Contraspionagedienst in Bonn aan de slag Nkomo ontkent 'geheim akkoord' Wie gaat president Kenyatta opvolgen? Tien doden bij gevechten in Iran Arabische kritiek op top Camp David Opstandelingen weg uit Matagalpa Zuiveringen in Roemenië Noodtoestand in Chileens kopergebied Bangladesj wil Brahmapoetra en Ganges beteugelen Vice-president Moi heeft beste papieren ZATERDAG 2 SEPTEMBER 1978 BUITENLAND TROUW/KWARTET 7 31 BONN (Reuter, UPI, AP) De contraspionagedienst in West-Duitsland is meteen aan het werk gegaan, nadat de Bondsdag de onschendbaarheid van het parlementslid Uwe Holtz had opgeheven. De kantoren van Holtz. die veelvuldig had verklaard niet betrokken te zijn bij spionage, werden doorzocht. Holtz is lid van de sociaal-democratische SPD. en zijn ster steeg snel in politiek West-Duitsland. Hij is voorzitter van de commissie voor ontwikkelingssa menwerking in de Bondsdag sinds 1974. Kort nadat de Bondsdag in een slechts vijf minuten durende zitting, waarvoor de leden van reces waren teruggeroepen, eenstemmig Holtz' onschendbaarheid ophief, betraden een openbare aanklager en de politie zijn kantoren. Buiten zijn kantoor verklaarde het Bondsdaglid slachtof fer te zijn van een lastercampagne, en zei hij dat hij sinds de verhalen over spionageactiviteiten in omloop zijn, geen voet meer in zijn kantoor heeft gezet. „Ik wil niets verbergen". Holtz stemde mee vóór het opheffen van de onschendbaarheid. Zijn naam werd bij de stemming niet genoemd. De zaak werd aan het rollen gebracht door de Roemeen Ion Pacepa, die naar het Westen is overgelopen, al leen maar om in de Verenigde Staten een rustige oude dag te hebben, aldus Holtz. „Wat zou er gebeuren als de Westduitse geheime dienst verden king legde op een lid van het Ameri kaanse Huis van Afgevaardigden", zo snierde hij. Pacepa verdween een maand geleden op geheimzinnige wijze uit zijn Keul se hotel, en dook later op in de Vere nigde Staten. Hij was naar West- Duitsland gekomen voor onderhan delingen over een akkoord voor de Uwe Holtz maten in Boekarest verklaard dat twaalf Roemeense generaals en vei ligheidsfunctionarissen zijn voor on dervraging zijn aangehouden. De zui vering staat mogelijk in verband met het overlopen van Pacepa naar het westen. Er is een bijzondere commis sie van het centrale comité van de communistische partij ingesteld voor onderzoek naar de handel en wandel van Parcepa. Onder de aangehouden Roemen zouden generaal Luchian, hoofd van de paspoortendienst. en generaal Tincoe, hoofd van de doua ne zijn. Waarnemers in Boekarest merkten ook op dat minister van defensie Ion Coman sinds eind juli niet meer in het openbaar is verschenen, en dat een ex-veiligheidsofficier, Nicolae Doicaroe plotseling is ontslagen, als minister van toerisme na slechts vijf maanden in functie te zijn geweest. Doicaroe heeft dezelfde baan gehad als de gevluchte Pacepa: staatssecre taris op het ministerie van binnen landse zaken, onder wie de veilig heidsdienst valt. bouw van vliegtuigen, Pacepa was belast met veiligheidszaken en was een goede vriend van de Roemeense president Nicolae Cearecescoe. Na dat Pacepa uit de school had geklapt viel de verdenking eerst op Joachim Broedre Gröger, een naaste medewer ker van SPD-voorzitter en oud minis ter voor ontwikkelingssamenwerking Egon Bahr. Volgens Bahr zijn de ge gevens die de Roemeen heeft ver strekt „zeer vag". Ondertussen is door westerse diplo- LOESAKA(Reuter, UPI, AP) De Rhodesische guerrillalei der Joshua Nkomo heeft ontkend dat hij in het geheim een ontmoeting heeft gehad met premier Smith, laat staan dat hij een akkoord met hem heeft gesloten. Ook Smith heeft gezegd van niets te weten. De berichten, afkomstig van de ge-, M matigde zwarte leider dominee Nda-! tei baningi Sithole. bestempelde Nkomo als „onzin". „Zij zijn bang voor hun \eigen schaduw," zo zei Nkomo van lithole, en van bisschop Abe Moezo- wa, twee van de drie zwarte leden an de Rhodesische overgangsrege ring. „Smith is hun man en zij denken dat Smith hen in de steek zal laten. Als zij dromen, dromen zij daarom van Nkomo." De Amerikaanse afgezant Andrew Young wilde geen commentaar geven op berichten dat er een geheime over eenkomst zou zijn tusen Nkomo en Smith. Young probeert samen met de Britse minister van buitenlandse za ken Owen een doorbraak te bereiken in de kwestie Rhodesië. In ieder geval heeft mijn regering niets te maken gehad met zo'n ontmoeting, aldus Young. Young weigerde ook iets te zeggen over een conferentie over Rhodesië van alle betrokken partijen, om de guerrillabeweging bij een overeen komst te betrekken. De huidige bin nenlandse regering wort door het Pa triottisch Front van Nkomo en Ro bert Moega niet erkend. Volgens de bereikte geheime overeen komst, waarover Sithole sprak, zou Nkomo voorzitter worden van de uit voerende raad, het hoogste orgaan van de huidige blank/zwarte over gangsregering in Rhodesië. Verraad Premier Smith repte gisteren bij de opening van een landbouwtentoon stelling niet over berichten dat hij een ontmoeting zou hebben gehad met Nkomo, en evenmin over moge lijke verdeeldheid binnen de over gangsregering over een akkoord met Nkomo. Wel heeft een woordvoerder van smith verklaard dat de premier niet onlangs in Loesaka is geweest voor besprekingen met Nkomo, waar naar het verhaal van Sithole ook de Zam- biaanse president Kenneth Kaoenda en de Nigeriaanse minister van bui tenlandse zaken Joseph Garba bij zou zijn geweest. Smith haalde fel uit naar Groot-Brittannië en de Verenig de Staten, die hij van verraad be schuldigde, omdat zij de overgangs regering proberen te ondermijnen en „steun geven aan onze tegenstanders, de terroristen". „Het internationale marxisme staat op de stoep geven wij ons ovef of vechten we door", vroeg Smith retorisch aan zijn gehoor. SANTIAGO (ANP, UPI) De Chi leense junta heeft de noodtoestand uitgeroepen in het kopermijngebied El Loa in het noorden van het land. De 5000 mijnwekers van de Chuqui- camatamijn gaan desondanks door met hun „vleesstaking" om kracht bij te zetten aan hun looneisen. Zij wei geren iets te nuttigen in de kantines van de staatsonderneming. Volgens een woordvoerder van het militaire régime is de arbeidsdiscipli ne in gevaar. Eerder dit jaar hief de junta de noodtoestand in het hele land op, die van kracht was geweest sinds de val van president Salvador Allende in 1973. De acties bij Chuquicamata-mijn, de grootste open kopermijn ter wereld, kunnen volgens waarnemers in Chili de inleiding vormen van verdere ar beidsonrust in het land. De mijnwer kers hebben van collega's elders steun gekregen voor hun els voor 50 procent meer loon. Volgens hem is het leven in het noorden van Chili aanmerkelijk duurder dan in de rest van het land, waar het ook al geen verpot is. De onrust is aangewakkerd door de aanhouding van elf mensen in het mijncentrum Atacama, en door het ontslag van elf mijnwerkers in Chu- quicamata. Een geestelijke en een man van het Rode Kruis proberen een staakt-het-vuren te bereiken met de Nationale Gar de in Matagalpa. MANAGUA (AFP, Reuter. DPA) De overmacht van de Nicaraguaanse Nationale Garde is vooralsnog te groot gebleken voor de naar schatting 500 jeugdige tegenstan ders van het regime-Somoza in de stad Matagalpa. Onder druk van een hernieuwd offensief van de regeringstroe pen trokken de rebellen zich massaal terug in de bergen. De gevechten in Matagalpa. dat 120 kilometer ten noorden van Managua ligt, waren dinsdag uit gebroken. Twee dagen eerder had den de opstandelingen de hele binnenstad voorzien van prikkel-, draad. Zij schiepen een soort van niemandsland waarbinnen elke nationale gardist werd beschoten. Als voorbereiding op een grondof- fensief bombardeerden vliegtui gen dinsdag vijf uur lang delen van de stad. Dinsdagnacht rukten de grondeenheden op, aangevoerd door de zoon van president Somo- za. Door de heftige tegenstand die de opstandelingen boden, konden de troepen pas gister definitief het verzet breken. Overigens gebruik ten zij tanks, helikopters en jeeps vooizien van zware mitrailleurs om het verzet te hun strijd tegen de Nationale Garde veel steun van de bevolking van het 50.000 inwo ners tellende Matagalpa. Volgens sommige berichten zou den de opstandelingen donder- dègnacht kans hebben gezien om onder dekking van het duister on- breken. De verdedigers vochten terug met voornamelijk hand- (vuur)wapens. Volgens schatting van het Rode Kruis zijn bij de gevechten 50 mfensen gedood en 200 gewond geraakt. De studenten en scholieren kregen bij gemerkt de stad te verlaten. Inmiddels breidt de nationale sta king die door de vakbonden èn werkgevers is uitgeroepen om So- moza te dwingen af te treden, zich verder uit. Studenten beschieten de Nationale Garde in Matagalpa, maar moesten het later opgeven. DACCA (DPA) De regering van Bangladesj wil samen met de buur landen Indië, Nepal, Bhoetan en Chi na* een 20-jarenplan uitwerken om het land te beschermen tegen de Jaarlijks terugkerende vernietigende overstro mingen. In de hoofdstad Dacca is bekendge maakt dat de regering financiële-en technische hulp van de wereldbank daarvoor nastreeft. De bedoeling i§ dat de rivieren de Ganges en de Brah mapoetra. die in Bangladesj steeds weer de oogst vernielen en vee en mensen het leven benemen, al in de TEHERAN (AFP, Reuter, UPI) Bij gevechten tussen Iraan- se troepen en tegenstanders van het bewind van de sjah in de stad Machhad. in het oosten van het land, zijn donderdag avond tien mensen gedood, zo heeft gisteren een woordvoer der van de oppositiepartij, het „Nationale Front," in Teheran meegedeeld. De onlusten braken uit ha een rouw plechtigheid voor de slachtoffers van de onlusten van 22 en 23 juli in deze stad. Donderdag was in de volkswih ken van de stad het werk neergelegd na een oproep van de godsdiéhstlet- ders. Machhad is een van de „heilige steden" In Iran, het ligt ongeveer 700 kilometer ten oosten van Teheran en telt naar schatting 700.000 inwoners. Donderdagavond kwamen duizenden moslems bij de moskees van de stad bijeen om de toespraken van de or thodoxe religieuze leiders aan te ho ren. Daarna trokken ongeveer 40.000 mensen door de stad en toen de poli tie en inderhaast aangevoerdë mili tairen de betogers wilden verspreiden braken gevechten uit en vielen de doden. De troepen zijn gisterochtend, toen de stad weer rustig was, terugge trokken. Van oficiële zijde in Teheran kon gisteren geen commentaar ver kregen worden. Brein Het brein achter „alle binnenlandse opstanden tegen het keizerlijke be wind van de sjah in Iran" is de naar Irak uitgeweken Iraanse moslemlei der Ayatollah Khomeini, zo heeft gis teren de woordvoerder van de ayatol lah. Sadek Isfahani. verklaard in de wekelijkse bijlage van het Libanese dagblad An nahar. Khomeini, een geestelijk leider van de grootste isla mitische secte in Iran. de Sji'-iten, streeft het afzetten van de sjah na en wil een republiek vormen, die „neigt naar communisme noch kapitalisme, maar gebonden zal zijn aan de derde wereld, om de werkelijke derde super macht van het heelal te vormen." aldus Isfahani. „De staatsgodsdienst zal vanzelfsprekend de islam zijn, en van déaruit zullen wij een dialoog met alle andere partijen en de wereld beginnen." De man ontkende dat Khomeini ger steund wordt door de Sowjet-Unie. de Verenigde Staten of een Arabisch land. Hij wantrouwt de Iraanse com munisten en hekelt de Sowjet-Unle voor het onderhouden van nauwe be trekkingen met de sjah, aldus Isfaha ni. Hij heeft ook kriUek op de politie ke en militaire steun van de Verenig de Staten aan de sjah en veracht „rijke Arabische landen" die partij voor de sjah kiezen, zo voegde de woordvoerder er aan toe. Preken Khomeini werd in 1963 wegens zijn verzet tegen de sjah verbannen en woont momenteel in de heilige stad der Sji'-iten. Najaf, in het zuiden van Irak. Daar spreekt hij geluidsbanden vol met tegen de sjah gerichte pre ken, die over de grens Iran gesmok keld worden. Het nieuwe bewind in Iran heeft berichten tegengesproken dat het een delegatie naar Najaf zal sturen om met Khomeini een verzoe ning tot stand te brengen en over beëindiging van zijn ballingschap te praten. Isfahni zei dat Khomeini niet naar Iran zal terugkeren voor de sjah is opgestapt. PARIJS, JERUZALEM, MOSKOU (Reuter, UPI, AP) Syrië, de Palestijnse bevrijdingsorganisatie PLO en de Arabieren op de bezette westelijke Jordaan-oever hebben geen enkel ver trouwen in de besprekingen die aanstaande dinsdag in het Amerikaanse Camp David tussen president Carter van de Verenigde Staten, premier Begin van Israël en de Egyptische president Sadat zullen beginnen. landen van oorsprong in bedwang worden gehouden. Vooral in het noordoosten van India ep Nepal moeten in de bergen van de Himalaja reservoirs worden aange legd waaruit dan tijdens de winter maanden kunstmatig bevloeiing mo gelijk wordt. De Syrische minister van buitenland se zaken, Abdoel Halim Khaddum heeft gisteren na besprekingen met - Russische topfunctionarissen bij Zijn vertrek uit Moskou scherpe kritiek geleverd op de komende top in Camp David. Khaddam zei: „deze bespre kingen zijn een nieuwe stap in de richting van het verraad van de natio nale rechten en wensen van de Arabi sche volken. Ze dienen slechts de Israëlische belangenDe Syriër prees de Sowjet-Unie voor „t^ar steun in de rechtvaardige strijd.van de Arabische volken tegen het impe rialisme, zionisme en de Israëlische bezetting van Arabisch grondge bied," zo deelde het Russische pers bureau Tass mee. Ook de Sowjet- leiders vinden de besprekingen in Camp David „bijzonder gevaarlijk". Arafat PLO-leider Jassir Arafat zei gisteren dat de top tussen Carter. Sadat en Begin geen vrede zou brengen in het Midden-Oosten, omdat de Verenigde Staten daar helemaal geen vrede wil len. Op zijn hoogst zal er een of ande re principe-verklaring komen die tot doel heeft tijd te winnen voor Sadat, zodat die wat meer steun zou kunnen krijgen voor zijn vredesinitiatief. Maar daar zullen volgens Arafat de Arabische landen niet intrappen. Maar ook een mislukking van de top,, brengt de vrede in het Midden-Oos ten niet dichterbij en zal zeker niet positief zijn voor het Arabische kamp, aldus Arafat. Verschillende bladen op de westelijke Jordaanoever kwamen gisteren met vrijwel gelijkluidende commentaren, •waarin stond dat de top alleen be doeld was om de publieke opinie om de tuin te leiden. Verder waren de bladen van mening dat de top met name door de halsstarrigheid van premier Begin wel tot mislukking ge doemd moest zijn. Veel hoop dat Amerikaanse druk de Israëlische pre mier tot fundamenteel andere ge dachten zou kunnen brengen had ,qp 'de westelijke oevef. De Jordaanse koning Hoessein liet gisteren weten dat mislukking van de top wel een links-georiënteerde ongeregeldheden in de Arabische landen met zich zou kunnen brengen. Laatste hand Intussen hebben de regeringen van Israël en Egypte de laatste hand ge legd aan hun plannen voor Camp David. Egypte komt met een gede tailleerd plan voor een algehele vre desregeling, waarin, als vanouds staat dat Israël zich volledig uit dr bezette gebieden dient terug te trek ken. Egypte heeft weinig zin in eei Amerikaanse troepenmacht op doo' Jsafcl b«eUe gebieden. Egypte be schouwt de top als een goede gelegen beid dfe .Israëlische onverzettelijk heid" aan de kaak te stellen Cami David wordt als een persoonlijk sue ces gezien voor president Sadat. om dat deze steeds heeft aangedrongen op een volledige rol van de Verenigde Staten. door Nico Kussendrager Overal waar de Keniase president Jomo Kenyatta zich officieel vertoon de, werd hij verwelkomd door vice-president Daniel Arap Moi. Moi begroette „mzee" (oude wijze man) en riep het toegestroomde volk op tot het roepen van de nationale kreet „harambee" (eenheid en samenwer king). In het buitenland vertegenwoordigde Moi vaak de president, want Kenyatta had een hekel aan reizen. Zo bezocht hij geen enkele keer een topconferentie van de Organisatie van Afrikaanse Eenheid, en slechts een maal een topontmoeting van het Gemene best. Als zijn comfortabele Rolls Royce hem er niet kon brengen, vond Kenyatta het al gauw te ver. en dan ging de vice- president In Kenia zelf trok ook voortdu rend Moi erop uit om bijeenkomsten toe te spreken, openingen te verrichten en dat allemaal uit naam van Kenyatta. Atleten en politici Wie in Kenia daarover opmerkte dat Moi toch wel een invloedrijk en machtig man moest zijn. als hij zo vaak namens de presi dent optrad, en voortdurend in de nabijheid van Kenyatta verkeerde, kreeg vaak een schouderophalend antwoord. „Ach. Moi komt van een hele kleine stam. de Kalenjin, en die is meer bekend om zijn atleten dan om zijn politici. En Kenyatta heeft Moi vooral genomen als vice-presi dent omdat die na zijn dood nooit een serieuze kandidaat kan zijn voor de opvol ging. Want dat zal toch een Kikoejoe moe ten worden, een lid van Kenyatta's eigen grote en machtige stam. waaraan hij zo hecht." Welk een grove misvatting! Want wie is er de meest serieuze kandidaat voor het presi dentsschap nu Kenyatta is bijgezet in een marmeren en glazen tombe met eeuwig brandende vlammen op de hoeken? Inder daad. Daniel Arap Moi. Hij heeft in ieder geval een forse voorsprong op mogelijke tegenstanders. Moi neemt drie maanden het presidentsschap waar; totdat een uiteindelijke opvolger voor Kenyatta is gekozen. Zijn rivalen hadden voorzien dat dat zijn kansen zou vergroten en probeer den onlangs de grondwet zodanig te veran deren dat de vice-president niet langer zon der meer interim-staatshoofd zou zijn. Meester en padvinder Het opzetje slaagde niet. door ingrijpen van de invloedrijke procureur-generaal Charles Njonjo en de achtergrond Kenyatta zelf. En na het overlijden van „mzee" is bepaald dat over Mol moet worden gespro ken als „president" en niet als „waarne mend president" wat volgens politieke kof fiedikkijkers betekent dat regerings- en partijtop hun kaarten op Moi hebben gezet. Als zoveel Afrikaanse politici is Moi opge leid als onderwijzer, en hij is de hoogste baas van de Keniase padvinders (In dit Oostafrikaanse land ligt Baden Powell be graven). Wat snierend wordt over Moi wel eens gepraat als de „bovenmeester", maar hij heeft het toch verder geschopt. De nu 54- jarige Moi werd ii\ 1954 één van de zes Afrikaanse leden van de Koloniale wetge vende raad, en stond bij de onafhankelijk heid in 1963 aan het hoofd van de Keniaan- se Afrikaanse Democratische Unie (KADUi, die het opnam tegen Kenyatta's KANU (Keniaanse Afrikaanse Nationale Unie). La ter gingen de twee partijen samen, en werd Moi minister van binnenlandse zaken. Wat hij er sindsdien „bij is blijven doen'.'. Daarnaast bezit hij land, en heeft hij grote zakenbelangen. Maar dat geldt voor alle Keniase politici, want Kenia is een door-en door kapitalistisch land. Het feit dat Moi van een kleine stam komt strekt hem nu tot voordeel, omdat hij zich buiten het gekonkel en gekissebis tussen Kikoejoe en Loeo's over en weer en onder ling kan houden. De Loeo's zijn in Kenia het tweede volk in grootte na de Kikoejoe Binnen de Kikoejoe-stam krijgt Moi vanuit verschillende hoeken steun, en met in de laatste plaats postuum van president Keny atta zelf. Want zo heet het in de hoofd stad Nairobi waarom heeft Kenyatta geen opvolger aangewezen als hij Mol met als zijn opvolger wilde, en waarom maakte wijlen de president zich anders zo sterk dat Moi drie maanden interim-staatshoofd zou zijn. Moi had dat als gezegd ook te danken aan procureur-generaal Charles Njonjo. Een man met een sterke pro-westerse en met name pro-Britse voorkeur, die voor een dia loog met Zuid-Afrika is. Onlangs had hij nog de Zuidafrikaanse hartchirurg Barnard op bezoek. Als Moi mede dankzij Njonjo in de hoogste stoel van Kenia verzeilt staat dat volgens waarnemers In Kenia borg voor een gematigde politiek; een voortzetting van het beleid dat Kenyatta voerde Overigens is Njonjo ook zelf genoemd als kandidaat voor het presidentsschap maar hij zou al hebben laten weten niets voor die baan te voelen. De procureur-generaal is een zoon van een Kikoejoe-lelder uit Klamboe, in de buurt van Nairobi, en de geboortestreek van Ke nyatta. Het is één van de politiek invloedrij ke gebieden rond de hoofdstad, naast Nyeri en Moeranga. Uit Nyeri komt minister van financiën en planning Mwai Kibaki, die inmiddels ook op de hand van Moi zou zijn. Moeranga is de geboortestreek van Ken Matiba, een invloedrijke zakenman en oud topambtenaar die goed bevriend was met wijlen Jomo Kenyatta. Als Moi de heren Njonjo. Kibaki en Matiba weet mee te krij gen is zijn kostje gekocht, en heeft zijn belangrijkste tegenkandidaat NJorege Moengai het nakijken. Die verloor in 1974 zijn parlementszetel en kon slechts door een benoeming door presi dent Kenyatta weer in de Volksvertegen woordiging worden gehesen. Evenzeer is verre van populair zijn belangrijkste bond genoot. Koininge, een oude vertrouweling van Kenyatta die door een toch wel zeer fervente tegenstander eens een „tweede Amin" werd genoemd. Dit machtsblok in Kenia aan de bak laten komen is om moei lijkheden vrégen. Loeo's en Kamba's Als de Kikoejoe's hun onderlinge geschillen kunnen bedekken door Moi naar voren te schuiven, resten nog de Loeo's en Kamba's (de derde stam in grootte) die aanspraak zouden kunnen maken op het president schap. We kunnen kort zijn. de Loeo's heb ben geen uitgesproken kandidaat behalve dan Oginga Odlnga, de bejaarde leider die door Kenyatta jarenlang in het gevang is gezet. Hij heeft twee dingen tegen: Odinga is geen lid van het parlement een voor waarde om gekozen te worden èn hij staat niet te trappelen om staatshoofd te worden. In het Ingedommelde stadje Kisoe- moe aan het Victorla-meer, het middelpunt van het Loeogebied, wordt gezegd dat als de nieuwe president maar iets wil doen aan de achterstelling van deze streek, het al lang goed is. De Kamba's wonen in Machakos. ten zuid oosten van Nairobi. Zij hebben een grote greep op het leger, waarvan de opperbevel hebber een Kamba is. Maar de militairen hebben zich een uitzondering in Afrika tot nu toe rustig gehouden en lijken tevre den met het nieuwe wapentuig dat heiyde laatste Jaren is verstrekt. Moi wordt beëdigd als waarnemend president. Een totaalbeeld waaruit Mol als de meest waarschijnlijke opvolger voor „mzee" Jomo Kenyatta naar voren blijft stappen. Waar .bij hij zal beseffen dat de werkelijke proble men pas na zijn verkiezing komen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1978 | | pagina 7