Melkleiding onder het Wad
Ambtenaren komen met ideeën
Als u duizend gulden
te beleggen had, maar niet
op een riskante manier,
met wie zou u dan gaan praten?
Geïsoleerde positie Amelander boeren opgelost
Iraanse olie-uitvoer
eenderde van normaal
-1
apiiF
SPA
Spa mineraalwater
is natuurzuiver en natriumarm.
Dat is al zo sinds 1572.
FGH hypotheekbank
Lancering in
de vorm van
een patroon
Beslissend gesprek met Wiegel wellicht eind deze maand
0.
iïjg
IIJDAG 3 NOVEMBER 1978
BINNENLAND
TROUW/KWARTET p 8 - RH 17 - S 15
rukk AME
w ,st
dvoadL_
ïïx E
le toi
Nooti
/and B
i aai
kwijt
fêend
vorm
?gege
ondei
no si
gel
ekds
a spe
n. Hi
mer
re he
se o|
teni|
guide
door Jan Sloothaak
ELAND Water en gas
omen al sinds jaar en dag
loor onze ondergrondse lei-
igen. Volgende week zal
ook een melkstroom zich in
de rij van ondergronds trans
port voegen. De melk die de
elandse koeien produce
ren wordt dan onder het Wad
«door naar de vaste wal ge
schoten. „Het gaat om iets
volkomen nieuws, waar ze in
het buitenland tot India en
Japan toe al belangstelling
voor hebben getoond", zegt
de heer J. Eleveld, directeur
vervoer van de grootste Frie
se zuivelcoöperatie „De Ta-
komst".
eboon De bedrijven die in het project heb-
oude ben samengewerkt en het hebben uit-
it laa gevoerd, hebben inmiddels octrooi
te zo» aangevraagd. Melktransport door
nt vo, een leiding is niet zo'n eenvoudige
e beu zaak. Als je het niet goed doet, wordt
ireng* de kwaliteit van het kostbare vocht
Irageii gemakkelijk aangetast. Er is heel wat
leelo denkwerk en onderzoek vooraf ge
lid gaan aan het project, dat maandag 6
november door minister A. P. J. j. M.
van der Stee (landbouw) en mr. H.
iRijpstra, de Friese commissaris der
hai koningin, in gebruik wordt genomen.
Wie aan Ameland denkt, denkt al
gauw aan recreatie. Het eiland heeft
i echter ook neg een tweede belangrij
ke bestaansbron: veeteelt. Vijftig
jaar geleden werd de stoomzuivelfa-
briek te Hollum gebouwd. De ontwik
kelingen in de agrarische sector lie
ten ook de eilandboeren echter niet
ongemoeid. Hoe meer melk een fa
briek krijgt aangevoerd, hoe rendabe
ler. Concentraties waren overal het
gevolg. De Amelander boeren konden
echter niet uit de voeten. Zij bleven
door hun geïsoleerde eilandpositie
aangewezen op die jaarlijkse toevoer
van tegen de negen miljoen kilo melk
naar hun zuivelfabriek. Dit ging zich
wreken in de prijs. De boeren op
Ameland beurden ten slotte zes cent
per liter minder dan hun collega's aan
de vaste wal. Sluiting van de Amelan
der Zuivelfabriek kon niet uitblijven.
De melk wordt sinds twee jaren gele
verd aan de melkfabriek „De Ta-
komst". Tankauto's worden met de
veerboot overgezet om de eilandmelk
naar Marrum te brengen. Dat kost de
boeren 3,25 cent per liter. Altijd nog
voordeliger dus dan de zes cent die ze
in de oude situatie tekortkwamen.
Het is echter te voorzien dat ook dit
veerboottransport te duur zal wor
den. onder andere als gevolg van stij
gend arbeidsloon. Bovendien kan het
altijd gebeuren dat door weersom
standigheden de boot niet kan uitva
ren. Ameland blijft dan met zijn melk
zitten.
Filosoferen
„We zijn toen eens na gaan denken en
al filosoferend kwam het idee op om
de melk door een pijpleiding naar de
vaste wal te brengen", zegt de heer
Eleveld. Dat idee is uitgewerkt en de
boeren kunnen er nu verzekerd van
zijn dat het transport van hun melk
de komende jaren niet meer gaat
kosten dan hooguit drie cent per liter.
Dat betekent dat de Amelander boe
ren altijd nog twee cent meer krijgen
dan het landelijke gemiddelde, dank-
zij in verhouding hoge prijs die de
Friese veehouder voor zijn melk
krijgt.
Anders dan bij bij voorbeeld water-
transport is het vervoer van melk
door een pijpleiding geen ononder
broken stroom. Dat leverde specifie
ke problemen op. In samenwerking
met een aantal gespecialiseerde be
drijven en het Nederlands Instituut
voor Zuivelonderzoek (NIZO), de
Bond van Coöperatie Zuivelfabrie
ken en TNO, is daar een oplossing
voor gevonden.
Lancering
De melk zal in de vorm van een
patroon naar de vaste wal worden
„gelanceerd". Dat gaat allemaal erg
vernuftig en met computerhulp in
zijn werk. De leiding heeft een totale
lengte van tegen de vijftien kilome
ter. Iedere week wordt er acht ne
gen keer een melkpatroon van dertig
duizend liter doorgezonden. Dat
klinkt simpeller dan het is. In feite
bestaat zo'n patroon uit veel meer
dan alleen maar melk. Er zitten ook
waterspoelingen en reinigingsvloei
stof in opgesloten.
Zodra een van de twee melktanks
(van elk dertigduizend liter) in het
lanceerstation op Ameland gevuld is,
wordt het systeem in werking gezet.
Het begint met het lanceren van een
rubber afsluitbal. De melk komt daar
in een lengte van vijf kilomter achter
aan. gevolgd door een tweede afslui
tende rubberbal. De melkstroom
wordt direct gevolgd door stromen
spoelwater en reinigingsmiddel die
onderling ook weer zijn gescheiden
door rubberballen.
Bij Holwerd, aan de vaste wal, wordt
de melk vervolgens in een tankauto
gepompt. Intussen wordt de druk in
de pijpleiding steeds op peil gehou
den door middel van luchtdruk. Als
de melk in de tankauto zit. wordt het
spoel- en reinigingsdeel eerst naar
een „parkeercircuit" gestuurd totdat
de overdruk aan lucht is afgeblazen.
Normaal is dit luchtafblazen een luid
ruchtige zaak en om deze hinder te
voorkomen, is er een nieuw geruisloos
systeem ontwikkeld. Zodra de lucht
druk wegvalt, worden de ballen en de
reinigingsfasen teruggestuurd naar
Ameland.
Kwaliteitseisen
Bij het ontwerpen van het systeem
heeft men steeds rekening moeten
houden met de kwaliteitseisen van de
melk. Deze mag niet te lang in de
leiding blijven omdat dan de grond-
temperatuur (12) wordt overgeno
men. De melk mag echter ook weer
niet te snel door de leiding worden
gestuwd. De transported van dertig
duizend liter melk naar de vaste wal
is nu drie uur, wat neerkomt op 1,7
meter per seconde.
Ook het materiaal van de pijpleiding
(een stalen mantel met een kunststof
fen voering) is speciaal gekozen om
dat het de kwaliteit van de melk niet
aantast. Verder moest ook rekening
worden gehouden met eisen die rijks
waterstaat stelde. Die staat bij voor
beeld niet toe dat leidingen met een
hogere druk dan zes atmosfeer de
zeedijken kruisen. Het project heeft
een investering gevergd van vieren
eenhalf miljoen gulden, waarvan de
helft door het ministerie van land
bouw is verstrekt.
De bediening van de melkleiding is
uiterst simpel. Een man stelt het sys
teem in werking en verder gaat alles
vanzelf. Die ene man is de melkrijder
op Ameland. Van de tweeënvijftig
Amelander boeren is er inmiddels al
zeventig procent overgegaan op koel
tanks. De kleine boeren gebruiken
nog melkbussen. De melkrijder gaat
één keer in de twee dagen bij de
koeltankboeren langs, en twee keer
per dag haalt hij de melk van de
busboeren op. Als er voldoende melk
in het lanceerhuls is binnengèbracht,
kan hij door een druk op de knop de
lancering op gang brengen. Doordat
dertig procent van de boeren nog met
melkbussen werkt, is het systeem op
dit moment eigenlijk nog duurder
dan de drie cent per liter die is bere
kend. De heer Eeleveld: „In de loop
van volgend jaar moet het eiland
helemaal zijn overgeschakeld op
koeltanks". Hij verwacht dat dit geen
problemen zal opleveren.
Ameland is niet het enige eiland dat
melk levert aan de „Takomst". Ook
Schiermonnikoog doet dat. Dit ei
land zal echter wel nooit een melklei
ding krijgen, want er zijn maar zeven
boeren. Verder levert ook het meren
deel van de Terschellinger boeren
(uitgezonderd een aantal dat op alter
natieve kaasprodüktie is overgegaan)
z'n melk aan de „Takomst". De situa
tie is daar echter anders dan op Ame
land en op dit moment zit er ook voor
Terschelling geen pijpleiding onder
het Wad in.
Spa mineraalwater is zo zuiver, dat u cr net
zoveel van kunt drinken als u wilt. Ook als
u een natriumarm dieet heeft: cr is geen
enkel ander mineraalwater,dal zo weinig
zout bevat. En u hoeft er niet voor naar de
bron: de winkel-om-de-hoek heeft hct.net
als natuurlijk alle cafe's en restaurants. Maar
vraag wel nadrukkelijk om Spa Rood
j (met koolzuur) ofSpa Reine (zonder kool
zuur), want Spa maakt niemand na.
igrijk
is d
3 a vin
ïiden.
Van onze sociaal economische redactie
DEN HAAG De bonden van ambtenaren hebben in een werkgroep voldoende suggesties
w Trij aangedragen voor het kabinet, om het streefbedrag voor bezuinigingen op salarissen
althans voor het jaar 1979 te halen. De bonden gaan de suggesties van de werkgroep nu
bespreken met hun achterban. Vermoedelijk eind deze maand volgt dan het beslissende
overleg tussen minister Wiegel (binnenlandse zaken) en de bonden.
werk
maat
lenvij
Sücl
Wei
ïtphe Het kabinet heeft twee belangrijke
erich maatregelen op stapel gezet voor de
salarissen van overheidspersoneel. In
de eerste plaats wil het kabinet niet
de 1,6 procent verhoging doorvoeren,
en hejdie de salarissen volgens het huidige
„trendsysteem" zouden moeten on
dergaan vanwege een technische wij
iw va
mciee
he
tie. De balans van het pensioenfonds
komt daardoor veel gunstiger eruit te
zien dan een paar jaar geleden werd
verwacht. Wel zou dit allemaal eerst
nog goed uitgerekend moeten
worden.
ziging in de bouw-CAO. Ten tweede
gq wil het kabinet, in het kader van
„Bestek '81". de salarisverhoging elk
half jaar korten met een half procent.
ie bonden blijven tegen het schrap
pen van de 1,6 procent ingevolge de
bouw-CAO. Wel komt de werkgroep
met de suggesties om de salarissen
vanaf volgend jaar niet meer te kop
pelen aan de veertig belangrijkste
CAO's, maar aan alle CAO's. De
bouw-CAO weegt dan minder zwaar,
zodat die 1,6 procent zakt naar 1,0
procent.
Vervolgens suggereert de werkgroep
dat de overheid als werkgever de pen
sioenpremie voor het algemeen bur
gerlijk pensioenfonds kan verminde
ren met één procent. Daarmee zou
het „gat van de bouw-CAO" zijn ge
dicht. Een verlaging van de pensioen
premie is volgens de bonden verant
woord door de terugloop van de infla-
Bespreekbaar
Ook voor de Bestek-bezuinigingen
heeft de werkgroep nu alternatieven
aangedragen die de bonden „be
spreekbaar" vinden. De bonden zijn
eigenlijk nog steeds tegen aparte be
zuinigingen op salarissen van ambte
naren. De ambtenaren matigen al
mee als de CAO-werknemers mati
gen, want de salarissen zijn aan die
CAO's gekoppeld, zo redeceren de
bonden. Maar als de regering en par
lement een extra matiging opleggen
aan de ambtenaren, en „als onver
hoopt het speelveld voor ons bepaald
blijkt", dan willen de bonden in elk
geval andere bezuinigingen dan de
globale kortingen met telkens een
half procent voor zowel secretarissen-
generaal als jongste bedienden.
Een eerste alternatief is het „scho
nen" van het trendsysteem voor pre
mieverhogingen voor CAO-werkne-
mers. Als bijvoorbeeld de CAO-werk
nemers volgend jaar vier procent
loonstijging krijgen, terwijl de sociale
premiers 0,2 procent omhoog gaan,
dan moeten de ambtenaren niet vier
procent verhoging krijgen, maar 3,8
procent. Volgens het huidige systeem
zouden zij dan vier procent moeten
krijgen. Doordat ambtenaren geen
sociale premies betalen, houden zij
dus netto meer over van salarisverho
gingen. Dat verschijnsel zou' door dit
alternatief iets verminderen.
Sociale premie
In de werkgroep is ook nog door een
lid van één van de bonden voorge
steld om voor ambtenaren ook een
soort sociale premie in te voeren on
der de titel „sociale zekerheidshef
fing". Die premie zou bijvoorbeeld
twee procent kunnen bedragen. Maai
de besturen van de gezamenlijke bon
den achten deze suggestie „verwerpe
lijk en niet bespreekbaar."
Een volgende suggestie is om hogere
ambtenaren meer pensioenpremie te
laten betalen. (Het wetenschappelijk
bureau van D"66 becijferde onlangs
dat hogere ambtenaren veel te weinig
premie betalen in verhouding tot het
goede pensioen dat zij opbouwen). De
grote bonden van ambtenaren den
ken hierbij aan hogere premies voor
ambtenaren vanaf de rang van com
mies a (thans rond 36.000 gulden bru
to jaarsalaris). Als de premiestijging
geleidelijk zou oplopen tot tien vijf
tien procent voor de topambtenaren,
zou dit de staatskas zo'n 500 miljoen
gulden per jaar opleveren.
Kleine bonden tegen
De kleine bonden van hogere ambte
naren, CHA en Ambtenarencentrum,
zijn echter tegen hogere pensioenpre
mies voor hogere ambtenaren. Zij
vinden dat bezuinigingen bij de amb
tenaren evenwichtig over hogere en
lageren moeten worden verdeeld.
Dezelfde grote bonden voorname
lijk bestaande uit bonden aangeslo
ten bij FNV en CNV vinden boven
dien dat de overheid de prijscompen
satie voor hogere ambtenaren zou
mogen „aftoppen" om een voorbeeld
te geven aan het bedrijfsleven. De
inkomensgrens waarbij wordt afge
topt, zou dan afhankelijk moeten zijn
van de uitslag van het komende loon-
overleg in het bedrijfsleven. De hond
jes van hogere ambtenaren zijn ook
hier tegen. Zij vinden dat de overheid
de CAO-lonen passief moet blijven
volgen voor het overheidspersoneel.
Een voorbeeld stellen met aftopping
betekent volgens deze bondjes een
doorbreking van het principe van het
trendsysteem.
De half-procents-kortingen volgens
Bestek '81 zouden in 1979 zo'n 300
miljoen gulden opleveren bij de ei
genlijke ambtenaren. De suggesties
die de grote bonden bespreekbaar
achten, geven het kabinet dus vol
doende ruimte om in elk geval voor
1979 geen gaten in de rijksbegroting
te krijgen wat de echte ambtenaren
betreft.
De halfprocents-kortingen werken
echter ook door bij de werknemers
van gesubsidieerde instellingen
(„trendvolgers"), bovendien werkt
het effect van de bouw-CAO ook door
op de sociale uitkeringen. Er blijven
dus nog twee kleinere „gaten" over in
de rekensom van het kabinet, waar
voor de ambtenarenbonden geen sug
gesties ter dichting aandragen. De
bonden vinden dat echter geen kwes
ties die hen nu aangaan. De „trend
volgers" hebben in de meeste geval
len CAO's en zijn in juridische zin
geen ambtenaren, maar werknemers
in het particuliere bedrijfsleven. Bij
de betreffende CAO-onderhandelin-
gen zal moeten blijken in hoeverre de
„trendvolgers" ook kunnen mee
draaien in bepaalde alternatieve be
zuinigingen.
De bonden van ambtenaren, aange
sloten bij NV.V en CNV, hebben als
aanvullende voorwaarde bij bezuini
gingen gesteld dat de koopkracht van
de „modale ambtenaar", vergelijk
baar met de modale werknemer in
het bedrijfsleven (rond 30.000 gulden
bruto jaarloon), gehandhaafd moet
blijven.
TEHERAN (ANP, AP, Reuter, UPI) De olie-uitvoer van Iran
is op het ogenblik éénderde van de normale export, die rond
vijf miljoen vaten per dag bedraagt. Arbeiders in de olie
industrie hebben het werk neergelegd. Zij eisen onder andere
beëindiging van de noodtoestand in het land, alsook het aan
banden leggen van buitenlandse oliebedrijven, met als aan
voerder BP.
De sjah heeft tanks en gevechtswa
gens naar de olie-installaties ge
stuurd, tot grote woede van de sta
kers. Zij hebben gezegd alleen met
het regime te willen onderhandelen
als de militairen worden terugge
trokken.
Behalve arbeiders in de olie-industrie
hebben ook werknemers van de
Iraanse luchtvaartmaatschappij het
werk neergelegd. De Iraanse lucht
macht heeft gisteren pelgrims over
gebracht naar Mekka in Saoedi-Ara-
bië. Ook werden 104 pelgrims opge
haald uit Bagdad, in Irak waar zij de
heilige graven van de shi'iten hebben
bezocht.
De shi'iten, een sekte binnen de is-'
lam, behoren tot de felste tegenstan
ders van de sjah. Ook gisteren von
den weer grote betogingen plaats op
verschillende plaatsen in Iran, waar
bij werd opgeroepen tot een terug
keer naar de ware islamitische leer in
het land.
Vrouwen zouden dan weer een onder
danige plaats krijgen in de samenle
ving, landhervormingen moeten wor
den ongedaan gemaakt en film, tele
visie en drank zijn uit de boze. De
modernisering, die lang niet alle be
volkingsgroepen ten goede komt, en
waarmee de sjah een begin heeft ge
maakt, zou moeten worden terugge
draaid. De sjah zelf heeft al laten
weten de moderniseringen in zijn
land op een laag pitje te willen zetten,
terwijl militaire en industriële bestel
lingen in het buitenland ongedaan
zijn gemaakt.
De grootste betoging vond gisteren
plaats in Abadan, waar deze zomer
honderden mensen de dood vonden
bij een brand in een bioscoop, die was
aangestoken. Meer dan honderddui
zend mensen namen onder leiding
van politieke en godsdienstige voor
mannen deel aan een betoging door
de stad.
Nieuwe premier?
De sjah had gisteren een gesprek met
Ali Amini, één van zijn tegenstan
ders, die wordt genoemd als nieuwe
premier voor het land. De zittende
eerste minister, Jaafar Sjarif-Emami,
die pas twee maanden in functie is.
geniet steeds minder vertrouwen.
Met de PGH bijvoorbeeld.
Over pandbrieven.
Allereerst is de FGHpandbrief een
veilige belegging. Daar staat de solide naam
Friesch-Groningsche Hypotheekbank zonder
mankeren borg voor. De FGH pandbrief geeft
een goed rendement. Bovendien kunt u onze
pandbrieven altijd tussentijds verkopen.
Uw geld staat niet onwrikbaar vast.
FGH-pandbrieven luiden aan toonder.
En u kunt ze overal kopen: bij onze acht
kantoren in Nederland,of via uw bank of uw
effectencommissionair.
Kort over de FGH-bypotheek.
Elke FGH-hypotheek is maatwerk.
Wat zeggen wil, dat we zorgvuldig rekening
houden met uw individuele omstandigheden.
Een FGH-hypotheek past als een handschoen.
En is aangepast aan uw financiële draagkracht.
lc-
Omdat u niet alleen een huis wilt,maar ook nog
een leven.
Interesse? Komt u dan 's praten.Onze
adressen vindt u onderaan deze advertentie.
U kunt natuurlijk ook uw eigen adviseur
hierbij inschakelen.
Kort over FGH-l&stgoed.
Projectontwikkelaar van formaat.
Met name actief op het gebied van woning
bouw en recreatie. Ruime financieringsmogelijk
heden, projecten van niveau. Actuele voor
beelden: exclusieve schakelbungalows in Zeist,
een ambitieus recreatiedorp in de Ardennen,
karakteristieke grachtenappartementen in
Amsterdam.
Geïnteresseerd in overleg? Een afspraak
is snel te maken.
1 *-
vAUÜJIVH-
mm1Tl
KRIKSCII-C.KONISC.SCHEHYfOTIIKKKKANK NV. HmfdkanlimiAmsterdam.Herengracht 433.(020 221272). KANTOREN: Amsterdam.Herengracht 468.(020 - 262515) Arnhem.Zijpendaalseweg 59. (085 427348)
Eindhoven.Ten Hagestraat 11.(040 446855)
-i-iuJ
t Enschede. M.H.Tromplaan 12.(053 312445)
Ikn Haag. Langt- Vijverberg 9.(070 6059001 Groningen, l'bbo Emmiussingel 75.(050 -183183) Rotterdam. Schiedamse Vest 89. (010 115550) Utrecht.Gildenkwartier 43.(030 310344) FGH-VASTGOED. Amsterdam, Herengracht 468. (020 262515).
