historische
opgeknapt
3arnevelds
xerk wordt
Wanneer ist
tijdvoor
CLOCK HOUSE?
van Schaffelaars (dubieuze) sprong
Tijfhonderd jaar geleden Jan
THE CLOCK HOUSE FASHION
GROUP i Brengt'n hele aparte pakjsen-
kollektie. Voor drive-In shows en
festivals. De nieuwste mode-
attrakties worden ogenblikkelijk
toegepast. Dat doet 'n speciaal
team: "The Qock House Fashion
Group. Die hebben begrepen hoe
je er goed uit ziet.voor niet al te
veel poen.
PATRICIA PAAY,
zangeres: volgens mij is
350.-
elkaar bij hun heroïsche daad ont
moeten, waarbij de laatste uitroept
„Wat gaan we hard, hè?" Uit de publi-
katie zal blijken dat de geschiedenis
voortdurend tot de verbeelding is
blijven spreken. Begin deze eeuw kon
men nog een Van Schaffelaar-rijwiel
berijden, een Van Schaffelaar-koekje
eten en een Van Schaffelaar-biertje
drinken.
Twaalfde eeuw
Barnevelds kerk dateert van de
twaalfde eeuw. Zij is nogal eens uitge
breid, beschadigd, verbouwd en afge
brand. het laatste vaak gevolg van
strijd tussen Gelderland en Utrecht.
Honderd jaar nadat Jan van Schaffe-
laar van de toren zou zijn gedoken,
verdween het orgel uit de kerk. Ver
moedelijk door toedoen van ds Jo
hannes Nieken, die er in een preek fel
tegen had geageerd. Men zag het als
een overblijfsel van de r.k. eredienst.
Later werd men weer wat soepeler.
Een plaatselijke baron deed het orgel
cadeau dat nog steeds dienst doet,
verschillende keren werd vergroot en
ook nu weer onder handen wordt ge
nomen. Een in 1765 door J. Paradijs
vogel gebouwd instrument met een
opvallend front, vanwaar af engelen
de bazuin naar de kruisgewelven
steken.
In het gebouw bevinden zich nogal
wat bezienswaardigheden, waartoe
een Mozesbeeldje behoort. Het da
teert van de zeventiende eeuw. is van
Bentheimer steen gehakt en had een
bijzondere functie. De zandloper op
de kansel bleek onvoldoende te hel
pen tegen de kwaal van te lange pre
ken. Het Mozesbeeldje moest de rest
doen. Mozes had in de ene hand een
bel, in de andere een hamertje dat
door een draad verbonden was met
het torenuurwerk.Waren twee uren
verlopen, dan sloeg Mozes met het
hamertje op de bel en dan moest het
uit zijn. Voor elk kwartier overschrij
ding moest de predikant een carolus-
gulden boete betalen.
Nog tot begin achttiende eeuw stond
er opzij van de toren een knekelhuis
met dit opschrift:
Hier is geschied regtvaardig regt
Hier ligt de meester bij den knegt
Hier legt de sotte bij den wijse
De jongen bij den oude grijse
Hier ligt de arme bij den rijke
De vuile bij den suiverliike
Een van de bekendste Barneveldse
predikant is ds Ahasverus van den
Berg geweest. Deze had veel belang
stelling voor literatuur, vooral voor
het kerkelijke lied. Toen in 1772 bes
loten werd tot een nieuwe berijming
van de psalmen, vaardigde de provin
cie Gelderland Van den Berg af in de
daartoe ingestelde commissie. Zijn
aandeel in de nieuwe berijming was
groot. Die nieuwe berijming veroor
zaakte hier en daar nogal tegenstand,
omdat sommigen de berijming van
Petrus Datheen niet wensten te ver
vangen. Alom in Nederland werd de
invoering van de nieuwe berijming
met leerredenen bepleit en Van den
Berg deed dat in 1774 te Barneveld
met een leerrede over Psalm 92 2:
„Het is goet dat men den Heere love:
ende Uwen Name Psalmsinge, 6 Al
lerhoogste"
Ds. Van den Berg was ook de schrij
ver van het geschrift „Geografie van
Veluwe" in het kader van het Nieuwe
Geschenk voor de jeugd. Een vervolg
werk, eigenlijk een tijdschrift voor
kinderen. Hij verzorgde het samen
met de Zutphense predikant-fllosoof
Johannes Florentius Martinet. Infor
matie over allerlei aan jongeren in de
al van de klassieke oudheid bekende
dialoogvorm. In het boekje „Geogra
fie van Veluwe" worden op deze wijze
met Van den Berg reizen door dit
gebied gemaakt. Barneveld wordt
„het grootste en schoonste dorp van
TROUW/KWARTET 9
Jan van Schaffelaar gereed vt
nrent
de Veluwe" genoemd, hoewel de reis
van Scherpenzeel erheen „gansch
niet vermakelijk, veelal over barre
heide" is. Op de vraag of er iets „aan
merkelijks" te zien valt, antwoordde
Van den Berg allereerst: „Gij moet in
de kerk gaan".
Zoals gezegd, heeft die kerk in de
loop van de tijd menige verbouwing
ondergaan. Niet altijd, even geslaagd.
Volgens het comité, dat zich nu druk
maakt voor de aan de gang zijnde
opknapbeurt of restauratie is er voor
al in 1930 „maar wat mee aangeklun-
geld". Men heeft toen voornamelijk
op het functionele gelet. Diverse din
gen, die zijn misgegaan, worden nu
hersteld. Er werden andere glas-in-
lood-ramen aangebracht, de ouder
wetse stenen van de vloer zijn weer
tevoorschijn gehaald, de kruisgewel
ven worden opnieuw bepleisterd,
grafzerken komen weer op hun plaats
enz. Nissen, waar eens de armen moe
ten hebben gezeten, zijn ook weer
zichtbaar gemaakt.
de sprong, volgens een oude
De grootste veranderingen be treffer
echter het koor. Het werd destljdi
gewoon gehalveerd. Men bracht een'
scheiding aan. waarachter de consis
torie werd ingericht. Nu wordt het
koor als het ware gerehabiliteerd. De
scheiding is weggebroken en de con
sistorie komt elders in het gebouw. In
het verleden was het koor gemar
keerd door een eiken hekwerk dat
midden zeventiende eeuw tegelijk
met de preekstoel en de ouderlingen
banken door de ambtsjonkers, adel
lijke heren, die vroeger veel in de kerk
te vertellen hadden, was aanbesteed
Het hekwerk, dat ergens op zoldei
rondslingerde, is weer aangebracht.
Voor het koor is een nieuwe functie
weggelegd. Stijlvol bemeubeld en
van een speciaal orgeltje voorzien, zal
het met name voor trouwdlensten
worden gebruikt. Verwacht wordt dat
de gerestaureerde kerk, na een klein
jaar gesloten te ziJn, eind 1978 weer in
gebruik kan worden genomen.
IDERDAG 24 AUGUSTUS 1978
Als je'n lekke band en 'n kapotte uit
laat hebt. Als de wastafel verstopt zit
en de trein vertraging heeft.-^ Als er 'n
kras in je nieuwste LPzit.^v En als je
niet meer weet watje aantrekt als je
n lekker avondje uit gaat.Dan... ja dan
is 't hoogtijd voor CLOCK HOUSE
CiM li thcA Vpg>rA>/ZqM/
het danstijdperk aangebroken.
Of je nou in de bioscoop komt
of in de discotheek, stilzitten is
er niet meer bij. En iedereen
kleedt zich extra leuk aan.
Saturday night fever al gezien?"
UL Effen pak.driedelig. Snelle
coupe, fantastische pas
vorm 275r
h Nieuwe kombinatie:
velours kolbert met
flannel pantalon en vest.
restauratie. Om alles te kunnen be
kostigen, moet daar echter nog
500.000 gulden bij komen. Het wordt
op de meest uiteenlopende manieren
bijeengebracht, waarbij bij voorbeeld
de vrouw van verhuizer Gilles, Reina,
ook veel inventiviteit ontwikkelt.
Op de pas achter de rug zijnde Veluw-
se markten in het dorp werden liters
zelfgemaakte advocaat verkocht van
door boeren geschonken eieren en
door anderen beschikbaar gestelde
brandewijn. Wat werd verder zoal ge
organiseerd? Een bazaar, een kaar
senverkoop, een zangavond, een au
towasdag enz. Intussen is een verlo
ting begonnen en voor 9 september
staat een rommelmarkt op het pro
gramma. Wat leverde dit alles totnu-
toe op? Het bedrag wil men liever nog
niet kwijt. Maar de afslager van de
Fliert zegt: „Het resultaat is heel erg
bemoedigend."
500 jaar
Barneveld bereidt op het ogenblik
een werkgroep voor ter herdenking
van Jan van Schaffelaars sprong. Dat
moet in 1482 gebeurd zijn, dus bijna
500 jaar geleden. Sprong hij werkelijk
van de toren? Of kreeg hij een zetje
van anderen? Of is het hele verhaal
een verzinsel? Er zijn verschillende
meningen en er zijn nog altijd twij
fels. Over enige jaren hoopt prof. dr
A. H. Prins uit Groningen met een
cultureel-antropologische studie te
komen, waarin op de historische as
pecten zal worden ingegaan. Lang
voor die tijd al komt er een meer
populair boekje uit in de zogenaamde
Van Schaffelaar-reeks, die door een
Barneveldse uitgever wordt verzorgd.
De bewerking van een aan Jan van
Schaffelaar gewijde kandidaatsscrip
tie door drie studenten in de Neer-
landstiek aan de Gemeente Universi
teit van Amsterdam, Els Helle, Adèle
Nieuwboer en Jelle van der Meulen.
Zij hebben Jan van Schaffelaar-zelf
niet zozeer onderzocht, maar zich
meer beziggehouden met de vraag
hoe de man in de loop der jaren in de
literatuur, in studies, toneelstukken,
boeken en gedichten is overgekomen.
Daaruit blijkt dat hij op een enorm
voetstuk is geplaatst, als een groot
held. In de negentiende eeuw begon
men de zaak wat te relativeren. Nog
weer later voegden zich daar grapjas
serij, ironie en spotzucht bij. Een
voorbeeld is hier dat Van Schaffelaar
en Van Speyck, die juist geroepen
heeft dat hij liever de lucht in ging,
ur Jac. Lelsz
iRNEVELD - Wie over
rneveld schrijft kan aan
van Schaffelaar niet voor-
Dat geldt nu en dat gold
iet verleden. In zijn boekje
eografie van Veluwe", dat
1796 verscheen, vroeg ds
rsverus van den Berg, toen
het over dit dorp had:
eb ik den naam van Schaf-
»ar niet in de vaderland-
ie historij gelezen?" en het
twoord luidde: „Gij zult
iken aan Jan van Schaffe-
die in den twist van de
ekschen en Kabeljaauw-
len, den Barneveldschen
'ktoren uitsprong, en zich
een dus aan de onveizoen-
;e Amersfoortschen over
at, om het leven van 18 of 19
pn, die onder zijn bevel
"nden, te behouden". De
rhuizer G. Gilles bekijkt
|t gewoon een beetje zake-
„We zijn blij dat we Van
'ihaffelaar hebben, want in
'loop der jaren is er aardig
verdiend, en hij eet geen
iod."
heer Gilles, afslager J: van de
!rt, kerkvoogd J. Cozijnsen en ker-
isdslid E. Bos zitten in een zeer
samengesteld comité voor ac-
dat zich ten doel stelt de nodige
iciën bijeen te brengen voor een
lapbeurt, van resp. restauratie
de gothische hallenkerk. In de
iduw van het Godshuis staat
1903 het standbeeld van Jan
Schaffelaar. Hij eet geen brood,
hij brengt ook de tonnen niet
waarover men moet beschik-
om het plan uit te voeren, want
monumentenzorg kan zeker
trste jaren niet over de brug
•n. En daarom moest een comité,
alle wijken vertegenwoordigd
aan de slag. In Barneveld zitten
•kerken zondags nog vol, ook de
vormde, die overwegend de kleur
de Gereformeerde Bond hebben,
offereren weet men ook. Eén'
door de gemeente leverde
miljoen gulden op voor de
kerk van Barneveld, zoals het er na de
zal zijn
rk van Barneveld
