choolgenoot Aantjes kreeg
;een echt antwoord op vragen
3
Verbazing bij pers over
tijdstip van onthullingen
sPMRDEPOsrro'STOrm
Weinig bekend over
kamp Port Natal
'Partijleiding verantwoordelijk voor zijn vaP
rMt)lmakelaars tegen
voorstel minister
'Bruins Slot had
het moeilijker
met De Quay'
Een sportieve man
'die goed gekleed wil
gaan let op het Sturka-
etiket Hij vindt het in
blazers, kolberts,
vlotte kostuums en
leren jacks.
Inderdaad: sportieve
mannenmode
met allure.
Direct openen kan ook.
postgiro en
rijkspostspaarbank
RSH]
ENSOAG 8 NOVEMBER 1978
BINNENLAND
TROUW/KWARTET P 11 - RHS 13
or Huib Goudriaan
nE LIER/AMSTERDAM
peeft de leiding van de Anti
revolutionaire Partij het
ede-Kamerlid Aantjes bij
iet begin van zijn politieke
pbaan niet gewezen op de
jevaren van zijn verleden?
en de feiten, of althans
i deel van de feiten volsla
gen onbekend bij de ARP of
jjn die bewust verzwegen?
let deze vragen heeft mr. P. Los.
ngdeskundige, schoolgenoot
I Aantjes. voormalig lid van de
en oud-veizetsman (LKP-lid)
i sinds 1966 beziggehouden. Hij
sept zich er nu op mr. Barend
ieuvel in 1971, de ARP in De Lier
in 1966 op de hoogte te hebben
_racht van feiten uit het verleden
n mr. Aantjes en na geen gehoor
hebben gevonden in 1966 te
len bedankt als lid. Mr. Los: „Het
lat mij niet om de persoon van
intjes. maar om het nare feit dat de
Ijleiding de man in staat heeft
teld deze val te maken. De ARP-
j was en is daarom medeverant-
•delijk."
r. Los wist in 1966 niet dat Aantjes,
jens het Rijksinstituut voor Oor-
sdocumentatie, zich in 1944 had
jemeld voor de Waffen SS. „Als ik
It toen had geweten, had ik het ook
[jet gelaten bij een briefwisseling
[iet Biesheuvel, Aantjes zelf en uw
int, maar was ik bij wijze van spre-
ndoor de muur gegaan", aldus Los.
[aar ik heb gewaarschuwd en erop
ïzen dat Aantjes al in 1940 en
&41 een nationaal-socialistische ge
lheid toonde. Die waarschuwin
gen zijn niet ter harte genomen en
jat is diep betreurenswaardig voor
s politieke bestel."
Los (56) die aan de Vrije Universi-
it in Amsterdam rechten studeerde,
ezocht in de oorlogsjaren het gere-
urmeerde Mamixgymnasium in Rot-
lam. Hij zegt in die tijd Aantjes
ezocht dat gymnasium ook te zijn
«confronteerd met uitspraken en
andelingen van Wim Aantjes, die
etuigden van sympathie voor Nazi-
luitsland. „Hij liep provocerend
met Volk en Vaderland en
acht te pas en te onpas de Hitler-
oet." Kan dat geen speelse, provo-
rende of uitdagende houding zijn
rweest van een jongen van zeven
en, achttien jaar die nauwelijks wist
rathij deed? Los: „Nee, dat was geen
ncidentele opwelling; hij is van begin
tot eind fout geweest. Hij was geïm-
rd, door het Duitse machtsver-
maP00"' *iee't de strijd der geesten
tijdig onderkend en hij heeft dat
een brief aan mij ook toegegeven,
itjes had van mij alles mogen wor-
Kidtn. maar nu juist geen volksverte
genwoordiger, omdat hij is gespeend
ir uJ™ Politiek onderscheidingsvermo-
en. Het wil er bij mij ook niet in dat
'land en vent van achttien jaar toen niet
sh Tl kon inzien, dat hij aan de verkeerde
dans mt stond."
ntbijt p
uur, ergernis
bezie lad de gymnasiast Los een relatie
net Aantjes in die tijd, die nu zijn
m q erinnering kan vertekenen? „Ik had
lechts een heel oppervlakkige ver-
1 een louding met hem maar ergerde mij
lleen aan zijn nazi-sympathieën en
COCk 'in rondlopen met Volk en Vader-
veert
rasta lt
ergernis van mr Los kwam tot
AVOl uiting toen Wim Aantjes een politie-
f. ke loopbaan begon op te bouwen. In
1.001 966 hekelde Trouw in een commen-
i nm 8ar de in de bezettingstijd gebleken
«zistische gezindheid van H.
laen» Idams. Eerste-Kamerlid van de Boe
ning enpartij. Op 24 september 1966
30 roeg Los, lezer van onze krant, in een
eties lrief aan de redactie of voor Aantjes,
j oen tweede voorzitter van de Twee-
lOUOe He-Kamerfractie van de ARP, andere
8.00 normen moesten gelden dan voor
iracll kdams. Los wees hierbij op het
orgj
er f
de
didlaif
bus*
mmo DEN HAAG Het voorstel van mi
di I '«ter Andriessen van financiën de
luurwaardetabel van dure koop-wo-
togen uit te breiden druist in tegen
edptt volkshuisvestingsbeleid van de
fgering. dat gericht is op bevorde-
ing van het eigen-woningbzit. De Ne-
lerlandse Bond van Makelaars in On
werende Goederen (NBM) zegt dit in
jen persbericht naar aanleiding van
He maandag bekendgemaakte plan
nen van de minister.
b
^2etgeru
V t
lastini
De NBM vindt dat deze sluimerende
«lastingverzwaring voor woningen
*n 360.000 en meer een negatieve
avloed heeft op de ontwikkeling van
[et bezit van eigen woningen. De
,enaren ondergingen in de jaren
'4 tot 1977 al een aanzienlijke be-
tingverzwaring. Een huis dat in
W4 tot 75.000 kostte was in 1977
146.000 waard en de daarbij
/EL 7horende forfaitaire huurwaardebe-
™§en gingen in die tijd ruim hon-
AAr J®** Procent omhoog. De NBM vreest
cat door een verdere lastenverzwa-
j het risico „levensgroot" is dat er
r winder woningen in de betaalbare
Wjsklasse zullen vrijkomen, wat
*«r heel wat problemen zal geven
v°or diegenen die daarop zijn aange-
*ezen, aldus de NBM.
„openlijk getuigen van een nationaal-
socialistische gezindheid" door Aan
tjes. De bekende publicist Ben van
Kaam, destijds rechterhand van de
hoofdredacteur van Trouw, Bruins
Slot, (lange tijd fractievoorzitter van
de ARP) antwoordde mr Los. Ben van
Kaam schreef: „Uw brief hebben wij
ontvangen en gelezen. Niets van wat
u daarin schrijft is ons bekend. Het
komt ons voor dat wanneer u gron
den heeft om bezwaren te koesteren
tegen de positie van de heer Aantjes,
u dit bij zijn kandidaatstelling aan de
orde kunt stellen. Bij het zoeken naar
een antwoord op uw vragen kunnen
wij u niet helpen, aangezien ons niets
bekend is."
Reactie Aantjes
Los werd erg boos en wilde Trouw
niet meer in huis hebben. Op 10 fe
bruari 1967 vroeg Los in een brief aan
Aantjes of hij de ARP-top had inge
licht over zijn „vroegere politieke in
zichten" en of hij niet vond dat „de
kiezers er recht op hadden in kennis
gesteld te worden van de bedenke
lijkheid" van zijn politiek verleden.
Aantjes diende Los van repliek met
een lijvig epistel, waarin deze toegaf
„de oorlog aanvankelijk niet in zijn
ware karakter te hebben onderkend,
geïmponeerd te zijn geweest door het
Duitse machtsvertoon". HIJ schreef
tevens dat de bravoure van een 16-,
17-jarige hem wel eens tot „wat
vreemde gedragingen" had verleid en
wees erop in 1941 ook „provocerend
te hebben geparadeerd" met de Da
vidsster. Aantjes vervolgde: „Dat ik
de ware duivelse aard van het wereld
conflict niet meteen door heb gehad,
moge ik dan al met de meeste landge
noten gemeen hebben, het heeft me
genoeg gehinderd om, naarmate de
oorlog verder voortschreed, soms de
meest onmogelijke wegen te bewan
delen om mijn aandeel aan de goede
kant te leveren, tot in de gevange
nschap toe." Mr Aantjes ging niet
dieper in op zijn situatie in Duitsland
en noemde referenties als de AR-
Tweede Kamerleden mr G. C. van
Dam en mr M. W. Schakel, en nog
anderen; „allemaal mensen, die mij
heel wat beter kenden en kennen dan
u."
Biesheuvel
Los reageerde opnieuw door in april
1971, de verkiezingen stonden voor de
deur mr Barend Blesheuvel te con
fronteren met het oorlogsverleden
van Aantjes. Hij haalde de woorden
van Aantjes, uit diens brief van 1967
aan: „Ik wil niet ontkennen dat ik de
oorlog aanvankelijk niet in zijn ware
aard heb onderkend" enzovoorts.
Ook nu reageert Los nog duidelijk
geëmotioneerd op het uitblijven van
antwoord op zijn brief van mr Bies
heuvel. „Wij hebben ook een tele
gram aan Blesheuvel verstuurd,
waarin wij protesteerden tegen het
verlenen van een koninklijke onder
scheiding aan Aantjes en ook daarop
kwam geen antwoord."
Verzweeg de toenmalige ARP-top het
verleden van Aantjes? Ben van
Kaam, de ex-redacteur van Trouw,
die in 1966 aan Los schreef hem niet
te kunnen helpen, thans redacteur
van VU-Magazine, geeft als commen
taar: „Bruins Slot moet in 1967 de
zelfde feiten hebben gekend als Berg
huis en dat intrigeert me. Ik ga erover
schrijven in mijn blad. Maar er was
geen sprake van enige bekendheid
met een SS-verleden van Aantjes.
Aantjes moet toen al in zijn verhaal
een heleboel hebben verzwegen. Als
Je „SS" eruithaalt en Je maakt er iets
vaags van dan komt het heel anders
over hoor. Ik vind trouwens dat het
stuk dat Aantjes in 1967 voor Be
rghuis heeft opgesteld, gepubliceerd
moet worden. Daar heeft de toenma
lige AR-leiding recht op".
Informeer:
tel.:020-176540.
Geen bewijzen
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Twee gevoelens
voeren de boventoon in de kranten
commentaren van gisteravond over
het vertrek van Willem Aantjes: ten
eerste instemming met zijn besluit
om af te treden als CDA-leider en ten
tweede verbazing over het feit waar
om deze zaak net nü, nu de AR het
niet gemakkelijk heeft, boven water
komt. Enkele hoofdartikelen-schrij
vers vragen zich af of hier echt sprake
is van louter toeval of van iets anders.
Het Vrije Volk: „Hoe komt het dat
Aantjes nü ten val wordt gebracht?
Waarom hebben degenen, die al ruim
dertig jaar van zijn verleden op de
hoogte waren, nu pas gereageerd? Is
het louter toeval dat dr De Jong op
een dag een brief krijgt van een advo
caat en dat zijn collega De Leeuw de
volgende dag wordt ingeseind door
een andere advocaat? Is het ook lou
ter toeval, dat de zaak wordt aange
sneden op een moment, dat de ARP,
een partij met een uitstekend oor
logsverleden, wier voormannen een
grote rol hebben gespeeld in het ver
zet, in verwarring verkeert over de te
volgen politieke koers? Aantjes moet
de politiek verlaten, maar de vraag
blijft liggen: waarom nü?"
NRC-Handelsblad: „Verbazing, ver
driet, verontwaardiging, wellicht ook
nieuwsgierigheid naar de psychologi
sche achtergronden van een fantas
tisch dubbelleven. Dat zijn enkele
van de eerste emoties, die opkwamen
bij de presentatie van het rapport
van de heren De Jong en Van der
Leeuw. Onvoorstelbaar, onbegrijpe
lijk en ongelooflijk, te meer daar het
niet om zomaar een parlementariër
gaat, maar de leider van de grootste
regeringsfractie in de Tweede Kamer,
landelijk vermaard als deskundige in
politiek-zedelijke kwestiesDe
zaak is des te (ingewikkelder omdat
niemand kan ontkennen dat Aantjes
grote verdiensten voor zijn partij
heeft gehad en naast de nu bekende
last ook grote verantwoordelijkheden
heeft gedragenIs het werkelijk
toeval, dat een einde gemaakt heeft
aan een schizofrene geschiedenis, die
persoonlijk en politiek haast niet
meer te vatten is? Daar ligt een raad
sel, want tientallen (of meer) tijdge
noten, die Aantjes de laatste jaren in
zijn glazen huls zagen bewegen, moe
ten veel tot heel veel hebben geweten
zonder aan de hefboom van de publi
citeit te trekken".
Gooi- en Eemlander (Hilversum):
„Omdat een politicus op een zo hoge
post onbesproken moet zijn, zoals de
heer Aantjes thans zelf ook zegt, is
zijn besluit om zijn politieke functies
neer te leggen, het enig juiste. Meer
dan zijn oorlogsverleden kan hem
verweten worden, dat hij niet heeft
willen inzien hoe sterk en blijvend
belastend dat verleden voor de
door hem gekozen loopbaan zou
zijn".
Het Parool: „Zijn gedrag in de oorlog
en nog meer het verzwijgen van we
zenlijke feiten maakte zijn politieke
positie volstrekt onhoudbaar. De
CDA-fractie en Aantjes zelf hebben
die consequenties inmiddels ook ge
trokken. Het feit, dat juist deze politi
cus in bijna ieder publiek optreden
zulke zware morele accenten placht
te zetten geeft wat hem nu, 33 Jaar na
het einde van de oorlog overkomt,
een macabere trek".
De Waarheid: „Het is verbijsterend,
dat, wat in een minimum aan tijd
onomstotelijk kon worden vastge
steld aan de hand van de dossiers op
het Rijksinstituut voor Oorlogsdocu
mentatie, tientallen jaren voor het
Nederlandse volk verborgen is gehou
den door diegenen, die het óf aan de
wil óf aan de moed heeft ontbroken
om schoon schip te makenHet
gebeurde is een belediging van het
anti-fascistische verzet ook uit de
kringen van de anti-revolutionairen,
die samen met de communisten ge
vochten hebben voor de vrijheid van
ons land".
Utrechts Nieuwsblad: „Juist in de
politiek waar zo dikwijks morele oor
delen moeten worden geveld, is de
morele onkreukbaarheid van een Ka
merlid en zeker die van een fractielei
der, een allereerste vereiste. Er zat
voor Aantjes niets anders op dan
terug te treden. De zuiverheid van het
politieke bedrijf vergde zijn vertrek,
hoe moeilijk dat hem en het CDA ook
zal zijn gevallen".
Nieuwsblad van het Noorden (de
krant, die maandag als eerste het
oorlogsverleden van Aantjes onthul
de): „Het geheim dat Aantjes met
zich meedroeg maakte hem onge
schikt voor een politieke loopbaan.
Er is nu een bodem weggevallen on
der het gezag, dat hij had. Aantjes is
plotseling volledig ongeloofwaardig
geworden. Niet eens de feiten zijn het
ergst, alswel de vele leugens erom
heen".
Van Kaam herinnert zich nog dat
wijlen Bruins Slot een keer moet heb
ben gezegd dat Aantjes geen minister
zou kunnen worden, omdat hij welis
waar niets, kwaads had gedaan maar
in de oorlog zou zijn misleid en lid
van „een of andere Duitse organisa
tie" zou zijn geworden. „Maar welke
organisatie dat was, wist Bruins Slot
niet. Bruins Slot had het toen veel
moeilijker met het premierschap van
De Quay". Op de beschuldiging van
Los dat Trouw toen sterk in gebreke
is gebleven door slechts te antwoor
den met een „formeel briefje" op zijn
waarschuwing, reageert Ben van
Kaam nu: „Wat had ik anders kun
nen doen met de beweringen van
Los? Hij had geen enkele harde aan
wijzing. Ook het Rijksinstituut voor
Oorlogsdocumentatie kon pas iets
doen toen er een hard stuk op tafel
kwam. Was dat stuk toen op onze
redactietafel gekomen, dan was dat
iets anders geweest." Had de redactie
zelf geen onderzoek in kunnen stel
len? Van Kaam: „Los had eerst zelf
met meer gegevens op tafel kunnen
komen. Hij schoof de klus door. Hoe
wel ik mij zijn brief niet meer herin
ner Je kreeg zo veel brieven van
lezers met beschuldigingen over men
sen die fout waren geweest vind ik
mijn antwoord dat hij de kandidaat
stelling van Aantjes formeel aan de
orde had moeten stellen, nog steeds
juist. Ik vind dat Los in gebreke is
gebleven door niet publiekelijk stel
ling te nemen. Maar dan moet je met
feiten op tafel komen. Zomaar wat
beweringen, daar doe je niets mee.
Aan de ene kant kun je stellen dat we
journalistiek in gebreke zijn geble
ven, aan de andere kant denk ik weer:
het was er niet uit gekomen.
Mr. Los reageert op de opmerkingen
van Ben van Kaam: „Ik heb de zaak
wel formeel aan de orde gesteld door
bij de ARP in De Lier duidelijk te
maken, waarom hij had bedankt.
Ook heeft Biesheuvel later een brief
van mij gekregen. Nee, men wilde
niet. Van Kaam en ook de partij-top
hadden in de waarschuwingen (er wa
ren er meer) trouwens een reden moe
ten zien voor een onderzoek."
Wat vindt Los van het argument dat
ook Aantjes, zoals wij allen, veran
deringen in zijn leven oormaakt en
dat er ook zoiets is als vergeven? „Ik
heb al eerder gesteld dat de persoon
Aantjes mij niet interesseert, het
gaat mij op het politieke, met nadruk
politieke, verleden van een man die
nu juist geen politicus had mogen
worden. Nu is schade berokkend aan
ons politiek bestel en aan het CDA en
dat is niet de eerste keer."
Het vroegere strafkamp Port Natal, dat nu deel uitmaakt
van een psychiatrisch centrum.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Het Rijksinstituut voor oorlogsdocumenta
tie beschikt slechts over summiere gegevens over het straf
kamp Port Natal, waar mr W. Aantjes de laatste maanden van
de oorlog, al dan niet als gevangene, heeft doorgebracht. Nu
de naam van dat kamp grote bekendheid heeft gekregen, zal
het instituut proberen er meer over te weten te komen.
In de tot nog toe verschenen delen
van het standaardwerk van dr L. de
Jong, „Geschiedenis van het konink
rijk der Nederlanden in de Tweede
Wereldoorlog", wordt Port Natal niet
genoemd. Het strafkamp zou en zal
pas ter sprake komen in het tiende
deel, dat het meest omvangrijke van
de serie wordt, en dat over een paar
jaar zal verschijnen. In het jongste,
achtste, deel, dat aandacht besteedt
aan de Nederlandse concentratie
kampen. is er niet over geschreven,
omdat Port Natal niet tot die catego
rie behoorde. Het regime was er zelfs
niet mee te vergelijken.
Psychiatrisch centrum
Port Natal was vóór de oorlog een
psychiatrische inrichting en de ge
bouwen zijn ook nu weer als zodanig
in gebruik. De inrichting is nu een
onderdeel van het Nederlands-her
vormd psychiatrisch centrum Licht
en Kracht en Port Natal. Volgens drs
C. J. F. Stuldreiher, wetenschappelijk
medewerker van het Rijksinstituut
voor oorlogsdocumentatie, is niet be
kend, wanneer de Duitsers de inrich
ting in Assen als strafkamp zijn gaan
gebruiken. Vermoed wordt dat in de
■herfst van 1944 de eerste gevangenen
er zijn ondergebracht. De gevange
nen zijn er gebleven tot april 1945,
toen Drente werd bevrijd.
Port Natal werd gebruikt als kamp
voor arbeidsweigeraars, die zich aan
tewerkstelling onttrokken en onder
meer bij razzia's werden opgepakt.
De gevangenen werden belast met
graaf- en spitwerkzaamheden ten be
hoeve van verdedigingswerken. Vol
gens Oorlogsdocumentatie is niet be
kend hoeveel gevangenen er gezeten
hebben; Stuldreiher denkt dat er
steeds een paar honderd tegelijk wa
ren. Ook bestaat onduidelijkheid
over de vraag welke organisatie de
leiding van het kamp had. Mogelijk
heeft de Organisation Todt de leiding
gehad.
Bij Oorlogsdocumentatie is niet be
kend wie er in de oorlogsjaren in Port
Natal gezeten hebben. De kampregis
tratie is verdwenen.
Geen gevangene
Volgens Stuldreiher moet het uitge
sloten worden geacht dat Aantjes als
gevangene in het kamp heeft gezeten.
Hij zou er hebben kunnen in- en uitlo
pen. Met het oog daarop meent Stul
dreiher dat Aantjes ook legio moge
lijkheden heeft gehad om onder te
duiken.
Naar zijn zeggen is er in die streek, en
met name aan het einde van de oor
log, ook „op behoorlijke schaal gede
serteerd." Volgens hem had het geor
ganiseerde verzet de opdracht vluch
telingen en deserteurs behulpzaam te
zijn.
ADVERTENTIE
Bedragen vanaf fljOOO,-
veidienen een hoge rente.
Voor wie duizend gulden - of meer
een tijdje apart kan leggen hebben post
giro en rijkspostspaarbank een interes
sante spaarvorm: Spaardeposito's.
Spaardeposito's bieden een hoge, vaste
rente - over een vooraf door u gekozen
looptijd. Hoe langer de looptijd, hoe hoger
de rente.
De rente komt jaarlijks vrij. Het inge
legde bedrag zélf komt na afloop van de
gekozen looptijd beschikbaar.
Als u éérder wilt opnemen
dan kan dat Dan wordt echter
5% van het opgenomen bedrag
in rekening gebracht Deze 5%
wordt niet in mindering ge
bracht als u het geld opneemt
voor de aankoop van een huis
in Nederland, waarin u zelf gaat
wonen. Dan kunt u zonder
LOOPTIJD VASTE RENTE
1 jaar
7
2 jaar
7VWo
3 jaar
7%%
4 jaar
8
5 jaar
8'/2°/0
6 jaar
8'/2%
enige kosten voortijdig opnemen.
Conclusie: wie bedragen vanaf f 1.000,-
enige tijd kan laten rusten, en er onder
tussen méér van wil maken, vraagt nü de
folder "Spaardeposito's" aan. U kunt dan
met het aanvraagformulier thuis alles
rustig regelen. Stuur de bon op of haal de
folder "Spaardeposito's" op het postkantoor.
U kunt ook 0017 bellen (gratis) of
(020) 5912121 ('s avonds en in het weekend
neemt een antwoordapparaat uw bood
schap op, er wordt dan contact
met u opgenomen).
En dat kunt u vanuit uw
eigen luie stoel regelen. Thuis.
Bel (020) 5912138. Er wordt
dan direct een Spaardeposito-
rekening voor u geopend.
Ik wil meer van m'n geld maken.
Stuur mij de folder "Spaardeposito's".
Naam:
Adres:
Postcode en woonplaats:
Tr-45
Stuur deze bon in een envelop zonder postzegel
naar de Rijkspostspaarbank, Weesperzijde 190,
1097 DZ Amsterdam.
Thuis bankzaken doen met postgiro en rijkspostspaarbank.
