A
Mogelijk aftreden Aantjes
Aantjes vrijwillig bij SS
Leger regeert Iran
Kiesuwkado
Militairen moeten in opstand komen
Dr Lou de Jong twijfelt aan Nederlanderschap politicus
•ant
Droog en mistig
Fractieleider was waarschijnlijk bewaker in strafkamp
pin
>er
De Haan als
tv-presentator
Irapr.se oppositieleider in gesprek met Trouw:
Sjah benoemt nieuwe regering
[~Bezorg Trouw een nieuwe abonnee"]
Lees een krant met overtuiging: TfOUW
1Trouw
uwe
Leidst
36STE JAARGANG NR 10601 DINSDAG 7 NOVEMBER 1978
Droog weer met veel bewolking en plaatselijk mist. maar ook enkele
verspreid voorkomende opklaringen. Zwakke tot matige wind uit zuideli|ke
richtingen. Maximumtemperaturen circa acht graden.
Morgen en overmorgen: Rustig weer met grote kans op mist. Middagtempe-
raturen van zeven tot twaalf graden.
Morgen zon op: 7.46; onder: 17.01; Maan op: 14.19; onder: 0.00
Advertenties voor de/e zaterdagse rubnek moeten uiterlijk donderdag
tie post) m ons be/it /i|0 Inlichtingen tel 020 9I34S6 1st 783
LOSSE VERKOOPPRIJS 60 CENT
PAGINA 2:
Benoeming
Ter Schegget
van de baan
PAGINA 3:
Inpoldering
stuk Friese
wadden
bepleit
PAGINA 4:
Culturele
uitwisseling
met Polen
in 17de eeuw
PAGINA 8:
De Kleine
Krant over
Johan Cruijff
PAGINA 11:
Oliecrisis
doemt op
PAGINA 15
Antislipsysteem
toepasbaar, ver
der: feuilleton,
weer, radio- en tv-
programma's,
puzzel, strips
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG In politiek Den Haag wordt ernstig rekening gehouden met een
mogelijk aftreden van CDA-fractieleider mr Willem Aantjes. Dit als gevolg
van de onthulling van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, dat
Aantjes op 12 oktober 1944 vrijwillig dienst heeft genomen bij de Waffen-SS.
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG Mr. Aantjes
leeft in 1944 vrijwillig dienst
nomen bij de Duitse Waffen
5. Verondersteld moet wor
den, dat hij vanaf december
1944 als bewaker in Duitse
nst is opgetreden in het
trafkamp „Port Natal" in As-
en. Het is de vraag of Aantjes
pog wel de Nederlandse natio-
iteit heeft. Er zijn aanwij-
igen dat Aantjes er in de
irlogsjaren pro-Duitse op-
attingen op nahield. En dat
a»sE1 na 00r'°B valsheid in
neubl eschrifte heeft gepleegd om
Qgni an de studentenzuivering te
sndaa ®tkomen.
[dor? zijn enkele van de voorlopige be-
-41037 ladingen van directeur L. de Jong
h Zieka ran het Rijksinstituut voor oorlogs-
eerpiai xumentatie en wetenschappelijk
9e°P« ledewerker A. J. van der Leeuw die
iar het oorlogsverleden van Aan-
es. fractieleider van het CDA, een
n KLASiiderzoek hebben ingesteld.
inleiding voor dit onderzoek, dat op
9©'S oktober van dit Jaar is gestart, was
dda2? n mededeling van de Haagse advo-
RHAAD aat mr j E Hes aan jjj. De jong dat
ClUStl i de wandelgangen van de Eerste
amer verteld werd dat mr Willem
pill antjes lid zou zijn geweest van het
5EWEC "Uonaal socialistische Kraftfahrt-
561500 *PS-
eopend
DrDe Jong en Van der Leeuw hebben
rna een aantal archieven geraad-
igd. Op donderdag 2 november
spieg rachten zij premier Van Agt, minis-
onbe er Pais van onderwijs en minster De
haai «iter van justitie van hun bevindin-
per sïien op de hoogte. Zij hebben daarna
lok mr Aantjes zelf gehoord. De be-
Jokken ministers konden zich met
Justl e voorlopige conclusies verenigen.
lolgens de onderzoekers is mr Aan-
op 12 oktober in werkelijke
inst van de Waffen SS opgeroepen.
Bij heeft vrijwillig gereageerd op
proepen van Amtsgruppe D van het
8-Hauptamt om zich aan te melden
oor de militaire dienst in de Land-
lorm-Nederland". De Landstrom
een onderdeel van de Duitse Waf-
tn SS. De Waffen SS nam Nederlan-
lers slechts als vrijwilligers aan.
folgens het rapport van De Jong en
Van der Leeuw zijn de mededelingen
Aantjes heeft gedaan over de in-
insttreding bij de Waffen SS on-
t. „Het is daarentegen aanneme-
dat hij. na naar Hoogeveen ver
eerd te zijn waar het depot lag van
landstorm, geweigerd heeft als mi-
tair te velde te trekken. Vaststaat
lat de heer Aantjes in Nederland
igekomen, niet is ondergedoken."
?Ed E
VI
en
iak.
ireekl
jren,
riek
'8-250.
3130,
00 uur.
od Se
0. jk
0 liter.
RSWEG 4ei
it.
Dr L. de Jcng, de directeur
van het ir.stituut. zei gister
avond: „Het is de vraag of
Aantjes door deze dienstne
ming zijn Nederlanderschap
niet heeft verloren. Uit zijn
lidmaatschap van de Waffen-
SS zou kunnen voortvloeien
dat we haast twintig jaar een
Kamerlid hebben gehad, dat
zelfs leider van de grootste
regeringsfractie is, maar geen
Nederlander was. Dat zou na
der onderzocht moeten
worden."
In de begeleidende brief aan de be-
trokken bewindslieden, premier Van
Agt, minister De Ruiter (justitie) en
minister Pais (onderwijs) kondigde
de regering aan dat een nader onder
zoek nodig is.
In de CDA-top is gisteren de hele dag
op verschillende plaatsen koortsach
tig beraad gevoerd. Herhaalde malen
heeft Aantjes contact gehad met pre
mier Van Agt. Gisteravond was het
top-beraad ten huize van Aantjes
zelf. Daarbij waren onder meer aan
wezig de CDA-voorzitter Steenkamp.
de vice-fractievooreitters Lubbers en
Van Leijenhorst en Faber. de vice-
voorzitter van het CDA.
Verklaring
De CDA-top heeft gisteren koortsachtig beraad gevoerd, onder meer ten huize van Aantjes zelf. Op de foto arriveert
CDA-voorzitter Steenkamp bij het huis van de in opspraak gekomen fractieleider.
telijk en wellicht ook formeel in
dienst was. „Aangezien ook de Orga
nisation Todt een Duits staatsorgaan
was. menen de onderzoekers dat de
twijfel over de Nederlandse nationali
teit van Aantjes is versterkt. Neder
landers die in vreemde krijgs- of
staatsdienst treden, veriiezen hun na
tionaliteit.
Over het verblijf van Aantjes hebben
de onderzoekers twee getuigen ge
hoord. van wie de verklaringen aanto
nen dat Aantjes blijk heeft gegeven
van pro-Duitse opvattingen. De heer
J. Mastenbroek uit het Overijsselse
De Krim verklaarde op 4 november,
dat hij Aantjes aantrof als functiona
ris van de kampleiding. „Wij be
schouwden Wim Aantjes niet als me
degevangene. Wij droegen onze eigen
kleding, hem herinner ik me slechts
in de gele jas van de Organisation
Todt. Toen we hem ontmoetten, za
gen sommigen van ons hem als Duit
ser en constateerden met verbazing
dat hij Nederlands sprak. Hij behoor
de dagelijks tot diegenen die ons ap
pel afnamen en bracht met de Duit
sers van de Organisation Todt de
Hitlergroet." aldus de heer Maste-
broek.
Uniformpet
De andere getuige, Arend Weites, uit
Apeldoorn, heeft verklaard dat hij
„aan de andere kant stond." Volgens
Weites trad hij op als bewaker en
verichtte hij ook administratieve
werkzaamheden. Als „der Willy" was
Vervolg op pagina 3
PARIJS Ajatollah Roebollah
Khomeini, de belangrijkste religieu
ze tegenstander van de sjah van Iran
heeft de Iraanse strijdkrachten op
geroepen om in opstand te komen
tegen het bewind van de sjah. Kho
meini die 15 jaar geleden door de
sjah werd verbannen en momer.te?!
in de Franse hoofdstad Parijs ver
blijft, deed zijn oproep in een vraag
gesprek met Trouw.
„De officieren van het leger, de mari
ne en de luchtmacht hebben de
plicht om zich te bezinnen en zich
aan te sluiten bij de strijd van het
volk. Het opvolgen van de bevelen
van de sjah is in strijd met de islami
tische wetgeving. De leden van de
Iraanse strijdkrachten hebben de
nlicht om de bevelen vai. sjun
naast zich neer te lec^-n. Familiele
den moeten huz. .lan^-'-o-iiren in de
strijdkrachten onucr druk zenen.
Wij moeten hen ertoe bewegen om de
demonstranten die hun stem tegen
de onderdrukking verheffen niet aan
te vallen. De demonstranten zijn hun
moslimse broeders en zusters." Al
dus de 78-jarige Ajatollah Khomeini.
Khomeini's oproep betekent niet dat
het religieuze verzet in Iran ertoe
besloten heeft om het bewind van de
sjah gewapenderhand te lijf te gaan.
„Wij hopen dat de problemen in Iran
opgelost kunnen worden door mid
del van protesten en politieke strijd,
zoals die nu in Iran gevoerd wordt,"
zegt Khomeini, die enkele weken ge-
been gevangene
lolgens de onderzoekers moet wor-
in verondersteld, dat Aantjes In het
trafkamp Port Natal in Assen van de
Jrganisation Todt vanaf december
4 van de aanvang af geen gevange-
is geweest, zoals hijzelf heeft be-
?rd. maar een functionaris in Duit-
K dienst. De onderzoekers menen,
itot voorshands in het midden moet
vorden gelaten bij welk onderdeel
to het Duitse staatsapparaat hij fel-
TEHERAN (Reuter. UPI, AP, AFP) Het leger regeert Iran,
nu de sjah een militair tot premier heeft benoemd van een
kabinet, waarin verder bijna alleen militairen zitting hebben.
nou hangt-'ie de gebraden
haan uit
De sjah heeft verzekerd dat de mili
taire regering slechts tijdelijk zal zijn.
maar zei ook dat ook het militaire
bewind hoe-dan ook tot taak heeft
een einde te maken aan het geweld In
zijn land. Onveiligheid, opstand en
bloedvergieten hebben zo'n omvang
aangenomen dat de onafhankelijk
heid van het land gevaar loopt, aldus
de Iraanse leider.
Het nieuwe kabinet treedt aan na
dagen van hevige rellen, waarbij gro
te vernielingen werden aangericht en
tientallen doden vielen. De nieuwe
premier. Gholam Reze Azahari, volgt
eerste minister Jaafar Sharif-Emami
op. wiens regering niet In staat bleek
aan de onrust in het land het hoofd te
bieden.
Noodtoestand
Het nieuwe kabinet, waarin minister
van buitenlandse zaken Amir Khosro
Afshar de enige burger is, heeft aan
gekondigd dat aan de noodtoestand
in het land strikt de hand zal worden
gehouden. De bepalingen zijn de af
gelopen twee maanden nogal soepel
toegepast. Vanaf heden zijn samen
scholingen van meer dan drie mensen
écht verboden, en moet de avondklok
worden nageleefd.
Het gebouw van de Iraanse radio- en
televisie is door militairen bezet, en
vier van de vijf kranten in Teheran Is
een verschijningsverbod opgelegd.
Een deel van de journalisten, waaron
der enkele hoofdredacteuren die er
werkten, is gearresteerd, Universitei
ten en hogescholen, broedplaatsen
van verzet, zijn voor een week dicht
gegaan.
Onrust
Ondanks de dreigende taal van de
sjah. duurde de onrust ln Teheran
gisteren, zij het op wat kleinere
schaal, voort. Bankgebouwen en
drankwinkels waren opnieuw het
doelwit van betogers, die banken en
slijterijen zien ais symbolen van een
op het Westen gerichte samenleving,
waar zij tegen zijn.
Vervolg op pagina 7
Aantjes zal vandaag in de CDA-frac-
tie een verklaring afleggen. De vraag
of Aantjes opstapt zal in de eerste
plaats, zo meenden ingewijden, van
hemzelf afhangen, tenzij aangetoond
wordt dat hij inderdaad het Neder
landerschap heeft verloren. Zijn
eventuele vertrek valt midden in een
moeilijke periode voor het CDA. De
problemen werden onder meer ver
oorzaakt door het vertrek van Boers-
ma en de harde kritiek van de linker
AR-vleugel op met name het kabi
netsbeleid en de koers van het CDA.
Algemeen was de opvatting in de
CDA-fractie dat alleen Aantjes in
staat zou zijn de verdeeldheid in ei
gen gelederen en de meningsverschil
len met het kabinet binnen de perken
te houden.
Geen verrassing
De onthulling over Aantjes' oorlogs
verleden komt voor de AR-top voor
het merendeel niet als een verrassing.
leden naar Frankrijk verhuisde na
dat hij uit Irak werd uitgewezen.
Wanneer de huidige vormen van de
strijd echter niet succesvol blijken
te zijn, zullen wij onze strategie mis
schien moeten herzien. Op dat mo
ment zullen wij de mogelijkheid van
de gewapende strijd in overweging
moeten nemen."
Het vraaggesprek staat op pag. 7.
Mr. W. Aantjes
Al in 1945 was AR-voorman Schakel,
die in het verzet ook een belangrijke
rol speelde, betrokken bij de vraag of
de activiteiten van Aantjes aan het
daglicht gesteld moesten worden
Volgens Schakel was het met name
Aantjes' jeugdige leeftijd in 1944. hij
was toen 21 jaar. die ertoe leidde dat
van acties tegen hem vanuit de Illega
liteit werd afgezien.
Volgens dr De Jong was men toen
echter persé niet op de hoogte van de
feitelijke indiensttreding van de Waf
fen-SS. Schakel zei gisteren dat het
bekend worden van deze feiten en het
feit dat Aantjes nu een geheel andere
positie inneemt, aanleiding moet zijn
voor ernstig beraad. In de zestiger
jaren heeft de AR-top zich ook met
het verleden van Aantjes beziggehou
den. De conclusie was toen dat Aan
tjes in het toen te formeren kabinet
geen minister zou kunnen worden
Dr De Jong benadrukte gisteren dat
het onderzoek naar Aantjes' verleden
volstrekt toevallig tot stand was ge
komen. HIJ ontkent zelf ooit eerder
geruchten over Aantjes' oorlogsverle
den te hebben gehoord. Publlkaties
waarin Aantjes enkele mededelingen
(overigens niet zijn Waffen-8S-lld-
maatschap direct betreffencde) deed
hadden De Jong geen aanleiding tot
activiteiten gegeven.
Dat deden wel de mededelingen van
de Haagse advocaat mr I. E. Hes op
26 oktober Jl„ die De Jong op geruch
ten had gewezen in de Eerste Kamer
over Aantjes' oorlogsverleden. On
derzoek leverde in eerste instantie
niets op. „We stonden op het punt de
zaak te laten vallen toen wij. aldus De
Jong. toevallig weer een aanwijzing
binnenkregen."
De Jongs medewerker A. J. van der
Leeuw had toen toevallig een gesprek
met een Amsterdamse advocaat mr
H. P. J. Dolk. Het gesprek ging over
het vervolgingsbeleid van het kabi
net-Van Agt tegen de recent ontdekte
oorlogsmisdadiger. Volgens Van der
Leeuw zei Dolk toen Ineens: „Hoe kan
deze regering zich daarvoor nu zo
interesseren als de leider van de
grootste regeringsfractie zo'n oor
logsverleden heeft?"
Tijdens het onderzoek werd dr De
Jong door Aantjes zelf in een twee
uur durend gesprek en uit eerdere
interviews met Aantjes geconfron
teerd met het volgende verhaal.
Aantjes zou ln 1943 vrijwillig in Duit
se arbeidsdienst zijn gegaan bij de
posterijen om daarmee te voorkomen
dat een getrouwde mededorpeling
van Aantjes zou moeten vertrekken
In 1944 toen Aantjes in Duitsland
werkte meldde hij zich aan voor een
wachtbataljon dat in Nederland ge
formeerd werd. Bij aankomst in
Hoogeveen werd Aantjes voor de
keus gesteld te tekenen voor de Land
storm Nederland (onderdeel van de
Waffen-SS) of naar een strafkamp to
moeten gaan Ondanks wekenlange
druk weigerde Aantjes te tekenen en
bracht daarom de laatste maanden in
dat bewuste strafkamp „Port Natal"
door tot aan de bevrijding. Volgens
De Jong is dit verhaal op wezenlijke
punten onjuist of zeer onwaarschijn
lijk.
Gewoon arbeider
Hij betwijfelt of Aantjes zich werke
lijk opofferde voor een getrouwde
medeburger toen hij vrijwillig in
Duitse arbeidsdienst ging Waar
schijnlijker achter hij het dat Aantjes
door de vrijwillige melding wilde
voorkomen dat hij als gewoon arbei
der naar Duitsland moest in plaats
van als postbeambte. Vervolgens
blijkt dus uit de stukken dat Aantjes
niet diehst nam in een wachtbatal
jon. maar daadwerkelijk reageerde
op een oproep van de Waffen-SS om
bij de Landstorm in Nederland te
dienen.
Vast staat vervolgens dat hij ln Hoog
eveen weigerde als militair ten velde
te trekken. Hij is echter niet onderge
doken maar heeft zes maanden in het
strafkamp Port Natal gezeten. „Aan
tjes had toen alle kans te gaan en te
staan waar hij wilde. We moeten aan
nemen, dat als hij zich had willen
melden bij het verzet, hij daar met
zijn papieren en uniform, van harte
welkom was geweest", aldus De Jong
Grote onduidelijkheid
Over de positie van Aantjes in het
kamp bestaat grote onduidelijkheid.
De Jong heeft getuigen recent ge
hoord die meldden dat Aantjes als
een soort bewaker of staffunctionaris
ln een soort uniform rondliep en ze
ker niet bij de gevangenen behoorde.
Die getuigen hebben tot nu toe geen
aanleiding gezien darmee naar bulten
te komen omdat, aldus De Jong. zij
Aantjes als een betrekkelijk onschul
dig persoon zagen. Hij heeft zich in
Port Natal in geen enkel opzicht aan
misdragingen schuldig gemaakt, ter
wijl daar ook door Nederlandse bewa
kers regelmatig mishandelingen
plaatsvonden.
De betrokken mintsters hebben zich
met de belangrijkste conclusies van
De Jong verenigd. Aantjes zelf niet.
Welke tegenwerpingen hij heeft ge
maakt wilde De Jong nog niet meede
len omdat Aantjes het verslag van
hun gesprek niet had goedgekeurd.
Gevangenisstraf
Desgevraagd deelde De Jong nog
mee dat Aantjes, volgens de strafwet
die na de oorlog gold. een gevangenis
straf van anderhalf jaar had kunnen
oplopen vanwege zijn politieke mis
dragingen. Hij zou naar alle waar
schijnlijkheid zijn Nederlandse bur
gerrechten kwijt zijn geweest voor
tien jaar. De Jong benadrukte dat er
verschil moet worden gemaakt tus
sen mensen die in de oorlog fout
waren dan wel oorlogsmisdaden be
gingen. De betrokken ministers heb
ben het rapport van De Jong gisteren
„zonder een eigen oordeel toe te voe
gen" aan de Tweede Kamer aange
boden.
6 sprookjes op I LP A)
Venekl (kxtrTon v.in Duinhoven. Ko
van Dijk. I Icttv Blok en Ina van hiassen
Lederen halstasje (C)
Sierlijke eenvoud en pnikiiM.it bovendien
Echi naturel leder niet gevlochten kooidie
l£klnurhanger (BI Ketting mei armband (Dl
Nooit meer zoeken naar de krant of
tv-gulv Dekoratie! jule lektuurhaiigcr
De nieuwe modetrend ketting en ann
handje van keramiek.
Maak iemand abonnee op Trouw, hel ochtendblad met een cncr-
tuigjng I it erkentelijkheid ontvangt u één van deze LkIoos naar keuze
Naam nieuwe abonnee:.
Adres nieuwe abonnee;
Plaats en postcode:
Giro:
Uw naam.
Israëli's vonden het veiliger Teheran te verlaten. Vrouwen
en kinderen kwamen gisteren aan op het vliegveld van Tel
Aviv. - - - - - -•
Uw adrev
Plaats en postcode:Tel.:
De nieuwe abonnee ontvang! de eerste twee weken alle nummers
van Trouw gratis. Daarna gaal het kwartaalabonnement automatisch
in. met als welkomst-voordeel I 7.- korting
Kado naar keuze: DA. B. C'. D. (aankruisen a u.b.l
Bon in open envelop zonder postzegel zenden aan Trouw. Antw<K>rd-
nummer 2792.1000 PA. Amsterdam
Of bel 020-659388 (uitsluitend voor opgaven;. Voor bezorg-
informatie 020-913456.
iruuw
