ikolimowsky'
oodsschreeuw
i de duinen
Senegalese film van
grote schoonheid
isdaadfilm
ip bekend thema
Malligheid op z'n Amerikaans
I
HetGoudenleam
staat voor u klaar
SHOUT
CEDDO
light Time
Goeie wijn hoeft niet duurte zijn.
Tenminste niet bij de slijter!
Prolongaties
en reprises
Tentoonstelling
in filmmuseum
10 NOVEMBER 1978
TROUW/KWARTET P15-R19-H21 - S17
If. Wielek-Berg
|ère van Jerzy Skolimowski, geboren en wonend in Polen doch meestentijds werkzaam
luiteniand, kent zijn ups en downs: een van de films uit zijn begintijd „Bariera" (1966)
ert nog altijd door zijn lyrische kracht (Skolimowski is als dichter begonnen), zijn op
laatste „King, Queen, Knave" was een onding, daartussen liggen respectabele films als
ver" en vooral „Deep End".
Ériode van in-activiteit komt
pet de Engelse film „The
jebaseerd op het gelijknami-
jverhaal van Robert Graves
(ver van „I. Claudius", omge-
t een televisie-serie, weet u
(wel in verhaal als film gaan
en tovenarij hand in hand.
rricketmatch in een Engels
ir een krankzinnigengesticht
leien dorpelingen tegen ge-
Ook de mannen die de sco
rn opnemen komen uit twee
Robert is vrij, Crossley tus-
»n gevangen. Terwijl de cric-
i voortgang vindt, zo nu en
pleidt door vreemd gedrag
inkzinnigen, het hese ge-
j van een pauw, de sympto-
ieen naderend onweer en het
honds gemopper van iemand
je koeiepoep trapt, vertelt
Crossley aan Robert een zeer vreemd
verhaal.
Schreeuw
Hij leerde van Australische inboorlin
gen een schreeuw, waarmee hij ieder
een kan doden en hij heeft die
schreeuw in ditzelfde dorp in praktijk
gebracht. Eens stapte hij het huis
binnen van een echtpaar en deed
daar zijn macht gelden: de man (een
componist van „musique concrète",
dus overmatig gevoelig voor en
nieuwsgierig naar geluiden) ging met
hem naar de duinen om hem te horen
schreeuwen. De man overleefde het
tempeest, want hij had was in zijn
oren, maar een schaapherder en zijn
kudde mitsgaders overvliegende vo
gels werden ter plekke geveld. Daar
op begon Crossley zonder moeite een
verhouding met de vrouw, die haar
echtgenoot verstootte. Totdat die een
steen, waarin de ziel van Crossley
huisde, in vier stukken brak. Toen
was het uit met de pret: Crossley
verhuisde naar het gekkenhuis. De
film koerst van heden naar verleden,
van de cricketmatch naar het huis
waarin Crossley binnendringt. Wat
echt is en wat niet, blijft ons verbor
gen. Is het een verhaal van een krank
zinnige, vol lawaai en glorie, niets
betekenend? Of kan Crossley echt zo
schreeuwen? Aan het slot (rijkelijk
warrig, het is Jammer dat Skolimows-
ky Graves' laconieke einde niet heeft
aangehouden) wordt dat laatste ge
suggereerd.
Hees
Skolimowsky heeft zeer veel aan-
Alan Bates en Susannah York in „The Shout'
dacht besteed aan de „soundtrack",
het geluid (geen wonder bij zo'n on
derwerp). Wie het geluk heeft de film
te horen in een bioscoop waar het
nieuwe Dolby-geluidssysteem wordt
toegepast kan, volgens eigen zeggen
van de regisseur, nog wat beleven bij
het klinken van „the shout". Die is
overigens samengesteld uit meer dan
veertig onderdelen, onder andere het
geklater van de Nlagara-waterval, het
afschieten van een maanraket en
Skolimowsky's eigen stem. In
Utrecht was hij daarvan nog lichte
lijk hees.
Een grote film kun je „The Shout"
niet noemen, maar hij is met zorg en
vakmanschap gemaakt en hij heeft
veel sfeer (altijd Sk.olimowsky's
kracht, maar ditmaal zeker mede te
danken aan de beroemde cameraman
Mike Molloy). Aangezien er ook uit
stekend in wordt gespeeld, door Alan
Bates als de schreeuwerd, John Hurt
en Susannah York als het echtpaar
dat hij tijdelijk in zijn ban slaat, zal
niemand een bezoek berouwen.
Amsterdam-Alhambra I, 16 jr.
ADVERTENTIE
Een Senegalese filmdie zie je niet alle dagen. Hoogstens op een blauwe maandag tijdens
een festival van het vrije circuit.
lisdaadfilms is in de loop van de jaren een belangwekkende verandering opgetreden bij
ering van de misdadiger. Was vroeger de misdadiger in hoofdzaak een a-sociale
patser, die lak had aan alles wat door wet, moraal en fatsoen als normaal maatschappe-
stempeld wordt, de misdadiger komt tegenwoordig in films vooral te voorschijn als
elijkte. Verongelijkt door de samenleving.
De cinefielen zijn in ons land wel in
de gelegenheid geweest iets van het
werk van Ousmane Sembène (hij was
havenarbeider in Marseille, publi
ceerde diverse romans en novellen en
maakte tot dusver acht films) te zien,
doch zijn bekendheid bleef beperkt
tot een heel kleine kring. En met
name zijn laatste film, „Ceddo", ver
dient een groot publiek. Helemaal
begrijpen zal dat publiek hem niet,
daarvoor ontbreekt bij het allergroot
ste deel de kennis van Afrikaanse
achtergronden. Maar hij is pictoraal
zo prachtig en wat strekking betreft
zo universeel, dat het exotische ele
ment binnen de perken van ons be
vattingsvermogen blijft. En ook een
extra charme aan de film geeft, zon
der dat de gedachte „toeristenfilm"
ook maar een ogenblik bij wie dan
ook zal opkomen.
Eigen religie
en lo
n TR *al
wat?ef
ftorg Jd(
de laatste plaats door de di-
ilitiële en justitiële instellin-
de crimineel voorheen een
ilger, bereid om iedereen die
wat voor manier ook hinder-
weg te ruimen (niet zelden
tstotelijke manier), hij is nu
:d in een achtervolgde. Een
r zielige achtervolgde, die
goede begeleiding vanuit de
ippij beslist een positieve le-
lel zou hebben gekozen. Die
wordt hem onmogeijk ge-
Niet door maffia-vrienden,
list door de „handhavers van
die deze wet gebruiken om
te kwellen.
ma is ook weer opgevat in Ulu
rds film „Straight Time"
van fatsoenlijk leven voor
erewoord vrijgelaten veroor-
Een goed gedrag, dat buiten
ingenis moet worden voortge-
>or een dergelijke taak staat
>embo (Dustin Hoffman, die
it zijn maniertjes steeds beter
it voelen in misdadigers-rol-
zes jaar heeft opgeknapt
een gewapende bankroof.
Ie knaap, maar bezield met
de beste voornemens. Een man met
een verbeten vrijheidsliefde, bereid
om in vrijheid een eerzaam leven op
te bouwen. De justitie stelt bij voor
baat weinig vertrouwen in de duur
zaamheid van goede voornemens bij
ex-gedetineerden en geeft ze daarom
een soort voogd mee. Een officiële
reclasseerder, die niet allen controle
uitoefent maar ook leefregels voof
zijn pupillen uitstippelt.
Het thema van de film wordt bepaald
door de natuurlijke wrijving die er
tussen de twee, reclasseerder en te
reclasseren ex-misdadiger, kan ont
staan. Speciaal wanneer de reclas
seerder een verkapte sadist is, een
kleine machts-wellusteling. een ge
niepige krenker van eenvoudige men
selijke gevoelens. Met als voorwerp
voor zijn sadisme en kneuterige
machtswellust een ongemakkelijke
knaap, die overigens wel het vermo
gen bezit om zijn drift op te potten.
Tot er een explosie volgt.
Het thema is op zich belangwekkend
genoeg. De zo juist omschreven inter
menselijke spanningen zijn reeël. Ze
zijn gevaarijk, maar oplosbaar. In het
overheersende patroon van de mis
daad-films is oplosbaarheid van dit
soort spanningen echter uitgesloten.
Ze moeten naar explosief geweld toe
gestuurd worden. Dit gebeurt dan
ook. Het gelijk staat duidelijk aan de
kant van Dembo. Niemand zou een
treiterige bejegening als door de re
classeerder uit de film wordt toege
past kunnen doorstaan. Maar het is
Grosbard, buiten het stellen van het
probleem om, vooral te doen geweest
om het (geclicheerde) spectaculaire
exposé van geweld, vlucht en achter
volging. Er ontstaan ongetwijfeld fas
cinerende momenten, maar als ge
heel is, door die aanpak van Gros
bard, „Straight time" een van de vele
films uit „het soort" geworden.
Amsterdam-Tuschinsky I, 16 jr.
D. Ouwendijk
Onder „Ceddo" (letterlijk: „lui van
buiten") verstaat men diegenen, die
ten tijde van de mohammedaanse
expansie weigerden zich te bekeren
en vasthielden aan hun eigen Afri
kaanse religie. Tengevolge daarvan
waren zij vaak genoodzaakt rond te
zwerven: „De Ceddo heeft geen graf,
want zijn doodgraver is de gier" is een
van de veelzeggende spreekwoorden
waar de Afrikanen zich van bedienen
en die de film doorspekken. In Sem-
bène's film (hij speelt in de achttien
de en de negentiende eeuw, de tijd is
met opzet niet exact vastgelegd) ont
voeren ze een prinses om hun vrij
heidseisen kracht bij te zetten tegen
over de koning en zijn hofhouding,
die zich onderworpen hebben aan de
mohammedaanse imam.
Kwade pier
Beeld uit
KENTUCKY FRIED MOVIE
ADVERTENTIE
Het grote voorbeeld voor onzin-films
zonder plot is en blijft „Hellzapop-
pin", die vlak na de oorlog volle zalen
trok. De regisseur van „Kentucky
Fried Movie" beroept zich er ook op,
maar eigenlijk heeft zijn film (en die
van schrijvers Jim Abrahams en Da
vid en Jerry Zucker) er weinig of niets
mee te maken. „Kentucky Fried Mo
vie" bestaat uit een aantal los van
elkaar staande episodes, waarin de
draak wordt gestoken met televisie,
film en het Amerikaanse leven in het
algemeen. Rampenfilms, sexfilms en
Chinese vechtfilms worden op de hak
genomen, nieuwslezers, nieuwsha-
lers, dokters, advocaten, fabrikanten
van hebbedingetjes, hulsvrouwen en
Hare Krlshna-aanhangers krijgen
een veeg uit de pan. Soms is het heel
leuk, soms minder, het voordeel is,
dat er telkens wat nieuws komt, zo
ongeveer met de snelheid van het
licht. Alleen de parodie op de Chinese
vechtfilm („A fistful of Yen"), het
middenstuk, is wat te lang uitgeval
len, maar iedereen kan er, dunkt me,
wel iets uit halen waar hij smakelijk
om moet lachen.
Amsterdam-City 7, 16 jr.
De imam is in de film de kwade pier.
Aan de rand scharrelen weliswaar
twee niet zeer sympathieke blanken
rond, een missionaris zonder bekeer
lingen en een handelaar die drank en
geweren ruilt voor slaven, maar ze
hebben eigenlijk geen macht. Als de
staatsgreep van de imam is gelukt en
de koning is vermoord, keert de prin
ses terug en schiet hem dood: zij is
het symbool van de vrijheid en de
hoop.
Sembène is in „Ceddo" meedogen
loos eerlijk en zeer genuanceerd: hij
windt er geen doekjes om dat de
Afrikaanse machthebbers hun eigen
mensen terwllle van het gewin aan de
slavenhandelaar verkochten. Mede
daarom, maar vooral omdat de imam
in zo'n kwaad daglicht wordt gesteld,
is „Ceddo" in Senegal verboden,
evenals het grootste deel van zijn
vroegere films. Schitterend is het ca
merawerk (van Georges Caristan),
obsederend de muziek (van Manu Dl-
bango). Om een brug te slaan met het
heden wordt in fragmenten waar het
lot van de slaven wordt getoond Ame
rikaanse negermuziek gespeeld. Een
gewaagde onderneming die een nut
tig schok-effect te weeg brengt. Wie
eens wat anders wil zien dan er in de
gewone bioscopen wordt opgedist,
wie kennis wil maken met een vreem
de cultuur die zowel moslims als
blanken hebben gepoogd te onder
mijnen doch dit tot de dag van van
daag is blijven leven, wie beelden wil
zien van grote schoonheid, mag „Ced
do" niet overslaan.
Groningen-Filmhuis; Utrecht-Film
huis 't Hoogt
Padre Padrone Sublieme film van
de Italiaanse gebroeders Tavianl
over een Sardljnse herdersjongen,
die zijn isolement doorbreekt door
middel van het woord. De gehele
week In Clnetol II. Amsterdam; 14
nov. Centrum de Vaart. Hilversum.
Providence Magistrale film van
Alain Resnais over dood, verval en
de creatieve capriolen van een zieke
oude man. De gehele week ln Oscar.
Rotterdam.
Deutschland im Herbst voortreffe
lijke eplsodenfilm over de reacties
van Jonge Westduitse filmers op de
gebeurtenissen van vorig jaar
herfst, toen Schleyer werd ver
moord en drie RAF-leden in de
Stammheim-gevangenis stierven.
De gehele week in Studio. Gro
ningen.
De Klompenboom Prachtige pasto
rale over Italiaans landleven aan
het eind van de vorige eeuw van
Ermanno Olmi. De gehele week in
Alhambra 2. Amsterdam; Rem
brandt 3, Eindhoven, Bijou, Hilver
sum; Studio, Utrecht.
Herfstsonate Ingmar Bergmans
nieuwste film met Ingrid Bergman
en Llv Ullmann in de hoofdrollen.
De gehele week in Calypso en Krite
rion. Amsterdam: Calypso. Den
Haag: Kriterion. Rotterdam; Sas-
kia. Arnhem; Casino 3. Breda; Rem
brandt 2. Eindhoven; Luxor. Nij
megen.
2001. A Space Odyssey De beste
science fiction-film ooit gemaakt,
door grootmeester Stanley Ku
brick. De gehele week in Concertge
bouw, Hengelo.
Una giornata particolare Ontroe
rende film van Ettore Scola over
twee kleine mensen die worden ver
malen door de molens van Mussoli
ni's dltatuur. met Marcello Mastroi-
anni en Sophia Loren in de hoofd
rollen. De gehele week in Movies 2.
Amsterdam. l
De Mens uit Marmer Indrukwek
kende film van Andrzej Wajda over
de speurtocht naar een arbeider die
ln marmer werd vereeuwigd en ln
vergetelheid verzonk. 10 t.e.m. 13
nov. 't Spuigat. Dordrecht; 10 nov.
Filmhuis Assendelft; 14 nov. Film
huls. Assendelft; 15 nov. Filmhuis,
Haarlem.
Te gek om los te lopen Ontroerende
documentaire van een Italiaans col
lectief over nieuwe wegen om
krankzinnigen te integreren in de
maatschappij. 14 nov. Crabbehof,
Dordrecht.
Des enfants gatés Nieuwe film van
de Fransman Bertrand Tavemier
met een prachtige hoofdrol van Mi
chel Plccoli. De gehele week in Uit
kijk, Amsterdam.
Joris Ivens
Joris Ivens tachtig jaar
Een dezer dagen wordt Joris Ivens,
onze enige filmer van wereldfaam,
Idealistisch, grootmoedig, geënga
geerd en vol verbeeldingskracht,
tachtig jaar. Denk niet dat hij zijn
vijftigjarig filmleven heeft afgeslo
ten; hij is nog druk bezig, ook met
denken aan en zich documenteren
over de Nederland-film waarvoor hij
de opdracht, na een lange tijd van
vaderlandse verguizing vanwege zijn
politieke ideeën, van Marga Klompé
kreeg. Hij weet nu wel zeker dat de
Vliegende Hollander zijn „Leitmotiv"
zal zijn, maar of het een televisie- of
een bioscoopfilm zal worden weet hij
nog niet.
Het Nederlands Filmmuseum, dat al
tijd zozeer met de man en zijn werk
verbonden is geweest, heeft voor deze
gelegenheid een zo volledig mogelijk
retrospectief van Ivens' werk samen
gesteld, dat in deze Jubileummaand
in 21 voorstellingen vertoond zal wor
den. Bovendien is er een tentoonstel
ling ontworpen die in beeld en
tekst een boelend overzicht geeft
van leven en werken van deze wereld
cineast.
Vanaf zaterdagmiddag 11 november
tot en met vrijdagavond 1 december
zullen dagelijks voorstellingen
plaatsvinden, gedurende de weeken
den aanvang 14.00 uur. gedurende de
weekdagen aanvang 19.30 uur. De
tentoonstelling zal in die periode elke
dag te bezichtigen zijn van 12.00 uur
tot 17.00 uur en tijdens de avondvoor
stellingen. In december zal hij te zien
zijn in museum Boymans van Beu-
ningen te Rotterdam, terwijl een re-
strospectief van Ivens' films zal wor
den vertoond ln het filmhuis van de
Rotterdamse Kunststichting.
Eenzelfde reizende tentoonstelling
alsmede een speciaal samen te stellen
retrospectief van Ivens' belangrijkste
films is in voorbereiding en zal in 1979
een Europese en daarna een wereld-
toernee maken, onder ander naar Ita
lië. Engeland, Frankrijk. Duitsland,
Zweden. Amerika. Canada en Mexi
co. Ter gelegenheid van de tentoon
stelling wordt een brochure samen
gesteld. waarin naast recente artike
len (als aanvulling op zijn autobiogra
fie» ook een uitgebreide blo- en filmo
grafie en een bibliografie is opgeno
men om een diepgaander kennisma
king met Ivens en zijn werk mogelijk
te maken.
