n Nederland geen vaderschapsverlof
£en lik stroop en een
scheut azijn
Uw glas kunt u
zelf wel vullen.
i/lan mag in Zweden thuis blijven na bevalling
Hier geen geld
voor experiment
wba
Ontspanning en de mensenrechten in de Sowjet-Unie
gfftrERDAG 9 SEPTEMBER 197B
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
11
:N HAAG Maandag zal een begin gemaakt worden
it de behandeling van de regeringsnota over het eman-
etiebeleid. Als voorbereiding op deze openbare com-
ssievergadering, heeft een aantal Tweede-kamerleden
n enorme serie vragen gesteld, die onlangs door staats-
■icretaris mevrouw Jeltien Kraaijeveld (emancipatieza-
n) beantwoord zijn.
Hen va
mange
■aid zc
■et ma
■jnnen
i van de vragen had betrekking op het zogenaamde
l^angerschapsverlof. Gevraagd was of dit verlof uitge
leid zou kunnen worden en of het ook mogelijk zou zijn,
t mannen na de bevalling een tijdlang verlof zouden
ien opnemen in plaats van de vrouw, die dan weer in
[ar baan zou kunnen werken.
evrouw Kraaijeveld heeft op deze vragen geantwoord,
t de regering niet van plan is de nu bestaande bepalin-
n te wijzigen of uit te breiden (het blijft dus een verlof van
zes weken vóór en zes weken na de bevalling voor een
werkende vrouw). Verder zei zij, dat het, gezien de
financiële consequenties, niet in de bedoeling van de
regering ligt om een „vaderschapsverlof" in te voeren.
Paula Wassen, voorzitter van de Emancipatiekommissie,
vindt het erg jammer dat er klaarblijkelijk geen discussie
mogelijk is over dit vaderschapsverlof. „Ik snap eigenlijk
niet hoe mevrouw Kraaijeveld op zo'n manier een van de,
ook door haar ondertekende, doelstellingen van de rege
ringsnota emancipatie, wil waarmaken. Daarin staat name
lijk dat de regering ernst wil maken met het inhalen van de
achterstand, die vrouwen in deze maatschappij hebben,
zowel op het gebied van rechten, als van onderwijs en
maatschappelijke participatie. Ook bij mannen moet een
stuk achterstand worden weggewerkt, volgens de rege
ringsnota, maar dan in de participatie van de man aan de
persoonlijke levenssfeer. Een van de beste manieren om
mannen meer te betrekken bij de persoonlijke levenssfeer
lijkt mij de vader de mogelijkheid te bieden een tijdlang
thuis te blijven na de geboorte van een kind. Ik vind het
heel jammer dat de slechte financiën nu gebruikt worden
om een dergelijke zaak niet eens in overweging te nemen".
Een van de weinige landen, dat een dergelijke vader
schapsverlof kent, is Zweden. Hoe dat functioneert en ook
hoeveel dat precies kost, staat in het volgende artikel.
DEN HAAG Bertil Jobeus (34).
persattaché van de Zweedse ambas
sade in Den Haag, was indertijd op
zijn ministerie in Zweden (dat van
buitenlandse zaken) de eerste man,
die vaderschapsverlof vroeg, toen
zijn derde kind geboren was. Twee
weken na de bevalling ging zijn
vrouw weer aan het werk en Bertil
bleef met de baby en twee oudere
kinderen thuis. Gedurenden twee
maanden zorgde hij voor de kinderen
en voor het huishouden. Zijn inko
men ging die maanden gewoon door,
alleen kwam het niet van zijn baas,
het ministerie, maar van de rijksver
zekeringsbank, die alle Zweden tegen
van alles en nog wat verzekert, ook
tegen de kosten van dit speciale
verlof.
„Twee maanden is natuurlijk niet erg
lang, maar ik heb in die tijd wel
geleerd, hoe zwaar een huishouden
met een paar kinderen is. Daaron
alleen is het al goed, dat een man
zoiets doet: hij krijgt begrip voor het
huishoudelijke werk en bovendien
wordt het hem duidelijk hoe fruste-
rend het voor veel vrouwen moet zijn
om naast dit werk geen ander werk
meer te kunnen doen. Want laat ik
maar eerlijk zijn: na twee maanden
snakte ik gewoon naar m'n oude
baan. Datzelfde gevoel hebben veel
vrouwen natuurlijk net zo goed; het is
voor hen net zo moeilijk om een baan,
die ze altijd met veel plezier gedaan
hebben, vaarwel te moeten zeggen."
en van de affiches, die in Zweden gebruikt worden om meer Werkende VrOUWen
lannen aan te moedigen gebruik te maken van de mogelijk-
leid om vaderschapsverlof op te nemen. De Zweedse kam- ?ertil J°baus. nu a|^eer 20 n.twee
pioen zwaargewicht-heffen Hoa-Hoa Dahlgren met een (niet Jvaa„ ZweedTe ma^nen^ie secfert
lijn eigen) baby. 1974 gebruik kunnen maken van de
mogelijkheid tot een speciaal verlof
na de geboorte van een kind, terwijl
de moeder haar baan buitenshuis
voortzet.
Zoals bekend heeft Zweden van de
Europese landen het hoogste percen
tage buitenshuis werkenden vrou
wen: van alle vrouwen tussen de 18 en
65 jaar werkt zeventig procent bui
tenshuis en van alle getrouwde vrou
wen heeft zestig procent een baan.
Juist vanwege dit hoge aantal wer
kende getrouwde vrouwen heeft de
regering van Zweden in 1974 una
niem besloten, dat er een zwanger
schapsverlof zou worden ingesteld
dat naar keuze door de vader of door
de moeder zou kunnen worden opge
nomen. Tot 1977 ging het hiertoe om
een verlofperiode van zeven maan
den; sedert dit jaar is die periode
verlengd tot negen maanden. Gedu
rende die tijd blijft het inkomen het
zelfde, alleen wordt dat uitgekeerd
door de rijksverzekeringsbank (de
Försakeringskasseförbundet). De
baan van de man of vrouw, die dit
verlof opneemt, moet open blijven,
zodat men na afloop van de verlofpe
riode weer terug kan komen.
Actie
De kosten van deze verlofperiode
worden deels door de staat en deels
door de werkgevers gedragen (vroe
ger betaalde de werknemer ook mee
aan de premie, die hiervoor nodig is,
maar dat is afgeschaft). In 1977, toen
de verlofperiode nog zeven maanden
bedroeg, kostte deze zaak achthon
derd miljoen gulden per jaar; in 1978
nu het verlof uitgebreid is tot ne
gen maanden zal het totaal ruim 1
miljard gulden kosten; 85 procent
van deze kosten komen voor rekening
van de werkgevers en vijftien procent
voor die van de staat.
Onlangs heeft men een onderzoek
ingesteld naar het gebruik dat de
mannelijke werknemers in Zweden
maken van deze mogelijkheid. Het
blijkt dat nog maar relatief weinig
mannen zo'n verlofperiode opnemen.
In 1974 (toen de regeling werd inge
steld) maakte twee procent van alle
getrouwde werknemers met kinderen
gebruik van deze regeling, in 1976 was
dit percentage gestegen tot acht
doorCisca Dresselhuys
(6000 vaders) en in 1977 was het tien
procent. Al met al nog geen indru-
kwekkenden getallen; daarom is de
Zweedse overheid begonnen met een
actie om de aandacht te vestigen op
deze mogelijheid. Uit het onderzoek
is verder gebleken, dat het vooral de
ambtenaren zijn. die gebruik maken
van de vaderschaps-verlofregeling.
Waarschijnlijk voelen deze werkne
mers zich toch het zekerst over het
openblijven van hun baan. Want hoe
wel het wettelijk verboden is de baan
te laten innemen door een ander, blij
ken werknemers uit het bedrijfsleven
zich hierover toch niet zo zeker te
voelen, niet in het minst door de ook
in Zweden grote werkloosheid. De
vaders, die gebruik maken van het
vaderschapsverlof, blijken meestal
getrouwd te zijn met vrouwen met
een goede opleiding en dus een
goede baan.
Zoals vaker het geval is met dit soort
zaken, maken de best opgeleide en
best betaalde mensen er het meest
gebruik van. Vandaar ook de cam
pagne van de Zweedse overheid, die
wil, dat ook werknemers uit de lagere
klassen gebruik gaan maken van
deze mogelijkheid.
Eerste kind
Over het algemeen is het voorname
lijk bij de geboorte van het eerste
kind. dat de vader, in plaats van de
moeder thuisblijft. Bij het tweede en
eventueel volgende kind blijkt toch
dat de moeder degene is, die het
verlof opneemt. Van alle mannen, die
vaderschapsverlof opnemen, blijft
twintig procent minder dan tien da
gen thuis, zestig procfent blijft ander
halve maand thuis en twintig procent
blijft langer dan twee maanden thuis.
Ook hier blijken het weer de ambte
naren te zijn, die de langste verlofpe
riode opnemen.
Overigens is het niet zo, dat, wanneer
de vader thuisblijft, de moeder hele
maal geen vrij heeft: zij heeft in ieder
geval recht op twee maanden zwan
gerschapverlof vóór de bevalling
(waarbij het opvallend is, dat het
weer de vrouwen met de beste banen
zijn, die het langst doorwerken; vrou
wen met een lager betaalde baan blij
ven drie maal zo vaak de volledige
twee maanden thuis). Het is niet
noodzakelijk dat vader of moeder het
verlof onmiddellijk na de bevalling
opneemt: drie van de negen maanden
mogen later nog opgenomen worden.
Zestig procent van de vrouwen dat
een kind krijgt, werkt in ieder geval
weer binnen het jaar, waarbij de
vrouwen met de betere banen sneller
aan het werk gaan dan de vrouwen
met de minder goede banen.
Behalve dit zwangerschapsverlof
kent Zweden nog een speciale verlof
mogelijkheid voor mensen met kin
deren: families met kinderen bene
den de tien Jaar kunnen per jaar.
afhankelijk van het aantal kinderen,
twaalf tot achttien dagen betaald
verlof opnemen, wanneeer het kind
ziek is. naar een dokter moet etc. Van
deze mogelijkheid maakt jaarlijks
negens'4--tig procent van alle gezin-
..v.i mei kinderen (dat zijn zo'n
200.000 gezinnen) gebruik.
Per 1 Januari 1979 komt er nog een
nieuwe regeling bij ten gunste van
gezinnen met kinderen: dan mag zo
wel de vader als de moeder de dage
lijkse werktijd met twee uur per dag
inkorten, zodat maar zes uur per dag
gewerkt hoeft te worden. In eerste
instantie betekent deze arbeidsver-
korting wel een teruggang in salaris.
Het is op het ogenblik een politiek
twistpunt of de werkgevers en de
overheid samen dit verschil zullen
gaan dragen, waardoor de salarissen
ondanks minder werken toch gelijk-
blijven. Wanneer de korting blijft be
staan. vreest men dat het weer de
meest gegoede mensen zullen zijn die
van deze regeling gebruik gaan
maken.
Al met al: Zweden kent een aantal
uitstekende regelingen voor gezinnen
met kinderen, waardoor de getrouw
de vrouw zeer tegemoet gekomen
wordt in haar wensen toch buitens
huis te kunnen werken, ondanks
huishouden en gezin. Misschien heeft
Zweden deze goede regelingen wel
mede te danken aan het feit, dat er in
Zweden van de 350 parlementsleden
ongeveer 80 vrouwen zijn en vijf van
de twintig ministers eveneens vrou
wen zijn.
öoor Herman Amelink
)e recente reeks van proces-
en tegen Russische dissiden-
en geeft opnieuw actualiteit
an de vraag naar de relatie
ussen de ontspanningspoli-
iek en de westelijke pleidooi-
n voor een betere naleving
an de mensenrechten door
iet Sowjetbewind. Is het mo
elij k en wenselijk tegelijker-
ijd pleidooien te houden voor
^Ontspanning tussen Oost en
J Vest en tevens op te komen
'oor mensen wier stem in de
ntie Sowjet-Unie niet mag worden
k afehoord?
lert het einde van de koude oorlog
n het begin van de jaren zestig wordt
He wereldbeheersende verhouding
ien de Verenigde Staten en de
'jet-Unie gekenmerkt door ont-,
nning. De ondertoon van conflict
de verhouding tussen beide landen
laakte plaats voor een ondertoon
>n samenwerking. Niet dat men el-
aar van de ene op de andere dag als
iroeders herkende en elkaar snik-
end in de armen viel. maar er was
och een duidelijke verbetering in de
«houdingen te bespeuren. Deze ver
dring resulteerde onder meer in
eerste akkoord tussen de Vere-
le Staten en de Sowjet-Unie over
*n voorlopige beperking van de stra-
*?ische kernwapens.
Carter
Met de komst van de Amerikaanse
President Carter is een nieuwe dimen
sie aan de relatie tussen Oost en West
toegevoegd. In de toespraak bij zijn
beëdiging en bij verscheidene andere
gelegenheden verklaarde de presi
dent dat hij zich tot taak had gesteld
mee te werken aan de bevordering
van het respecteren van de mensen-
tochten. Deze verklaringen kregen
extra accent door Carters brief aan
de vooraanstaande Russische dissi
dent Andrej Sacharow, zijn ontmoe
ting met Wladimir Boekowsky en zijn
nieidooi voor Anatoly Sjtsjaranski.
•arter bevestigde weliswaar het
Amerikaanse streven naar steeds ver
der gaande ontspanning en liet weten
«ch met al zijn energie voor een twee
de akkoord ter beperking van de stra
tegische kernwapens te zullen inzet
ten. maar hij bracht deze doeleinden
toet in mindering op zijn pleidooien
v°or de naleving van de mensen-
tochten.
pn het Kremlin liep men nu niet be
De vergaderzaal waar de leiders van de landen van Europa, Canada en de Verenigde Staten bijeen kwamen voor de
sluiting van de zogeheten akkoorden van Helsinki.
paald te juichen van enthousiasme
over de verandering in het Ameri
kaanse beleid. De openlijke steun
aan de dissidenten werd begrepen als
een poging tot ondermijning van het
socialisme en meer in het bijzondei;
van de positie van de leiders van de
Sowjet-Unie. Daar kwam bij dat de
dissidenten in de Sowjet-Unie zich
gingen beroepen op het akkoord dat
in augustus 1975 in Helsinki onderte
kend werd aan het einde van de Euro
pese Veiligheidsconferentie door alle
Europese landen (behalve Albanië),
de Verenigde Staten en Canada. Dit
akkoord stelde niet alleen de be
staande grenzen en invloedssferen ze
ker, wat voor de Sowjet-leiders een
geruststellende gedachte was, maar
bevatte ook bepalingen over het vrije
verkeer van mensen, ideeën en infor
matie.
Wantrouwen
Niemand zal bestrijden dat het stre
ven naar ontspanning een zeer te
wensen beleid is. De krachtsverhou
dingen tussen Oost en West worden
gekenmerkt door een veelheid aan
wapens, waarmee de hele wereld ette
lijke malen vernietigd kan worden.
Een kernoorlog is een ondenkbare
mogelijkheid, die met alle middelen
vermeden moet worden. Daarbij
moet ook bedacht worden dat het
lange tijd geduurd heeft voordat een
begin van ontspanning bereikt werd.
Het wantrouwen tussen Oost en West
werd niet van de ene dag op de ande
re overwonnen. Het is dus zaak zuinig
te zijn op het bereikte vertrouwen.
Aan de andere kant is de zaak van de
mensenrechten het Westen even lief.
Vrijheid van meningsuiting, vereni
ging en vergadering zijn verworven
heden waarop we zuinig zijn en waar
aan we grote waarde toekennen. Het
recht op vrijheid van denken en spre
ken is een recht dat wezenlijk bij het
menszijn hoort. Het is derhalve on
verdraaglijk als dergelijke rechten
geschonden worden. In zijn proef
schrift The Free Flow: people, ideas
and information in Sovjet Ideology
and Politic, waarop Rudolf Jurrjens
gisteren aan de Vrije Universiteit te
Amsterdam promoveerde tot doctor
in de sociale wetenschappen, consta
teert hij dat de tendens van de officië
le Sowjet-ideologie is om de mensen
in genoemde rechten steeds verder te
beperken. Jurrjens ziet een ontwikke
ling van monisme naar monopolisme,
van een ideologie die geen andere
ideologie naast zich verdraagt tot een
ideologie die zelfs de onderdanen niet
meer toestaat om er een andere me
ning op na te houden. Deze groei van
socialisme naar communisme moet
uitlopen op de geboorte van de nieu
we mens die zelfs geen behoefte meer
heeft om er andere meningen op na te
houden, omdat de heilsstaat op uit
breken staat.
Aan de wenselijkheid van de bestrij
ding van deze totale gelijkschakeling
van de mens en aan de wenselijkheid
van een voortzetting en versterking
van de ontspanning hoeft nauwelijks
getwijfeld te worden. Maar kan het
ook tegelijkertijd?
Gezien de urgentie van beide doelein
den móét het kunnen. Maar dat vergt
een genuanceerde politiek, een beleid
met een lange adem. Er moet een
duidelijke samenhang tussen het
streven naar ontspanning en het be
vorderen van mensenrechten tot
stand gebracht worden. Ondertoon
blijft de ontspanningspolitiek. De be
sprekingen over een tweede SALT-
akkoord worden door de Verenigde
Staten daarom duidelijk gescheiden
van de kwestie van de mensenrech
ten, of zoals minister van buitenland
se zaken Cyrus Vance het vorig jaar
in Moskou uitdrukte: „SALT is zo
belangrijk dat het op eigen benen
kan en moet staan". Dit standpunt
werd door president Carter in zijn
bekend geworden toespraak in Anna
polis nog eens bevestigd.
Op deze ondertoon moet de campag
ne van de mensenrechter op subtiele
wijze inspelen. De doelmatigheid van
dergelijke acties dient daarbij in het
oog te worden gehouden. Wanneer
president Carter officieel protest aan
tekent tegen de behandeling van een
bepaalde dissident, dan is de reactie
van het Kremlin volstrekt onvoor
spelbaar. Het gooit de kop er gewoon
tegen in. Een enkele maal kan een
specifieke daad van een westelijk
land fungeren als een duidelijk sig-
naai. Jurrjens noemt in zijn boek als
voorbeeld de Amerikaanse maatregel
om geen computer aan de Sowjet-
Unie te verkopen, omdat dit land
computerdeskundigen uitreisvisa
weigert op basis van hun kennis van
staatsgeheimen (Sjtsjaranski).
Prestige
stroop en azijn" kan op den duur
leiden tot versterking van de ont
spanning en verbetering van de situa
tie van de mensenrechten in de
Sowjet-Unie.
De werkelijke kracht van acties voor
de mensenrechten is echter niet gele
gen in officiële protesten van officiële
protesten van officiële regeringsin
stanties. Die worden begrepen als een
uitdaging van de machtspositie van
de leiders en afgedaan als een inmen
ging in binnenlandse aangelegenhe
den De werkelijke kracht van acties
voor mensenrechten is gelegen in het
prestige dat de Sowjet-Unie in de
ogen van het westen heeft. Jurrjens
haalt in dit verband uitspraken van
Andrej Sacharow en Roy Medwedew
aan, die van mening zijn, dat de in
vloed van de westelijke publieke opi
nie veel groter is dan bijvoorbeeld de
invloed van het Amerikaanse Con
gres. Jurrjens bepleit daarom een ac
tieve rol van beroepsorganisaties, die
veelal over meer prestige beschikken
dan westelijke regeringen. Campag
nes van dergelijke organisaties heb
ben het voordeel dat ze er niet van
verdacht kunnen worden de Sowjet
leiding als zodanig naar het leven te
staan. Bovendien zijn dergelijke ac
ties een steun in de rug voor dissiden
te beroepsgenoten in de Sowjet-Unie
zelf.
Vrije zenders
Jurrjens doet in verband hiermee in
de epiloog van zijn proefschrift de
suggestie voor een andere organisa
tievorm voor Radio Liberty en Radio
Free Europe die naar Oost-Europa
uitzenden. Het geld voor deze uitzen
dingen worden nu nog beschikbaar
gesteld door het Amerikaanse Con
gres. Daardoor wordt de indruk ge
wekt dat deze zenders instrument
zijn van het Amerikaanse buiten
landse beleid. Het zou veel beter zijn
deze binding te ontkoppelen en de
uitzendingen te laten verzorgen door
dissidenten in samenwerking met de
westerse persbureaus, waarbij er ove
rigens voor moet worden gewaakt dat
figuren als Solzjenitsin het niet voor
het zeggen krijgen. Ook moeten de
zenders op een minder te bestrijden
wijze gefinancierd worden.
Overigens gelooft Jurrjens dat de
strijd voor de mensenrechten in de
Sowjet-Unie wel een zaak van lange
adem is. Voordat definitieve succes
sen worden bereikt zijn wel een oi
twee generaties in het Kremlin nodig.
Alleen een „afgewogen dosering van
ADVERTENTIE
U bestelt Spa. U betaalt voor Spa.
Dus hebt u ook recht op Spa.
Spa is natriumarm mineraalwater.
Niet te vergelijken met andere bronwaters.
Spa maakt niemand na.
Vraag dus om Spa in het flesje. Uw glas
kunt u zelf wel vullen.
