Piet Heins
zilvervloot
niet de echte
irbus Industrie eist
mei antwoord Engeland
'Te weinig besteed in de detailhandel'
Pijpleidingbedrijf
stuurt personeel
pardoes naar huis
Admiraal werd 350 jaar
geleden na huzarenstukje
met zevenduizend gulden af
gescheept
3NDERDAG 7 SEPTEMBER 1978
BINNENLAND
TROUW/KWARTET P 11 - RH 15 - S 17
/St.
iffie.
is.
s?
)t ver over de grenzen drong het
instukje dat Piet Hein met de
'loot uithaalde door. Dat is za-
precies 350 jaar geleden. Voor
itrechtse auteurtekenaar Arne
oek. die zich de afgelopen jaren
eft ontpopt als een deskundige op
!t gebied van de zeeroverij, het pira-
ndom en aanverwante zaken, was
jubileum aanleiding zich in het
>n van de zeeheld te verdiepen.
ne heeft het allemaal haarfijn uit
plozen. De weerslag ervan heeft hij
stgelegd in het boek ."Piet Hein en
Zilvervloot", dat eind deze maand
uitgeverij De Boer-Maritiem in
issum gaat verschijnen (prijs
K.50).
Hein heeft duidelijk in de scha-
gestaan van zijn grote collega
el Adriaanszoon de Ruyter, die
halve eeuw later leefde. Toch is
,volgens Arne Zuidhoek volkomen
t dat Heins naam en vooral zijn
Wileiten in 1628 na drie en een
Live eeuw nog van de daken worden
ld. Naarmate Arne zich verder
e figuur Piet Hein verdiepte, is
respect voor de admiraal ge
ld." Piet Hein was evenzeer ka-
Iper als een nauwgezet ambtenaar.
Dat laatste woord heeft weieens een
j .vervelende klank, maar je kunt als
ambtenaar ook veel goede dingen
loen en dat heeft Piet Hein zeker
Hij was een uiterst betrouw-
aar man, voor honderd procent in
lienst van zijn bazen en het vader-
id. Gevaar ging hij nooit uit de
uchtbepalingen
eretitel Bestevaer, die later De
ter kreeg, zou ook op Piet Hein
n toepassing zijn geweest, want hij
as erg goed voor zijn minderen. Aan
i andere kant stond hij zijn strepen
door Fred Lammers
Links: Piet Hein: een welgedane Gouden-eeuwer.
Rechts: Zo tekende Arne Zuidhoek Piet Hein en zijn vrouw
Anneken Claesdochter. De vechtende hond en kat op de
voorgrond zijn een grapje van Arne. Hij heeft daarmee
willen aangeven dat het tussen het echtpaar niet al te best
boterde.
ECHT Hoewel de kennis van het vaderlandse lied niet
eer is wat het is geweest, is de ode op Piet Hein, die de
Ivervloot overwon, nog altijd een nationale topper. Niet
leen door Peter van Anrooys „Piet Hein Rhapsodie", die op
jogtijdagen nog vaak weerklinkt. Het is nog steeds zo dat
{n internationale sportwedstrijd waarbij Nederland is be-
okken denkbaar is zonder dat de tegenpartij door geestdrif-
ouhn ge supporters wordt voorgehouden dat men te maken krijgt
et de nazaten van de admiraal die eens Spanje een loer
aaide.
en liet zich niet voor de gek houden.
Met manschappen die de regels over
traden maakte hij korte metten. Dat
blijkt wel uit de tuchtbepalingen die
hij in 1626 uitvaardigde en waaraan
degenen die onder zijn commando
stonden zich stipt hadden te houden.
Godsdienstig als Piet Hein was ston
den voorschriften die daarop betrek
king hadden bij hem bovenaan. „Eer-
stelijk en zal niemand ijdelijk ofte
ligtveerdelijk des Heeren Naam mo
gen misbruijken. 't zij met vloeken,
zweeren, of lasteren, met blasphemie,
propoosten, gekkernijen of anders-
zij ns op de boete van 10 stuijvers en
arbitrale correctie". Op afwezigheid
bij een godsdienstoefening stond een
fikse lichamelijke straf. Iemand die
een ander met vuisten bewerkte werd
drie dagen op water en brood in de
ijzers gezet. De liefhebbers van het
pruimen tabak begon er in die tijd
helemaal in te komen moesten
eveneens voorzichtig zijn. Zij die een
tabakspruim zo maar ergens neer
kwakten liepen de kans veertien da
gen lang als zwabberaar dienst te
moeten doen.
Delfshaven
Dat Piet Hein zijn toekomst op zee
zocht lag voor de hand, daar hij op 25
november 1577 als zoon van een
scheepsgezagvoerder in een straatje
achter de Waterpoort in Delfshaven
ter wereld kwam. Als jongen van der
tien ging hij voor het eerst het zeegat
uit aan boord van het schip van zijn
vader. Erg fortuinlijk was Piet niet,
want na een paar jaar belandde hij
voor een duistere oorzaak als gevan
gene van de Spanjaarden op een ga
lei. Een jaar of vier duurde die be
proeving. Later had Piet Hein er pro
fijt van. omdat hij tijdens zijn gevan
genschap zijn ogen goed de kost gaf
en tevens een aardig mondje Spaans
leerde.
Deze anonieme gravure met een allegorische voorstelling van Piet Hein op een zegewagen,
getrokken door twee zeepaarden, werd kort na zijn dood uitgegeven.
Omstreeks 1602 herkreeg Piet zijn
vrijheid en probeerde hij de verloren
jaren in te halen. Dat lukte hem uit
eindelijk. Hij werd schipper van de
Hollandia en in 1622 werd hij zelfs
door prins Maurits benoemd tot sche
pen van de stad Rotterdam. Lang
heeft hij het in die functie niet uitge
houden.
De in 1621 opgerichte West
Indische Compagnie benaderde Hein
met het verzoek of hij vice-admiraal
wilde worden. Het was iets totaal
anders. Rotterdams nieuwbakken
schepen hoefde zich niet lang te be
denken. Daar zijn huwelijk met An
neken Claesdochter geen succes was
zij was een vrouw die de broek aan
had greep Piet Hein de kans om er
vandoor te gaan met beide handen
aan. Op zee had hij wat dat betreft
tenminste rust.
Doordouwer
Hein was een doordouwer, zodat hij
het na verloop van tijd bracht tot
admiraal en kapitein-generaal van
alle WIC-vestigingen in de West. In
die functie werd met name van hem
verwacht dat hij de Spanjaarden,
met wie de Republiek in oorlog was,
het vuur na aan de schenen zou leg
gen.
Vooral dacht de WIC daarbij aan
de expedities die Spanje regelmatig
ondernam naar Zuid-Amerika om in
de daar in bezit genomen gebieden
het goud en zilver weg te slepen, dat
nodig was om de oorlogsvoering te
kunnen financieren.
Hein zou die Spanjaarden wel eens
laten zien dat er met hem niet viel te
spotten. In 1627 mislukte zijn poging
de Spaanse vloot een lesje te geven.
In augustus 1628 was het tij hem
gunstiger gezind. In de buurt van
Cuba wachtte Hein op de komst van
de Spaanse armada. Voor degene die
de vijandelijke vloot het eerst ont
dekte loofde hij 25 gulden en een half
pond tabak uit.
In de Baai van Matanzas kwam het
tot een treffen, dat in het voordeel
van de Nederlanders uitviel. De pa
niek aan boord van de Spaanse sche
pen bp die 9e september 1628 was
onbeschrijflijk. Toen de balans werd
opgemaakt bleek de buit ruim elf
miljoen gulden te bedragen. In Hol
land was men dol van vreugde toen
de berichten uit Amerika doorkwa
men. In Spanje kwam de klap hard
aan. Daar hield men het slechte
nieuws zo lang mogelijk geheim. Van
daar dat in oktober 1628 in de Spaan
se kerken nog druk werd gebeden
voor een behouden terugkeer van de
Zilvervloot.
Piet Hein was inmiddels tot de ont
dekking gekomen dat hij niet de ech
te Zilvervloot had veroverd maar de
„Nieuw Spanjevloot". De echte Zil
vervloot had te kampen gekregen
met slecht weer en was daarom maar
gedeeltelijk uitgevaren. Het mocht
de pret nauwelijks drukken. Plet
Hein zelf bleek uiterst bescheiden on
der het geboekte succes. „Siet hoe
het volck nu raest, omdat ick soo
grooten schat t' huys brenghe, daer
weynigh voor hebbe ghedaen; ende te
voren als ick der voor hadde ghevoch-
ten, ende verre grooter daden ghe
daen als dese, en heeft men sich
naeuwlijcks aen my ghekeert", riep
hij bij thuiskomst enigszins wrang
uit.
De thuisreis
Het was inmiddels januari 1629 ge
worden. Die thuisreis had Piet Hein
heel wat hoofdbrekers gekost. Van de
vier Spaanse galjoenen, die waren
buitgemaakt bereikte er slechts één,
de Santa Lucia. Nederland. Op de
terugreis werd de vloot geteisterd
door ziekte. Ruim de helft van de
opvarenden was uitgeschakeld. Voeg
daarbij nog de overlast die de Duin
kerker kapers, die de Nederlanders
op hun beurt graag de rijke Spaanse
buit afhandig wilden maken, de vloot
bezorgde en de moeilijkheden waar
voor Piet Hein zich zag geplaatst zul
len duidelijk zijn.
Op 10 januari 1629 ging de beroemd
geworden admiraal in Helle voetsluis
voor anker. „Nae soo veel hobbens en
tobbens heeftse Godt de Heere eynte-
lijck behouden aen landt gebracht
ende gelijck uyt des Doodts kaecken
verlost", verzuchtte hij. De ontvangst
in Nederland was uitbundig. Er wa
ren dankdiensten in alle kerken. Plet
Hein kreeg van de Staten-Generaal
een kostbare ketting waaraan pen
ningen zaten die waren geslagen van
goud afkomstig uit de Spaanse buit.
Frederik Hendrik bleef niet achter.
Zelfs Joost van den Vondel wijdde
een gedicht aan de nationale held:
„dea Zeeschrick van Delfshaven."
De buit werd snel verdeeld. Stadhou
der Frederik Hendrik kreeg tien pro
cent van de zeven miljoen gulden die
na aftrek van de gemaakte kosten,
restte. Van die zeven ton liet hij zijn
buiten Honselaarsdijk grotendeels
vernieuwen. Piet Hein werd afge
scheept met 7000 gulden, maar hij
mopperde er niet over. Vijftig procent
was voor de aandeelhouders van de
WIC.
De erkentelijkheid van de zijde van
de compagnie voor Plet was echter
van korte duur. Toen de admiraal zijn
eisen wat opschroefde: een gage van
1500 gulden per maand vroeg en de
vrije hand wilde hebben in het vloot-
beleld, liet de WIC het afweten. Piet
Hein diende zijn ontslag in en trad
kort erop in dienst van de Staten van
Holland en Friesland. Zijn luitenant
admiraalschap, dat nog geen half
jaar duurde, werd ontsierd door tel
kens terugkerende onenigheid over
de financiën en onderbemande sche
pen. De staten hielden de hand op de
beurs.
In Pofbroek
Op de avond van de 17e juni 1629
werd de man die de Spanjaarden wist
te overtroeven tijdens een treffen met
Duinkerker kapers aan boord van de
Groene Draeck dodelijk in de rech
terschouder getroffen door een ka
nonskogel. op het moment dat hij
gekleed in een pofbroek met zijden
kousen aan en een indrukwekkende
sjerp over zijn borst bevelen uit
deelde.
Op de 4e juni 1629 werd „den heer
admiraal van Hollandt" bijgezet in de
Oude Kerk in Delft. „Groothartig
zonder eigendunk en door een zee-
mansdiscipllne te handhaven was
hij later in staat evenzeer het com
mando te voeren als hij vroeger ge
hoorzaamde" staat er gebeiteld in het
monument dat zijn graf siert, Hein is
slechts 52 jaar geworden. Nederland
had nog veel van hem kunnen ver
wachten. Het heeft niet zo mogen
zijn. „En eigenlijk is de admiraal nog
niet dood", vindt Arne Zuidhoek. „Ik
geloof dat een mens pas werkelijk
dood is als de klank van zijn naam is
weggestorven. Dankzij zijn verrichte
meesterstukken en een liedje is Piet
Hein onsterfelijk."
fARNBOROUGH (Reuter,
)PA| Engeland krijgt tot
ind september de tijd om de
rantie te geven, dat het deel
»1 nemen in het Westeurope-
consortium van vliegtuig-
ibrikanten; Airbus Indu-
Tie. Dit heeft de vice-presi-
ent van de afdeling produk-
van Airbus Industrie, Fe-
kx Kracht, gisteren gezegd.
mensen over middellange afstand.
Airbus Industrie, waaraan ook Fok
ker deelneemt, wil proberen het eer
ste toestel voor 1983 te leveren.
Luchtvaartmaatschappijen als Luft
hansa, Air France, Toeria, Swiss Air
en de Amerikaanse Eastern Airlines
hebben al een optie genomen op een
aantal toestellen. Boeing werkt aan
de 767. die het in de jaren tachtig op
de markt voor middelgrote passa
giersvliegtuigen moet gaan opnemen
tegen de nieuwe luchtbus.
igeland wil een belang van twintig Kritiek
ent verwerven in de ontwikke-
van het nieuwe A 310 passagiers-
legtuig van Airbus Industrie, zo
flde de Britse regering vorige week
Bwre. De Franse regering echter heeft
tot nu toe geen toestemming willen
|pven voor de Britse deelneming, om-
3dat de Britse staatsluchtvaartmaat-
J l*happij vorige week liet weten te
(nebben gekozen voor de aanschaf
ran vliegtuigen van de Airbus-con
current Boeing. British Airways koos
I-jvoor de Boeing 767; een evenals de
Airbus A310 nog in het ontwerpstadi-
|um verkerend toestel.
nomen, dat een beslissing over de
Britse deelneming niet voor 14 sep
tember zal worden genomen. Op die
datum vindt een ontmoeting plaats
tussen de Franse president Giscar
d'Estaing en bondskanselier Helmut
Schmidt van West-Duitsland. Er is
een zodanige onzekerheid ontstaan
over de Britse deelneming dat het
geschil alleen op het hoogste politie
ke niveau zou kunnen worden be
slecht.
Volgens Bernard Lathiere, de direc- Op de Firato in de RAI In Amsterdam werden gistermiddag de Zilveren
teur van Airbus Industrie, wordt er. Nipkowschijf en de Zilveren Reismicrofoon uitgereikt aan resp. IKON-
nog steeds onderhandeld, maar ver- directeur Wim Koole (links) en Tonny van Verre. Wlm Koole kreeg de
k.erf.1? de onderhandelingen in een onderscheiding voor het gehele programmabeleid van het IKON, Van
„kritiek stadium Verre voor zijn radio-interviews o.a. met Ko van Dijk.
Op de luchtvaarttentoonstelling in
het Britse Farnborough werd nog ver-
pe Aribus A310 wordt een vliegtuig
~>r het vervoer van ongeveer 200
"En HAAG I ANPi - Het Nederland
1* Rode Kruis heeft een kwart mil-
l°rn l ulden ter beschikking gesteld
foor hulpverlening in Ethiopië, waar
aantal provincies wordt getroffen
jtoor grote droogte en voedsellekor-
Het geld zal worden gebruikt
roor de aankoop van voedsel en voor
Mp aan een aantal bestaande mo-
I|,ïeIe medische klinieken Ook is
.5 000 gulden uitgetrokken voor de
- zkoop van ambulances voor het
Htode kruis van Nicaragua dat op cro-
schaal hulp verleent aan slachtof-
--«its van de gevechten in dit land
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG - Het Konink
lijk Nederlands Onderne-
mersverbond (midden- en
kleinbedrijf) maakt zich ern
stig zorgen over de bestedin
gen van de bevolking. Steeds
minder uitgaven komen in de
detailhandel terecht. De orga
nisatie vindt, dat het kabinet
Van Agt een bedrag van één
miljard gulden moet reserve
ren voor „het op peil houden
van de consumptieve beste-
dedingen In concreto denkt
het KNOV aan verlaging van
de werknemerspremies. De
gezamenlijke organisaties
van werkgevers opperden eer
der deze week al, dat een mil
jard gulden „op de plank ge
legd moet worden," echter om
de lasten van het bedrijfsle
ven te verlichten.
KNOV-voorzitter Perquin beweerde
gisteren, dat er geen verschil is tussen
het standpunt van zijn organisatie en
dat van de gezamenlijke werkgevers.
Het KNOV maakt daar zelf deel van
uit. Perquin hield het erop. dat het
KNOV „andere accenten legt" dan de
werkgevers eerder deze week in hun
nota „koers naar herstel." Die nota
zet uiteen, waarom er meer bezuini
gingen nodig zouden zijn dan het
kabinet Van Agt voor ogen heeft.
Het KNOV publiceerde gisteren een
eigen notitie met name omdat in
„koers naar herstel" niet erg duide
lijk uit de verf komt hoe belangrijk
het uitgavenpatroon van de bevol
king is voor het midden- en kleinbe
drijf.
„De consument doet een toenemend
deel van zijn bestedingen buiten de
detailhandel. Met name besteedt hij
steeds meer van zijn inkomen in het
buitenland, aan huren, verzekeringen
en dergelijke," zo heeft het KNOV
vastgesteld. „Voor 1982 mag zeker
niet verwacht worden dat er een ein
de komt aan deze ontwikkeling."
Het KNOV hoopt dat de consumptie
ve bestedingen de komende jaren
steeds met twee procent zullen stij
gen. Zo niet, dan moet het kabinet
aan de „noodrem" kunnen trekken.
Het bedrag van één miljard, dat de
werkgevers eerder deze week noem
den. moet dan gebruikt worden om
de koopkracht op peil te houden, via
verlaging van de werknemerspre
mies. Het KNOV houdt er zelfs reke
ning mee. dat zij in de toekomst moet
pleiten vcor verbetering van de koop
kracht van de doorsnee werknemer.
Zelfstandigen
Het KNOV maakt zich niet alleen
zorgen over de koopkracht van werk
nemers, maar ook over de inkomens
ontwikkeling van zelfstandigen. De
werkgeversnota „Koers naar herstel"
ls In de eerste plaats gericht op winst
herstel van de bedrijven. Het KNOV
heeft daarnaast te maken met de
inkomens van de zelfstandigen.
„Winstherstel hoeft niet per se te lei
den tot een gunstiger inkomensont
wikkeling," zei Perquin gisteren.
In zes jaar tijd is de koopkracht van
zelfstandigen volgens Perquin met
3,5 procent gedaald (na een forse da
ling is de koopkracht de laatste twee
jaar overigens weer toegenomen). Het
KNOV bepleit een verdere koop
kracht-verbetering voor zelfstan
digen.
De organisatie vindt het teleurstel
lend. dat de bezuinigingsplannen van
het kabinet weinig aandacht beste
den aan belastingmaatregelen, die
ten gunste van het midden- en klein
bedrijf getroffen zijn of kunnen wor
den. Het KNOV wil in elk geval be
houd van de speciale belastingaftrek
voor zelfstandigen, „Zo mogelijk ver
betering" daarvan, en wil ook dat de
fiscale oude dagreserve intact blijft.
Van een onzer verslaggevers
VLISSINGEN De Neder
lands-Amerikaanse Pijplei
ding Maatschappij (NAPM)
heeft onverwacht 160 van de
220 werknemers van het offs
hore-bedrijf naar huis ge
stuurd. Personeel en vakbon
den zijn woedend, want nie
mand is van te voren op de
hoogte gesteld.
Volgens technisch-directeur PanhuiJ-
zen van de NAPM is hier duidelijk
een beoordelingsfout bij de bedrijfs
leiding gemaakt, die zo snel mogelijk
zal worden hersteld. Of dit herstel het
terugroepen van de naar huis ge
stuurde werknemers betekent, was*
gtsteravond niet duidelijk. Districts
bestuurder S. Jorritsma van de Indu
striebond CNV wil vooralsnog niet
horen over een beoordelingsfout.
Hij herinnert zich een telefoonge
sprek begin deze week met PanhuiJ-
zen. waarin niet is gerept over de nu
genomen maatregel. Jorritsma wijst
verder op het feit. dat vorige week
nog de directie met het personeel
heeft gesproken over allerlei orders,
die in het verschiet zouden liggen.
„Er is geen sprake van een beoorde
lingsfout, er is gewoon incorrect ge
handeld." meent de CNV-bestuurder.
Volgens hem had de directie gewoon
moeten toegeven, dat er geen werk
meer was.
Omdat de NAPM geen toestemming
heeft om werktijdverkorting in te
voeren, neemt Jorritsma aan. dat de
werknemers voor rekening van het
bedrijf naar huis zijn gestuurd. Dat
wil zeggen, dat de NAPM de lonen
gewoon doorbetaalt. Het gerucht, dat
de periode van non-activiteit op 18
september zal aflopen, kon hij niet
bevestigen of ontkennen. Misschien
wordt dat, aldus Jorritsma, volgende
week duidelijk. De directie heeft na
melijk op uitdrukkelijk verzoek van
de ondernemingsraad en vakbonden
toegezegd begin volgende week het
volledige personeel opening van za
ken te geven.
Volgens districtsbestuurder H. Bij-
vank van de Industriebond NVV
heeft de offshore Industrie te maken
met een moeilijk bewijsbare concur
rentievervalsing van de zijde van de
Engelse buitengaatse industrie. Alle
orders, bestemd voor olieplatforms in
de Noordzee gaan naar Engelse be
drijven. ook al ligt de prijs daat be
duidend hoger.
Subsidie
Bestuurder Jorritsma wil niet praten
over concurrentievervalsing. Hij
wijst naar een organisatie van Britse
metaalondernemingen, die zorgt dat
orders van de Britse olie-Industrie
geplaatst worden bij Britse metaal
bedrijven (waaronder de offshore in
dustrie valt). Als deze bedrijven niet
kunnen concurreren, dan springt de
regering in Londen met subsidie bij.
Jorritsma: „In Frankrijk gebeurt dat
ook en ik weet niet of je zoiets concur
rentievervalsing mag noemen."
De NAPM probeert echter een vinger
achter dit Britse protectionisme te
krijgen door met het Engelse offsho-
rebedrijf Howard-Doris te gaan sa
menwerken. De vooruitzichten zijn
gunstig en de NAPM verwacht nog
voor het einde van dit jaar een Engel
se order binnen te halen. De NAPM
heeft eerder twee maal toestemming
gekregen werktijdverkorting in te
voeren.
Anderhalf Jaar geleden had de NAPM
een personeelsbezetting van 600 tot
700 man. „Het is heel goed mogelijk,
dat wij ons huidige personeelsbe
stand door de nieuwe Engelse order
moeten verdubbelen." aldus de heer
Panhuljzen. De situatie in de offsho
re-industrie vertoont de afgelopen ne
gen maanden een lichte verbetering.
