E
Laatste prijstoekenning
riep weer vragen op
Veel kritiek op serie
over Jodenvervolging
Baal Onwel
Jc
Ontspannen sfeer
Rotterdam New Pi
I
Internationale Gaudeamus Muziekweek
Vlaamse televisie komt morgen met Holocaust
Grotschildering
tot wandbekleding
T
Muziekaanbod te groot
Tragedie van
krijgsgevangenen
TV COMMENTAAR
Slt
DINSDAG 12 SEPTEMBER 1978
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door R. N. Degens
HILVERSUM Zondagavond werd voor het laatst in de geschiedenis van de Internationale
Gaudeamus Muziekweek bekendgemaakt wie de prijswinnaars waren van het daaraan
verbonden composities-concours.
Duitse Joden worden hun land uitgezet.
De Bulgaar Stevan Dragostinov
kreeg voor zijn vocale compositie „La
Foire" de eerste prijs van 4000 gul
den. Emilio Mendoza (Venezuela)
werd de tweede prijs (2000 gulden)
toegekend voor „Pasaje"; de derde
prijs was voor Manuel Hidalgo wiens
„Profondo". een stuk voor cello-solo,
met 1500 gulden werd beloond. Een
aanmoedigingsprijs (van de AVRO.
groot 1000 gulden) was voor Mare
Monnet (Frankrijk) die „Musique en
boite" had ingezonden.
Het is maar goed dat dit prijzensys
teem volgend jaar wordt afgeschaft.
Want ook al is het oordeel van de jury
dan meestal „eensluidend", de bezoe
kers die de uitvoeringen geregeld bij
wonen zijn het met de uitspraak zel
den eens; om in dit verband over de
componisten, die buiten de prijzen
vallen, maar te zwijgen. Onvergelijk
bare grootheden moeten hier tegen
elkaar afgewogen worden, en dat is in
de praktijk van vele jaren toch wel
zeer bezwaarlijk gebleken.
Nu was dit keer waarschijnlijk de
toekenning van de eerste prijs wel in
overeenstemming met de mening van
degenen die de uitvoering van „La
Foire" zondagavond in de VARA-stu-
dio in Hilversum bijwoonden. On
danks de niet bruikbare „lichtmetro-
noom" die ontworpen was om de ver
schillende tempi aan te geven die
gelijktijdig in dit stuk worden ge
bruikt. lukte de uitvoering (nu onder
drie dirigenten) toch wel zo. dat de
sterke muzikale kracht van het werk
duidelijk overkwam. De negen dames
uit het Radio Kamerkoor leverden
een prestatie die het werk volledig tot
zijn recht leek te doen komen. Het
publiek was enthousiaster dan ooit
tevoren tijdens deze muziekweek. En
de jury, bestaande uit Tadeusz Baird,
Nicolaus Huber. Guy Reibel. Atli
8veinsson en Louis Andriessen, was
het daar kennelijk mee eens.
Vragen
Men kan zich echter ook afvragen
waarom het indrukwekkende „The
ship of death" van de Amerikaan
Peter Dickson Lopez dat diezelfde
avond werd uitgevoerd, helemaal niet
voor een onderscheiding in aanmer
king kwam. En waarom het wat te
veel uitgesponnen, maar zeer sugges
tieve. ..And he showed me a pure river
of water of life" van Pieter Wiegold
onder de streep moest verdwijnen
Dat was zondagmiddag in het Am
sterdamse Shaffy Theater uitgevoerd
door het Matrix Ensemble o.l.v. de
componist met een onnavolgbaar
schone vertolking van de sopraanpar
tij door Jane Manning. De tekst is
genomen uit de Openbaringen en de
manier waarop Wiegold deze voor al
leen vrouwenstem, drie klarinetten
en vibrafoon heeft becomponeerd.
dwingt van het begin tot (bijna) het
eind respect en bewondering af.
Contrasten
Hoe sterk de contrasten tussen het
rijpe en het groene in zo'n muziek
week kunnen zijn.
middag bewezen door deL.
van een volstrekt mislul,
van de Fransman Mathi 's
om elektronisch leuk te d evo
pianoklank. Het stuk hee
pera"; d'Huart bediende z
sen en de knoppen, en het
de stampvolle Shaffy-<
was vriendelijk Indachtig
um: niet schieten op de L(e
doet zijn best.
Het was niettemin een vai
punten in deze Gaudeam nnjj
week waarover wij eerde lint
hebben bericht, en die dit ir
een vrij talrijk publiek in
speelsteden werd bezocht.
tk
Eei
0
BERGEN (ANP) In Hu*
ke in Bergen (NH) is gistei
kunstschilder Kobus Koen
den. De 88-jarige Koema er
bekend geworden door d »r
twaalf verschillende Verk; dei
die hij in de jaren 1925 tot f
te. Zijn bloemenschilderijl
bekend geworden, maar K 10
ook een voortreffelijk etse*e v
der. aquarellist. keramist i
schilder. Koeman, die de
ren zeer teruggetrokken
jaardenhuis leefde, wordt
gecremeerd.
door Riet Diemer
BRUSSEL Met ingang van morgenavond zal de Vlaamse televisie (BRT) op de eerstkomen
de vier woensdagen Holocaust, de dramaserie over het uitroeien van de Joden door de nazi's
uitzenden. De naam Holocaust zou vertaald kunnen worden door zowel ..brandoffer" als
„algemene slachting". Dat laatste is wel het meeste van toepassing. Hoewel oorspronkelijk
werd aangenomen dat de Vlamingen als eerste dit opzienbarende programma naar Europa
zouden halen heeft de Britse televisie verleden week toch de primeur gehad.
Zelden heeft een Amerikaanse serie
zoveel voorpubliciteit gehad, waarin
de meningen zo tegenstrijdig waren.
De kritiek van de meeste Engelse
kranten loog er niet om. „Het toepas
sen van een dergelijke gladde tech
niek op het lijden van de massa en.
enkelingen zoals hier wordt gedaan is
onmogelijk", schreef de Quardian
„Zo fundamenteel onvoldoende, dat
men zich afvraagt hoe het komt dat
slechts een paar Amewrikaanse criti
ci het hebben afgekeurd", aldus de
Dally Telegraph.
Een Nederlandse waarschuwing aan
het adres van de BRT en TROS (die
Holocaust In ons land wil brengen)
komt van prof. dr J. P. van Praag,
voorzitter van het werk- en adviescol
lege ten behoeve van oorlogsslachtof
fers van het ministerie van CRM. HIJ
wijst op de gevaren die vertoning met
zich mee kan brengen. Hij betwijfelt
ernstig op de film kan bijdragen aan
het begrip en inzicht van jongeren tn
de barbaarsheden tijdens de Tweede
Wereldoorlog. HIJ vreest eerder voe
ding van nieuwe opkomende fascisto
ïde stromingen.
Vorige maand stelde de BRT de pers
in de gelegenheid vooraf de eerste
aflevering te zien. Opvallend was. dat
veel meer Nederlandse Journalisten,
dan Belgische collega's van de gele
genheid gebruik maakten om te ko
men kijken waarover het nu eigenlijk
wel ging. Om een beetje een indruk te
geven volgt hier eerst een korte sa
menvatting van een begin van de
inhoud
Families
Gerald Green, de scenarioschrijver,
maakt de geschiedenis van de vernie
tiging van zes miljoen Joden illustra
tief door twee BerUJnse families te
laten optreden. Een gezin van de
Joodse, uit Polen afkomstige, arts
Josef Weiss man. vrouw, drie kinde
ren Parallel loopt het verhaal van de
jurist Erik Dorf In de crisisjaren is
hij werkloos en hij solliciteert bu de-
SS Als medewerker van officier Hey-
drich. die de „oplossing" voor de
Europese Joden voorbreidt, slaat hij
aan het begin van een grote carrière
Regisseur Marvin Chomsky van
Colombo. Kojak en Mannix die
voor de Amerikaanse commerciële
..maatschappij NBC werkt, spaarde
kosten (zes miljoen) noch moeite om
het verhaal zo onderhoudend moge-
kjk te maken. Begonnen wordt tn
1935 met het huwelijksfeest van zoon
Karl Weiss Een amusant gedeelte,
ware het niet dat een van de gasten,
een nazi-aanhanger, niet veel goeds
voor de toekomst voorspelt Dokter
Weiss bemoeit zich niet met politiek.
Zijn patiënt Erik Dorf verzoekt hem
later om Duitsland te verlaten Weiss'
echtgenote weigert halsstarrig
Kristalnacht
De Kristalnacht breekt uit en de on
tevreden massa maakt de Berlijnse
straten onveilig Zeer plastisch zijn
de opnamen waarin Joden ln elkaar
worden geslagen, ruiten van huizen
en winkels worden ingegooid, hun
bezittingen worden verbrand Een
van de slachtoffers is Herr Palitz.
schoonvader van dokter Welss Palitz
en zijn vrouw trekken bij hem in De
Krisulnacht is Inleiding tot een reeks
dramatische gebeurtenissen die de
familie Weiss zal overkomen
Als moeder en dochter Anna samen
musiceren blijken grootvader en
grootmoeder dood op bed te liggen,
naast het lege doosje gifpillen Wat
een marionettenspel als dokter Weiss
opmerkt ..Hel waren zulke goede
mensen De gevoelige dochter Anna
wordt verkracht door een jodenhater
en als ze daarna krankzinnig wordt
gaat ze naar een gesticht en is haar
(Ifwvii'inni* imtcVcnit au*
uit de joodse geschiedenis moeten in
de serie voorkomen, dus waarom niet
zo? Dokter Weiss is dan al naar Polen
gestuurd, zoon Karl komt in Buchen-
wald.
Dat zijn dan de eerste twee en een
half uur, al heb ik zelf niet die hele rit
kunnen blijven uitzitten. Op koel
bloedige wijze zijn lief en leed heel
handig afgewisseld. Holocaust moest
uiteindelijk entertainment worden.
Filmbeelden van een houten synago
ge. die eerst wordt volgestouwd met
joodse mensen-en die later in brand
wordt gestoken, vormen steeds de
inleiding, een afschuwelijk gezicht.
Je kunt er de-klok op gelijk zetten; na
gruwelen komt een stuk muziek of de
liefde op de proppen. Niemand kan
ontkennen dat deze verschrikkelijke
dingen voor en tijdens de oorlog zijn
gebeurd, maar de manier waarop ze
als drama zijn verwerkt is onvoorstel
baar.
lang wikken en wegen tot aankoop is
overgegaan.
AMSTERDAM De toneelgroep Baal heeft haar „Tasso in Weimar" van
Gerardjan Rijnders en Mia Meijer, dat op 26 augustus jl. in Shaffy Theater in
première zou zijn gegaan, uit moeten stellen, omdat bij een try-out een acteur
gewond raakte. De onverlet gebleven spelers hebben in snel tempo een
vervangend programma gemaakt. „Baal Onwel", bestaande uit fragmenten,
gespeelde, maar vooral gezongen, uit haar vroegere produkties.
Een soort collage dus. geheel in Baai-stijl opgezet en uitgewerkt, en toch ook
iets nieuws eigenlijk, door een andere opbouw van het decor de speelruimte'
ook al komen daar allerlei herkenbare elementen in voor. Ook enkele
nieuwe trouwens: die uit Weimar in Tasso met daaraan ontleende gezangen.
De grote boekenkast b.v. die de achterwand vult, is uit die voorstelling. Hij
valt nu alleen niet om. zoals daarin voorzien was.
en
te
mii
me
ïmM
..ërv: V.
Belediging
„Er is geprobeerd te laten zien wat
niet voor te stellen is." schreef Elie
Wessel. een Joodse historicus, in de
New York Times. Hij had zelf de
gruwelen aan den lijve meegemaakt.
Hij noemt de serie een belediging
voor degenen die zijn omgekomen en
voor degenen die het hebben over
leefd. „Vol sentimentele gebeurtenis
sen en onwaarschijnlijke toevallighe
den. De bedoelingen mogen goed zijn
geweest, het resultaat is schokkend
en bedroevend."
Zeker niet alle Amerikaanse kranten
keerden zich zo tegen Holocaust. In
dat land is de geschiedenis van Euro
pa niet altijd even bekend en men
heeft aangenomen dat zo'n serie dus
erg nuttig was. Uit een enquete bleek
dat 85 procent van de Amerikanen
vond dat dit een goede herinnering
was. De Amerikaanse rabbi Tannen-
baum meende dat nu meer bekend
heid was gegeven aan de jodenmoord
dan alle boeken en studies bij elkaar
de afgelopen jaren hebben gedaan
Soortgelijke argumenten gebruikt
ook de Israëlische televisie, die na
Speciaal vandaag
Van een onzer verslaggevers
ENKHUIZEN In het Zuiderzeemu
seum, Wierdijk 18, Enkhuizen is tot
eind februari 1979 de tentoonstelling
„Van grotschildering tot wandbekle
ding" te zien: een expositie waar ge
toond wordt hoe de mens de muren
van zijn huis wist te verfraaien, of dit
nu een grot, een burgermanswoning
of een kasteel was.
In de prehistorie schilderde men met
rode oker en houtskool dieren en
jachttaferelen op de wanden van de
grot. De Romeinen wisten de muren
van hun tempels en officiers verblij
ven kleurig te versieren. Later, in de
vijftiende eeuw werden de kale wan
den in kastelen voorzien van een hou
ten betimmering en tapijten. Goud
leer als wandbekleding in de zeven
tiende eeuw en daarna ging men over
op stoffen als zijde-damast, velours
d'Utrecht en gobelins.
In de tweede helft van de achttiende
eeuw ontstond het behangpapier.
Dat waren losse vellen, tot de Frans
man Louis Robert in 1798 op het idee
van behang in rollen kwam. Deze
kleurrijke expositie is dagelijks te
zien van 10-17 uur, op zon- en feestda
gen van 12 tot 17 uur
Op de tekening: Oude Franse
prent van een behangdrukke-
rij met daarboven de gebruik
te werktuigen.
De ongedeerde spelers van Baal in het vervangende progran 1
Onwel" IJ
door Geert Kistemaker
ROTTERDAM Het Rotterdamse New Pop '78 festi
zondagmiddag bijna 80.000 mensen op de been gebi
in een ontspannen sfeer de harde windstoten trotseert
te luisteren naar een aantal groepen die internatiolir
niet geheel zijn doorgestoten. Door subsidie van de ghe
Rotterdam was de toegang gratis, en dit had tot gi
een ander popfestijn in Den Haag moest wordeni, t
vanwege te weinig belangstelling. pat
pit
De Nederlandse formatie Herman
Brood Hls Wild Romance werd de
top-attractie van dit festival. De
groep treedt de laatste tijd zo onge
veer elke dag op, en zorgde ook nu
weer voor een enthousiast publiek.
Binnenkort wordt de stap naar het
buitenland gewaagd, en hoewel de
band vocaal niet echt sterk te noe
men valt, is de instrumentale begelei
ding en met name de rol van gitarist
Danny Lademacher zo soepel en
uitstekend, dat zulks met gerust hart
gedaan kan worden.
Een andere populaire Nederlandse
formatie. Gruppo Sportivo, speelde
tegelijkertijd met de Engelse Boom-
town Rats. waardoor de aandacht
voor de laatste wat tegen viel. On
terecht, want wat deze groep bracht
was zeer de moeite waard.
Onder de twaalf bands op de twee
podia bevonden zich tw
bands (Tradition en the ter
die iets warmer weer hL
diend) en drie punk-new j
(The Smirks en The On'
Engeland en Little Bob|
Frankrijk). Traditionele
van de Chris Rea Band 1
langs heropgerichte Lindlf
het festival besloot.
Darts op het andere
Darts brachten weer hunft
sche versie van de doowop
de jaren vijftig.
Op een derde podium spe»
groepen en vonden thej
menten plaats. Het totf
van muziek was overlgeij
dat aan het eind van de r.
enige luistermoeheid ged
kon worden bij het publiek
het Rotterdamse New Pd
ook dit jaar een succesva
te nis.
De EO start de serie Rebec
ca naar de boeken van Kate
Douglas Wiggin. Ned. 1/19.35
James Stewart op 60-jarige
leeftijd is te *ien in de western
Bandolero. Naast hem speelt
Dean Martin als broeder in het
kwiad. Ned. 2 20.27
Tijdsein bevat een docu
mentaire over het lot van Rus
sen in Duitsland, die na de
oorlog naar de Sowjet-Unie
werden gedeporteerd.
Ned. 1/20.52
Onderwerpen in Aktua zijn:
een reportage over het toene
mende alcoholmisbruik door
weggebruikers. Voorts aan
dacht voor de film Mysteries
en een beschouwing over de
situatie in Iran.
Ned. 2/22.10
Wilhelmina Hoedeman
maakte een documentaire
over Leopold Stokowski.
Ned. 123.00
De Belgische premier Tin-
demans is te gast op het
spreekuur van Fons Disch.
Hilv. 2/16.03
Prijswinnaars van het In
ternationaal Vocalistencon
cours verzorgen eon concert in
het Casino te Den Bosch.
Hilv. 2/20.15
„Ik ben diep geschokt door de be
slissing van het kabinet om alle
Russische onderdanen in het Duit
se leger, die op de slagvelden van
Europa in onze handen vallen, naar
Rusland terug te sturen. Dat zal
voor hen namelijk een zekere dood
betekenen. Een van mijn officieren
heeft in de afgelopen vier weken een
aantal van deze krijgsgevangenen
ondervraagd en al hun verhalen
stemmen in grote lijnen overeen.
Gedwongen om dienst te nemen ln
een Duits arbeidsbataljon. kregen
ze vervolgens een wapen in de hand
en werd hun gezegd dat zij nu in het
Duitse leger waren."
Dit schreef lord Selborn. als minis
ter verantwoordelijk voor de Inlicn-
tingendienst van het Britse leger,
op 22 juli 1944 aan zijn collega An
thony Eden Hiermee weet u me
teen over welke tragedie het u in
de Engelse documentaire Bevel van
hogerhand, die vanavond door de
EO ln Tijdsein wordt ultgezondc:.
Een drama dat kort na de oorlog
wel in het nieuws kwam. maar waar
van de catastrofale omvang voor
een groot deel en dertig jaar lang
verborgen bleef in de geheime laden
van politici.
Wetende welk lot deze mensen te
wachten stond, hebben de geallieer-
door Ton Hydra
de leiders vele duizenden door Hit-
ler-Duitsland tot slaven gemaakte
Russen gedreven in de handen van
Stalins beulen. Men zegt dat bij de
gedwongen repatriëring van krijgs
gevangenen een miljoen Russen
van de aardbodem verdween. Meer
dan dertig duizend Kozakken, die al
vóór de oorlog in opstand kwamen
en met de Duitsers meevochten in
de hoop het Sowjetregime te kun
nen verjagen, zijn met vrouwen,
kinderen en meetrekkende ouders
uitgeroeid, nadat zij door Britse sol
daten met knuppels de wagons in
waren geslagen
In de documentaire wordt nage
gaan waarom de geallieerden zo
handelden met krijgsgevangenen
voor wie waarschijnlijk het asiel
recht had moeten gelden. Althans
voor de mepster. van hen. omdat zij
r .et vrijwillig in het Duitse leger
waren opgenomen. Anderen (onge
veer twintig procent» hadden dit
wel gedaan, nadat zij de Stalins
terreur aan den lijve hadden onder
vonden. Over hen schreef Solzjenit-
syn in Goelag Archipel
2ij werden door Moskou. Londen en
Washington over éón kam gescho
ren. Krijgsgevangenen gemaakte
Russen waren voor het Kremlin ver
raders. Meer nog dan de filmbeel
den geven de voorgelezen documen
ten en de commentaarstemmen de
afschuwelijke situatie weer. Zij ont
hullen dat duizenden slachtoffers
van de oorlog geen eerlijke kans
hebben gekregen uit bezorgdheid
voor het lot van de Britse en Ameri
kaanse krijgsgevangenen in de door
de Russen veroverde Duitse gebie
den. Maar ook wordt duidelijk dat
nog andere motieven een rol heb
ben gespeeld. „Anders zitten we
straks blijvend met deze mensen
opgescheept", schreef Eden.
Zelfs op Britse bodem mochten
Sowjet-militairen de leiding in de
kampen met Russen overnemen.
Als groot bewonderaar van 8talin.
geloofde Eden tegen beter weten ln
dat de maarschalk zich zou houden
aan zijn „bevredigende toezeggin
gen" in Jalta. Alleen kerkhoven her
inneren eraan dat dit een ijdel ge
loof was.
De EO start vanavond het vierdeli
ge Engelse t.v.-spel Rebecca. Het
verhaal werd ongeveer driekwart
eeuw geleden door Kate Douglas
Rebecca (Julia Lewis) tussen haar
tantes Miranda (Brenda Bruce)
links en Jane (Margery Mason)
rechts.
Wiggin gesitueerd op het Ameri
kaanse platteland. Alles ademt de
sfeer van de nadagen der Roman
tiek. Sterk afwijkend van onze tijd,
maar gretig „geïnhaleerd" door ve
len die bij een lief verhaal graag de
realiteit een poosje vergeten.
Alle voorwaarden daartoe zijn dank
zij de BBC-kwalitelt aanwezig. Ju
lia Lewis geeft geheel in stijl gestal
te aan de lieftallige Rebecca Na de
dood van haar vader wordt zij door
twee tantes opgevoed De goedheid
van het meisje wórdt geaccentu
eerd door de pinnigheid van tante
Mirande en het minder florissante
bestaan van sommige dorpelingen.
Ik wed dat menige romantische
oma Rebecca aan eigen kleinkinde
ren ten voorbeeld zal stellen.
Subsidie bij aan)_
kunst wordt afgi
vei i
DEN HAAG (ANP)
subsidieregeling kunstwe
met ingang van 1 januar
trokken. Dat gebeurt op
een advies dat de Raa
Kunst aan de minister
heeft uitgebracht. Het g
dan toe voor subsidies aai
re kopers van kunst wei
wordt na 1 januari 1979
de uitvoering van het
het terrein van de kunsti
Naar aanleiding van een
ber 1976 verschenen
kunstuitleen is de Raa
Kunst tot de slotsom gè
de subsidieregeling onvol
draagt aan de sociale en gi
kunstspreiding, en dat het
doenlijk is de regbling zo
len. dat dit doel wel woi
Verder kwam de raad tot t
dat de regeling maar een
bijdrage levert aan de
van de sociaal-economisH
van de kunstenaars
Het ministerie van CRI
dat het beschikbare gek
succes kan worden gebi
uitlenen van kunstwerkt
bij het publiek grote
blijkt te bestaan Er is
voor het gehele terrein
uitleen in voorbereiding,
aar wordt gestreefd aan
le en/of gemeentelijke ot
eerste verantwoordelijl
kunstuitleen te geven
Oe
