Friese avond van NCRV Jean Jacques Rousseaf pratend op het toneel e En dan nog \tc A 0 b 0 Toneelstuk 'Boete Dwaen', tweekamp en cabaret Franse voorstelling in Nederland Grootste orkest aller tijden Programmaraad: Symbiosezendtijd naar Molukkers Teksttelefoon voor doven Nuttig gesprek tussen VARA en omroepbonden President Carter p< ingelicht over 5jppe' opslag kernwapt f eld Raffinement alom TV COMMENTAAR Voedingsbonden t Sing FNV akkoord ra arbeidsvoorwaari j»^ feiÏD/ WOENSDAG B NOVEMBER 1978 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET door Jan Sloothaak LEEUWARDEN „Boete dwaen" is het Friese verhaal van een verkilde wereld. De NCRV-televisie zendt er een verfilmde versie van uit als onderdeel van een speciale Friese avond die vanavond op het scherm komt. Onder regie van Klaas Rusticus zelf een Fries kwam een stuk tot stand van een Ingmar Berg- man-achtige triestheid. De figuren gespeeld door Friese amateurs in het stuk zijn allemaal naamloos. Ze dwalen rond in een wat onwezenlijke of misschien wezen loze wereld van kille menselijke verhoudingen. Het decor versterkt die sfeer nog aanzienlijk. Het Friese landschap blijft in de film door alle jaargetijden heen herfstachtig triest. De beelden zijn gebaseerd op een kort verhaal van wijlenj Teatske Al- zum. Of eigenlijk op drie verhalen, maar ..Boete dwaen" (boete doen) is er het meest volledig in terug te vin den. Oene Spoelstra uit Sneek schreef het scenario. Eigenlijk speelt het (vooroorlogse) verhaal zich af op de noordelijke klei. Opnamen daar stuitten op technische problemen en dat was de reden dat Rusticus het zuidelijker gelegen Oosterend en om geving koos. Noodlot Het verhaal gaat over een huishoud ster die solliciteert bij een boer en zijn moeder. Op het moment dat ze ..folk" naar binnen roept, lijkt het noodlot haar al in haar greep te heb ben. Door eem mengeling van macht die de boer blijkbaar over haar heeft en haar eigen fatalistische instelling, is er voor haar geen weg terug. Als later de moeder van de boer sterft vraagt hij haar ten huwelijk. Waar om. is haar wedervraag. Omdat het voordeliger Is? Ook dat ja. maar ei genlijk gewoon omdat hij een man en zij een vrouw is. Ze ontkomt er niet aan. Een jongen wordt geboren. Een triest gebeuren eigenlijk, want de vrouw denkt bij de doop aan de ver nedering die haar huwelijk Is. ..Er is nieuw leven, maar ik heb mijn per soonlijkheid verloren." Amateurspelers in Boete Dwaen. Romke de Leeuw als boer en Martsje Haitsma als zijn vrouw. De jongen groeit op. zonder contact met zijn vader. De bevelen en slagen kun je tenminste nauwelijks als zoda nig beschouwen. De moeder probeert te praten, maar haar man vindt dat zinloos. De jongen moet gewoon doen wat hij zegt. Tot de bom barst. Er is een dramatische ontwikkeling, die er toe leidt dat de moeder boete gaat doen. De karakters zijn even vlak als het Friese landschap. Emotionele hoog tepunten spelen zich blijkbaar alleen af in de diepe roerselen van de ziel. Slechts zo nu en dan borrelt er iets van omhoog. De achtergrond van de spelers blijft een vraagteken. Wie is de huishoudster, waar komt ze van daan en waarom is ze zo gelaten? Zulke vragen kan men bij alle figuren in de film stellen. Misschien is dat wel één van de aan trekkelijke kanten van het verhaal. Het is echter moeilijk dit soort karak ters inhoud te geven. Ze komen ech ter toch wel goed uit de verf. Mis schien juist omdat het amateurs zijn. komen ze natuurlijker over, meent Rusticus zelf. De hoofdrollen worden gespeeld door Romke de Leeuw. Alex Kaspers. Mantsje Haitsma en Ryk Spannenburg. Ondertitels Voor de niet-Friese kijkers is er een ondertiteling. Althans voorzover no dig. want veel woorden maken de mensen in de film niet aan elkaar vuil. De NCRV komt met een Friese avond omdat men aandacht wil besteden aan dit deel van het land dat nogal eens vergeten zou worden. In dit ver band worden er op den duur ook een Achterhoekse en een Zeeuwse avond georganiseerd. „Boete dwaen" is maar een onderdeel van de avond, die gelukkig ook wat vrolijkere elementen telt. Zoals het programma-onderdeel „Fryslan is oars" (Friesland is anders), waarin ds. Ype Schaaf en de Friese cabaretier Rients Gratama ieder hun eigen kijk op Friesland vertolken. Er is ook een tweekamp onder leiding van Judith Bosch en Dick Passchier. Politici en theologen van Friese af komst meten zich met elkaar op het gebied van kennis over Friesland. De deelnemende politici zijn kamervoor zitter Anne Vondeling, ex-minister Jaap Boersma. Duisenberg en Bouke Roolvink en staatssecretaris Klaas de Jong. De theologen zijn de profes soren dr. K. Runia en dr. A. S. v.d. Woude, de katholiek F. Haarsma uit Nijmegen, ds. Sj. Koolstra uit Eind hoven. drs. Teake Kuiper (VU) en Nienke Algra, theologisch studente aan de VU. Verder worden een documentaire en een goedsdienstig programma (bij wijze van dagsluiting) uitgezonden. De documentaire „It Lyts Hidaerd" van Jelle van Doornik gaat over het dorp Hidaard als voorbeeld van de kleine dorpen die door hun slinkend inwonertal in de problemen komen. Tenslotte „It Boek fan Heit yn de tael fan mem" het boek van onze Vader in onze moedertaal in feite een korte kerkdienst in de kerk van Ex- morra, voorgegaan door ds. Ype Schaaf. geacht onderj Een extra Tweekamp met de Friezen drs. J. Boersma, dr. W. Duisenberg, drs. K. de Jon f Roolvink en dr. A. Vondeling, die zullen moeten tonen wie het meest van zijn geboorteg waarop en zijn jaan. N beher noj Van onze kunstredactie HILVERSUM Amateurmusici, die op redelijk niveau een muziekinstru ment bespelen, kunnen 10 december optreden in een massaal symfonie orkest in het Amsterdamse Concert gebouw. De NOS organiseert dit fes tijn ter gelegenheid van de honderd ste radio-uitzending van het muziek programma „Für Elise". Voor deze gelegenheid heeft Pi Schef- fer een stuk gearrangeerd op het thema „Für Elise" van Ludwig van Beethoven, dat onder leiding van een nog aan te wijzen beroepsdirigent uit gevoerd zal worden. Solisten zijn Da niël Wayenberg. piano en Louis van Dijk. orgel Op het podium van de Grote Zaal in het Concertgebouw ls plaats voor 338 stoelen, „maar desnoods schuiven wij er nog meer bij", aldus Hans Zoet. presentator van het programma „Für Elise". Men vermoedt dat de belang stelling zo groot is dat het zal gaan om „het grootste symfonie-orkest al ler tijden." Bespelers van instrumenten, die in een symfonie-orkest voorkomen behalve harp. piano en slagwerk kunnen zich voor 15 november aan melden bij: NOS-radio. „Für Elise". Postbus 4444, 1200 JJ Hilversum. Deelnemers wordt de partituur tijdig toegezonden. Van onze radio- en tv-redactie Twee solisten van het Nationaal Ballet. Alexandra Radius en Han Eb- belaar. zullen van 5 tot en met 12 november drie gastvoorstellingen ge ven bij het Nationaal Ballet van Cuba in Havanna. Het optreden in de Cu baanse hoofdstad vindt plaats in het kader van de viering van de dertigste verjaardag van het Cubaanse gezel schap. De bijdrage van het Neder landse balletduo zal bestaan uit de balletten ..Twilight" en „Vier letzte Lieder Beeldenstorm is de titel van een tentoonstelling van politieke strip verhalen. die momenteel In de Kijk- kist van de Kunststichting langs vier wijken reist. De expositie omvat bin nen- en buitenlandse strips uit de verzameling van Steef Davidson Voorts zijn er Rotterdamse strips uit politieke pamfletten, buurt- en actie- kranten. Drie Amsterdamse koren het Speciaal vandaag Van Gewest tot Gewest: cursus wadloopkennis. archeologie in Houten, de Lim burgse beeldhouwer Peter Ro vers cn Toneelgroep Theater J"r N>d. 1 18.59 Na Overal is wel wat volgt Kenmerk. Onderwerpen: De hopeloze strijd van het Sandi- nistische bevrijdingsfront te gen dictator Somoza en zijn nationale garde in Nicaragua, een burgeroorlog die duizen den slachtoffers eiste. Ned. 2.18.59 De NCRV presenteert vijf Friese programma's tussen 26.32 en 23.15 uur. Middelpunt is het tv-spel Boete dwaen (doen), naar verhalen van de schrijfster Taetske Alzum. Ned. 2/21.10 Duitsland-kijkcrs kunnen vanavond en morgen de be roemde Amerikaanse speel film The best years of our lives (nagesynchroniseerd) volgen. Duitsl. 2/22.05 Josef Wielakker speelt op het orgel van de Utrechtse Onze Lieve Vrouw ekerk com posities van Sweelinck, Tele- mann. Bach en Mozart. Hilv. 4 14.30 In het TROS-programma Kernpunt wordt gesproken over „De tweede ouder" en de situatie van het ..stiefkind". Hilv. 1/16.30 Studentenkoor Vrije Universiteit, het Amsterdamse Universiteitskoor en het rk Hoofdstadskoor zullen op 13 november in het Concertgebouw in Amsterdam Nederlandse koormuziek uit de 20ste eeuw ten gehore brengen. Uitgevoerd worden „Eine Lebens- messe" van Jan van Gilse en „The hollow men" van Kees van Baaren. Solistische medewerking zal worden verleend door de sopraan Hanneke van Bork, de alt Lucia Kerstens. de tenor Jan van Ree en de bas Ruud van der Meer. Dirigent is Huub Ker stens. DEN HAAG (ANP) De PTT zal binnenkort bij het Voorburgse in^i- tuut voor dove kinderen, Effatha, een experiment beginnen met telefoon voor doven. Het gaat hier om een combinatie van een druktoetstele- foon en een zogenaamde teksttele foon. waarbij de tekst op een scherm ndast de telefoon verschijnt Als de gebruiker van de teksttelefoon op een normaal druktoestel de tekst intypt, wordt deze tekst bij de dove zichtbaar op het tekst telefoonstoe stel. Het apparaat is voorzien van een beeldscherm zoals dat ook bij elek tronische rekenmachines wórdt toe gepast. Binnenkort zullen enkele doven, de leerlingen en medewerkers van Effa tha vier teksttelefoons testen Twee toestellen worden op Effatha ge ïnstalleerd. twee anderen komen bij doven thuis te staan. Daarnaast wordt bij een groot aantal familiele den en relaties van de doven een druktoestel geplaatst. Het experi ment gaat vermoedelijk een jaar duren. Hoogendijk wil niet meer voor AVRO-tv Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM - Dr Ferry Hoogen dijk wil niet langer zijn medewerking verlenen aan de AVRO-televlste. De Elsevier-hoofdredacïeur is er niet over te spreken dat er zo weinig een beroep op hem wordt gedaan. Hij was voornamelijk te horen als politiek commentator in Televizler Magazine. Steeds minder maakt deze rubriek echter gebruik van politieke commentatoren Hij blijft wel mee werken als politiek commentator aan verschillende AVRO-radioprogram- HILVERSUM (ANP) Het eerste ge sprek tussen het dagelijks bestuur van de VARA en vertegenwoordigers van de omroepbonden over de reorga nisatie ook van de televisiedienst van deze omroep is gisteren door beide partijen „vruchtbaar" genoemd. Tijdens de vergadering zijn onduide lijke punten in de reorganisatienota van het dagelijks bestuur voor de bonden opgehelderd „zodat in de nu komende gesprekken inhoudelijk verder kan worden gediscussieerd", aldus een verklaring. Over de inhoud van de nota zelf werden naar bulten geen mededelingen gedaan. De omroepbonden zullen nu eerst op 15 november met hun leden binnen de televisiedienst overleg plegen, waarna op 16 november het gesprek met het dagelijks bestuur zal worden voortgezet. HILVERSUM De voormalige radiozendtijd van Symbiose zal per 1 april moeten worden toegevoegd aan het Molukse programma, meent de programmaraad van de NOS. Per 1 oktober zijn de tien minuten zendtijk van Symbiose ingetrokken Urigin66l en voorlopig wordt deze tijd toege voegd aan de rubriek „Praten met de minister." door André Rutten AMSTERDAM De Fran se eenmansvoorstelling „Je- an-Jacques Rousseau" is maandagavond in de Kleine Komedie een korte tournee door Nederland begonnen. Zij is in Parijs verleden voorjaar in première gegaan, kort nadat de Belgi sche regisseur Pierre Laroche bij The ater een meermansvoorstelling had gemaakt over een andere grote Fransman. Blaise Pascal (wis- en na tuurkundige. filosoof, schrijver. Jan senist. 1632-1662). De overeenkomst is. dat in beide voorstellingen wel teksten van de gespeelde figuren ge bruikt worden, maar dat zij niet als toneelteksten geschreven zijn. Dé to neelmakers wilden de figuur zélf op het toneel laten verschijnen, met een deel van hun altijd nog verrassende denkbeelden. Maar niet in een voor het toneel gemaakte biografische roman. Wat Jean Jacques Rousseau (schrij ver en filosoof, 1712-1778) betreft: twee jonge Franse dramaturgen heb ben in hun samenwerken aan ver schillende produkties Rousseau na der leren kennen in verband met an deren, en zijn langzamerhand tot het idee gekomen, hemzelf tot middel punt van een voorstelling te maken. Gérard Desarthe Jacques Rousseau Jean Tom Nieuwenhuijsen, de program macommissaris NOS-radio, heeft het bestuur van de NOS laten weten dat in het nu lopende seizoen zendtij is vrijgemaakt voor het programma voor Molukkers op de vrijdagmiddag op Hilversum 2 van 12.15 tot 12.35 uur. Maar er wordt naar gestreefd het programma naar de zondagmiddag te laten verhuizen bij een volgende zendtijdindeling, zodat meer mensen kunnen luisteren. De startdatum van het programma zal. volgens Nieuwenhuijsen. worden gekozen in overleg met het Inspraak orgaan welzijn Molukkers. dat zich echter nog moet voorbereiden op zijn taak in de redactie en bij de presen tatie. Rousseau was en is een verras sende origineel denker, een man. die aandachtig keek en dan zoekend en tastend probeerde te ontleden wat hij had waargenomen. Hij kende de in zijn tijd gangbare verklaringen en opvattingen ook de wetenschappe lijke maar nam er bewust afstand van: hij wil zelf een hem overtuigende verklaring vinden. Maar die schrijft hij dan wel aarzelend, vragend op. Hij denkt wel, dat hij het bij het rechte eind heeft, maar is daar niet zó zeker van. dat hij dat anderen wil opdrin gen. Hij stelt voortdurend vragen, indringende vragen. Zo heb ik althans de voorstelling be grepen, zo zag ik Gérard Desarthe hem spelen: voortdurend tastend naar de formulering van wat hij aan het denken was. genietend van zijn denken en van het formuleren ervan, telkens ook met een lichte verbazing over de uitkomsten van zijn denken. Hij herproeft zijn uitlatingen soms. In het slot doet hij weinig anders dan zijn eigen paradoxen opnieuw aftas ten door ze te herhalen. Een subtiel spel met simpele hulp middelen: grote oude boeken, die ook stenen kunnen zijn in het meer, een witte tent op een eilandje in een Zwit sers meer. kleding van toen* maar ook een gasbrandertje van nu, oploskoffie bij een verhandelingetje over koffie drinken. Kenmerk Dat tastend onafhankelijk denken zou best het wezenlijke kenmerk van Rousseau kunnen zijn. Maar wat weet ik, wat weet de gemiddelde Ne derlander van hem af. Door over hem te lezen denk ik dat hij drie kanten heeft. Hij vond, dat wetenschappen en kunsten de mens te ver van zijn natuurlijke staat vervreemdden. Hij vond, dat in een goed ingerichte staat de gemeenschappelijke wil van het volk de feitelijke soevereiniteit moet zijn. Hij vond ook. dat de samenle ving de kinderen te aanpassend, te zeer tegen de natuur in, opvoedde. it zwaa arschiji i make naam n afgel In de voorstelling wordt eigenl cr A leen de eerste kant uitgewerkt malisti sten en wetenschappen zijn v -jj-, singen van de werkelijkheid. seau's kritiek op het theater, o;een v lière, op diens Misanthrope vc i een het middelpunt. Er is dus geml g zaj een ontwikkeld publiek. -oelen De voorstelling was in Amsterd istatee Den Haag. komt nog in Grot it uit (8). Rotterdam Piccolo (10) en Leeu hoven Globezaal (11 november e||encj€ sdaan DEN HAAG (ANPI Op grol '/f*® eigendom wordt de Amerikaans50 sident ingelicht waar opsjagpla van kernwapens in Europa zijn mier Van Agt heeft dat geanti op vragen van PvdA-Tweede-K ÜD1 lid Knol. Met uitzondering v VVJ Engelse en Franse kemwapenj alle in West-Europa opgeslagei wapens in het kader van de eigendom van de Verenigde f aldus Van Agt. till] Om redenen van staatsveiligh in het belang van de „bondg ionze schappelijke verdediging" kan vHa/ gering het parlement hierover chikba inlichtingen geven. Internat ^.1, zijn daarover afspraken gemaa dus de premier in zijn antwoor nde opposi ondhei tj Zoals het leven bestaat ook het tele visiekijken uit kiezen. En soms is de keus bar moeilijk. Vanavond geldt dit voor de Friezen. De NCRV biedt een drie uur durende uitzefiding. Nog nooit vertoond. Wie daar eigen lijk niets van wil missen en boven dien verzot is op toneel, zit voor een dilemma. Er zal moeten worden ge kozen tussen Boete Dwaen en het BBC spel Overtreding ambtshalve. Tenzij de programmaleiding van de NOS zo vriendeijk is de opname van pianist Alfred Brendel naar voren te halen, zodat de stukken (twee) el kaar niet overlappen. Het Friese drama heb ik niet vooraf gezien; Overtreding Ambtshalve wel en daarover ben ik dermate en thousiast dat ik er iedereen naartoe zou willen schrijven. Dit door Ton Stopperd geschreven spel is name lijk op vele fronten een uitschieter. Dit zeg lk niet omdat de auteur hiermee de onderscheiding „Televi sieschrijver van het jaar 1979" heeft verdiend. Lang niet alle bekronin gen doen je wat. Overtreding Ambtshalve wel; Je kunt Je er niet aan onttrekken. Eerst even lets over de titel. De Nederlandse vertaling klinkt Inte grerend. maar dekt de inhoud.van het spel niet op het eerste gezicht. Professor Anderson pleegt niet uit hoofde van zijn ambt een daad door Ton Hydra waarmee hij een verbod van de Tsjechische regering negeert. Pro fessional Fooi geeft daarentegen veel raker weer wat er onder- strooms aan de hand is. Liefhebbers van woordspelingen een paar dub bele bodems ontdekken. Wat is er nu naar mijn mening het knappe in dit spel? Tom Stoppard is er op sublieme wijze in geslaagd een soort parabel te creëren, waar van de bedoelingen voor iedereen onmiskenbaar zijn. Ook al worden de aanduidingen af standelijk gegeven in een menge ling van ironie en humor, niemand hoeft te raden waar het over gaat. En het verbaast je voortdurend dat je op deze haast bizarre manier ge confronteerd kan worden methet drama achte „Charta 1977", dat ma nifest voor de mensenrechten in Tsjecho-Slowaije. De vorm waarin de schrijver zijn verhaal heeft gegoten, is dus vondst nummer één. Vervolgens de intrige. Professor Anderson, hoogleraar in de filosofie aan de universiteit van Cambridge, reist naar Praag met twee oogmerken; een voordracht houden op uitnodiging van de Tsje chische regering en om daar het Engelse voetbalteam aan te moedi gen. Dat hij de reis als een uitje ziet, wordt in het vliegtuig heel geraffi neerd aangetoond. Meteen blijkt dan ook Stoppard's derde uitschie ter: professional Fooi munt uit door een flitsende dialoog. Even scherp zinnig als speels. Direct na aankomst wordt Ander sons verwachtingen gedwarsboomd door de harde realiteit. Met hem staat ook de kijker zonder omhaal midden in het gewetenscqnflict. Er moet stelling worden genomen te gen het aan banden leggen van de vrije meningsuiting. De hoogleraar probeert er zich met Brits flegma aan te onttrekken. Een hem bezoe kende jonge Tsjech geeft hem ech ter geen kans. Deze man, Pavel Hol lar geheten, soebat de professor (bij wie hij vroeger college liep) zijn proefschrift mee te nemen en in Engeland te publiceren. Hollar vraagt niets minder dan een levensgevaarlijke daad, want hij is als ondertekenaar van „Charta '77" in ongenade gevallen. In plaats van de wetenschap te mogen dienen, heeft het regime hem gedegradeerd tot wc-reiniger. Peter Barkworth als Anderson Het wordt duidelijk dat de schrijver een filosoof voor he gewetenscon flict plaatst. Een man die zich ambtshalve dagelijks bezig houdt met de ethiek, moet als geen ander beseffen dat hier morele waarden in het geding zijn. Toch voelt hij'er niets voor om zijn nek uit te steken. Dit geeft het spel een bijzondere spanning. Ik ga niet verklappen hoe Anderson de confrontatie met de onvrijheid en het beroep óp zijn persoonlijke ethiek verwerkt. Er zitten verras sende elementen in en hij komt tot een daad waarop de Nederlandse titel toch aardig blijkt te slaan. De meest overtuigende uitschieter bui ten de schrijver om wordt geleverd door Pieter Barkworth. Op zijn creatie van de Engelse hoogleraar ben je met een voorstelling niet uitgekeken. Zijn typering ls perfekt en hij bouwt zeer genuanceerd spanningen op alsof Hitchcock ach ter hem zit. stemn linkse UTRECHT (ANP) De voeding wa den FNV zijn akkoord met de ejen v arbeidsvoorwaardenbeleid 1978 r(jei de Federatie Nederlandse Vak ging. De bonden vinden wel het beginsel van de automal 1 prijscompensatie niet mag wi 0Q6 getornd. „In zijn algemeenheid' medefinanciering voor arbeid LKEI< verkortende maatregelen ai 25-jai zen", zo staat in de resolutie c Igischi federatieraad en de vakgroepst «eg H ren van de voedingsbonden gis igeko in Utrecht hebben aangenomen rd hij Voor wat de arbeidstijdverkor maatregelen betreft kiezen de dingsbonden FNV uitdrukkelijk het vervroegd uittreden. Andeit men dienen volgens de be slechts gefaseerd te worden voerd. De voedingsbonden dringen erï resolutie bij de FNV op aan. il kader van het arbeidsvoorwf beleid er voor te zorgen dat koj zen en uitzendbureaus stoppel hun werk. Dat werk moet volg® bonden overgenomen worden de fl gewestelijke arbeidsbureaus. pB Onderzoek gevraai naar radioactief afval van Kema 'ner: PU aan, 1 ;Q£ orwal ARNHEM (ANP) De voltallige hemse gemeenteraad heeft on diepgaand onderzoek gevraagd de zakken met radioactief afva tot 1972 begraven zijn op het te van de Kema. Met het onder de grond stopi het afval, zou de Kema ia st ben gehandeld met de inder de overheid afgegeven verg De ongeveer tien kilo radioac val ls eind vorige week in gebracht met drie gevallen vanl mie onder jonge mensen, die alsj in de buurt van het Kema hebben gewoond of gespeeld. 1 de gemeenteraad weten hoe la afval nog op het Kema-terrein] en welke risico's aan de ops" verbonden c

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1978 | | pagina 4