Vergeldingsactie
an Zuid-Afrika
President Syrië
|ou ziek zijn
Kabinet Nobre da Costa
is een noodoplossing
Saoedi's vragen
steun voor sjah
Top van Shell en BP ontdook
boycot tegen Rhodesië bewust
Vluchtelingen uit Vietnam
Kabinet Israël
neemt kennis van
vredesvoorstellen
President Eanes van Portugal:
Scholen gesloten
in Rhodesië
'Israël levert
christenen in
Beiroet wapens'
Sow jet-Unie
waarschuwt
voor China
Schrobbering voor
VS journalisten
«E
Portugese ex-minister klaagt olie-ondernemingen aan
iDAG 25 AUGUSTUS 1978
BUITENLAND
TROUW/KWARTET
Pê rrORIA (Reuter, UPI) Zuid-Afrika heeft over de grens met Zambia stellingen
jg jruimd van de bevrijdingsorganisatie voor Zuidwest-Afrika (Namibië), SWAPO.
di
lat ^beurde nadat SWAPO en vol-
061 Zuid-Afrika ook Zambiaanse
e eden eerder een beschieting had-
litgevoerd op de garnizoensstad
%ia Moelilo, waarbij negen Zuid-
aanse militairen om het leven
nen.
ins de plaatselijke Zuidafrikaan-
immandant, generaal Van Gel
door Zuidafrikaanse vliegtuigen
twaalf Zambiaanse burgers om het
leven gekomen. Deze beschieting is
door Zuid-Afrika ontkend.
Zambia heeft van haar kant de Zui
dafrikaanse beschuldiging dat Zam
biaanse artillerie had deelgenomen
aan de beschieting van de garni
zoensstad een „verzinsel" genoemd.
Volgens Zambia probeert Zuid-Afri
ka door haar in de strijd te betrekken
alleen een vreedzame overdracht van
de macht in Namibië te verhinderen.
Dit gebied wordt tegen uitspraken
rstjuys hebben zijn troepen de lij-
get van SWAPO-guerrillastrijders
va&enomen.
n6%ns een Zambiaanse regerings-
b°dvoerder zijn bij beschietingen
itr
301
mti t/
ietr James Dorsey
Aim
ef"ÏUZALEM De Syrische president Hafez Al Assad zou
edkanker hebben. Nu al bereidt men zich voor om de strijd
tijn opvolging. Dit melden niet alleen buitenlandse journa-
n die onlangs bezoeken aan Syrië hebben gebracht, maar
nauwe vrienden van Assad in Libanon, onder wie kringen
Libanons oud-president Soeleiman Franjieh.
diende de uit de Syrische luchtmacht
afkomstige piloot als minister van
defensie. Als leider van een confron-
tatiestaat in het conflict tussen Israel
en de Arabische staten speelde hij
een vooraanstaande rol. Velen noe
men hem de „Tito" van de Arabische
wereld. Hij heeft de Russische greep
op de Syrische economie in de loop
der jaren weten te doorbreken. Ook
heeft hij, weliswaar op zijn eigen
voorwaarden, de betrekkingen met
de Verenigde Staten enigszins weten
te verbeteren.
Het mogelijkerwijs heengaan van As
sad en de machtsstrijd die daarop zal
volgen zal zeker van invloed zijn op
de Syrische opstelling in het conflict
in het Midden-Oosten. Officieel heeft
men in Damascus geen goed woord
over voor het vredesinitiatief van de
Egyptische president Sadat. Niette
min weigert Assad stelselmatig om
de optie van een vreedzame oplossing
van het conflict categorisch te ver
werpen.
In Israël vreest men dat wanneer de
berichten over Assads gezondheids
toestand waar blijken te zijn dat de
verwachte machtsstrijd zich mogelij
kerwijs ook in Libanon zou kunnen
afspelen waar de Arabische vredes
macht vooHiamelijk uit Syrische een
heden is samengesteld. Deze vrees
valt samen met berichten in de Israë
lische pers, dat Syrië van plan is om
een grootscheepse aanval op de chris
tenen in Zuid-Libanon te lanceren
nog voor de besprekingen tussen Sa-
dat Israëls premier Begin en de Ame
rikaanse president Carter in Camp
David beginnen. Israëls aanval deze
week op Palestijnse stellingen in Li
banon wordt door sommige kringen
in Jeruzalem uitgelegd als meer dan
alleen een vergelding voor de Pales
tijnse aanslag op een El Al bus in
Londen.
ie®feringsfunctionarissen ln de Syri-
ie*J hoofdstad Damascus weigeren
berichten over Assads gezond-
^fctoestand commentaar te leve-
°?|Tegenover verschillende journa
al*! verklaarde men echter in Da-
-js in privégesprekken, dat de
D®tche president een hartkwaal
Sommige journalisten kregen
tojer te horen dat Assad inderdaad
^Trioedkanker lijdt. In kringen van
;iman Franjieh weet men te ver
dat de Syrische president door
sche artsen wordt behandeld in
id Latakia, waar hij onlangs met
een bloedtransfusie moest
Süge tijd is Assad nauwelijks in
Openbaar verschenen. Op officië-
norflegenheden schittert hij door af-
Wgheid. Slechts de meest belang-
gT afspraken worden momenteel
a ^hem nagekomen. Zo toonde hij
kei wel bereid om koning Hoessein
elijJordanië en verschillende Liba-
>n t leiders, onder wie premier Selim
celioss te ontvangen.
van de Verenigde Naties in nog steeds
door Zuid-Afrika bestuurd.
School gebombardeerd?
Zambia liet ook weten dat Zuidafri
kaanse vliegtuigen een school ln de
grensplaats Sesjeke hebben gebom
bardeerd. Een woordvoerder van het
Zuidafrikaanse ministerie van defen
sie zei echter van niets te weten. „Wij
bombarderen geen scholen. Wij be
antwoorden slechts het vuren". Een
vroegere leider van de SWAPO, An
drea Sjipanga, heeft ondertussen ge
zegd dat hij vreest voor het leven van
meer dan duizend medestanders, die
op het ogenblik in Zambia gevangen
worden gehouden. Sjipanga keerde
vanuit Londen terug naar Namibië,
na vijftien jaar in ballingschap te
hebben geleefd. Hij zal aan het hoofd
van SWAPO-D(emocratisch) deelne
men aan de stembusstrijd in Nami
bië. Sjipanga heeft in Zambia en ver
volgens in Tanzania in hechtenis ge
zeten nadat hij zijn voorman Sam
Noejoma had beschuldigd van cor
ruptie en ondemocratisch handelen.
Uit Zuid-Afrika is de voormalige se
cretaris van de Zuidafrikaanse stu
dentenorganisatie, SASO, Bamey Pi-
tyana, gevlucht. Pityana, een goede
vriend van de onder verdachte om
standigheden in gevangenisschap
overleden Steve Biko, was in 1973
„geband" (in zijn bewegingsvrijheid
beperkt).
JERUZALEM (Reuter, UPI) De
Israëlische premier Menachem Begin
heeft gisteren één voor één de minis
ters uit zijn kabinet ontvangen om de
nog geheime Israëlische voorstellen
voor het topoverleg in Camp David
door te praten. Een regeringswoord
voerder vertelde dat de ministers om
de beurt de gelegenheid kregen om de
bijna honderd pagina's omvattende
Israëlische voorstellen door te lezen.
Er zijn geen kopieën van de voorstel
len gemaakt om te voorkomen dat ze
naar de pers uitlekken.
Meer dan vierhonderd vluchtelingen kwamen gisteren vanuit Vietnam aan in Hongkong.
Zij waren daar naar toe gebracht door een Amerikaans fregat, dat de Vietnamezen in
volle zee had opgepikt. Zij hadden toen dagen rondgedobberd op een klein vissersbootje.
Van onze correspondent
LISSABON De Portugese president Ramalho Eanes heeft de nieuwe regering die gevormd
wordt door kabinetsformateur Nobre da Costa een noodoplossing genoemd. Eanes zei dit
gisteren op een van zijn zeldzame persconferenties. Het beleid van de nieuwe regering zal
weinig moeten verschillen van dat van de vorige regering Soares, maar Da Costa zal wel
moeten proberen de politieke partijen weer bij elkaar te brengen.
President Eanes verklaarde: „De re
gering van Nobre Da Costa zal de
stabiliteit van de vorige regeringen
voort moeten zetten zonder belangrij
ke politieke veranderingen en in het
bijzonder zonder wezenlijke verande
ringen in de economische politiek. De
tweede essentiële opdracht van de
formateur is gunstige voorwaarden
scheppen voor het nader tot elkaar
brengen van de partijleiders om uit-
Aanstaande zondag zullen de minis- eindelijk een nieuw akkoord tussen
"whtsstrijd
hafcieke waarnemers menen nu al
deinen te kunnen zien van de
iënlhtsstrijd die zal ontstaan wan-
n Assad plotseling zou overlijden.
:hagenomen wordt dat deze machts-
voÉ zich niet tot de gelederen van
onegerende BaSth-partlj zal beper-
aai Assad Is lid van de Alawietische
hoöerheid in het land. Deze mos
je sekte die slechts 10% van de
sche bevoking vormt, bekleedt
lelangrijkste posten in het land.
len de gemeenschap van de Soen-
[oslems, waartoe de meeste Sy-
behoren, valt hierover vaak on-
te bespeuren. Tevens hoort
in sommige kringen van de
- -in geluiden dat Assad van de
6 klistische partijideologie is afge-
*fn. Hiertegenover staat de opvat-
"jnvan het Syrische bedrijfsleven
"ue liberalisering van de economie
ïoir lan&zaam wordt doorgevoerd.
■3 Inogelijke opvolger van Hafez al
71 d wordt zijn omstreden broer
genoemd, die hoofd van de spe-
PI veiligheidstroepen is. Deze troe-
rTjbevatten onder anderen 9000 in
ia4ascus gestationeerde mannen
a *3e bescherming van de president
ernaak hebben. De verhalen over
rets misbruik van macht zijn zón-
linde. Zo zouden mensen herhaal-
k gedwongen worden Om villa's
loningen af te staan omdat Rifat
lijkfodig had voor een van zijn rela-
ftejln de voortdurende kritiek op de
(jiptie in het land hoort men ook
mfaaldelijk de naam van Rifat al
:ïte(d noemen.
uw« al Assad kwam ln 1970 via een
(vjsgreep aan de macht. Daarvoor
ters zich met elkaar over de voorstel
len beraden. Het enige dat tot dusver
over het rapport is bekend geworden,
is dat het bestaat uit drie hoofdstuk
ken: meningen en inzichten zoals die
naar voren gebracht zijn door Israël.
Egypte en de Verenigde Staten, doel
einden van het Israëlisch beleid en de
concrete voorstellen. Deze voorstel
len zijn gebaseerd op Begins eigen
vredesplan, dat voorziet in een be
perkt zelfbestuur voor de bezette ge
bieden, waarbij Israël verantwoorde
lijk blijft voor de veiligheid.
Premier Begin heeft gisteren nog wel KHtipk
verklaard dat, als het overleg in
Camp David dreigt uit te lopen op
een noodzakelijke ontmanteling van
Joodse nederzettingen in de bezette
gebieden, dit een overeenkomst zou wel kritiek op de door de socialisten
de partijen te realiseren."
President Eanes zette zich tijdens
zijn twee uur durende persconferen
tie duidelijk af tegen de zogeheten
presidentialisten die erop uit zijn
meer macht in handen te leggen van
de presient. Eanes legde uit dat de
politieke partijen er de schuld van
zijn, dat hij zijn toevlucht heeft moe
ten nemen tot een onafhankelijke re
gering. Eanes zei dat ook voor hem de
kabinetscrisis als een donderslag bij
heldere hemel was gekomen
Zonder te willen spreken van een
conflict tussen de presiderit en de
socialistische partij, leverde Eanes
verhinderen. Mocht de premier een
algehele vredesregeling onbereikbaar
achten, dan zal hij aansturen op een
permanente, gedeeltelijke vredesre
geling.
gevolgde strategie. „Als de eerste mi
nister (Soares) niet geweigerd had
zijn ontslag aan te bieden was het
helemaal veel gemakkelijker ge
weest". De keuze van de partijloze
Nobre da Costa noemde Eanes volle
dig in overeenstemming met de par
tijpolitieke verhoudingen in het par
lement waarmee hij volgens de
grondwet rekening moet houden.
„Dat betekende, dat ofwel een socia
list ofwel een onafhankelijk militair
of burger als eerste minister moest
worden aangewezen", zei Eanes.
Maar een socialist kon het volgens
Eanes niet zijn omdat de socialisti
sche partij zich het recht voorbehield
SALISBURY (Reuter) De activi
teit van de guerrillastrijders in Rho
desië heeft daar geleid tot de sluiting
van honderden scholen voor zwarten
en ook enkele onderwijsinstellingen
voor blanken.
Volgens een woordvoerder van het
ministerie van onderwijs is een kwart
van de naar schatting 943.000 zwarte
kinderen die normaal een school be
zoeken, naar huis gestuurd, terwijl op
het platteland waar de guerrillastrij
ders het meest actief zijn, 947 scholen
zijn gesloten. Alleen in de afgelopen
zes weken zijn al 72 lagere en middel
bare scholen als gevolg van de guer
rilla dicht gegaan.
TEHERAN (AFP, Reuter,
UPI) Alle Arabische staten
moeten de sjah van Iran steu
nen in zijn strijd tegen de
gewelddadige oppositie in
zijn land.
De Saoedi-Arabische minister van
defensie, prins sultan Ibn Abdoel-
Aziz heeft dat gisteren gezegd. Saoe-
di-Arabië en Iran, die beide een zeer
gematigde koers varen, maken geme
ne zaak.
De Saoedische bewindsman weet de
moeilijkheden in Iran aan het inter
nationale communisme. „De sjah
heeft zijn volk veel gegeven, maar het
internationale communisme en alles
wat links is in de wereld, willen niet
dat het in dergelijke gebieden rustig
is. Zij wiilen dat wat in Afghanistan is
gebeurd, wordt uitgebreid of als een
golf verder rolt," aldus de minister in
een verwijzing naar de linkse staats
greep in mei in Afghanistan.
Een heel ander geluid liet gisteren de
leider van het Iraanse nationale front
(Mossjadeg-oppositie), Karin Sand ja-
bi, horen. Hij beschuldigde het régi
me van de sjah van het volgen van
een „politiek van terreur, onderdruk
king, massamoorden" en voortduren
de schending van de grondwet.
„Maar de natie volhardt ook ln haar
verzet en opstand. Dat proces zal
worden voortgezet tot de uiteindelij
ke overwinning en de vestiging van
een regering van rechtvaardigheid,
recht, wettigheid en trouw". Sandjabi
zal alleen dan volgend jaar aan ver
kiezingen deelnemen als de vrijheid
van meningsuiting en de vorming van
nieuwe politieke partijen gewaar
borgd zouden zijn.
Sandjabi zei dat het bewind van de
sjah op het ogenblik voordeel pro
beert te halen uit de brand in de
bioscoop van Abadan. afgelopen
weekeinde, waarbij meer dan 400 do
den vielen. Volgens hem vertoont de
brand opvallende overeenkomsten
met het vuur in de Duitse Rijksdag,
in de dertiger Jaren dat door het Hlt-
lerrégime werd aangestoken.
Inmiddels Is definitief vast komen te
staan dat in de bioscoop brand is
gesticht. De sjah stelt hiervoor be
houdende moslems verantwoorde
lijk, die zich verzetten tegen film en
televisie, drankgebruik, vrouwene
mancipatie enzovoort. Gisteren was
het opnieuw onrustig in Abadan.
waar betogers actief blijven die de
autoriteiten verwijten niet genoeg te
hebben gedaan de brand te voor
komen.
de aan te wijzen socialist zelf voor te
dragen.
Hoewel Eanes zelf geen presidentia-
list is, voelt hij ook niets voor een
socialistische interpretatie van de
„semi-presidentialistische" grond
wet. De socialisten zien de president
als een louter symbolische figuur die
niets anders kan doen dan bevestigen
wat in de partijpolitkeke verhoudin
gen al opgesloten ligt. „Ik doe wat in
de grondwet staat, niets meer, maar
niets minder", is het antwoord van
Eanes op de socialistische opvat
tingen.
Actievere rol
Ook de zogeheten presidentialisten
zullen met de presidentiële toespraak
weinig tevreden zijn. Het presidentia-
listische blok wordt gevormd door
het conservatieve deel van de PSD
(sociaal-democratische partij) en de
rechtervleugel van de socialistische
partij, terwijl ook de centrum-demo
craten van de CDS zich bij tijd en
wijle met de presidentialistische op
vattingen kunnen verenigen. Volgens
die opvattingen wint de Portugese
politiek aan stabiliteit wanneer de
president die actievere rol in de poli
tiek kan spelen, vergelijkbaar bij
voorbeeld met de rol van de president
van de Verenigde Staten. De meeste
politieke waarnemers in Portugal za
gen de kabinetscrisis als een ontwik
keling in de richting van het presi-
dentialisme. Sommigen gingen zelfs
zo ver te veronderstellen dat de crisis
met die opzet door de christen-demo
craten werd uitgelokt.
Een van de belangrijkste kenmerken
.van de presidentialisten is echter dat
zij een onderscheid maken tussen de
mocratische en ondemocratische par
tijen. Tot de laatste groep worden
dan de communisten en de partijtjes
links daarvan gerekend. De presiden
tialisten, en tot nog toe ook de socia
listen, gingen er van uit dat een rege
ringscoalitie met de communisten in
elk geval uitgesloten is. President Ea
nes stelt zich wat dat betreft echter
volstrekt onpartijdig op. Mijn vraag
of Eanes een regeerakkoord van soci
alisten en communisten zou accepte
ren. antwoordde hij dat een dergelij
ke oplossing door de politieke partij
en hem nooit is voorgelegd en dat zijn
oordeel af zou hangen van de bijzon
derheden van een dergelijk akkoord.
TEL AVIV, BEIROET (UPI, AP.
AFP) De rechtse christenen In de
Libanese hoofdstad Beiroet hebben
de afgelopen dagen tanks, pantser
wagens. artillerie en munitie uit Is
raël gekregen. De wapens zijn be
doeld om de christenen te helpen in
de strijd tegen de Syriërs. Dit meldt
het Israëlische blad Jedioth Achro-
not De leveranties worden ln ver
band gebracht met het bezoek dat
een onbekend gebleven man dezer
dagen aan de Israëlische premier Be
gin bracht. Volgens sommige kranten
zou deze onbekende de Libanese lei
der Camille Chamoen geweest zijn.
In het zuiden van Libanon is gisteren
weer geschoten tussen rechtse chris
tenen, die door Israël gesteund wor
den, en Palestijnen. Deze gevechten
brengen het achter de schermen be
reikte akkoord voor het herstel van
de rust in dit gebied ernstig ln gevaar.
Ook ln de Libanese hoofdstad Bei
roet was het gisteren opnieuw onrus
tig. Sluipschutters maakten elk ver
keer tussen de christelijke en de mos
lim wijk onmogelijk.
MOSKOU/SKOPJE (DPA, Reuter)
De 8owjet-Unle blijft moedig door
gaan met aanvallen op communis
tisch China. De Chinese partijleider
Hoea Kwo-feng is ondertussen nog
steeds in Joegoslavië, waar hij giste
ren de omstreden deelstaat Macedo
nië bezocht
De Russische partijkrant Prawda
waarschuwde andere landen voor wa
penleveringen aan China. Met moder
ne wapens zou China zijn „hegemo-
nistische" doelstellingen willen ver
werkelijken, wat een directe bedrei
ging betekent voor de landen in zuid
en zuid-oost Azië, die Peking onder
zijn invloedssfeer vindt vallen.
Prawda schreef verder dat de anti-
Sowjet-poiitiek van China faalt, maar
het huidige bezoek van Hoea aan
Joegoslavië wijst eerder op het tegen
deel. In de Macedonische stad 8kopJe
viel hem gisteren opnieuw een groots
welkom ten deel. Macedonië is een
omstreden gebied in de Balkan, van
wege de meningsverschillen tussen
Bulgarije en Joegoslavië over de sta
tus van de Macedonlërs en vanwege
de grote Albanese minderheid. Mace
donië grenst aan Albanië, dat een
maand geleden met China brak door
politieke en ideologische geschillen.
Albanië was lange tijd China's enige
bondgenoot, en staat nu alleen ln de
communistische wereld. Hoea zou
naar Macedonië zijn gegaan op speci
aal verzoek van de Joegoslavische
partij-leider Tito.
MOSKOU (Reuter, UPI) - Het Rus
sische ministerie van buitenlandse
zaken heeft twee Amerikaanse Jour
nalisten laten weten dat zij het eigen
lijk verdienen hun accreditering in
Moskou te verliezen. De Russische
autoriteiten hebben echter de hand
over het hart gestreken en hebben
volstaan met een schrobbering je
gens het tweetal.
De twee journalisten, Harold Piper
van de Baltimore Sun en Craig Whit
ney van de New York Times, schre
ven enige tijd geleden dat de beken
tenis van een Russische dissident
voor de televisie vervalst was. Uit
woede hierover deed de Russische
staatstelevisie hun een proces aan de
broek. De rechtbank wees de ets toe.
dat de twee Amerikanen het bericht
moesten rectificeren plus een flinke
boete betalen. Dat laatste is inmid
dels gebeurd, maar de twee weigeren
hun bericht ln te trekken.
Vorige week besloot de rechtbank het
er maar bij te laten zitten, met de
mededeling dat het Russische minis
terie van buitenlandse zaken moge
lijk nog maatregelen tegen hen zou
kunnen nemen. Het ministerie heeft
nu besloten dat er alleen een waar
schuwing wordt gegeven met het oog
op de goede relaties tussen de Sow-
jet-Unle en de Verenigde Staten en
gezien het feit dat de Journalisten de
opgelegde boete en de proceskosten
hadden voldaan.
11 |irectie van Shell-Nederland heeft de
jenirlandse regering, de Raad van Kerken
uw4ar eigen aandeelhouders ten onrechte
al lid dat zij niet verantwoordelijk is voor
gedvering van olie aan Rhodesië. Het is
e tfiame Shell-directeur drs D. de Bruyne
n dpst. die zich verzette tegen maatrege-
.rstiie de olietoevoer naar het blanke min-
/anridsregime van Ian Smith hadden kun-
in Poen verminderen.
hulp van geheime operaties en admi-
itieve kunstgrepen zorgden Shell en
westerse oliemaatschappijen dat
ith de onafhankelijkheid kon uitroe-
1965 en diezelfde oliemaatschappijen
n nog steeds de grondstof waarmee
;er van Ian Smith oorlog kan voeren
de zwarte guerrillastrijders. Toen in
'ozambique onafhankelijk werd en er
ia dat land geen olie naar Rhodesië
jerd kon worden, was het de directeur
Ehell- Zuid-Afrika die de Zuidafrikaan-
jering vroeg hoe de olie nu voortaan
ste naar Rhodesië gebracht kon
hl
in.
en nog tal van andere beschuldigingen
I Shell en het Britse olieconcern BP
i in het boek van de Portugese ex-
Iter Jorge Jardim. zelf een höofdrolspe-
I het olieschandaal dat zich sinds de
1 zestig afspeelt in zuidelijk Afrika,
na 1965 duidelijk werd dat Rhodesië
leeds grotere hoeveelheden olie bleef
'an ln, werden kritische vragen gesteld
!enJe olieconcerns. Op vragen van parle-
Mtedcn. kerken en regeringen ant-
pden de directies in Londen en Den
dat ze geen zeggenschap hadden over
üochtermaatschappijen in Zuid-Afrika
en dat die mogelijk olie leverden aan Rho
desië. Zij wisten van niets.
Hoofddirecteur
In Jardims boek wordt nu met de stukken
aangetoond dat het juist de hoofddirecties
in Engeland en Nederland zijn geweest die
de doorbreking van de sancties op touw
hebben gezet. In 1967 werd het de leiders
van de Engelse maatschappij BP een beetje
te gortig, want BP is voor een deel een Brits
staatsbedrijf en in Londen regeerde toen
een zich socialistisch noemende regering.
Drs. De Bruyne wilde toen echter van een
vermindering van olieleveringen aan Rho
desië niets weten.
Op 28 december 1967 vergaderden de direc
ties van Shell en BP over deze kwestie. Van
die vergadering is een strikt vertrouwelijk
verslag gemaakt door R. Bishop van BP-
Londen. gedateerd op 1 januari 1968. Daar
in staat dat de toenmalige minister voor
gemenebëstzaken. Oeorge (later Lord)
door Harm Lamberts
Thomson, ln het lagerhuis wel eens zou
kunnen gaan verklaren, dat Shell en BP te
verwaarlozen hoeveelheden olie via hun be
drijven in Mozambique aan Rhodesië lever
den. Het verslag zegt verder: „Mr Frazer
(toen directeur van BP» zette uiteen dat
Shell en BP ln een zeer moeilijke positie
zouden komen als zo'n verklaring door de
heer Thomson zou worden afgelegd, want
de Portugese autoriteiten zouden heel dui
delijk het tegendeel kunnen bewijzen (dat
de hoeveelheden bepaald niet te verwaarlo
zen waren). De heer De Bruyne echter
scheen zeer afkerig te zijn van het nemen
van welke stappen dan ook, die uitgelegd
zouden kunnen worden als een poging van
Londen beperkingen op te leggen aan de
normale handelsoperaties van de onderne
mingen in Zuid-Afrika en Mozambique."
In het verslag staat ook nog dat de heer De
Bruyne opmerkte het onmogelijk te vinden
Londen volledig schriftelijk in te lichten
over de operaties in Zuid-Afrika vanwege
het gevaar dat er aan verbonden was. Op
deze zelfde vergadering was de Nederlandse
top-man van Shell ook vaag geweest over
de hoeveelheden olie die naar Rhodesië
stroomden, maar hij had wel te kennen
gegeven, dat de uitvoer in 1967 25 procent
hoger was geweest dan ln 1966. Op 21 febru
ari 1968 hadden de leiders van Shell en BP
een gesprelc met minister Thomson. Zij
durfden de verantwoordelijk alleen niet
meer aan en vertelden de Britse bewinds
man dat het niet honderd procent zeker was
dat er geen olie via Mozambique naar Rho
desië ging. Natuurlijk zouden zij hun uitei-
ste best doen dat te verhinderen., maar
waterdichte garanties waren er niet. Een
week later verklaarde Thomson ln het La
gerhuis dat als alle landen de sancties tegen
Rhodesië zo goed in acht namen als Enge
land. de invloed daarvan aanzienlijk zou
toenemen.
Dezer dagen verklaarde Lord Thomson dat
de oliemaatschappijen destijds ..minder
dan oprecht" tegen hem waren geweest.
Het blijft de vraag of de Britse regering niet
bewust ziende blind is geweest, maar vast
staat dat de oliedirecties Thomson niet
verteld hebben dat ze zelf alles in het werk
hebben gesteld om de olieleveringen aan
Rhodesië veilig te stellen. Hoe dat ln zijn
werk ging heeft de afgelopen weken in deze
en andere kranten gestaan. Jaren geleden
was dat trouwens al bekend. Verbluffend is
het dat de heer De Bruyne nog steeds doet
alsof hij van de prins geen kwaad weet.
Shell heeft zich steeds verweerd met het
argument dat Zuidafrikaanse wetten niet
toestaan dat Zuidafrikaanse bedrijven pro-
dukten weigeren te leveren aan klanten die
willen betalen en dat Shell- Zuid-Afrika een
volledig zelfstandige onderneming is. Maar
dat argument wordt het bedrijf door Jar
dims boek ook uit handen geslagen Er
staat een gedeelte in een verslag dat de heer
K. Oeeling, directeur van Shell ln Zuid-
Afrika. heeft gemaakt van een gesprek dat
hij samen met een directeur van Mobil op 4
Juli 1974 heeft gevoerd met de Zuidafri
kaanse minister van handel, M. Steyn. Tij
dens dat gesprek dringen de olieconcerns er
bij minister Steyn op aan het mogelijk te
maken dat er rechtstreeks olie van Zuid-
Afrika naar Rhodesië vervoerd kan worden
als een onafhankelijk Mozambique de grens
met dat land zal sluiten. Het zijn de olie
maatschappijen zelf die aanboden Rhode
sië te bevoorraden. Zij werden niet door
Zuid-Afrika gedwongen. Minister 8teyn
aarzelde zelfs want hij was bang voor de
gevolgen. De sjah van Perzië, een belangrij
ke olieleverancier van Zuid-Afrika. moest in
ieder geval niet voor het hoofd worden
gestoten liet hij weten.
Rapport
Vorige week zei de heer De Bruyne tegen
zijn aandeelhouders dat hij vol vertrouwen
wachtte op de publicatie van het rapport
van de commlssle-Bingham. Bingham heeft
de afgelopen maanden in opdracht van de
Britse regering een onderzoek ingesteld
naar het doen en laten van de oliemaat
schappijen in zuidelijk Afrika Het Is echter
zeer de vraag of het rapport, dat nagenoeg
klaar is, wel zo snel zal verschijnen.
Vermoedelijk zullen er dit najaar verkiezin
gen in Engeland gehouden worden De rege
ring Callaghan zal er niet zo'n behoelte
aan hebben nu een rapport uit te geven dat
zal aantonen hoe met medeweten van een
Labourregering multinationale onderne
mingen alles ln het werk hebben gesteld een
Internationale rechtsorde nog verder ver
wijderd te houden dan deze nu al ls
