Planten laatsen Hf iff Wat is er met de Cantharel aan de hand? 1 I f Herman de Jongh tachtig jaair Weekendpuzzel Keene en Larsen over Karpov-Kortsjnoi Schaken iil O H 1 ah I Jiet piekeren maar puzzelen 622e opgave voor de Ladderwedstrijd Dammen - 96 189 +9 160 189 48Ö 15876 Hl 105 2520 +8 960 98 32 +5 H VM, 189 10 +13 1792 i 50 „Jm Hi 11 if jk m m itf n s e A - 3 e B o 0 U TET ZATERDAG A NOVEMBER 1978 BINNENLAND TROUW/KWARTET :2i ;Iijl 'OOI aan tien, Jing ten, der 123 Wie afgelopen zondag heeft geluis terd naar het VARA-radioprogram- ma ..Vroege vogels", dat in de plaats is gekomen voor Bert Gart- hoff's ..Weer of geen weer", heeft vernomen dat er dit jaar wel heel veel paddestoelen zijn. Een wande lingetje van nog geen halfuur in een Hilversums bos met Hilda Winning hof leverde meer dan voldoende stof op voor het kwartier dat was uitgetrokken voor een praatje. In dat halve uur zagen we duizenden tere paddestoeltjes. mycena's en marasmius in vele soorten, waarvan het opvallendst de kale knoflook- taailing was. met porseleinwit, ge streept hoedje met donkere top. op een ranke bruine steel. Schijnbaar stonden ze tussen het afgevallen eike-, beuke- en berkeblad. in wer kelijkheid groeiden ze op de dunne verrottende twijgen eronder, waar in hun vrijwel onzichtbare myceli- umdraden. de eigenlijke ..plant" van de paddestoelen, woekeren Fop- en rodekoolzwammen stonden vlak naast elkaar, twee nauw ver^ wante soorten, die in vorm nauwe lijks verschillen en zo gemakkelijk met elkaar vergeleken konden wor den. Aan de kleur houd je ze uit een: de rodekoolzwam is paars, als rode- kool. de fopzwam oranjebruin en zo variabel van gedaante dat hij er zijn naam aan dankt. Je ziet hem al gauw aan voor een trechterzwam. omdat hij ouder wordend een kom vormige hoed kan krijgen. Paars waren ook de paarse schijnridder- zwammen. maar de kleur was gro tendeels van de hoeden geregend en alleen nog herkenbaar op de iets donzige steel. Oude stobben waren soms overdekt met de goudgele zwavelkopjes en vlak langs het pad vonden we de bekende rode. wit gespikkelde vliegenzwammen en de wat meer rozerode, ongevlekte braakrussula's. Aardbeienslof vol Cantharellen oftewel hanekammen zagen we niet. Het is al meer dan vijftien jaar geleden dat ik ze in deze buurt aantrof, een groepje van hooguit tien stuks. Ik heb er nog foto's van, waar ik achteraf erg blij mee ben. Want de hanekam is een zeldzame paddestoel geworden. On begrijpelijk eigenlijk, als je je herin nert dat je kort na de oorlog in het Gooi nog binnen een half uur een hele aardbeienslof vol kon plukken. Wat is er met de hanekam aan de hand? De Cantharel is een van onze lekkerste paddestoelen en veel mensen geven er de voorkeur aan boven champignons. Is de cantha rel verdwenén door de intensieve pluk, zoals meteen werd veronder steld? Of is er een minder voor de hand liggende ooreaak? Niet alleen van de cantharel, maar van meer soorten werd in de jaren zestig een sterke achteruitgang vastgesteld. Sindsdien is er een le vendige discussie aan de gang over het al of niet plukken van paddes toelen. Nu is het niet eenvoudig om vermindering van het aantal pad destoelen te constateren. De hóe veelheden variëren van jaar tot jaar sterk. Voor een deel is dat afhanke lijk van het weer. Dit jaar wemelt het ervan, volgend jaar misschien niet. Maar als je geen paddestoelen ziet. wil dat nog niet zeggen dat er geen zwammen zijn. Het zijn im mers alleen de vrucht lichamen van planten die verborgen leven, in de grond, tussen dor blad. in rottend hout enzovoort. De plant, die er uitziet als een dicht netwerk van witte of kleurloze schimmeldraden, het miycelium, is alleen maar te kennen aan zijn „vruchten". De my- celia van de verschillende soorten lijken als twee druppels water op elkaar. Er is vrijwel geen stukje onberoerde grond waar geen myce- lia van een of meer soorten in voor komen. De meeste leven van afval stoffen. vandaar de vele soorten die in de bossen te vinden zijn. De hoe veelheid afval die jaarlijks op de grond terechtkomt, is zo onvoor stelbaar groot dat er altijd voedsel voor die zwammen is. Heksenringen Wel kan een plek uitgeput raken voor een zwammesoort die er alle voor haar belangrijke voedsel uit heeft gehaald, maar de mycelia groeien dan gewoon aan de rand van die plek weer verder en ontwik kelen daar in gunstige tijden vruchtlichamen, vaak in een keuri ge „heksenring" rondom de uitge putte plek. In gunstige tijden... Maar wat is een gunstige tijd? Drie jaar geleden be richtte ik in deze rubriek over het verrassende verschijnen van een grote stinkzwam in mijn tuin. In 1976 en 1977 wasser geen een te zien of te ruiken, maar ik wist dat hij er Een groepje kale knoflooktaailingen in het natgeregende bos. Foto: Henk van Halm. was. in de grond waarin nooit wordt gespit of geharkt. En zie. in deze herfst presenteerde hij zich weer: vijf stinkzwammen zijn inmiddels ineengezakt en door de pissebedden soldaat gemaakt. Drie „duivelseie- ren" zitten nog in het strooisel en als de vorst nog wat op zich wil laten wachten, zal in de komende weken hun meegevende huid bar sten en zulle'n nieuwe stinkzwam men hun kwalijke geur verspreiden en aasvliegen lokken - als die er dan tenminste nog zijn. Wie nu denkt dat het de zwamplant in de grond kwaad had gedaan, als ik de paddestoelen om hun stank had verwijderd - wat heel begrijpe lijk zou zijn voor iemand die ze wel eens heeft geroken -, vergist zich. Ik had er hoogstens de verspreiding van stinkzwammen naar verder ge legen gebieden mee gedwarsboomd. Want alleen voor de vermenigvuldi ging bestaan de paddestoelen. Voor de kolonisatie van nieuwe gebieden. Miljard sporen En als je weet dat één enkele vlie- genzwam meer dan een miljard spo ren voortbrengt, kun je alleen maar concluderen dat het plukken van paddestoelen nauwelijks de ver spreiding zal hinderen. Zelfs als we aannemen dat negentig procent van de sporen neervalt in de onmid dellijke omgeving van de paddes toel waar ze niet kunnen uitgroeien omdat de plant er alle vliegenzwam- menvoedsel aan onttrokken heeft, blijven er toch nog 100.000.000 spo ren over die door zelfs het zwakste luchtstroompje overal heen worden verspreid. Alle paddestoelenzoe kers bij elkaar kunnen nooit alle paddestoelen van welke soort ook systematisch verwijderen vóór ze sporen hebben gevormd. Een ande re zaak is dat paddestoelen zoeken met zich brengt dat er door los blad en rulle bosgrond gelopen wordt, waardoor misschien de zwamplan- ten worden verstoord. Bovendien getuigt het meenemen of opzette lijk vernielen van paddestoelen van egoisme, omdat het anderen verhin dert te genieten van de grote char me van de herfstbossen. Maar als de rigoreuze pluk van cantharellen deze niet laat uitsterven, waarom verdwijnt deze soort dan? Het is de vraag of ze echt verdwijnt, mis schien maakt ze alleen de laatste jaren weinig vruchtlichamen! En als ze echt het veld ruimt, wat nog niet bewezen kan worden, kan de "enige voor de hand liggende reden zijn dat het milieu verandert. Luchtvervuiling? Wellicht is deze zwam uiterst gevoe lig voor kleine wijzigingen van de bodemsamenstelling. Want al is er voor ons mensen ogenschijnlijk niets veranderd in het bos en al kan veelvuldige betreding niet als oor zaak worden opgegeven waar ha nekammen groeiden, liepen vele tientallen jaren honderden mensen te zoeken met de regen komt allerlei chemische troep die we eerst in de atmosfeer hebben geloosd, in de bodem terecht Als zuren de kalksteen van oude gebouwen aan tasten. wat zullen die dan in de bodem doen? De achteruitgang werd het eerst vastgesteld in het dichtbevolkte westen, wat te den ken geeft! Niet kriskras door het bos zoeken dus. Wel kijken langs de paden. Met of zonder paddestoelenboek om er althans achter te komen hoe ze he ten. Dat is niet zo simpel, want er zijn zo ontzettend veel soorten en ook zoveel die erg op elkaar lijken. Uitgeverij Thieme voegde pas weer een paar gidsen toe aan de vele die er al over paddestoelen zijn. ,*,Thie- me's paddestoelenboek" van Zeitl- mayer bevat 117 voortreffelijke ge kleurde platen van Claus Caspari, die alleen de grote en goed herken bare soorten betreffen. De schrijver vertelt van het boeiende en geheim zinnige leven van zwammen en over de rol in folklore, geneeskunst en bijgeloof, die paddestoelen al sinds de oudste tijden spelen. In de be schrijvingen wordt de giftigheid of eetbaarheid vermeld, soms met tips voor de bereiding. Eten is in elk geval beter dan het verzamelen om ze na een of twee dagen weg te gooien. Over de smakelijkheid lo pen de meningen sterk uiteen. Bo Mossberg tekende de eveneens uitmuntende illustraties voor de twee delen van „Paddestoelen in de natuur", dat veel meer soorten om vat en minder op het eten gericht is. Evenals in het voorgenoemde boek staan er nogal wat paddestoelen in die bij ons zeldzaam zijn of niet voorkomen, maar dat is steeds uit drukkelijk door de vertalers ver meld. Van de vele kleine mycena— en marasmiussoorten zijn alleen die afgebeeld die gemakkelijk te her kennen zijn. L.Zeitlmayer: Thieme's paddestoe lenboek. Uitg. Thieme, Zutphen. 240 blz., 32,50. Bo Mossberg, Sven Nilsson en Olie Persson: Paddestoelen in de na tuur. Deel 1: Paddestoelen, zwam men en schimmels. 128 blz. Deel 2: Plaatjeszwammen. 132 blz. Prijs per deel 16,50. Nu al zijn er twee matchboekjes op de markt, nog geen maand nadat Kort- snoj op zo n zielige manier de 32e partij heeft verloren. Het één is ge schreven door Kortsnoj's secondant Keene. het andere door de Deense grootmeester Bent Larsen. die In zijn contract met zijn uitgever de clausule had opgenomen dat het manuscript vier uur na afloop van de laatste partij moest zijn ingeleverd. Schaak- technisch gezien is aan deze boekjes niet veel te beleven. Vooral Larsen is nogal oppervlakkig in zijn commen taren en ook Keene heeft de werke lijk interessante problemen door tijdsgebrek maar onbesproken gela- ten Ik vond in eerste instan tie drie opmerkelijke verschillen van inzicht. Het eerste diagram geeft de stelling weer na de 35e zet van de zestiende partij. IAIA O Al f &1 E 4 1 414# 4 4 A i A AA U AAA 1 l Karpov speelde hier: 30. Pfl-d2. «en zet die zeer pertinent door Laften wordt afgekeurd, terwijl Keene rfen enkel commentaar levert. Vol^ns Larsen had Karpov hier 30. b3! moe ten spelen, waarna Kortsnoj het «net zwart zeer moeilijk zou hebben gegre- gen. Nu antwoordde Kortsnoj fter thematisch: 30a5-a4! „Lang (fve Philidor". schrijft Larsen. „zijn ope ra's zijn vergeten, maar in het soha- ken zal hij voortleven als de sterMste speler van de achttiende eeuw; belangrijk denker en schrijver. 'L begreep dat het niet altijd verkeer* Je pionnen op de kleur van je lopea te zetten. Hij zei dat dat juist goed Was op de vleugel, waar Je moest verdedi gen!". aldus Larsen En dan ten slotte het meest inteocs- sante moment uit de 28e partij Ojfde 42e zet speelde Kortsnoj hier giet zwart 42c6-c5? zie diagram Jll Volgens Keene maakte Karpov met wit hier een ernstige fout, waarmee hij een vrijwel zekere winst uit han den gaf. Hij speelde. 35. Td2-dl? Be ter was volgens Keene hier 35. g3 geweest. Of vooral nog 35. Te2, waar mee wit de actieve toren op e7 tot afruil had kunnen dwingen. Zwart zou dan het „miserable beast op b6" over hebben gehouden. De partij ging nu verder met 35Kd6-c7 36. Ta2- al Kc7-d8 37. f2-f3 Te7-e5 (Een uit roepteken van Larsen) 38. Kd3-d4 Kd8-c7 (Te gevaarlijk is 38.Te2 39. Tel Tg2x 40. Kc5) 39. Tdl-el Kc7- d6 40. f3-f4. Keene zegt nu niets, maar Larsen geeft deze zet een vraagteken tussen haakjes. Naar zijn idee waren er na 40. h4! nog mogelijkheden voor wit geweest. Nu werd de partij als- volgt remise: 40Te5xel 41. Talxel a6-a5! 42. b4x a5. De nachte lijke analyse wees uit dat na: 42 Tb2x 43. Tal c5t 44. Ke3 Kc7 45. a6 Kb8 46. Ta5 Tg2x 47. a7t Ka8 48. Tc5x Th2x 49. Td5x een remisestel ling op het bord zou komen. Een ander aardig moment komt voor na de 29e zet in de achttiende partij. 4 4 4 4 A 4.E :A A 5 A i - 1 u - Zowel Keene als Larsen zijn hetwr- over eens dat deze zet de winst fer- gooit. Sterk was 42Ke6. of 42* Tb2t 43. Tld2 Td2xt 44. Td2x b£en wit heeft geen tegenkansen. De pastij ging verder 43. d4-d5 Nu spdelt Karpov het niet op zijn best. Volrtns Larsen kan zwart na 43. Ke3 {fiet meer winnen. Het pionneneindspfl is remise en na 43c4 44. T3d2! meet wit het kunnen houden. Overigens meent Keene dat zdjirt nog wel wat kansen heeft na 43..-c4 44. T3d2! Hij moet met zwart eers£a3 spelen om Tb7 voor te bereiden. MAX PAM De Öiam lit i ijn ton StU ilaa sn. De derde opgave van de 22e lezers-serie van de id van de heer W. Eygenbrood te Petten gaat it van planten namen: 61 stuks, die in jcolom 1 ijn vermeld. Bij de letters van zo'n plantenaam fordt één letter gevoegd (kolom 2» en van deze 'itters worden de letters van de naam van een laats (kolom 3) verwijderd. De provincies van die plaatsen zijn gegeven. Men heeft dan 5 letters over. Van deze letters worden een woord van 4 letters (kolom 4) en een overgebleven letter •kolom 5) gevormd. Heeft men dit juist gedaan, dan leest men in kolom 2 onder elkaar in volgorde: een stad in Engeland, een plaats in Tsjecho-Slowakije, een plaats in Gelderland, een rivier in Duitsland, een stad in USA. een stadje in België, een plaats in Overijssel, een stad in Noorwegen en een rivier tje in Noord-Holland. En in kolom 5 leest men. eveneens in Engeland, een rivier in Oostenrijk, een stad in Franrkijk. een berg in Zwitserland, een eiland in Joegoslavië, een stad in Spanje, een stad in Duitsland en een dorp in Noord- Holland. De y telt steeds voor één letter. Kolom 4 omvat zelfstandige naamwoorden, met uitzondering van nr 12 en 38 (jongensnamen), nr 31 (plaats naam in N.O.P.) en 29 (plaats in België). Een voorbeeld: boksdoorn e - Doorn boek Als u zelf een szoudt proberen, iets dergelijks te maken, dan zoudt u zien. welk een enorm werk de auteur hier heeft verricht. Hij heeft er schrijft hij twee jaar over gedaan. Vermelding verdient, dat hij reeds een siets dergelijks voor ons heeft gemaakt (NPMP 445 op oktober 1965). ■26569 11. - 12 13. 14. V. -313«! De heer W'. Eygenbrood plant plaatsen te midden van de Nederlandse flora Voor de volledige oplossing worden 15 punten beschikbaar gesteld. Heeft men niet alles, dan krijgt men minder punten. Deze punten zijn 41322J bestemd voor onze doorlopende ladderwedstrijd J fn zij blijven steeds geldig. Elke inzender (al dan iet abonnee) krijgt een persoonlijke kaart waaro deze punten worden geregistreerd Bij elke inzending stijgt het puntentotaal totdat geen der andere ladderbeklimmers een hoger totaal heeft. Dan krijgt men de ladderprijs en begint weer opnieuw met nul punten. Wilt u de maker van dit schoons een waarde ringscijfer geven (1 als laagste. 10 als hoogste waardering.?) De oplossingen dienen uiterlijk 2 december bin nen te zijn bij mr G van Vorden (postbus 58. 6960 AB EERBEEK). In het schrijven dienen uw robertskruid knolbegonia monnikskap treurwilg reigersbek moerasplant brandnetel rode kastanje moederplant puntvederik herfstaster waterlelie suikerberk geitebaard - smeerwortel ham am el i o scbeefbloem aronskelk - lysterbes darwintulp papierbloem - (gld.) 22. balsemien (ah. 23- vingergras - nbr 24. gewone berk - (dr.) 25- kanariekers - (al.) 26hoornblad (nh. 27muurbloem - (nh. 28. troagamander - (fr.) 29. varentjesmos (ov. 30. Ulmaceeën - lbg.) 31brandnetel - *h. t 32ringelwikke - (ov. 33- Coniferen (dr.) 34basterdklaver gld 35- kogelamarant - (al. 36. tuinkers - (nbr. 37. knopkruid - (utr. 38. kroosvaren - (lbg.) 39. grote klis - (utr.) 40. groene munt - (nh. 41bolderik - (fr.) volledige naam en adres in blokletters te zijn geschreven of getikt. En geeft u vooral wijzigin gen in adres en/of naam op ter vermijding van misverstanden?! Niet slechts uw oplossingen doch ook uw ernsti ge of leutige opmerkingen, uw kritiek en eigen puzzelwrochtels worden bijzonder op prijs ge steld. En als uw vragen heeft (bijvoorbeeld naai Uw pun tens tand) dan is een plakplaatje van de PTT a 55 cent voldoende om dit antwoord uit te lokken. MR G. VAN VORDEN 1 42. postelein 43- Primuleoeeën 44watermeloen 45. veenriet 46. akkerwinde 47. naaldvaren 48. aronskelk 49. mariadietel 50. bloedgieret 51naaldvaren 52. muurbloem 53. vliegenawam 54- moerasplant 55 hoornblad 56. benkvaren 57. boterbloem 58. berggamander 59. heidebrem 60. egelantier 61moeeditel Gisteren is Herman de Jongh tachtig jaar geworden, een gebeurtenis waar bij we wel even stil mogen blijven staan. De Jongh kan op een bewogen leven terugblikken. Van 1927 tot 1940 leefde hij als journalist in Parijs. In de oorlog vluchtte hij naar Zuid- Frankrijk. Later kwam hij op de Ne derlandse Antillen, eerst als adminis tratief ambtenaar van de marine en later als redacteur van een Curagaose krant. Na de oorlog keerde hij naar Nederland terug. Hij nam zijn journa listieke arbeid weer op, na een kort interval nog vele jaren bij de Spaar- nestad. Voor 1940 behoorde hij tot de sterkste spelers ter wereld. Hij was onder meer kampioen van Nederland in 1924 en kampioen van Frankrijk in 1938. In de toernooien om het wereld kampioenschap was hij in 1925 te Parijs 4e en in 1928 in Amsterdam zelfs 2e. Vier boeken staan op zijn naam. waarvan Damstudie en Analyses uit 1921 (samen met oud-wereldkampi oen Springer) en meer nog Technique Moderne wereldberoemde standaard werken zijn. nog steeds de moeite van het bestuderen meer dan waard. De Jongh nam ook het initiatief tot de NCC. de vereniging voor corres pondentiedammers. die sinds kort door Schotanus wordt geleid. Tevens was hij oprichter van het genoot schap DAMAS en van de persvereni ging van damredacteuren en dit laat ste heeft er onder andere toe geleid, dat u in deze kolom partijen uit de hele wereld kunt aantreffen Er is mij ook ter ore gekomen dat hij bezig is met verzamelen van alles wat er op het gebied van de Coup Royal is verschénen en dat deze verzameling al zo'n vijfhonderd standen omvat. Ik hoop, dat hij erin zal slagen deze verzameling af te ronden, al is het een bijna onmogelijke en tijdrovende opgave. Hieronder volgen een aantal nog niet eerder gepubliceerde combinaties van De Jongh. allemaal uit 1978. Aan creativiteit dus nog altijd geen ge brek. Misschien had u vandaag wel flitsen of analyses uit het WK ver wacht maar ik mocht van mijzelf niet voorbij gaan aan dit heuglijke feit en die partijen uit Arco blijven nog wel ee tijdje liggen, dacht ik zo. Wi. schijven op 27. 30. 32. 34.37 t/m 42. 4-. t/m 49. Zwart 16 schijven op 1,3.4,6.8,10 t/m 14. 16. 17. 19. 24. 25. 26. Wit wint erg leuk door 1. 34-29 25-23 2. 32-28 23x34 3. 40x7 1x12 4. 27-22 17x28 5. 37-31 26xx37 6. 41x5! In de diagramstand is de dam- zet nog veel mooier. 1. 32-28 23x34 2. 40x9 4x13 3. 27-21 16x27 4. 37-32 27x29 5. 30-24 ad-lib 6. 25x3! Wit 13 schijven op 25. 27. 28. 32. 33Ï35. 36. 38. 39. 40. 45 en 48 a Zwart 13 schijven op 1,3, 4. 6,8. 9*10, 16 t/m 19. 23 en 26 Oplossing (een bij oplossing hei ik niet kunnen vinden, ook eerst 4fc37 levert niets op!) 1. 27-21 16x27 2. 33«12 23x34 3. 12x5 34-39 gedw. 4. 5-23! (ten schitterende pointe) 39x19 5. 38-31 26x48 6. 40-34 48x30 7. 35x2! a Ik wens De Jongh nog veel sterkt^bij het samenstellen en vastleggen Jan zijn verzameling over de coup Royal! FRANK DROST e a a a 1 i I I i I 4m. W/ m. m m /J&C >rr?. ym 'tm m m m zat Rekenpuzzel De werkzijze is als volgt: In de lege vakjes kunnen cijfers onder de tien worden ingevuld, die met elkaar ver menigvuldigd. als produkt het getal geven, dat voor de horizontale en vertikale vakjes is vermeld. Bij getal len met een plus moeten de cijfers opgeteld worden. Bij getallen, ge scheiden door een streep, geldt het bovenste voor de horizontale en het onderste voor de vertikale vakjes. Oplossing vorige puzxel: Hor. 1. rimpel. 4. saline. 7. Assen. 9. gaar, 10. omen, 12. aker. 13. eloge, 14. meer. 15. larie. 18. bel. 20. notie, 23. merel. 25. dartel. 26. derrie, 27. sedes, 29. krats. 31. tor, 32. aleer. 37. ever. 39. peper, 40. slap. 41. rage. 42. aalt. 43. ellen. 44. ladder. 45. toeter. Vert. 1. regaal. 2. paar. 3. Lares. 4. snoef. 5 leem. 6. entree. 8. stoter 9. geer, 11 nest. 16. ander. 17. Inrit, 18. beleü 19 leder. 21. Oeral. 22. Irena, 23. mes, 24 les. 28 dorpel. 29 krekel. 30. Amer, 33 eelt. 34. rapier. 35. speer, 36. tranig 38. raad, 40. slee. Oplossing per briefkaart t/m woens dag a.s. zenden naar: Trouw/Kwar tet, Postbus 859, Amsterdam. Links boven vermelden: Weekendpuzzel De prijswinnaars zijn: mevrouw G. van Koningsveld, Van Oldenbatne veldtstraat 44, Lelden; de hee^ D Beyers bergen, Gordelweg 196 C, (lot terdam; mevrouw N. Stoffels-Goet hals, Pr. Christinalaan 41, Valken burg.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1978 | | pagina 21