty Blok in een radiopro gramma van wat toen nog de Regio nale Omroep Noord-Oost-Nederland heette. Annie M. O. Schmidt hoorde zeggen dat er eigenlijk een musical voor haar zou moeten worden ge schreven heeft ze heel hard tegen de luidspreker geroepen', doe dat dan, maar dat kon Annie natuurlijk niet horen. Veel hangt ook af van de mo gelijkheden van een producer om een kostbare musical te financieren. Dat wil echter niet zeggen dat Hetty Blok zonder de bijdragen van Annie Schmidt de laatste jaren niets te doen heeft gehad. Twee seizoenen bij het Volkstoneel van Beppie Nooy zit ten erop, naast haar aandeel in „Hoe bestaat het". Het afgelopen seizoen was dat in „Als Je lachtdan ben je rijk", naar volksschetsen van Her man Bouber en de winter daarvoor in „Het kind van de buurvrouw", ook bewerkt door Bouber. Nu geniet ze van een rustpauze. „Ik heb het vorige jaar heel hard gewerkt, want je doet vaak niets andérs dan voor de voorstellingen reizen, naar alle hoeken van het land. Elke dag spelen werkt nadelig op mijn hu meur. Ik word er een beetje knorrig- jes van. Ik voel me niet prettig, opge jaagd. En zolang ik speel durf ik niet goed overal naar toe. Dan ben ik bang dat ik een enkel breek en 's avonds niet kan optreden. Er ontstaan fo bieën." Straks weer Volkstoneel? „Ik zou nu wel weer eens wat anders willen. Ik vind het prettig voor televisie of radio te werken. Wat ik wil is eenvoudig m'n vak op een plezierige manier uit oefenen, of dat nu toneel, cabaret of film is. Als me iets wordt gevraagd om aan mee te doen waardoor ik in enthousiasme ontsteek zal ik het niet laten. Ik wil gewoon goeie dingen doen." Literair-cabaret Dat die „goeie dingen" heus niet al tijd op het komische vlak hoeven te liggen blijkt uit de plannetjes die ze met de in Frankrijk wonende Lia Dorana heeft gemaakt toen die deze zomer bij haar logeerde om samen met haar als de tijd gunstig Is iets te doen op literair-cabaret gebied. Ze herinnert aan de gedichten die ze in haar radioprogramma Musonnet voordroeg en aan het trio ..Arabes que". de kleine cabaretgroep die ze indertijd samen met Cruys Voorberg en Cor Lemaire vormde en dat In het geheugen gegrift is gebleven van de genen die het gehoord en gezien heb ben vanwege de zorg die werd be steed aan de keuze van gedichten en volksliedjes uit alle landen, de kle ding en de manier van voordracht. Foto's komen voor de dag. zoals die bij het chanson over het buitenaartje dat zich doodongelukkig voelt als zijn geliefde zijn bult weghaalt omdat ze hem natuurlijk zonder mooier vindt. De moraal: je moet niet ie mands hebbelijkheden afpakken, want dan is hij zichzelf niet meer. Onvermijdelijk is het dat namen wor den genoemd als die van Sonneveld in wiens cabaret ze optrad. „Een fan tastische tijd: '48. Je geloofde dat de wereld zou verbeteren. Je dacht dat het nooit meer oorlog zou worden." Mijn eigen eerste „kennismaking" met Hetty Blok, was tegelijk die met Sjaan, de dienstbode van de familie Doorsnee, in de jaren vijftig. „Sjaan leefde zo echt dat niemand zich reali- Hetty Blok in de exuberante krullenpruik en boa. uitmonstering van tante Liesbeth in „Hoe bestaat heti' te Foto: Erwin Verh seerde dat daar Blok achter stond. Toen Sjaan een baby kreeg regende het eigengebreide sokjes en gewaad- jes en toen ik m'n kind kreeg regende het niks. althans van de zijde van het publiek. Woningnood Toen we na het eerste seizoen ophiel den en Wim lbo vertelde dat in ver band met het zomerreces het huis gesloten zou worden en de woning nood nog nijpender was dan nu kwamen er brieven binnen van men sen die vroegen of ze op het huis. zo niet de kat mochten passen. We on dergingen het geroerd dat de mensen dachten dat de Doorsnee's echt be stonden. Een leuke tijd, in allerlei opzicht. Ook persoonlijk." „Hoe het allemaal begonnen is? Ach dat heb ik al zo vaak verteld: als tienjarig schoolkind lag ik als bloem in een perk op de planken. Als zes tienjarige debuteerde ik op de Meis jes HBS in Arnhem in travestie als dominee in een schets uit de feestarti kelenwinkel. Er zou voor Arnhem een actrice aan mij verloren gaan. zei een leraar. Dat was ook zo. want ik stond op het punt naar Utrecht te ver huizen." Cabaretlessen Ze nam cabaretlessen. Naar de to neelschool mocht ze niet van haar ouders. Hoewel enthousiaste toneel liefhebbers, waren ze-bezorgd dat hun dochter haar brood niet zou kunnen verdienen met het onzekere beroep van actrice. Met zelfspot: „Ze wisten ook niet dat ledereen op een nieuw komisch talent zat te wachten." Zor gen om het bestaan lacht ze weg. „Hoewel ik er natuurlijk wel eens over nadenk. Maar de lieve vader Drees heeft zoveel sociale voorzienin gen getroffen dat niemand verkommeren. Ik ben daar lukklg mee. want acht jaar h i ben ik anderhalf jaar m'n ste ni§ geweest en toen heb ik voorh geld gekregen zonder ervoor ken. Ik heb altijd heel hard f Tegenwoordig hebben we een de week vrij. maar vroeger spe met kerst en Pasen en op feestdagen, behalve avondvfcjders lingen. ook nog matinees." ffS sa jke n ovei was cent Het gesprek komt weer ter* het heden. De voorstelling vi Fugain en zijn Compagnie „D ik een enorme fan van. Heer vendig. De .teksten zijn erg tijd. Als we nu de leeftijd hebben die we hadden toen Sonneveld zijn begonnen zouE" 0 vast in de richting gaan van* weeglijke en kleurige." isl he pning lie w wee con Willem Nijholt heeft donderdag de Johan Kaart-prijs ontvangen voor zijn prestaties als acteur in het alge meen en voor zijn rol in de musical Foxtrot ln het bijzonder. Volgens het jury-rapport staat Nijholt in het lich tere genre op „eenzame hoogte, om dat hij zowel acteren, dansen en zin gen tot in de perfectie beheerst". De Johan Kaart-prijs wordt jaarlijks uit- gereikt door de 8tichting ter Bevor dering van de Blijspel-Klucht-Kunst. „Moeke Keroaziehet toneelstuk van Bertolt Brecht, beter bekend on der de naam „Mutter Courage und ihre Kinder" wordt in Groningen op gevoerd door een groep amateurs. Anne Marie Prins heeft het geregis seerd, evenals „De Krietkring" (De Kaukasische Kreidekreis), dat vorig seizoen door amateurs gespeeld werd. Harm Jan Tuin heeft beide stukken in het Gronings vertaald. „Moeke Ke roazie" wordt nog vele malen in Gro ningen opgevoerd. Hr: Kien i door Eelje van Schaik drasl Ken, Er icipe- laakt bewe AMSTERDAM (ANP) De Dick Scherpenzeelprijs 1977 is toegekend aan de 80-jarige cineast Joris Ivens. Minister De Koning van ontwikke lingssamenwerking reikt de prijs maandag in Amsterdam aan de kun stenaar uit. De Scherpenzeelprijs. die de vorige minister van ontwikkelings samenwerking Pronk, in 1975 voor het eerst heeft uitgereikt, wordt toe gekend aan degene die in het afgelo pen jaar het meest heeft bijgedragen aan het toegankelijk maken van de ontwikkelingsproblematiek. De NOS heeft vorig jaar een fllmserie van Ivens over het leven ln China uitgezonden onder de titel „Hoe Joe- kong de bergen verzette." Het is voor al deze serie geweest die een belang rijke rol heeft gespeeld bij het besluit van de jury de prijs aan Ivens toe te kennen. De jury, bestaande uit prof. dr Bre- man, dr A. H. van de Heuvel, dr K. Roskam en B. van Kaam, noemde Ivens in het juryrapport de nestor en onbetwiste koploper sinds de jaren twintig in het maken van films en documentaires over volken en groe pen in ontwikkeling. De prijs bestaat uit 5000 gulden en een oorkonde. ROTTERDAM Met haar compositie „Dancing Pari lister: presenteerde de Amerikaanse choreografe en dansera aal r Rudner afgelopen donderdagavond haar Performanq semble in de Rotterdamse Schouwburg. Letterlijk en lijk een unieke voorstelling, want niet alleen ging het Y nerend nieuwe stijl en techniek van dans. Twee kaarten uit een Frans spel van Pierre Pallmier, ca. 1700. AMSTERDAM Voor miljoenen bridgers, whisters, 21-ers, klaverjassers, poker- en patience-spelers zijn speelkaarten gebruiksvoorwerpen die worden afgedankt zodra een spel vuil. kapot of incompleet is. In vroeger eeuwen lag dat wel iets anders omdat uitcaard de produktie toon niet zo groot was. Toch zijn antieke speelkaarten tamelijk zeld zaam en er zijn dan ook maar een paar verzamelaars die kans hebben gezien min of meer overzichtelijke collecties op te bouwen. Ben van hen - is Harry Kenter, die de grootste 500 spellen prlvé-collectie van ons land bezit Daaronder bevinden zich vele doublures en daarvan wordt tot 4 december- een verkoopexpositie ge houden. ..Speelkaarten van hand tot v-and" bij Antiquariaat Pieter Mef- ferdt. Willemsparkweg 37. Am sterdam. Speciaal vandaag Uitgangspunt van deze tentoonstel ling was dc speelkaart een nieuwe bestemming te geven: als wanddeco ratie. Ingelijst zijn deze kaarten pure stukjes kleurige grafiek. Er is een rijk assortiment: kaarten met toneelfigu ren en potsenmakers, vorsten, mili tairen. legendarische figuren, karika turen. topografische en satirische kaarten, goochel- en waarzeggers- kaarten. De collectie omvat het Ujdperk 1690- 1870. De tentoonstelling is dagelijks van 10.30 tot 18.00 uur en zondags vanaf 13.00 uur geopend. Speciaal morgen AMSTERDAM De toneelgroep Centrum heeft een ragfijne lunchpauze-voorstelling klaar op basis van een verhaal van R. J. Peskens (schrijversnaam van de uitgever Geert van Oor schot). Ton Vorstenbosch heeft het onder handhaving van de titel „Uitgestelde vragen" voor het toneel bewerkt. Er ln feite één grote monoloog van ge maakt met enkele tussenwerpsels van een ander. Lou Steenbergen heeft er een uitste kend decor voor ontworpen: een hoekje van de eerste klas wachtka mer op het Centraal 8tatlon van Am sterdam. door André Rutten Een oudere heer wacht daar op een wat jongere dame. die hij vele jaren geleden zij was toen zestien, hij twee en twintig heeft proberen te „veroveren." Hij is haar, levend in Amsterdam, snel vergeten, maar het heeft haar leven, ln een klein dorp, overigens onbegrijpelijke redenen, om een eenmalig tn ren, maar ook omdat deze dansgroep in de New dag modern-dance-rage een begrip is geworden vanwege ee; ei isler dans, werkte sindsdien bij Joffrey en Lar Lubovitsch, ma rK no sinds 1975 haar eigen groep jj zes dansers). De invloed va :t boe ervaringen bij Tharpe zijn dl rers herkenbaar: op basis van imr - nel» £md Sara Rudner is haar carrière in 1966 begonnen bij Twyla Tharpe. nu één van de orominenten van de moderne tie, gevoel voor nauwe sament en voorval voor vaart en dyr 'Ste v bouwt zij een dansprogramrp. r dat niet verhalend is of l verbeeldt, maar veeleer een el is van ólle fysieke beweginfi lijkheden van het menselijk in een soort explosie van dyt vaar en constante variatie. Daaros den haar dansen ln de Ameril pers ook wel „marathon" en Bliev scape-dances" genoemd. ge) i. De striali 1 it blij Lou Steenbergen enCoby Stunnenberg inUitgestelde vragen.' geheel ontwricht. Dat wordt In het spel subtiel onthuld. Het wordt ook zeer genuanceerd ge speeld, door Coby Stunnenberg die de nauwelijks onder controle te hou den grote geëmotioneerdheid van de vrouw ook mimisch overtuigend weergeeft, en Lou 8teenbergen, die in een ragfijne mimiek de géne van de man met bijna geen tekst raak uit beeldt. Een samenspel, dat onder re gie van Polio Hamburger de hele rela tie nauwkeurig onthuld in de tragiek ervan voor de vrouw. Te zien in de Toneelschuur in Haar lem op de woensdagen, in Bellevue Amsterdam, donderdagen en vrijda gen om half een 's middags. Voor Rudner en haar vier vr< danspartners is dans dynami» wegen ei* daarvoor zijn alle van beweging toegestaan: van kelen, schuiven, rennen, schi radslagen tot zeer beheerste passen zowel uit de moderne demische techniek als de panl Opmerkelijk daarbij is hun zee N niveau van technische beheersi Dkx combinatie-vermogen. 'ok ttalli i- e: ïpzett de n Na De dame van Duke Street (20.40) volgt Aktua. De AVRO brengt een Ame rikaanse show- w-aarin de zan geres Olivia pewton-John het middelpunt Is. Ned. I 21.55 O IHmitri I r«-nkri Frank speelt zelf de hoofdrol in zijn tv-film Grijze haren. Gasten in De Rooie Haan zijn: minister Andriessen. staatssecretaris Wallis de Vries en Landdrost llan Lammer*. Hilv. 1/12.41 Jan van Herpen geeft nieuws uit de wereld der we tenschappen door. Ililv. f 15.30 In het wensprugramma speelt Piet van Fgmond op het orgel van de Zwolse Grote Kerk Fantasie en fuga in g van Bach Hilv. 2.20.05 IKON: Vrouw in kerk en oecumene. Ned. 1/17.00 Cherry Duyns en Roelof Kiers spreken met de crimino loog prof. dr. W. Buikhuisen. Ned. 2/21.25 In Tussen 12 en 17 Jaar pra ten jongeren over leven en dood. Ned. l/tl.40 o De VPRO brengt een Neder landse uitvoering van AB- CDEFG. een spel voor acteurs en orkest over psychiatrische gevangenissen in Rusland, ge schreven door Tom Stoppard en André Previn. Ned. 2^22.00 In de Amsterdamse Nassau- kerk preekt ds. B. Ledegang over verandering in de li turgie. Hilv. 2/10.00 Het Concertgebouworkest speelt werken van Bach. Schonberg cn Hindemlth. Hilv. 4 14.02 a Voorganger in de Amstel- kerk is prol. dr. K. A. Deurlo. Hilv. J'17.00 Kees van Eertel bespeelt het 125 jaar oude Wltte-orgel ln de Grote Kerk van Gorin- chem. Hilv. 2/19.30 Twee televisiespelen van dezelfde schrijver worden vlak na elkaar uit gezonden. „Overtreding ambtshal ve" afgelopen woensdag door de NOS en „ABCDEFG" morgen avond bij de VPRO. Over dit gebrek aan coördinatie wil ik deze keer niet vallen. Want de beide stukken lig gen wellicht zonder dat de pro grammaleiders zich dit hebben ge realiseerd ln eikaars verlengde. In beide drama's heeft Tom Stop pard de vrijheidsberoving als poli tiek pressiemiddel aan de kaak gesteld. De dubbele confrontatie bepaalt de kijker in verhevigde mate bij het lot van zogeheten dissidenten. De an dersdenkenden die onder commu nistisch regime alles riskeren om voor hun mening uit te komen. „Overtreding ambtshalve" voltrekt zich in Tsjechoslowakije. het ge boorteland van de nu Engelse au teur. „ABCDEFO" speelt in een Russische kliniek, waar politieke gevangenen gek worden gemaakt. Voor de staat reeds naamloze we zens. slechts aangeduid met een let ter. Vandaar de vreemde titel. Het stuk werd geschreven voor ac teurs (door Stoppard) en orkest (door André Previn). De ongewone combinatie blijkt op een wonderlij ke manier functioneel te zijn. Als u door Ton Hydra besluit dit spel te volgen, hoop ik dat u niet binnen de eerste tien minuten al afhaakt. Er Is wat tijd nodig om enigszins te wennen aan de bizarre sfeer in dat mensonwaar dige gesticht. Ook Tom Stoppard schijnt er moei te mee te hebben gehad. Met zijn vaardigheid als schrijver van in dringende dialogen krijgt hij echter al gauw greep op de vreemde situa tie. De toeschouwer voelt dan ook de overtuigingskracht die er uit gaat van verklaringen van oogge tuigen. Hiertoe behoren Victor Fainberg en Vladimir Bukovsky. Fainberg is lijfelijk in het spel aan wezig als Alexander Iwanow. na een hongerstaking geplaatst in de cel van een werkelijk krankzinnige naamgenoot. Wanneer hij ook dan nog tot het uiterste wil gaan met zijn protest, wordt hij vrijgelaten, want het regime kan de dood van deze bekend geworden dissident niet riskeren. Na de voortreffelijke Britse uitvoe ring te hebben gezien van ..Overtre ding ambtshalve", heb ik des te meer bewondering voor de Neder landse spelprestaties in „AB CDEFG" onder leiding van Krijn ter Braak. Vooral Theu Boermans. Hans Hoes en Wim Kouwenhoven realiseren momenten van intense beklemming. Ontroerend daarbij is de natuurlijkheid van de jeugdige Leonard Weyman als Iwanows zoon. Schakel het toestel niet uit wanneer de aftiteling over uw scherm gaat. De regisseur laat het spel daarna nog even verder gaan. En. vreemd genoeg, ontstaat er ln die paar mi nuten een extra betrokkenheid bij het werkelijke drama ergens in Rusland. Achteraf zullen veel kijkers bemoe diging kunnen putten uit een KRO- programma, waarin jongeren pra ten over sterven. Vaak wordt ge dacht en beweerd, dat de jeugd er ongeïnteresseerd en nihilistisch op los leeft. Hoezeer men bezijden de waarheid zit. is zondagavond te ho ren in „Tussen twaalf en zeventien jaar". Ik vind het een onthullend gesprek. Het getuigt van diep nadenken, over de zin van het bestaan, waar door deze jongeren wie weet hoe veel volwassenen ten voorbeeld zijn. Verleden jaar deed de Amsterdam se pastoor Jan Nieuwenhuls onder vierduizend jongens en meisjes een onderzoek over geloven en kerk gang. Met zes van hen praat hij er nu over door, nadat zij zichzelf heb ben teruggezien zoals zij vbrig Jaar in een televisieprogramma naar vo ren kwamen. Dat is ook voor de kijker heel boeiend. Nu kan men namelijk ervaren, hoe snel het rij pingsproces zich bij jongeren in korte tijd voltrekt. Verbazingwekkend en misschien voor menigeen schokkend is daarbij dat deze kinderen zo intens met de dood bezig zijn. Nieuwen- huis kwam tot de ontdekking dat dit onderwerp bij veel jongeren de hoogste prioriteit heeft. Natuurlijk denken zij daarover niet gelijk, maar opmerkelijk is de overheer sende hoop, dat er na dit leven nog iets is. De meeste jongeren willen daarin geloven, als hetgene dat het leven zin geeft. Ik vertrouw erop. dat de KRO Dolf Reijmers en Ad Bakker in deze waardevolle opzet nog enke le programma's zal laten maken. Concentratie De onderliggende grondtoon il een flinke dosis concentratie dl alleen bij de uitvoerenden zelf. jden zeker ook bij het publiek r bri< geëist. Deze aanspraak op conc tie en uithouding wordt vei doordat Rudner composities n zonder muzikale begeleid: enige ritmische houvast die g wordt ligt in de bewegingen, 1 po en de inzet van de dans z incidenteel hardop tellen en t voor de aanzet van een nieuwe gingsserie. Dat was ook het geval in „Pa Dancing", waarmee Rudner 1 over een haast onuitputtelijk* veelheid choreografische invi teit te beschikken. Want het is niet eenvoudig om ruim een utfl zonder enige ondêrbreking of vijf danseressen in stilte teJat« sen in een voortdurende strod dansbeelden zonder enige ping van aandacht of spannin zij dit weet te bereiken, kwam niet door een bijzondere aanl of decor, maar vooral door de en de opbouw. Zo presenteert zi danseressen ieder naar hun eigfl en laat zij door alle patronen binaries heen hen elk afzond een solo dansen. Hierin zitten i pantomimische toespelingen clichématige dansoefeninen vel en dat geeft haar werk humorist momenten. Het is stellig aan de slechte v( blikatie'te wijten dat deze zo buitenlandse groep slechts eei zaal. voornamelijk jong publieï en het is maar te hopen dat hetzelfde, onverdiende lot bes< zal zijn aan de volgende Amei dansgroep, te weten Douglas and Dancers, die donderdag vember in de Rotterdamse Sd burg te zien zullen zijn. E

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1978 | | pagina 4