ruijffs rol in de
paanse politiek
acterie velt Zeeuwse struiken
ij bent nu eenmaal het
arte schaap, Boshart'
Beeld van 344 winters
dank zij de trekschuit
;er? ioien en verbranden enige bestrijdingsmethode'
insecten
N
lURf
luiterij op de Zeven Provinciën
Wetenschapsman duikt in Haarlemse archieven
y
Hoofdofficier: j>olitie niet
buiten boekje bij demonstratie
DAG 9 NOVEMBER 1978
TROUW/KV/ARTET R 19 - H 13
VARA
pze correspondent
D Toen Johan Cruijff, die deze week afscheid van
bal heeft genomen, in 1973 aangekocht werd door FC
a maakte de Spaanse politiek een spannende tijd
Franco-dictatuur kraakte al in haar voegen door de
■monstraties, stakingen enzovoort, maar had nog wei-
haar onderdrukkende karakter verloren.
fde najaar van 1973 toen het
_jff naar de Catalaanse
d verhuisde, werden in Bar
onderden mensen opgepakt,
iderden in een kerk en be-
tot de „politieke krachten
ïlonië." Deze groepering be-
t mensen van alle politieke
van communisten tot
democraten.
lonië, het noord-oosten van
(had de anti-Franco-oppositie
jder in coalities georganiseerd
in Spanje. Bindmiddel:
laans nationalisme. Catalo-
mers een aparte „nationali-
|nen Spanje en er wordt een
il gesproken: het Catalaans,
forlijk verschilt van het Cas-
J zoals het Spaans in Spanje
fl wordt.
I) waar Johan topspeler van
zou worden, FC Barcelona, .speelde
van ouds een belangrijke rol in het
Catalaanse nationalisme. In de derti
ger jaren organiseerde de FC-Barce-
lona samen met de anarcho-syndica-
listische vakcentrale CNT en de be
langrijkste politieke organisaties de
Diada de nationale feestdag van Ca-
talonië die elk jaar op 11 september
gevierd wordt.
Nadat Franco echter z'n dictatuur
vestigde in 1930 was het uit met het
Catalaans-nationalistische karakter
van FC Barcelona. Het bestuur kwam
in handen van „mannen uit Madrid"
en de Spaanse regering zag er nauw
lettend op toe dat de Catalanen hun
voetbalclub niet zouden „misbrui
ken" om hun nationalistische gevoe
lens te tonen. Ook de huidige voorzit
ter van FC Barcelona, José Luis Mu-
ftez, behoort nog bij de Franco-aan
hangers. Er mèg dan een parlemen
taire democratie bestaan in Spanje,
de lagere bestuursorganen (en het FC
Barcelona-bestuur is een belangrijk
bestuursorgaan) zijn meestal nog van
het oude autoritaire stempel.
Wat nu was Johans houding ten op
zichte van de woelige Spaanse poli
tiek in de nadagen van Franquisme.
In Nederland waren tenslotte veel
mensen die niet naar Spanje met
vakantie wildeij gaan vanwege het
fascistische regime. Men herinnert
zich nog hoe na de executie van drie
Baskische nationalisten en twee
maoïsten in 1975 in Utrecht een be
langrijke protestdemonstratie
plaatsvond.
Opportunist
„Cruijff was een goed voetballer
maar ook een enorme geldwolf", is de
mening van menig Spanjaard. Een
vakbondsleider kwalificeerde Cruijff
bitter als een „hijo de puta", een
minder fraaie uitdrukking die Cruijff
overigens zelf ook meermalen bezig
de op de speelvelden in discussies
met scheidsrechters maar ja, vak
bondsmensen wantrouwen van natu
re de ondernemers en Cruijff was
onmiskenbaar een belangrijk zaken
man in Spanje.
„Cruijff was jong, weinig politiek en
opportunistisch", zegt een sportjour
nalist uit Barcelona mij nadenkend.
„Positief was zijn steun aan het Cata
laans nationalisme, negatief was dat
hij een beetje schipperde met zijn
politieke opvattingen."
Cruijff die de harten van vele Catala
nen sneller deed kloppen door zijn in
1974 geboren zoontje Johan Jordi te
noemen (Jordi is in Catalonië als Jan
of Piet in Nederland of Juan in de rest
van Spanje verklaarde zich in
verschillende interviews socialist of
anarchist. Nu is zowel het socialisme
als het anarchisme een populaire po
litieke stroming in Catalonië, maar
samen gaat het niet.
Vast staat wel dat Cruijff weigerde in
1977 zijn medewerking te verlenen
aan de verkiezingscampagnes van
rechtse groepen en van de UCD, de
Centrumpartij van premier Suarez.
Moedig was ook zijn pleidooi voor de
erkenning van de PCE, de Commu
nistische Partij van "Spanje, op het
moment dat deze partij nog illegaal
was.
anietJ
s de
:ktie
"""S1' iarend Mensen
l Zeeuws-Vlaanderen, met name het westelijk deel, maakt zich zorgen over een snel
p :h heen grijpende perevuur-epidemie. Sinds 1966, toen deze planteziekte voor het eerst
nST° jeconstateerd op Zuid-Beveland, komt perevuur In Nederland voor. Meestal blijft de
Wle "iking ervan binnen de perken. Op Zuid-Beveland echter was sprake van een explosie van
ïffeM en nog onbekende ziekte. Het ziet ernaar uit dat dit nu ook in het Zeeuwsvlaamse land
zo za< ival is
^enbl worden bestreden maar volgens de
(3l gv3rii aCIlt Planteziektenkundige dienst is de
k mei )r vogels
ine m o
het hir is de populaire naam voor
|ch het eerst in Amerika en
ok in Australië geopenbaarde
Men noemde haar zo omdat
\Af| p leek dat alleen perebomen
WW I werden getroffen, Al spoedig
rchter dat al hun familieleden,
t meidoorn, de vuurdoorn, de
l:
enige afdoende bestrijdingsmethode
alle aangetaste bomen en heesters te
rooien en te verbranden. Soms kan
worden volstaan met het snoeien en
verbranden van besmette takken.
Fruitteelt
Op Zeeuws-Vlaanderen nu, komt de
ziekte vooral op fruitteeltbedrijven
voor en in de rijkelijk In wilde be
groeiing en langs wegen, dijken en op
erven voorkomende meidoorn voor.
f fAl acht fruittelers hebben in hun be
es, de dwergmispel, de sierap- stand aan perebomen moeten hak-
r- ken en snoeien. Eén bedrijf werd het
zwaarst getroffen. Het moest, zonder
dat daar iets anders aan te doen was,
130 perebomen opruimen. De heer
G.S. van der Made van het district
Goes van de Planteziektenkundige
dienst zegt dat de besmettingsgraad,
dus de mate van besmetting, bij de
fruitteeltbedrijven nog wel meevalt.
Maar het aantal besmettingen is
groot en dat verwekt uiteraard grote
ongerustheid. Er is niet alleen in
Zeeuws-Vlaanderen maar in heel Zee
land nogal wat perenteelt.
In mindere mate de appel-
er gevoelig voor waren. De
naam is dan ook geen pere
eer, maar bacterievuur. Het is
k een bacterie die in een soms
end hoog tempo een boom of
ister naar de ondergang
ichijnselen van de ziekte zijn
ende bloesem bij laatbloeien-
len en heesters, en later ver
van blad en takken. Veelal
ïr druppels slijm aan bladste-
ziekte is erg besmettelijk. Ze
overgebracht door vogels en
n die de bacterie aan hun poo-
levoeren. Omdat de ziekte fi-
gesproken om zich heen
vuur wordt ze pere- of juis-
irievuur genoemd. Ze zou
chemisch middel kunnen
Historisch laantje
Deze provincie is vooral ook het land
van de meidoorn. Behalve directe
economische schade is of dreigt er
dan ook schade aan het landschap.
Een triest voorbeeld van wat door
bacterievuur aan schoonheid verlo
ren kan gaan, is een prachtig mei
doornlaantje in Aardenburg dat bo
vendien nog historische waarde
heeft. Het is namelijk in de tachtigja
rige oorlog aangelegd als dekking bie
dende verbinding tussen militaire
versterkingen. Er zijn in dit geliefde
laantje erg veel van de ongeveei
tweehonderd bomen ziek zodat er ge
nadeloos in gekapt moet worden. Mei
andere woorden: er zal weinig meei
van overblijven.
Er is overleg tussen gemeentebestu
ren, de Planteziektenkundige dienst,
het waterschap, rijkswaterstaat en de
Nederlandse Fruittelersorganisatie
over de methode die bij de bestrij
ding het best kan worden gevolgd.
Als enige mogelijkheid om de ziekte
„met wortel en tak" aan te pakken
ziet men inderdaad rooien en ver
branden van alles wat ziek is. Voor
zover het de fruittelers en de openba
re instanties betreft kan dit vrijelijk
gebeuren. Men is echter ook aange
wezen op de medewerking van parti
culieren die zieke bomen of heesters
in hun tuinen hebben. Het waterdicht
verkrijgen van deze medewerking
noemt de heer Van de Made een on
haalbare kaart.
Gedoogplicht
Er is wel een gedoogplicht die iemand
dwingt goed te vinden dat een zieke
boom wordt gekapt en verbrand,
maar het is niet zo dat alle gebieden
onder die aan afstand gebonden ver
plichting vallen. Toch is een werke
lijk rigoureuze bestrijding noodzake
lijk, wil voorkomen worden dat de
ziekte zich verder verspreidt en zich
dan zeker niet tot Zeeuws-Vlaande
ren beperkt. Het zuidwesten van het
land dat heeft de ervaring al wel
geleerd is het meest kwetsbaar
voor bacterievuur.
Hoe de ziekte Nederland is binnenge
komen is moeilijk te zeggen. Men
acht het mogelijk dat trekvogels de
bacterie hebben meegebracht uit En
geland, dat er omstreekt 1948 voor
het eerst mee te maken kreeg. Maar
even goed kan het perevuur om die
naam nog even te gebruiken door
de import van vruchten hier de kans
hebben gekregen. De vraag of we er
nog eens van af komen is gemakkelij
ker te beantwoorden. Als er niet een
wondermiddel wordt uitgevonden,
zal de ziekte in onze cultuur, waarin
alles zo veredeld is, nooit geheel ver
dwijnen. Een drastische bestrijding
alleen kan verhinderen dat ze uit de
hand loopt. In Zeeuws-Vlaanderen is
men daar uit bittere noodzaak mee
bezit. Zou men nu niet met harde
hand ingrijpen, dan zouden volgend
jaar de gevolgen niet te overzien zijn,
dan zou zich toch later wel weer een
explosie voordoen.
Inmiddels heeft zich in Breskens ook
al weer de iepziekte aangediend, die
een jaar of vijftien geleden vrijwel
alle iepen uit Zeeland heeft doen ver
dwijnen. De ziekte is nu geconsta
teerd in de veldiep, een aan de iep
verwante heester, die veel in openba
re groenvoorzieningen wordt toege
past. Men hoopt dat deze schimmel
ziekte niet meer dan de huidige dertig
slachtoffers in Breskens zal opeisen.
Waarschijnlijk lijkt dit niet, gezien de
omvang die de gevreesde iepziekte de
laatste jaren weer heeft aangenomen.
W. F. Stafleu
Boshart was korporaal-machinist op de Zeven Provin-
in oude marineschuit die in de Indische wateren dienst
als opleidingsschip. Het was 1933: het moederland
hpeld in een economische crisis, Europa bedreigd door
hedij ten van ünks en van rechts, en in de Oost een ontwakend
rr
feer-
warme,
icanni waarvan 00k weinigen wat begrepen
t jong, socialistisch en anti-
cji raakte betrokken bij
idswerk en moest aan boord
vergadering leiden, want sol-
,i,,._J^ing was aan de orde van de
HI! r breekt muiterij uit onder de
lse" schepeling. De comman-
rijn a °P de wal aan het dansen, de
"en aan boord worden op het
lsscbo fc!pc
De Si
de gewapende muiters va-
ade4ar v°Ne zee om protesteren
«vnla loonsverlagingen en verkeerd
rioi'-: n of begrepen beloften. Het
"'jS in rep en roer: is het een
inistische coup? Vijf dagen la-
>mbardeert de marine-lucht-
ienst'het schip. Er zijn 23 do-
e 0pStand is gebroken, de mui-
p an achter slot en grendel. Ook
ft, en het duurt niet lang of hij
n beschouwd als de grote rad-
Tien jaar gevangenisstraf
in hoger beroep het vonnis,
n 1937 levert het huwelijk van
I Juliana hem de vrijheid.
'eigerd
'ver deze tragische geschiedenis
tschreven; in 1975 is de Amster-
historicus J. C. H. Blom erop
noveerd. Maar Boshart had, als
Hran alle betrokken beklaagden,
ren en politici, zijn ervaringen
hrift gesteld. Dat manuscript
hij in 1937 De Arbeiderspers
■■■tfoch die wilde het niet uitgeven;
LpBjijk wilden de sociaal-democra-
nog steeds van het gebeurde
■■NriSrpn Twlntte laar later 70u
de VPRO op Koninginnedag de in
middels communist geworden Bos
hart op het scherm halen. Het kabi-
net-Drees dreigde met ingrijpen, en
de VPRO zwichtte. Nu is het nagela
ten geschrift van Boshart toch nog in
druk verschenen.
Wel, het is een zeer gematigd verhaal,
ontwapenend eenvoudig en onopges
mukt, helder als glas en blijkbaar-
recht uit het hart opgetekend je
leest het in één adem uit. Natuurlijk
is voorbehoud op zijn plaats, maar
dat neemt niet weg dat een document
als dit een idee geeft van heel die
achtergrond van ontreddering die de
jaren dertig kenmerkt, angst voor het
rode gevaar, racistisch reageren op
ontwakend Indonesisch zelfbewust
zijn, gezagsfanatisme dat voorbarig
met bommen gooit, polltiestaatmet-
hoden tijdens verhoor en voorarrest
lees het maar in de vlijmscherpe
inleiding van H. J. A. Hofland.
Schieten
„Jij bent nu eenmaal het zwarte
schaap. Boshart." had de advocaat
fiscaal hem toegevoegd. Dat is Bos
hart duur komen te staan. Een enkel
citaat uit zijn relaas over het voorar
rest op het eiland Onrust.
„Inlanders, die om een of andere re
den geen verklaring wilden onderte
kenen, werden door middel van hon-
gerkuren aan deze ondertekening
herinnerd. Zelf heb ik gezien hoe een
drte mnnl ?4 uur de
'„De Zeven Provinciën" na de bominslag op het voorschip
noodzakelijke spijze onthouden
werd. Met een van hen deelde ik mijn
ochtendbrood op gevaar af om neer
geschoten te worden, wanneer het
bemerkt was geworden. Geboeid, met
de handen op de rug, zonder enige
bedekking of ligging in een betonnen
cel, met een vinnig opkomende natte
moeson, lagen die mensen daar.
„Een andere Hollandse „Third de
gree" (derde-graads-onderzoek, wfs)
was, een met krijt op de vloer getrok
ken vierkant, daarin een mens, han
den achter de rug geboeid, van des
morgens vroeg tot 's avonds laat, en
daarbij noch zitten, noch liggen, noch
op enigerlei wijze steun zoeken. Een
buitengewoon wrede marteling! Voor
het eventueel steunen door het slach
toffer waakte met armisogen een me*
klewang en karabijn gewapende in
landse soldaat. Deze behandeling on
dergingen die mensen vóór het
wachtlokaal. Dat dergelijke dingen
niet in de buiten wereld bekend wer
den, droeg men de uiterste zorg voor.
Persoonlijk heb ik gezien dat op een
vissersprauw werd geschoten, die vol
gens de kapitein van het detache
ment Koloniale troepen te dicht bij
het eiland kwam".
Was dat en nog veel meer alle
maal mogelijk in 1933. onder Neder
lands gezag? Het verhaal van Bos
hart is, hoezeer „te laat" ook, de
moeite van lezen en overwegen
waard.
De muiterij op de Zeven Provinciën,
door Maud Boshart, 119 blz., 16,50.
Uitgave Bert Bakker. Amsterdam.
Weerkundigen proberen niet alleen zo ver mogelijk vooruit te kijken, ze zijn er ook ten
zeerste op gebrand om zo diep mogelijk in de historie terug te gaan. Dit laatste niet
vanwege de nostalgie, maar om het inzicht in de klimaatschommelingen te vergroten.
Vandaar ook, dat op eer. internationale conferentie van meteorologen in 1974 in Stock
holm erop werd aangedrongen om langlopende, oude weerwaarnemingen boven water te
halen.
Op dit punt heeft het KNMI on
langs raak geschoten: op 18 oktober
kondigde de KNMI-klimatoloog H.
M. van den Dool op een internatio
nale conferentie In Nice aan, dat de
reeks van de gemiddelde water
temperatuur in Nederland met hon
derd jaar is teruggelegd. De Bilt
had plotseling een veel betere kijk
gekregen op de winters van de ze
ventiende eeuw, onderdeel van de
zogenaamde Kleine IJstijd. Hou
kwam dit tot stand?
Eerste hoofdfiguur is de heer J. de
Vries, werkzaam aan een universi
teit in Californië. Hij kwam naar
ons land om in de Haarlemse ar
chieven iets na te zoeken op het
terrein van de economie in de tijd
van de Republiek.
Toevallig stuitte hij daarbij op een
zeer nauwgezet bijgehouden boek
houding over de jaren 1634-1839,
toebehorend aan de Maatschappij
Trekschuit Haarlem-Amsterdam.
Hierin was precies aangegeven,
wanneer de trekvaart met ijs was
bedekt en op welke dagen er niet
kon worden gevaren. (In zeer stren
ge winters zat het kanaal wel eens
tachtig tot negentig dagen dicht.)
Toen ging er bij „professor" De
Vries ik neem tenminste aan dat
hij dat is een lichtje branden. Als
ik de gegevens op een rijtje zet, en
het verband weet te vinden met de
gemiddelde wintertemperatuur
mogelijk doordat de reeds bestaan
de Zwanenburgreeks sinds 1735 er
gedeeltelijk parallel mee liep kan
de reeks gemiddelde wintertempe-
raturen met honderd jaar, tot 1634,
worden teruggelegd, zo redeneerde
De Vries. Hij slaagde in zijn opzet.
De Vries vond een correlatiefactor
(correlatie verband), bedacht dat
in twee eeuwen tijd de breedte van
de kanalen en het type trekschuit
onveranderd waren gebleven, en
legde een serie van 344 wintertem-
peraturen op tafel: gemiddelden
van december, januari en februari.
(De temperaturen in november,
maart en april bleven buiten be
schouwing)
Het KNMI interesseerde zich In De
Vries' werkzaamheden. De heren H.
M. van den Dool, H. J. Krijnen en C.
J. E. Schuurmans bogen zich over
het „trekschuitondereoek", en pu
bliceerden onder de KNMI-vlag de
uitkomsten getiteld: „Gemiddelde
wintertemperaturen in De Bilt
1634-1977." Een beter waarborg-
stempel is niet denkbaar.
De Kleine IJstijd
In grote lijnen wist men wel wat
van vroegere koudeschommelingen
af. Maar nu stond dan toch zwart op
wit dat er bijvoorbeeld in de zeven
tiende eeuw duidelijk méér strenge
winters zijn geweest dan in latere
eeuwen, maar dat die winters op
zichzelf minder extreem uitvielen
dan latere, zoals die van 1830. Deze
is en blijft kampioen over de laatste
3'/> eeuw in strengheid, met een
gemiddelde tenperatuur van min
3,1 graad Celsius, onmiddellijk ge
volgd door die van 1963 met min 3
graden C. Als nummer drie en vier
onder de 23 koudste winters meld
den zich de seizoenen van respectie
velijk 1663 (min 2.6 gr. C.) en 1697
(min 2.5 gr. C.). Vreemd genoeg
wordt de door Charles Easton in
zijn boek „Les Hivers" beschreven
winter van 1684, toen men in rijtui
gen van Harlingen naar Amster
dam de Zuiderzee overstak en toen
zes mensen in een koets van Vlie
land naar Harlingen reden, niet ver
meld. De winter van 1684 bracht het
vla de trekschuit niet verder dan
min 0.9 graad Celslus.
Daarentegen schrijft Easton nau
welijks over „de grote Jongens" 1663
en 1697. Bedenk echter wel, dat de
mate waarin oude kronieken Eas
ton gegevens opleverden voor zijn
classificering op zichzelf natuurlijk
nog geen maatstaf behoeft te zijn
voor de produktie van kou tussen 1
december en 1 maart. De ene winter
zal trouwens vroeger op de mensen
meer indruk hebben gemaakt dan
de andere. Onder andere door ver
schillen op het psychologische vlak.
Wat duidelijk naar voren komt, is
de armoede aan strenge winters In
onze huidige eeuw: tot nu toe nog
gem. temp.
gem. lemp.
gem. temp.
gem. temp.
gem. temp.
gem. temp.
gem. temp.
gem. temp.
gem. temp.
gem. temp.
gem. temp.
temp.
maar vijf tegenover veertien in de
negentiende eeuw, twaalf in de
achttiende eeuw en zeventien in de
zeventiende eeuw, vanaf 1634. De
zeventiende eeuw is vanaf 1634
koud. Omstreeks 1700 volgt er een
korte warme periode tot 1740. Om
streeks 1750 keren de koude winters
terug. Die tweede koude periode
duurt tot begin 1800. Vanaf 1830
gaat de gemiddelde wintertempera
tuur vervolgens „blijvend" omhoog
en tegenover waarden van plus an
derhalf tot plus twee graden Celsius
vroeger, worden er nu scores van
plus drie tot plus vier graden Cel
sius bereikt. Wist u overigens, dat
de warmste winter „van alle tijden"
neg maar net achter ons ligt? Dat
was het seizoen van 1975 met 5.5
graad Celsius. Tweede op deze
„w&rme lijst" ls de winter van 1796
met 5.3 graad Celslus. Dank zij de
trekschuit, de nauwkeurige boek
houders in de zeventiende eeuw en
de oplettendheid van de heer De
Vries heeft De Bilt een beter inzicht
gekregen in het winterse verleden.
Hieronder tenslotte de eindstand
van de competitie tussen 344 win
ters, wanneer we uitgaan van de 23
strengste.
gr. Celsius
-1.9
-1.9
-1.8
-1.7
-1.7
-1.5
-1.5
-1.4
-1.3
-1.3
-1.3
10.
winter
1689
gem.
temp.
winter
1716
gem.
temp.
11.
winter
1845
gem.
temp.
12.
winter
1695
gem.
temp.
winter
1681
gem.
temp.
13.
winter
1942
gem.
temp,
winter
1929
gem.
temp.
14.
winter
1891
gem.
temp
15.
winter
1690
gem
temp.
winter
1692
gem.
temp
winter
1691
gem.
temp.
■I
7
y -
V
1.#/:
1 i t V
/-' y
Van een onzer verslaggeefsters
ROTTERDAM Het comité „De
Rotterdamse vrouwen" overweegt
beroep aan te tekenen tegen de uit
spraak van hoofdofficier van justitie
mr J. D. de Jong, dat de Rotterdamse
politie niet buiten haar boekje is ge
gaan bij een demonstratie van een
aantal vrouwengroeperingen in mei
bij het hoofdbureau in Rotterdam.
Volgens mr. De Jong heeft een onder
zoek van de rijksrecherche aange
toond dnt di» ootltii» eeen strafbare
feiten heeft begaan. Er ls dan ook
geen reden tot vervolging, aldus de
hoofdofficier in een brief aan het
vrouwencomité.
Het comité diende in mei. na afloop
van de betoging, een aanklacht in
tegen de politie. De vrouwen zijn van
mening dat de politie op een onrede
lijke en keiharde manier charges
heeft uitgevoerd tegen de vrouwen,
die volgens het comité alleen maar
een petitie wilden aanbieden voor een
betere opvang van slachtoffers van
verkrachting
Gewonde bij explosie
gasfles Gist Brocades
DELFT Bij de fabriek Gist-Broca-
des in Delft is woensdagmiddag een
werknemer uit Leiderdorp gewond
geraakt toen bij dakbedekkingswerk
zaamheden op een ketelhuls zijn gas
fles ontplofte. De man is overge
bracht naar het brandwondenzieken
huis in Beverwijk.
De explosie, die werd gevolgd door
een korte brand, is vermoedelijk ont
staan doordat de acetyleenfles te
dicht bij de teerpot stond, aldus de
politie van Delft. De man was alleen
aan het werk op het ketelhuis, dat
overigens niet In gehnitk was
