P
gilstaat laat in Indo-Chinanog op zich wachten
If
T
brieven van lezers
heropbouw verloopt moeizaam in Vietnam, Laos en Cambodja
H
k is uitsluitend bestemd voor korte reacties op in deze krant gelezen
rtikelen en commentaren, en niet voor open brieven, gedichten,
jf reacties op advertenties (deze laatste dienen tot de directie gericht te
redactie behoudt zich het recht van bekorting voor Hierover of over
latsen (meestal door ruimtegebrek) kunnen wij helaas niet corresponde-
adresseren aan Secretaris hoofdredactie Trouw, Postbus 859.
L Bij publikatie worden naam en woonplaats van de schrijver vermeld
t in het Trouw-com-
zaterdag 9 sept, over de
inderwel op het idee van
van de vorige eeuw:
[beginselen voor de bin-
laar voor maatschappij
Als iedereen er zo over
dan was er geen antire-
of christelijke histori-
■I geweest, geen Vrije Uni-
en christelijke vakbewe-
k geen Standaard of Rot-
§#®£n dus ook geen dagblad
|0 Verenigde Staten denkt
baar anders over. Komt
-s. evaartschip behouden te-
jjk fdt ee^t God gedankt. De
jQSfn Amerika en Begin en
ev£i om de voorbede. Als de
artoe ook onze Koningin
■"OJmaal per jaar tot de Sta-
ro® 1 en daarmee tot het Ne-
kélk spreekt dan mag toch
vo<Éentenis, dat wij alles in
na Roeten overgeven en van
:elijk zijn. in de een of
niet ontbreken.
P. Dullaart
entaar van Trouw in-
in de troonrede van
Pt. wel in overeenstem-
et artikel van Willem
dezelfde pagina? In het
stond, dat de beslissing
et Den Uyl-Van Agt om
laten iets onherroepe-
kwam u zonder moeite aan woon
ruimte: een gelukkige uitzondering
dan. Waarom heeft een vreemdeling
geen recht op een huis en werk (vaak
slechte baantjes)? Wat een huis in het
buitenland betreft: in Nederland is
genoeg welvaart om betere woon
voorzieningen te bieden; hopelijk
wordt dit niet verder teruggedraaid
door deze regering, en dan speciaal
voor vreemdelingen. Is luilekkerland
het land, waar het recht van de sterk
ste heerst?
Leidschendam A. Bos
lijks heeft. In het artikel van Breed-
veld stond echter, dat er voor de bede
„wellicht" iets anders in de plaats
komt. Tussen deze beide voorstellin
gen bestaat verschil, en lijkt niet de
voorstelling van Breedveld de meest
waarschijnlijke? Herstel van de oude
formule lokt reacties uit, van mensen
die de oude formule weer willen af
schaffen. Maar tussen weglaten van
de oude formule en helemaal niets
(want dat is de inhoud van de tegen
woordige slotzin) zijn er nog veel mo
gelijkheden. Een daarvan is de ver
wijzing naai- een toepasselijk woord
van de Heilige Schrift, waarin de hulp
van God wordt ingeroepen. Zo'n ver
wijzing dringt aan de niet-gelovigen
onder de leden van de Staten-Gene-
raal niets op. Zij zeggen aan het be
staan van God te twijfelen, maar zij
zij twijfelen niet aan het feit dat dit
en dat in de Bijbei staat. Het Trouw-
commentaar lijkt wel wat eenzijdig
ten ongunste van de christenen. Aan
gehaald wordt de uitspraak van Van-
Agt dat de christenen horen te weten
dat zij niet alleen zijn in het land.
Zeker, maar horen de niet-gelovigen
ook niet te weten dat zij niet alleen
zijn in het land? En heeft ons land
niet een geschiedenis, met een Willem
van Oranje die wèl geloofde dat God
zijn toeverlaat was door Christus?
Den Haag A. J. Verbrugh
Lid Tweede Kamer
Luilekkerland (2)
Door de inzending van E. de Munnik
kwamen wat vragen in me op. zoals:
Misdadigers
In Trouw van 12 september trof mij
een uitlating van de heer Rietkerk
(VVD): „Met de dictaturen moeten
wij in het belang van de eigen econo
mie. mensenrechten enz. toch contac
ten onderhouden. Alleen landen met
misdadigers aan het hoofd, zoals
Cambodja en Oeganda met Amin zijn
uitzonderingen." Zou de heer Riet
kerk mij met precieze cijfers kunnen
aangeven waar de grens ligt van mis
dadigheid? Vergeleken met de baas
van Nicaragua is de Mafia nog maar
kinderspel. Zijn de regeringen van die
landen waar tientallen, honderden,
duizenden en soms tienduizenden
worden gearresteerd, gekerkerd, ge
marteld en gedood op grond van poli
tiek. ras. geloof en huidskleur dan
niet misdadig? Alleen omdat ze voor
ons economisch van belang zijn of
kunnen worden? (Of omdat ze te
machtig zijn en te dicht bij ons bed?)
We zouden ethisch gesproken al heel
wat verder zijn als we (en dan vooral
zij wier uitlatingen ons vanwege hun
vooraanstaande positie dagelijks
worden voorgehouden) ronduit durf
den uit te spreken door welk soort
mensen een groot gedeelte van de
wereld wordt geregeerd. Ik ben tot de
overtuiging gekomen dat de mens in
het algemeen om economische rede
nen over lijken gaat. Elke onderne
ming (de mens) die in de democrati
sche landen behoorlijk aan banden
wordt gelegd, maakt in de dictaturen
maar al te graag gebruik van de daar
heersende toestanden om tot optima
le winsten te komen.
Beverwijk A. Teljeur
Hartverwarmend
Hartverwarmend, zo beschrijft een
kerkblad de vakantiediensten in In
terlaken (Trouw 11 september). Ik
kon me dat voorstellen. Een dergelij
ke gewaarwording was het toch ook
toen we onlangs met een groep van
ongeveer veertig in Urnash (Appel-
zeil) Zwitserland waren op een reis
van de N.C.R.(adio)V. In het mooie
kerkje maakten we zondagsmorgens
een doopdienst mee, waarbij onze
reisleider gelegenheid kreeg na de
preek in onze taal een samenvatting
te geven, en 's avonds werd het kerk
je voor onze groep ter beschikking
gesteld. Onze reisleider organiseerde
een eigen samenkomst, een der reis
genoten bespeelde het orgel en we
hebben o.a. „hartverwarmend" ge-,
zongen uit „Zingend op reis". Een
stukje echte zondagbeleving ver van
huis dat we niet licht zullen vergeten.
Hellevoetsluis A. Verhulp
Dienstweigeren
Het is voor een „ingezonden" onmo
gelijk om op alles in te gaan betref
fende Kernwapens Dienstdoen en
Gereformeerde Synode (prof. Blok in
Podium Trouw 8 september). Het is
heel eenvoudig kernwapens „ver
schrikkelijke wapens" te noemen.
Niemand spreekt dat tegen. Daarin
zijn wij (IKV, prof. Blok, de synode(s)
en Ik) het allen eens. Als Gerefor
meerde politicus of militair mag je
echter (m.i.) nimmer medewerken
aan het „eenzijdig" afschaffen en uit
bannen van kernwapens; omdat dit
o.a. atoomchantage in de hand werkt
en atoomoorlog wel eens dichter bij
kan brengen dan men (IKV, synode
enz.) Juist wenst. Ten slotte hebben
we in Europa meer dan 33 jaar vrede,
mede dank zij het zo verafschuwde
evenwicht. De synode-uitspraak dat
kernwapens niet tot vrede dienen is
een halve waarheid. Bij voorbeeld het
„hebben van" kernwapens (het Wes
ten ook) heeft in 1962 (Cuba crisis)
Juist een wereldoorlog met kernwa
pens voorkomen. Ik zal prof. Blok en
de synode niet kunnen en niet mogen
volgen in het klakkeloos verwerpen
van kernwapens, integendeel.
Atoompacifisme (nu) is irrationeel. In
Europa over kernwapens praten kan
nooit, zonder daarbij tevens te be
trekken de afschuwelijke dreiging
van het Sovjet-communistische at
heïsme en anti-christelijke geweld
(die een aanslag zijn op ons en onze
kinderen). Christenen hebben
dacht ik daarbij weet van de bete
kenis van het doden van lichaam en
ziel, beide. Voor hen is „getrouw zijn"
een hogere eis dan „rood of dood."
Ede H. Meijer
Arabische boycot
Reeds geruime tijd probeert de Ara
bische boycot-politiek het Neder
landse bedrijfsleven in zijn macht te
krijgen. Er zijn reeds ondernemingen
door de knieën gegaan uit vrees een
belangrijke opdracht te moeten mis
sen. Als men niet spoedig aan deze
brutale inmenging van Arabische zij
de paal en perk stelt, is het einde nog
niet in zicht. Ik had verwacht dat het
CDA als een van de grootste politieke
partijen zijn stem had laten horen om
druk uit te oefenen op de Nederland
se regering. Nimmermeer mag het
anti-semitische monster een kans
krijgen in onze samenleving.
Amstelveen J. Vos
Ondernemingsraad
Citaat uit „Trouw" van 11 september:
„Ondernemingsraad blijft twistpunt
van CDA en WD. Kernpunt van de
moeilijkheden is het feit dat het CDA
wijzigingsvoorstellen wil indienen,
die een zelfstandige ondernemings
raad tot gevolg zouden hebben, die
adviezen opstelt en besluiten neemt,
buiten aanwezigheid van de bedrijfs
leiding."!!). Beste mensen, u ziet het.
Het CDA is al aardig op weg een neo-
socialistische partij te worden. En
dat onder het mom christelijk (Haalt
het CDA 1980?)
Hendrik Ido Ambacht
R. E. Groenendijk
Moira Shira
Als de berichten van de vakbonds
man Merlijn over Moira Shira juist
zijn, heeft onze regering in 4 jaar 47»
miljoen in dit bedrijf gestoken, met
als resultaat: de zaak failliet. 150 man
op de keien, en de verantwoordelijke
figuren naar Zwitserland. Daarbij
nog het verrassende en onbegrijpelij
ke dat de laatste 1.9 miljoen nog
maar vijf maanden geleden op hun
bankrekening werden overgemaakt.
Als „gewone" man, met weinig zaken-
verstand, zeg je. als Je zoiets leest:
hoe is 't mogelijk! Hoe bestaat het,
dat ze de belastingcentjes op zo'n
lichtvaardige manier uitgeven? Zijn
ze dan zo naïef, zó goedgelovig om
miljoenen te stoppen in een bedrijf
dat niet deugt? Zo niet. welke krach
ten werken er achter de schermen,
dat dit alles kan? Wat zijn er toch een
gehaaide jongens in het zakenleven
om dat klaar te spelen; 4 miljoen in
het laadje, de mensen op straat en
zelf de plaat poetsen naar Zwitser
land. Zulke berichten doen Je eigen
lijk verlangen, maar geen krant meer
te lezen en geen journaal te beluiste
ren of te bekijken.
Gorincbem M. v.d. Heijden.
geweest. Ten tweede wil ik iets op'
merken over de wijze waarop de argi*
menten van de milieugroeperingen
onder de tafel werden geveegd. Men
kan dan zeggen dat de kans op ee&
maximale klap van 55 H-bomme®
klein is. maar een klap van een paaj-
H-bommen richt ook het nodige or»-
heil aan. De kansberekening is trou
wens een zeer willekeurige zaak want
het aantal onzekere factoren is groot.
Men kent geen enkel blusmiddel dat
Is opgewassen tegen LNG-vuur. bran
dend LNG ontketend een vuurstorm
die gepaard gaat met hevige windvla
gen. Wanneer LNG in aanraking
komt met water, explodeert het zon
der vlammen te produceren. Geen
mens weet hoe dat in z'n werk gaat.
Het lijkt mij dan ook gerechtvaar
digd dat een besluit over een LNG-
terminal in Nederland pas wordt ge
nomen als: de alternatieve moge
lijkheden. zoals aanvoer per pijplei
ding al dan niet gecombineerd met de
uitruil van gas, uitputtend zijn onder
zocht; een volledige kosten-baten
analyse, met inbegrip van aanvoer
per pijpleiding is opgesteld; een mi
lieu-effect-rapportering heeft plaats
gevonden.
Groningen Simon Tijsma
Eemshaven
Gaarne wil ik langs deze weg enkele
kanttekeningen plaatsen bij het ver
haaltje van dhr. Bijl over LNG
(Trouw 6 september). Allereerst over
de besluitvorming: in 1977 heeft de
toenmalige demissionaire minister
van economische zaken goedkeuring
gehecht aan een contract van de Gas
unie met de Algerijnse staatsonder
neming Sonatrack. zonder hierbij
ook maar zijn collega's daarover in te
lichten. Dit hield in dat voor 31 okto
ber 1978 bekend moest zijn waar het
gas aangeland moet worden, de vraag
of het LNG überhaupt wel moet ko
men is door de heren regeerders niet
gesteld. Terwijl men bv. jaren praat
over abortus en grondpolitiek werd
hier zondermeer een beslissing geno
men. inspraakprocedures zijn er niet
Ziende blind
Gelaagd glas laat minder licht door
en zal dus op zichzelf een oorzaak van
ongevallen zijn. Hoeveel dode voet
gangers die Immers „slecht verlicht"
zijn heeft dit tengevolg? Hoe snellere
toename in gebruik van de auto all
wapen valt te verwachten met dit
pantserglas? Gelukkig heeft de helft
van de bestuurders onvoldoende ge
zichtsscherpte Zolang o.a. deze vra
gen niet zijn beantwoord lijkt Auto
biografie van 5 sept. een schoolvoorj-
beeld van eenzijdige voorlichting
(Zie b.v. F. Jutte op 9 juni '78; durf
auto maakt twee keer zoveel schad®
Trouw 9 juni '78: „Meer overtrediij
gen in verkeer door agressief ge*
drag.")
Den Andel G. F. van Wi jne®
15 SEPTEMBER 1978 TROUW/KWARTET RHS13
phan ten Hove
Amerikanen nog in
vochten wisten
te waar we aan toe
Indo-China streden
onderdrukte vol-
genwoordigd door
volutionaire bevrij-
egingen tegen het
erikaanse imperi-
tegen de door de
ien in het zadel ge-
actionaire marionet-
De zaak was
lijk, de linkse (goe-
ten waren duidelijk
'•irscheiden van de'
'echte).
jja was er het dictatoriale
■i generaal Lon Nol. dat
werd door de heroïsche
in de Rode Khmer, waarbij
jtte ook prins Norodom
aansloot, zij het met
ftnam was er het regiem
in Van Thieu, bestreden
/en heroische troepen van
gesteund door commu-
oord-Vietnam, onder lei-
Tsji Mihn. Waarbij ook
nde derde macht, voorna-
aande uit boeddhisten
tegen het regiem in
dde een burgeroorlog tus-
neutralisten, onder lei-
ins Soevannoe Phoema,
Pathet Lao, onder leiding
alfbroer Soevannoevong.
erste de steun had van de
taten en de laatste (tegen
gesteund werd door de
mezen.
De Chinese vice-premier
Teng Hsiao-ping en premier
Pham Van Dong rukken aan
de kaart van Zuidoost-Azië.
Indo-China is al verscheurd.
Op de achtergrond beelden
van Ho Tsji Minh-stad, de
vroegere Zuidvietnamese
hoofdstad Saigon.
wordt niets meer vernomen, afgezien
dan van enkele aanhangers ervan die
het land diep teleurgesteld hebben
verlaten. Hoewel het land, vergeleken
met Cambodja een paradijs moet
zijn, kent ook Vietnam zijn heropvoe-
Oiganien dingskampen en zijn „nieuwe econo
mische zones", waar met name an
dersdenkenden een hard bestaan in
de landbouw moeten opbouwen. Het
aantal politieke gevangenen wordt
geschat op tussen de vijf- en achthon
derdduizend.
revolutionaire krachten
nog eens de hulp van de
en de Chinese Volksre-
tarbij het ideologische
en beide giganten niet al
ruk kreeg), terwijl de
ionairen de hulp kregen
ligde Staten. De revoluti-
Khmers en Laotianen
de Amerikanen en hun
foujt, Ho Tsji Mihn was
voorbeeld en Johnson
laar.
g lag dat.
ïerikanen thuis de oorlog
den, werden ze in april
ina uitgejaagd. De Cam-
>ofdstad Phnom Pehn en
iese hoofdstad Saigon
d en de revolutionaire
idden overwonnen. Het
-ö op de gezamenlijke re-
aanpak om het verwoes-
1 hd weder op te bouwen.
van gekomen en vertwij-
aagt zich af of de bevrij-
nom Pehn en Saigon mis
ken bezetting moet heten.
F
■-°.
teranderde in een waar
pamp, waar afgezien van
ner, het aantal politieke
feven groot is als het aan-
|en waar beide aantallen
afnemen.
Heropvoeding
werd in korte tijd over-
loordvietnamezen. Niet
trijders werden de lei-
foordvietnamese autori-
af naar de voormalige
le weldra Ho Tsji Mihn-
|en. Van de derde macht
r°
F
In Laos verdwenen de neutralisten
van het toneel en maakt momenteel
de Pathet Lao volledig de dienst uit.
Zelfs prins Soevannoevong, eens de
„rode prins" genaamd werd van zijn
macht ontheven en voor hem in de
plaats kwamen in Noord-Vietnam op
geleide autoriteiten, met aan het
hoofd premier Kaysone Phomvihan.
De Laotianen zijn „boeren, arbeiders
en soldaten" geworden.
Uit alle drie landen vluchten nog
steeds mensen weg, vaak naar Thai
land, waar ze een kommervol bestaan
in de overvolle vluchtelingenkampen
leiden.
In de haren
In plaats van een gezamenlijke aan
pak ter opbouw van het land, vlogen
de oude bondgenoten in de strijd
tegen de Amerikanen elkaar in de
haren. Langs de Cambodjaans-Viet-
namese grens vonden al kort na april
'75 schermutselingen plaats die rond
de laatste jaarwisseling escaleerden
tot een regelrechte oorlog in de om
streden papegaaienbek. Beide regi
mes hanteren ongeveer hetzelfde ar
senaal aan scheldwoorden als het
welk in de strijd tegen de Amerika
nen werd gebruikt.
Ook de beide steunpilaren in de oor
log tegen de Amerikanen, de Sowjet-
Unie en de Volksrepubliek China, be
twisten elkaar de macht op het Indo-
chinese schiereiland. Daarbij heeft
Vietnam, met in zijn kielzog Laos,
„gekozen" voor Moskou, en Cambod
ja voor Peking. Hanoi en Peking zijn
momenteel in een felle woordenstrijd
gewikkeld over de Chinese inwoners
van Vietnam, die volgens China on
derdrukt worden en, volgens Viet
nam, worden opgehitst tegen de rege
ring in Hanoi. Besprekingen in de
Vietnamese hoofdstad hebben tot op
heden niets opgeleverd. Beide landen
beschuldigen elkaar van het samen
trekken van troepen langs de grens.
Interne conflicten
Niet alleen tussen de vroegere bond
genoten bestaan er conflicten, ook
intern hebben de regimes hun moei
lijkheden.
In Vietnam stagneert volgens het
Franse dagblad Le Monde, de econo
mie en worden de streefcijfers in de
produktie bij lange na niet gehaald.
Hierdoor en door het conflict met
China zou er in de partijtop en de
leiding van de strijdkrachten grote
onenigheid zijn ontstaan over de te
volgen koers. Centraal daarbij staat
de vraag of Vietnam de nadruk moet
blijven leggen op de economische op
bouw en verhoging van de welvaart of
dat het land zich moet toeleggen op
de vorming van een sterke defensie.
Met echte of vermeende dreiging aan
de grenzen zullen de Vietnamese ha
viken het pleit waarschijnlijk wel
winnen.
Onlangs in Thailand aangekomen
Cambodjaanse vluchtelingen maken
melding van de derde zuivering in het
land sinds de overname van Phnom
Penh door de Rode Khmer. Het Cam
bodjaanse bewind van Pol Pot wordt
van binnenuit en van buitenaf be
dreigd. Intern moeten de harde en
wrede zuiveringen, waaraan volgens
vluchtelingen nu ook kaderleden van
de Rode Khmer die al jaren in functie
waren ten offer vallen het bewind
overeind houden. Van buiten is er
naast de geregelde Vietnamese strijd
krachten, die tot diep in het land
bombardementen uitvoeren, nu ook
de dreiging van een door Vietnam
opgeleid „bevrijdingsleger", samen
gesteld uit naar schatting 20.000 naar
Vietnam uitgeweken Cambodjanen.
Cambodja moet de meest betrouwba
re Rode Khmers uit de grensgebieden
met Thailand samentrekken om te
gen het Vietnamese leger te strijden.
De bewaking aan de Thaise grens
wordt minder en de afgelopen maan
den nam het aantal vluchtelingen dat
Thailand levend wist te bereiken,
sterk toe. Het aantal dat er niet le
vend doorkomt is niet bekend.
Bergstammen
In Laos maken de autoriteiten zich
zorgen over de toenemende activitei
ten van de bergstammen in het noor
den van het land. In bedekte termen
verweet de Laotiaanse premier
Phomvihan China het aanzetten tot
ondermijnende activiteiten van de
Meo-stam tegen de regering in Vienti
ane. Dit nadat Laotiaanse militairen
Chinese wapens en uniformen had
den buitgemaakt op „bandieten van
de Meo-stam". Ook Hanoi heeft Pe
king al openlijk beschuldigd „agen
ten" in te zetten die de Tay, de Noeng,
de Giay, de Yao, de Meo en andere
etnische minderheden tegen Hanoi
en Vientiane moeten opzetten. Ver
schillende bergstammen, met name
de Meo's zijn indertijd door de Ameri
kaanse inlichtingendienst CIA bewa
pend en ingezet in de strijd tegen de
communisten. In Laos. waar deze on
afhankelijk denkende en strijdlustige
bergstammen ongeveer veertig pro
cent van de bevolking uitmaken,
kunnen ze de autoriteiten bijzonder
veel last bezorgen.
Het Pathet Mao-leger heeft samen
met de naar schatting 30.000 in Laos
gelegerde Vietnamese troepen, al
meermalen jacht gemaakt op opstan
dige bergstammen, die het niet eens
waren met de communistische over
name.
Zelfs gaat het verhaal dat de vroegere
Meo-eeneraal. Vang Pao. die na de
overname het land uitvluchtte, in Pe
king op bezoek is geweest om met
Chinese hulp een Meo-rijk te vormen
in het noorden van Laos en Vietnam.
China verwijst al deze verhalen naar
het rijk der fabelen en doet ze af als
„zwarte Sowjet-propaganda".
Het Laotiaanse volk schijnt overi
gens maar matig ingenomen te zijn
met de zeer nadrukkelijke aanwezig
heid van Vietnamese troepen in het
land. En hoewel de Laotiaanse leiders
met de mond het Vietnamese stand
punt in het conflict met China beleir
den, zijn er nog steeds Chinese teel*
nici in het land aanwezig en kleeft
Laos met China een overeenkomst
gesloten, waarbij Chinese vliegtuige®
op weg naar Cambodja het recht hel*
ben over Laos te vliegen.
Toch Amerika
Intussen lijkt Vietnam helemaal niet
zo gelukkig te zijn met een eenzijdig
leunen op de Sowjet-Unie. De leiders
hebben duidelijk laten merken toena
dering tot de vroegere vijand, de Ver
enigde Staten, niet af te wijzen. Vori
ge maand bezocht een delegatie van
het Amerikaanse Congres het land en
de leden ervan signaleerden een „fun
damentele verandering" in de hou
ding van de Vietnamese leiders. Zelfs
schijnt Vietnam de eis aan de Ameri
kanen om drie miljard dollar herstel
betalingen uit te betalen te willen
laten vallen in ruil voor herstel der
betrekkingen tussen beide landen.
Verder zou Vietnam samenwerking
met de Verenigde Staten bij de olie-
en aardgaswinning voor de kust zeer
op prijs stellen. Hoe lang is het gele
den dat de haviken In de Verenigde
Staten bereid waren „Vietnam naar
het stenen tijdperk te bombar
deren"?
Veel vrediger is het op het Indochine-
se schiereiland na de Amerikaanse
aftocht niet geworden, en zeker niet
overzichtelijker. Vele „vrienden" van
vroeger blijken nu eikaars vijanden
en vele vijanden zoeken nu weer toe
nadering. Het „handige" schema van
goede linkse revolutionairen en slech
te reactionaire imperialisten is aan
scherven gevallen. Daarmee ook de
hoopvolle verwachting van vele Viet-
namezen, Cambodjanen en Laotia
nen en met hen velen in de rest van de
wereld die indertijd met hun strijd
hebben meegeleefd. De vertwijfeling
en de teleurstelling zijn gebleven.
En het cynisme dreigt toe te slaan,
