Herstel van ontstelde mensen nodig
deTijd
y
Chemie staat voor
nieuwe uitdaging
Wie
is
paus
Joannes
X
Paulus?
'Tante Truus' Wijsmuller overleden
)r. A. C. Lit wil nieuwe psychiatrie
L
LMCERS
deze week:
Sanatorium Zeist
bestaat 75 jaar
Dr A. T. Knoppers op congres:
/"•"ïüV'-'-A
Arie van Dam Bon voor proefabonnement
Verder: WppVrhlaH
De vrouw die Eichmann weerstond strijdbaar tot het einde
iNDERDAG 31 AUGUSTUS 1978
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
9
Het christelijk sanatorium voor neurosen en psychosen in Zeist bestaat dezer
dagen 75 jaar. Meestal worden dergelijke jubilea gevierd met grootscheepse
recepties en het uitgeven van een even pretentieus als kostbaar gedenkboek. In
beide gevallen worden de directe betrokkenen de patiënten, hun verwanten,
de medewerkers en de omwonenden nauwelijks bereikt. De jubileumcommis
sie van het sanatorium heeft echter voor een andere aanpak gekozen.
Festiviteiten voor patiënten en personeel, een reünie voor oud-personeelsleden
en een dag voor patiënten en hun familie. Verder een speciale uitgave van het
blad „San-tijdingen" dat huis-aan-huis in Zeist werd verspreid om op deze
manier de inwoners iets te vertellen over de gang van zaken in het sanatorium en
de psychiatrie in het algemeen. „Met dit alles leggen we in dit tijdschrift de
sanatoriumgemeenschap voor u open. Opdat u er niet meer vreemd tegenaan
zult ^kijken, maar het zult gaan zien als een ook noodzakelijk deel van onze
samenleving, waarover we niet geheimzinnig hoeven te doen en waarvoor u
geen angsten behoeft te hebben."
Het sanatorium is van oudsher een open inrichting, die plaats biedt aan 226
patiënten en daarmee behoort tot de tien kleinste in Nederland, aldus econo
misch directeur J. Lodder. Er werken 220 mensen en de behandeling is gericht
op korte duur, zoals blijkt uit gegevens van het afgelopen jaar. In 1977 werden
296 patiënten ontslagen, van wie 180 tussen nul en zes maanden, 102 tussen
zes en 24 maanden en veertien na meer dan een jaar.
Ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan schreef de geneesheer-directeur, dr A.
C. Lit, het boek „Nieuwe psychiatrie", dat begin september'uitkomt. Met hem
hadden we een gesprek over de ontwikkelingen in de psychiatrie.
sor Kees de Leeuw
ist „Wat wi] hier met el-
ar proberen te doen is het
fstellen van ontstelde men-
ji. Dat houdt in: hen zo toe
tten dat ze kunnen terugke-
naar hun eigen wereld,
dit doel moet alles in de
fcgepaste psychiatrie onder
schikt worden gemaakt. Ik
mijn taak daarbij als die
In een regisseur, die ervoor
tgt dat alles zo goed moge-
k verloopt binnen het insti-
ut."
A. C. Lit is sinds 1962 geneesheer-
ecteur van het christelijk sanatori-
voor neurosen en psychosen in
st, één van de kleinere psychiatri-
le instituten in ons land. Het be
ur zocht destijds als opvolger van
Hutter, die met pensioen ging
ar iemand „van hoog wetenschap-
ijke standing". Bovendien moest
.begiftigd zijn met kwaliteiten
gouvernementele kracht, com-
rcieel inzicht, beminnelijk voor
tiënten, vaderlijk voor verpleeg-
rs, bereidvaardig tegenover het be
ar".
met al is dat nogal wat, maar
nnelijk werden in de persoon van
Lit, die toen al zes jaar als psychi-
;r op Veldwijk in Ermelo werkzaam
s, in voldoende mate deze kwalitei-
aangetroffen. Hij werd althans
geneesheer-directeur benoemd,
n functie die hij nog steeds met
izier uitoefent. Dr. Lit: „Dat inzicht
als een regisseur te werken temid-
n van staf en verpleegkundigen is
mij geleidelijk gekomen. Vroeger
s de rol van geneesheer-directeur
el anders. Hij beslist gewoon van-
hter zijn bureau wat er moest ge
uren. In zo'n twintig jaar heb ik
:1 wat veranderingen ondergaan,
aar dat geldt voor het hele terrein
n de psychiatrie, al kan men nog
|eds niet spreken van een volwas-
m wetenschap."
lil
ijdrage
Dr. Lit laat zien dat in andere weten
schappen gewerkt wordt met de alge
mene systeemtheorie en hiermee ver
kent hij de psychiatrie. Zijn betoog
loopt uit op een ontwerp voor een
nieuwe psychiatrie, geschreven in de
taal en met de begrippen van de
svsteemleer. Hierbij wordt noch uit
sluitend medisch noch sociaal ge
werkt, maar is er sprake van een
samengaan van deze modellen, waar
bij zowel de patiënt als zijn omgeving
zodanig wordt beïnvloed en veran
derd tot een toestand van evenwicht
ontstaat op een zo hoog mogelijk
niveau. De winst is duidelijk. Omdat
deze taal gebruikt wordt in de biolo
gie, de ethologie en de andere mens
wetenschappen kan hiermee nu een
echte dialoog ontstaan. Met als uit
eindelijk doel: het herstellen van de
mens in zijn oorspronkelijke ver
banden.
Dr. Litz:„Het lijkt misschien alle
maal Ingewikkeld, maar ik zie de
mens als een open systeem, die zelf
ook weer leeft in systeem of milieus,
zoals gezin, werkkring en maatschap
pij. Als iemand het contact met die
systemen helemaal kwijt is, hoort hij
in een psychiatrisch instituut thuis.
En daar heeft men naar mijn idee de
plicht hem weer vertrouwd te maken
met die systemen. Het psychiatrisch
ziekenhuis fungeert daarbij als een
alternatief systeem of om met Jan
Foudraine te spreken, een soort le
vensschool waar hij opnieuw zichzelf
kan leren vinden."
Hij stelt met nadruk, dat er niet al
leen naar de patiënt moet worden
gekeken, maar ook naar de milieus
waaruit deze komt.
Daar kunnen soms toestanden ont
staan, waardoor iemand wordt uitge
stoten. In principe is dan natuurlijk
dat systeem ziek en degene die eruit
gaat is de meest kwetsbare of de
meest gekwetste. Dat kwetsbaar zijn
van iemand zit erg ingewikkeld in
elkaar. Het kan met aangeborenheid
te maken hebben, maar ook met zich
zelf aanleren en de vraag is dan in
hoeverre het systeem of gezin waarin
iemand is opgegroeid deze persoon zo
heeft gevormd of misvormd, dat hij
zich inderdaad niet meer kan hand
haven."
Na 75 Jaar blijft de term „christelijk"
staan voor het sanatorium, aldus dr
Lit. „Niet alleen vanuit historisch
oogpunt, maar omdat we ook nu nog
vinden dat er op zinnige wijze Inhoud
kan worden gegeven. Het gaat om het
niet werken voor Jezelf, maar voor
anderen en iedereen hier probeert die
formule waar te maken. Dat heeft
niets met kerk of zo te maken, maar
met een levensovertuiging die de
mensen bindt."
Niet somber
Over de toekomst van de psychiatrie
is hij niet somber, maar „er moet wel
nog heel wat gebeuren. Dat hangt
samen met mijn vaste overtuiging,
dat alle patiënten hier te laat komen.
Daarbij denk ik niet aan maanden,
maar soms zelfs Jaren. Dat heeft te
maken met de drempel in de psychia
trie en met het feit dat men de psychi
atrie nog niet ziet groeien. We weten
nog maar weinig van alles wat er in
het systeem gezin gebeurt. Daar
Geneesheer-directeur Lit: Acties behoeden je voor inslapen.
n daar op zijn manier een bijdrage
n te leveren heeft hij het boekje
lieuwe psychiatrie" geschreven, dat
r gelegenheid van het 75-jarig be-
aan van het sanatorium begin sep-
mber zal uitkomen. Hierin consta-'
ert hij dat in de psychiatrie talrijke
eorieën en praktijken naast elkaar
U istaan. het medische en het sociale
ulodel, een kritische en zelfs een anti-
lychiatrie. De laatste tientallen ja-
n zijn vele niet-medische deskundi-
in te hulp geroepen, maar met het
oeien van hun aantal werd steeds
ijnlijker het gemis gevoeld van een
imeenschappelijke taal en een door
len aanvaard geheel van grondsla-
en en doelstellingen.
Open inrichting
Dr Lit: „Het sanatorium hier is van
oudsher een open inrichting en de
opzet is altijd geweest: opnemen, be
handelen of herstellen en laten weg
gaan. De gemiddelde verpleging is
een maand of zes, zeven, maar daar
naast hebben we ook steeds mensen
behandeld met neurosen, die langdu
rig zijn vastgelopen. Zo'n behande
ling kan weieens twee jaar duren,
maar dit betekent nog niet dat ie
mand chronisch patiënt is. Trouwens,
ook bij deze groep treedt langzaam
verandering op. Het aantal mensen
dat nog met het idee van het oude
medisch model is opgenomen en er zo
ADVERTENTIE
aan vast is gegroeid, sterft uit en
neemt af. Wat nu binnenkomt wordt
veel actiever behandeld. De psychia
trische inrichting heeft echter deels
als taak ook voor die oudere groep
van chronische patiënten te zorgen.
Haar grotere taak is het mensen te
behandelen, die zo uit hun omgeving
zijn weggeraakt dat ze daar niet meer
kunnen zijn."
Wat volgens geneesheer-directeur Lit
niet mag voorkomen is: iemand na
zijn verblijf hier naar zijn milieu te
rugsturen zonder dat daaraan iets is
gedaan. „Het klinkt misschien gek,
maar de mensen die opgenomen zijn
kun je via sociotherapie makkelijker
veranderen dan degenen die zijn ach
tergebleven in dat zogenaamde ge
zonde systeem." Hij legt uit, dat dat
ook de reden is dat zoveel mensen na
verloop van tijd opnieuw moeten
worden opgenomen. „Dat is ook lo
gisch: ze komen uit dat systeem, wor
den er als het ware uitgeperst en
komen na een verblijf hier in datzelf
de systeem terug, waar niets veran
derd is. Dan is de kans groot, dat hij
weer wordt teruggekaatst, maar met
het medische model vroeger was het
aantal her-opnames groter. Zo'n sys
teem moet bij de behandeling worden
betrokken en zo worden veranderd,
dat het bereid en in staat is de uitge
stotene weer op te nemen en te aan
vaarden."
weg een voorkomen, dat de mensen
hier terugkomen als patiënt."
Dr,Lit: „De belangrijkste reden voor
mij om dit boek te schrijven, is dat
psychiatrie allang geen kwestie meer
is van artsen en verpleegkundigen
(het medische model), maar van een
heleboel mensen die allemaal een ver
schillende opleiding hebben. Denk
maar aan de psycholoog, de psychia
ter en de maatschappelijk werker.
Komen deze mensen met hun uiteen
lopende opleidingen bij elkaar, dan
ontstaan er communicatiestoornis
sen. Iedereen hanteert zijn eigen taal
met andere begrippen. Dat alles
vraagt eigenlijk een andere taal met
begrippen die wel voor iedereen ver
staanbaar zijn en in „Moderne psy
chiatrie" heb ik hierin proberen te
voorzien."
Dr Lit vertelt dat dat voor hem een
enorme stimulans is geweest, afge
zien nog van het feit dat als je met
iemand van het COZ (Centraal Or
gaan Ziekenhuistarieven KdL.)
praat over psychiatrie en alles wat
daarmee samenhangt, deze precies
wil weten waarvoor betaald moet
worden. „Op dit moment kan de psy
chiatrie dat niet uitleggen. Die men
sen komen uit een heel andere wereld
en als je dan praat over sociothera
pie, creatieve therapie en noem maar
op, dan denkt-ie: wat zijn dat voor
wonderlijke dingen die met de pa
tiënten worden gedaan. Het boek is
ook een aanzet om al deze ontwikke
lingsmogelijkheden tegenover hen
de geldschieters uiteen te zetten en
te verdedigen. Wat gebeurt er nu ei
genlijk allemaal in deze toch wel bon
te wereld? Ook naar de patiënten zelf
toe, die in doorsnee niet zo erg ver
trouwd zijn met de systeemleer."
Legt uit dat her-stellen een complex
gebeuren is: biologisch, psycholo- n
gisch en sociaal, waarbij vaak blijkt PUirmOOp
dat de patiënt als concreet systeem
wel veranderbaar is, maar dat de min
der concrete, vagere en lossere struc
tuur die het gezin is, veel moeilijker
veranderd kan worden. En dit geldt
nog sterker voor de maatschappij.
Dr Lit: „Ik ben van mening dat je het
medisch-biologisch en het sociale
model moet samenvatten in een gro
ter geheel. Je krijgt in een instituut
komt men niet achter. Mijn ideaal is
dat volksgezondheid ophoudt met
het maken van grote Inrichtingen en
dat de psychiatrie in handen wordt
gegeven van de wijkgezondheidscen
tra. Daar moet dan een team van
deskundigen zitten, die op de hoogte
is van wat er in de wijk aan de hand
is. Dat team kan een probleem pak
ken, voordat het Jarenlang gekoes
terd of misvormd is. Voordat een pa
tiënt zo in de fuik is gelopen dat deze
wel moet worden opgehomen. En dan
kan het aantal psychiatrische institu
ten gerust worden verminderd."
Dr Lit: „Nu is de praktijk zo. dat de
overheid zegt: die psychiatrie is ver
rekte duur en er moet bezuinigd wor
den, maar aan de andere kant worden
gezondheidscentra niet voldoende fi
nancieel gesteund en op andere wijze
gestimuleerd. Als dat wel zou worden
gedaan, krijg Je een andere zo je
wilt nieuwe psychiatrie, die dichter
bij de mensen staat. Nogmaals: ik
ben daar niet somber over."
als dit met een lage opname-drempel
van alles binnen. Mensen die je soms
langdurig medisch moet behandelen
en mensen die je bijna puur sociaal
tegemoet moet treden. Iemand die
hier binnenkomt en dat is meestal
te laat is vaak een puinhoop. Hij is
doodmoe en veelal zo nerveus dat er
niet te praten valt. In het begin ver
eist dat dikwijls een medische aan
pak. Vooral als de patiënten wat ou
der zijn, hebben ze alle mogelijke
kwaaltjes, maar op den duur is er
geen sprake meer van een medisch
probleem. In de loop van de tijd zie je
een hele verandering tot stand ko
men, waarbij de medicus steeds meer
terrein verliest tot aan het punt dat
de patiënt aan de maatschappij kan
worden overgedragen. Ik dacht, dat
Je de aspecten van het medische en
het sociale model niet van elkaar
kunt losmaken, maar dat maakt het
er allemaal niet gemakkelijker op."
Acties
De geneesheer-directeur van het Zeis
ter sanatorium Juicht het voeren van
acties in de psychiatrie toe. „Die ac
ties kunnen soms erg lastig zijn, maar
ze blijven nodig. Het is het zout in de
pap en in de grond van de zaak zijn ze
bijzonder nuttig, omdat het apparaat
van de psychiatrie een organisatie is.
En kenmerk daarvan is dat ze niet wil
worden veranderd. Daarom is het
goed dat er tegenaan wordt gebokst.
Het houdt je wakker en behoedt Je
voor inslapen."
Hij vertelt dat hij één van de eersten
was die zich abonneerde op de Gek-
kenkrant. „Dat blad wordt hier ge
woon verspreid. Daar hoef ik zelf
niets aan te doen. Alleen weet ik dat
een heleboel mensen de krant niet of
nauwelijks meer inkijken, omdat ze
het een beetje zat worden constant
met „gek" te worden aangesproken.
Trouwens de redactie van de Gek-
kenkrant zit zelf een beetje in een
impasse en heeft nu een nieuwe groep
de kans gegeven het werk voort te
zetten."
Van onze redacteur wetenschappen
AMSTERDAM „Door bepaalde ongelukken, door onze
betere kennis van mogelijke bijwerkingen, doordat de enorme
groei van de chemische industrie heeft bijgedragen tot de
water- en luchtverontreiniging en andere vormen van giftig
heid, staan wij voor een heel nieuw soort uitdaging."
Zo beschreef de Nederlandse Ameri
kaan dr A. T. Knoppers, directeur
onderzoek van het chemisch-farma-
ceutische concern Merck, Sharp
Dohme een probleem dat centraal
staat op het zomercongres van de
jubilerende Koninklijke Nederlandse
chemische vereniging. Niet voor niets
koos de dit jaar driekwart eeuw be
staande KNCV als deelthema de wat
mistroostige vraag „Chemie en nu?"
Wantrouwend
De houding van het publiek is wan
trouwend geworden, constateerde
Knoppers. „De chemische industrie
is zich van deze vervreemding bewust
en vat die ernstig op. Maar ze heeft
met zo veel problemen te maken
waarvoor geen goede wetenschappe
lijke antwoorden en oplossingen be
schikbaar zijn."
De hardnekkigheid van dit probleem
zou wel eens kunnen samenhangen
Knoppers ging daar niet op in met
een verschil in emotionele beleving.
De kwalijke kanten van de chemie
worden ervaren als voelbare dreigin
gen en concrete incidenten. Maar de
produktieprocessen waarvan zij de
soms treurige franje vormen, worden
hoogst zelden als positief beleefd.
De consument waardeert alleen pro-
dukten en diensten, zonder zich te
realiseren dat daar chemici en chemi
sche fabrieken achter staan. Die
splitsing van emoties leidt licht tot
overtrokken eisen, in ieder geval ei
sen waarvan de chemici in gemoede
niet weten hoe ze vervuld moeten
worden. De neiging bestaat om te
eisen dat de risico's gelijk aan nul
moeten zijn, en dat is evenmin men
selijk als wetenschappelijk haalbaar.
Knoppers met een voorbeeld uit de
Amerikaanse praktijk: „De Wet be
drijfsveiligheid en -gezondheid eist
dat die norm wordt vastgesteld welke
de beste garantie biedt voor zover
uitvoerbaar dat geen enkele em
ployé materiële schade leidt aan zijn
gezondheid of arbeidsgeschiktheid.
Het is interessant dat het woord „uit
voerbaar" pas in een laat stadium
van het debat over het wetsvoorstel
werd ingelast."
Wisselvallig
In een verhandeling over chemie en
milieuproblematiek wees prof. dr G.
Dijkstra op een andere oorzaak van
het wantrouwen tussen chemie en
publiek. Het verwerven van kennis is
een zeer wisselvallig proces. Toen ie
dereen nog dacht dat er vloten super
sonische verkeersvliegtuigen zouden
komen, vreesden sommige chemici
dat de uitlaatgassen tot tempera
tuurdaling op aarde zouden leiden.
Nadat een paar onzekere reactiesnel
heden waren herzien, bleek dat er
eerder een temperatuurstijging te
verwachten viel. „Dat soort zwenkin
gen is voor óns niet ongewoon. Zulke
dingen gebeuren bij wetenschappe
lijk onderzoek geregeld. Maar ze on
dermijnen het vertrouwen bij het pu
bliek en werken uiterst frustrerend
voor politici die net een campagne
hadden opgezet We zullen de mensen
beter moeten uitleggen hoe onder
zoek werkelijk loopt."
.■ADVERTENTIE
IMrOKTKI»
GEÏMPORTEERD DOOR:
KOOPMANS BRUINIER B V
AMSTERDAM
En wat wordt er behalve een J
reis naar China nog allemaal
méér van hem verlangd? a
Tot wat voor paus zal «5 MM
Albino Luciani zich
ontwikkelen? Reportages Jrif
van Hans Bronkhorst en jtl LWfcm.Bf, vl^
Ton Oostveen uit Rome en wJ* l/%
Venetiè SnBIS w ihLfj
spoorde hei bees, van 6T"° "x"1
Appmgedam' op: de Naam
Nederlandse SS-er die twee Adres
van zijn zwagers
doodschoot. 'Ik wil geen
tweede Wiesenthal zijn. Tel
Als Siert Bruins komt vast te T
zitten is het voor mij voorbij.' ZmM pos,M9el ff" T,|d
Antwoordnummer 6, Amsterdam.
Betaling na ontvangst van acceptgiro
TV-maker Stefan Felsenthal: V V
'Nederlandse televisie WU A O V
beleeft stilte voor de storm' J?
'Boeken-Extra' De Moor gH M 1 llfl
over Kousbroek. Crijnen B B H B B M
over Carter. Barzini over
d'Annunzio. Hosman over overal te koop-12 50 Tr "35
filmdetectives. Verhoeven Abonnementen. *i. 02o - 23 39 84
over zinsontleding
Belangrijk bij dit alles is ook de rol
van de sociaal-psychiatrische dien
sten (SPD's), die een enorm groot
werkterrein hebben, maar in alle op
zichten toch wel te weinig man
kracht. Mede gelet daarop vindt dr
Lit dat de psychiatrische ziekenhui
zen niet dicht horen te zitten. En de
grenzen van de psychiatrie vervagen
ook. In die zin, dat de behandeling
niet ophoudt bij het ontslag van een
patiënt. Je hebt kortdurende opna
men, gedeeltelijke opnamen, ontslag
in verschillende fasen en vanuit de
inrichting echtparen- en gezinsthe
rapie.
door Jan Roelfs
AMSTERDAM De dood van mevrouw G. Wijsmuller-Meyer
zij is 82 Jaar geworden roept een veelheid aan herinnerin
gen op. 'Tante Truus', onder welke naam zij voor, tijdens en
na de bezetting bekend was, heeft in de rijen van het verzet
een heel aparte plaats ingenomen.
Nazorg
Op mijn opmerking dat veel ex-pa
tiënten nogal wat klachten hebben
over de nazorg, merkt hij lakoniek
op: „Daar klaag ik ook over. Ik zou
willen dat ik wat meer invloed had op
wat er in de omgeving van de mensen
gebeurt. Op zaken als huisvesting,
werk en wat er bij de sociale opvang
plaatsvindt. Zonder de mensen van
de SPD's in het harnas te Jagen kan
wel gezegd worden dat de taak waar
voor wij staan in de ziekenhuizen
beter is geregeld. En dan denk ik
weieens: verdraaid, waarom geven
wij zoveel inspanning, terwijl er van
uit de maatschappij nauwelijks Iets
aan wordt gedaan. Statistisch is ge
bleken, dat nabehandeling vanuit de
instituten het meest doelmatig is en
daar trekken we onze consequenties
uit. We treden wat meer naar buiten,
met name als er een persoonlijke
band is ontstaan tussen zeg maar
behandelaar en patiënt. Het is dom-
Sociaal-maatschappelijk werk heeft
haar lange bedrijvige leven als Am
sterdamse beheerst. Vooral werden
bekend haar strijd tegen de Duitse
onderdrukkers en haar geslaagde po
gingen om duizenden Joodse kinde
ren voor een ondergang in de concen
tratiekampen te behoeden. In het ge
schiedboek van het Joodse vluchte
lingenwerk staat haar naam met gou
den letters vermeld.
Met 'Tante Truus' is een domineren
de, bijzonder ondernemende vrouw
heengegaan, wier bestaan een soms
bizarre 'avonturenroman' vertegen
woordigde. met als spectaculair on
derdeel haar ontmoeting met de Jo-
denverdelger Adolf Eichmann. des
tijds na de „Anschluss" ln Wenen.
Toen heeft ze zeshonderd kinderen
uit handen van Eichmann vrijgekre-
gen, nadat ze hem volledig had over
donderd.
„Tante Truus" was een vrouw zonder
vrees, die met vervalste papieren
werkte, contacten had in de hoogste
vooroorlogse kringen van Nederland
en talloze vluchtelingen heeft gehol
pen om de Noordzee over te steken.
Zij maakte zwerftochten tot aan de
Pyreneeën (onbezet Zuid-Frankrijk);
later heeft zij tijdens de hongerwin
ter, die westelijk Nederland uitputte,
andermaal veel belangrijk werk ver
richt. ZIJ was een individuals te, een
'dramster' die tot op hoge leeftijd
geen dag thuiszat, die terecht
een regen van onderscheidingen
heeft ontvangen en wier leven is neer
gelegd in het boek 'Geen tijd voor
tranen'.
Zij bemoeide zich zowel met kinder-
zorg in Suriname, als met oplossin
gen voor het abortusvraagstuk, zat in
talloze besturen, werkte zo lang het
dag was. Gistermiddag, toen de raad
van Amsterdam haar herdacht zij
is jarenlang een kleurrijk raadslid
voor de VVD in de hoofdstedelijke
raad geweest noemde burgemees-
Mevrouw G. Wijsmuller-Mey
er
ter Polak haar een van de meest
menselijke burgeressen, die de stad
heeft gekend, aan wie de gemeen
schap ook die van bulten Amster
dam veel verschuldigd is. een
vrouw van grote verdienste.
Ik heb het voorrecht gehad Tante
Truus herhaaldelijk te ontmoeten.
Als weduwe woonde zij laatstelijk
met haar trouwe hulshoudster 'Ciet-
Je' in Amsterdam-Bultenveidert; zij
had een stem als een kanon, maar een
onveranderd veroverend gedragspa
troon. Zij was een vrouw om wie men
niet heen kon, ongemakkelijk soms.
ook wel irriterend, getekend door een
grote bewogenheid
Zelf denk ik terug aan die dag. toen ik
met haar naar Enkhulzen ben ge
reisd. waar een meisje ging trouwen,
dat zij als baby tijdens de hongerwin
ter op een strobed in het ruim van een
Amsterdams schip had gelegd, met
tientallen anderen. Emotioneel sloot
zij het achttienjarige meisje ln de
armen. „Kind, Jou heb ik naar de
'Anjo' gebracht, toen Je ouders geen
voedsel meer voor Je hadden."
Karakteristiek
Zij was een karakteristieke figuur,
tegen wie Eichmann zei: „Ik ben niet
gewend met vrouwen te onderhande
len." De Gestapo noemde haar later
*Die verrückte Frau Weismuller'. Een
van haar uitspraken: „Ik had nog veel
meer moeten doen, er was zoveel on
recht. zoveel leed". De kinderloze
vrouw van wijlen een procuratiehou
der van de voormalige Javaanse
Bank. Is een 'werkende' vrouw van
uitzonderlijke allure geweest.
