Amerikaanse zakenman naar Breznjew
etogingen in
mpstad Iran
Portugese formateur is
bijna rond met kabinet
Dynastie Somoza
op laatste benen
Splitsing Israëlische DASJ dreigde al lang
legen Zuidafrikanen gedood
Reünie van ruimtevaarders
oede richt zich tegen sjah
igin sprak met
bekende Libanees
aanval vanuit Zambia
Carters misrekening
ider Jadin smeedde geen eenheid
IDERDAG 24 AUGUSTUS 1978
BUITENLAND
TROUW/KWARTET
|SK
«OU (AP. UPI) De Ameri-
olie-magnaat Armand Ham-
zal deze week een gesprek heb-
met president Leonid Breznjew
de Sowjet-Unie. Hij zal Breznjew
;ten op de Krim, waar de laat-
pnenteel vakantie houdt.
«mer is momenteel in de Sowjet-
)£in verband met de opening van
jTamoniak-fabriek, die met westers
Jfataal is gebouwd. De olie-mag
naat is een uitgesproken voorstander
van betere betrekkingen tussen de
Verenigde Staten en de Sowjet-Unie.
Hij zei gisteren dat hij zal aandringen
op een topconferentie tussen Brez
njew en de Amerikaanse president
Carter, die zo spoedig mogelijk moet
plaats hebben om de „huidige mis
verstanden" tussen beide grote mo
gendheden uit de weg te ruimen.
Eén van die „misverstanden" betreft
de rechten van de mens, waar presi
dent Carter zoveel nadruk op legt tot
ongenoegen van de Sowjet-leiders.
De ontstemming hierover in de Sow
jet-Unie werd gisteren gedemon
streerd in twee artikelen van het pers
bureau Tass. Daarin werd de houding
gehekeld die de Amerikaanse rege
ring heeft aangenomen tegenover de
conferentie van de Verenigde Naties
tegen racisme die de afgelopen weken
in Genève is gehouden. De Verenigde
Staten boycotten deze conferentie uit
protest tegen de VN-resolutle waarin
zionisme als racisme wordt veroor
deeld. De Sowjet-Unie grijpt deze
boycot aan om Carters campagne
voor mensenrechten als hypocriet af
te schilderen. In de verhalen die Tass
gisteren verspreidde werd ook weer
gewezen op de achterstelling van
zwarten en indianen in de Verenigde
Staten zelf. In Moskou is gisteren
opnieuw de Amerikaanse zakenman
Jay Crawford verhoord. Crawford, die
in de Sowjet-Unie een Amerikaanse
fabriek van landbouwmachines ver
tegenwoordigt, werd begin deze zo
mer opgepakt op beschuldiging van
deviezen-smokkel. Hij is weer op vrije
voeten maar het onderzoek tegen
hem loopt nog. De arrestatie van
Crawford, die al geruime tijd in Mos
kou woonde, is destijds gezien als een
represaille van Sowjet-kant voor de
arrestatie van twee Russische spion
nen in de Verenigde Staten.
3RAN (ARP, UPI) In de Iraanse stad Abadan is het
eren tot botsingen gekomen tussen betogers en politie, die
sterking heeft gekregen van het leger. Op verschillende
|atsen in Iran zijn weer aanslagen gepleegd tegen restau-
's en drankwinkels. In de Iraanse senaat is kritiek uitgeoe-
op de regering van de Sjah.
idan, waar zaterdagavond ruim
lensen het leven verloren bij een
:oopbrand, verschenen gisteren
en pantserwagens in de straten
reen menigte van enkele duizen-
in bedwang te houden. De beto-
schreeuwden anti-regeringsleu-
in namen een dreigende houding
tegenover de politie. Dinsdag-
was het ook tot een botsing
politie en betogers gekomen
loop van rouwbijeenkomsten,
de doden van de bioscoopbrand
n herdacht. Inwoners van Aba-
rerwijten de autoriteiten de red-
lacties niet snel genoeg op gang
AVIV, BEIROET (UPI, AFP)
Israëlische premier Menachem
n en enkele van zijn voornaam-
te hebben gebracht na het uitbreken
van de brand. Het aantal slachtoffers
zou daardoor sterk zijn gestegen. Vol
gens sommige critici hebben de auto
riteiten opzettelijk getalmd, in de
verwachting dat bij een groot aantal
slachtoffers de volkswoede zich wel
zou richten tegen de aanstichters van
de brand, die volgens de politie moe
ten worden gezocht in kringen van
fanatieke moslems.
Deze moslems verzetten zich tegen de
modernisering van Iran, zoals die
door het bewind van de sjah wordt
doorgevoerd. Het is dit jaar al enkele
malen tot massale en gewelddadige
demonstraties gekomen van religieu
ze Iranen tegen de regering. De laat
ste weken heeft het verzet geleid tot
een reeks aanslagen op wereldse in
stellingen als restaurants, bioscopen,
slijterijen en nachtclubs. Gisteren
werden er aanslagen gemeld in ten
minste vier steden.
Op deze „klasse-foto" staan 26 Amerikanen die een belangrijke rol hebben gespeeld in de
geschiedenis van de ruimtevaart. Alle 26 zijn voormalige astronauten, die de dienst
inmiddels hebben verlaten. Zij waren deze week voor hun eerste reünie bijeen in het
ruimtecentrum in Houston, Texas.
dviseurs hebben gisteren bespre-
en gevoerd met een onbekend Scn&Ht
even bezoeker, waarschijnlijk
vooraanstaande Libanese leider.
ilve door premier Begin werd aan
gesprek deelgenomen door de mi-
:rs van defensie en buitenlandse
n, Weizman en Dajan en door
chef generaal Eitan. Politieke
nemers veronderstellen dat het
rek handelde over de situatie in
inon. Syrische troepen zouden de
oi^telijke wijk van Beiroet bedrei-
erjmet een beslissend offensief.
afloop van zijn gesprek met pre-
vFBegin verliet de onbekend ge-
eên man de plaats waar het ge-
I6K plaatsvond in een auto die met
;tje snelheid wegreed. Op vragen
de identiteit van de onbekende,
ine premier Begin geen antwoord
ta
illeren kwam het in Beiroet weer
Dichietpartijen tussen de christelij-
e<#i de moslimwijk, voor het eerst in
weken.
In de Iraanse Senaat werd de kritiek
op de regering van de sjah gisteren
het krachtigst verwoord door Jalal
Naini. Hij waarschuwde de regering
dat zij verkeerd is voorgelicht over
„de ware problemen waarmee het
land heeft te kampen". Hij zei dat de
rechten van de mens in Iran stelsel
matig zijn geschonden. „Dit heeft
door het hele land geleid tot onvrede
met de bestaande orde," aldus deze
senator.
De sjah zelf heeft de afgelopen tijd in
vraaggesprekken met verschillende
westerse media toegegeven dat zijn
bestuur niet democratisch is. Maar
hij waarschuwde tevens dat hij de
enige is die Iran naar democratie kan
leiden. „Bij een ander zou het uitlo-
pen op anarchie," zo zei hij. Verder
waarschuwde de sjah het westen dat
het voor de aanvoer van olie sterk
afhankelijk is van Iran en daarom
belang heeft bij een krachtig Iraans
bestuur.
LISSABON De Portugese kabinetsformateur Nobre da Costa lijkt goede vorderingen te
maken met het samenstellen van een nieuw kabinet. Maar de overlevingskansen van de
nieuwe regering lijken, ook na het televisieoptreden van Nobre da Costa dinsdagavond, niet
groter te worden.
President Eanes heeft meegedeeld
vandaag een persconferentie te zul
len houden. Dat is op zichzelf al groot
nieuws, want persconferenties van de
Portgugese president waren tot nog lifinisfora
toe hoogst ongebruikelijk. Waar- ATAUll0iCIB
schijnlijk zal Eanes ingaan op de be
schuldigingen van de socialistische
partij aan zijn adres. De socialisten
nemen het Eanes nog steeds kwalijk
dat zij buiten de oplossing van de
crisis gehouden zijn en maken er een
principiële kwestie van. De commu
nisten houden zich nog steeds op de
vlakte, zij het dan „gereserveerd".
BTORIA (Reuter, UPI)
'een treffen tussen eenhe-
van de onafhankelijk-
ibeweging van Namibië,
PO en Zambiaanse troe-
met het leger van Zuid
zijn gisteren negen
rikaanse militairen om
leven gekomen. Dit is gis-
bekend gemaakt in de
ifrikaanse hoofdstad
iria.
lachtoffers vielen bij een twee
purende beschieting van de stad
(na Moelilo in de smalle Caprivi-
ik in het noordoostelijk deel van
IWest-Afrika. Tien mensen raak-
j deze aanval gewond. De negen
i vielen bij een voltreffer,
oidafrikaanse minister van bui
tenlandse zaken Roelof Botha ver-
klaaarde gisteren dat zijn regering de
aanval ernstig opneemt. Hij verklaar
de contact te hebben opgenomen met
de vijf grote mogendheden die be
trokken zijn bij de onafhankelijk
heidsverlening aan Namibië en hen
gemeld te hebben dat Zuid-Afrika
zich nog steeds verantwoordelijk
acht voor de veiligheid in dit gebied.
Hoewel van militaire zijde werd mee
gedeeld dat Zuid-Afrika nog geen
troepen naar Zambia had gestuurd,
wordt toch rekening gehouden met
een vergeldingsaanval van Zuidafri-
kaanse zijde.
Generaal Geldenhuys, opperbevel
hebber van de Zuidafrikaanse troe
pen in Namibië verklaarde, dat het
Zuidafrikaanse leger wel voorbereid
was op een dergelijke aanval. Hij zei
dat de SWAPO haar positie in het
aan de Caprivistrook grenzende deel
van Zambia de laatste tijd versterkt
had na een recent bezoek van SWA-
PO-leider Sam Noejoma aan dit ge
bied. Het Zuidafrikaanse leger heeft
de afgelopen tijd versterkingen en
schuilkelders aangelegd in het be
trokken gebied. De laatste aanval
vanaf Zambiaans grondgebied vond
plaats in november van het vorig
jaar.
De beschieting van gisteren begon
enkel uren nadat de speciale afgezant
van de Verenigde Naties voor Nami
bië, de Fin Martti Ahtisaari, uit het
gebied was vertrokken. De Fin kwam
op 6 augustus aan het hoofd van een
VN-delegatie van 47 man in Namibië
aan om de mogelijkheden te bekijken
voor de verwezenlijking van de aan
bevelingen die de Verenigde Naties
hebben gedaan voor onafhankelijk
heid van het gebied van Zuid-Afrika.
Volgens min of meer betrouwbare
bronnen zou Nobre da Costa zeker
tien van de zeventien ministers bij
elkaar hebben. Van de tien worden er
drie militairen genoemd, terwijl de
anderen voor het merendeel oude be
kenden van Nobre da Costa zijn. De
belangrijkste post van het ministerie
van financiën en economie komt in
ieder geval in handen van 8ilva Lo
pes, die tot nog toe directeur van de
bank van Portugal was. Silva Lopes
is een goede bekende bij het Interna
tionale Monetaire Fonds en de Com
missie voor integratie van Portugal
binnen de Europese Economische
Gemeenschap.
Nobre da Costa gaf dinsdagavond
zijn eerste televisieinterview. Hij
kwam uiterlijk erg goed over, rustig,
zeker van zichzelf en met gevoel voor
humor. Maar wat hij zei, bleek bij de
politieke partijen niet zo best te val
len. De opvolger van Mario Soares
noemde zichzelf een sympathisant
van de socialistische partij en zei met
zoveel worden dat zijn regeringspro
gramma in grote lijnen gelijkluidend
zal zijn aan dat van het afgetreden
kabinet. Wat betreft de hete hangij
zers, de landhervorming en de natio
nale gezondheidsdienst, deed hij
geen controversiële uitspraken.
De reacties van de politieke partijen
lijken het hele tot nog toe opgebouw
de beeld weer in de war te schoppen.
De centrum-democratische CD8 die
de regering een maand geleden liet
vallen, toonde zich nog steeds vol lof
door Herman Amelink
over de aanwijzing van Nobre da Cos
ta als eerste minister. Dat hij zichzelf
socialist noemde, vinden de centrum
democraten een „politieke handig
heid". Niet zonder binnenpret, want
de socialistische partij zit er maar
mee.
De officiële reactie van de socialis
ten liet echter niet lang op zich wach
ten. Het gaat er voor de socialisten
vooral om dat Nobre da Costa als
eerste minister is benoemd op een
manier die zij in strijd vinden met de
grondwet Wat hij verder over het
regeringsprogramma of over zichzelf
zegt, is dan niet meer zo belangrijk.
De socialisten gaan er echt een prin
cipe-kwestie van maken en iedereen
verwacht dan ook dat zij daarom
tegen het regeringsprogramma zullen
stemmen. Wanneer het regeringspro
gramma verworpen wordt binnen
vijftien dagen na de officiële benoe
ming van het nieuwe kabinet
wordt de regering opnieuw demissio
nair. Tot nog toe zeiden de socialisten
steeds dat hun standpunt af zou han
gen van de inhoud van het program
ma en de figuren in het nieuwe
kabinet.
De tweede partij in het Portugese
parlement, de liberale PSD voelt zich
gefopt en komt volledig terug op haar
aanvankelijk enthousiasme over de
nieuwe premier.
Op typisch Portugese manier gaan er
weer de geruchten, dat er een geheim
verbond gesloten is tussen de komen
de Portugese regering en de commu
nisten, die zich weer opvallend op de
vlakte houden.
AMSTERDAM De golf van politieke en sociale onrust die
Nicaragua overspoelt sinds het begin van dit Jaar, heeft een
voorlopig hoogtepunt gevonden in de gijzeling van veertig
parlementariërs door het Sandinistisch Front voor Nationale
Bevrijding (FSLN).
De politieke situatie raakte begin dit
jaar in een stroomversnelling door de
moord op Pedro Jaochim Chamorro,
hoofdredacteur van het blad „La
Prensa" en de voornaamste leider
van de oppositie. De nationale garde
moest toen worden ingezet om een
volledige opstand van de bevolking
de kop in te drukken. Dat lukte pas
na vier dagen en ten koste van vele
doden en gewonden.
Even zag het er toen naar uit dat de
familie Somoza, die sedert 1933 het
land als een privé domein bestuurt, er
alsnog in zou slagen de bevolking
weer onder controle te krijgen. De
afgelopen maanden hebben de ver
schillende oppositie groeperingen el
kaar weer gevonden in de strijd voor
één gemeenschappelijke doelstelling:
het einde van het bewind van
Somoza.
Sandinisten
De leidende kracht van het verzet ia
het Sandinistisch Bevrijdingsfront,
dat in 1961 werd opgericht in navol
ging van andere guerrillabewegingen
in Latijns-Amerika. De FSLN bestaat
uit twee stromingen: de ene is voort
gekomen uit de guerrilla op het plat
teland, die een permanente gewapen
de strijd voert tegen de dictator; de
andere stroming, die vooral aanhEmg
heeft onder studenten en fabrieksar
beiders, staat de vorming van een
proletarische partij voor, die als voor
hoede van de opstandige beweging
sabotage-acties uitvoert in fabrieken
en openbare diensten. Als ideaal heb
ben deze beide stromingen het Cu
baanse model, maar dit ideaal staat
op dit moment op de achtergrond.
Het eerste wat ze willen is Somoza
ontdoen van zijn politieke en econo
mische machtspositie.
De tweede oppositiestroming is de
door de vermoorde Chamorro opge
richte Democratische Unie voor Be
vrijding (UDEL), die bestaat uit een
veelheid van klandestiene oppositie
partijen van socialistische, christen
democratische, liberale en conserva
tieve signatuur.
Deze UDEL maakt deel uit van het
Frente Amplio (breed front), waarin
werkgeversorganisaties, vakbonden,
Jeugdorganisaties en allerlei andere
sociale en politieke organisaties sa
menwerken.
Alle samenwerkende organisaties
zijn het erover eens dat er een einde
moet komen aan het nu al meer dan
veertig Jaar durende bewind van So
moza. In die veertig jaar is Somoza
erin geslaagd meer dan de helft van
het land tot persoonlijk bezit te ma
ken. Banken, landbouwgrond en be
drijven worden beheerst door de fa
milie en haar collaborateurs. De grote
slag sloeg de huidige machthebber
Anastasio Somoza na de aardbeving
die het land in 1972 trof en waarbij
10.000 mensen gedood en 20.000 men
sen gewond werden en een kwart mil
joen huis en haard verloor. De enor
me internationale hulp die op gang
kwam voor hulp aan de slachtoffers
en voor de herbouw van de hoofdstad
Managua kwam voor een groot deel
terecht in de zakken van de Somoza
kliek.
Nationale garde
De brede oppositie begon zo dicht bij
de poorten van de familie te komen,
dat president Somoza begin deze
maand onverwacht dertig van de vijf
endertig commandanten van de Nati
onale Garde ontsloeg, onder wie het
hoofd van de politie van Managua,
Alesio Gutierrez. Volgens in Nicara
gua uitgegeven berichten zou het ont
slag gegeven zijn om „verdere bloedi-
Anastasio Somoza, president
van Nicaragua
ge confrontaties tussen burgers en
militairen te vermijden." Het is waar
schijnlijk dat de oppositie tegen So
moza nu ook is doorgedrongen in de
Nationale Garde, traditioneel het bol
werk van Somoza. De president zou
de dertig commandanten vervangen
hebben om een staatsgreep tegen zijn
regime te voorkomen.
Bijkomend voordeel van deze maat
regel was dat president Somoza die
aan het adres van de Amerikaanse
president Carter kon verkopen als
een bewijs van goede wil voor het
beter naleven van de mensenrechten.
De Amerikaanse president zond So
moza begin juni een brief waarin hij
hem geluk wenste met de verbetering
van de situatie op dit terrein. Deze
brief werd pas eind Juli in Managua
afgeleverd, omdat het Amerikaanse
ministerie van buitenlandse zaken de
verzending tegenhield. Het State De
partment was er namelijk van over
tuigd dat het helemaal nog niet zo
goed ging met de mensenrechten. De
brief maakt duidelijk wat Carter op
dit moment met Nicaragua wil. HIJ
hoopt door geleidelijke verbetering
van de situatie in het land Somoza in
het zadel te houden tot de door hem
be>ofde verkiezingen die in 1981 zul
len worden gehouden. Carter zou
voor deze optie gekozen hebben, om
dat er geen duidelijk alternatief voor
het huidige bewind zou zijn.
Alternatief
Met de recente terugkeer van tien
leden van de „beweging van twaalf"
in Nicaragua, een groep die bestaat
uit leidinggevende intellectuelen, za
kenlieden, priesters en kaderleden
van de oppositie, lijken wel mogelijk
heden te zijn geschapen voor de over
gang naar een democratisch bewind.
„De beweging van twaalf" heeft de
afgelopen weken intensieve bespre
kingen gevoerd met leden van alle
politieke partijen, inclusief Somoza's
eigen partij, voor een definitief ver
zetten van de bakens. De huidige
aanslag van het Sandinistische Be
vrijdingsfront lijkt bedoeld te zijn om
het wankele evenwicht waarin de Ni
caraguaanse weegschaal staat, defi
nitief naar de goede kant te laten
doorslaan. De Amerikaanse presi
dent Carter heeft onvoldoende onder
kend dat in Nicaragua niet meer spra
ke is van een protest tegen een ver
werpelijke schending van de mensen
rechten, maar van een echte revolutie
van het volk.
OOI
flr James Dorsey
Interne ruzies en verdeeldheid teisterden de Democrati-
[}Jj Beweging, de Israëlische regeringspartij die gisteren uit elkaar viel,
ldeeruime tijd. Vanaf de geboorte van deze partij, die vorig jaar tijdens Bevestiging
t.Jampagne voor de parlementsverkiezingen werd opgericht, heeft een
sing er in gezeten.
op het terrein van de buitenlandse politiek.
Dat bleek al tijdens de onderhandelingen
over de coalitie toen Jadins aanspraken op
het ministerie van buitenlandse zaken niet
werden gehonoreerd.
fcnkelijk wekte de beweging met haar
ïnde afkorting DASJ en haar populai-
der Jigal Jadin hoge verwachtingen.
1 sprak veel kiezers wel aan met haar
k op de bureaucratie, die onder dertig
'an regeringen van de Arbeiderspartij
intstaan, en haar eis om binnenlandse
Vormingen. Het verkiezingsresultaat,
;n van de 120 zetels in het parlement.
:hter wat tegen, vooral ook in vergelij-
net het enorme succes van Menachim
8 Likoed-blok. Maar met die vijftien
was DASJ voor Begin toch een nutti-
[eringspartner, die hem aan een com-
v® >ele meerderheid in het parlement kon
jve j
^(derschap
iel na de toetreding tot de regering bleef
mfl
DASJ een piepjonge partij, waarvan het
voortbestaan geheel afhing van het leider
schap. De beweging had een leider nodig die
de verschillende stromingen bij elkaar zou
kunnen houden en bovendien iets van de
beloften aan de kiezers zou kunnen inlos
sen. Jigal Jadin, een bekend archeoloog en
held uit de onafhankelijkheidsoorlog bleek
niet erg geschikt voor deze taak. Hij ontwik
kelde zich niet tot de leider die van het
nieuwe verbond een eenheid kon smeden
maar ontpopte zich juist als voorman van
één van de stromingen. Zijn besluit (tegen
de wil van een deel van zijn beweging) om in
de regering te gaan zitten werd in feite een
misrekening. Jadin hoopte als lid van het
kabinet een wat matigende invloed te kun
nen hebben op het buitenlandse beleid van
Begin. Maar ondanks zijn titel van vice-
premier kreeg hij geen enkele zeggenschap
De verdeeldheid van DASJ trad vorige
week zeer scherp aan het licht toen Jadin
aan de vooravond van de topconferentie
van premier Begin met de Amerikaanse en
Egyptische presidenten (Carter en Sadat)
duidelijk zijn leiderschap bevestigd wilde
zien. Jadin eiste spoedige verkiezingen bin
nen de partij, maar dat stuitte op verzet van
zijn tegenstanders onder leiding van Am-
non Rubinstein, lid van het parlement, en
minister van transport Melr Amlt. Zij wil
den geen verkiezingen zolang er geen dis
cussie was geweest over de Ideologie en de
politieke koers van de partij. Vorige week
wisten de tegenstanders op een partijraads
vergadering met een meerderheid van twee
stemmen de door Jadin gewenste verkiezin
gen op de lange baan te schuiven.
Het afgelopen weekeinde leek het er nog op
dat de fracties binnen DASJ de interne
strijd tot na de topconferentie in Camp
David wilden opschorten. In een vraagge
sprek voor de Israëlische radio liet minister
Amit weten „een sterke neiging" te hebben
de regering te verlaten maar de besprekin
gen van Begin met Sadat en Carter te willen
afwachten alvorens een definitief besluit te
nemen.
Verlamde politicus
Maar het was kennelijk niet meer mogelijk
de onvermijdelijke crisis uit te stellen. Voor
vandaag had Jadin een belangrijke partij
raadsvergadering uitgeschreven maar de
beslissing is gisteren al gevallen. DASJ
wordt gesplitst.
De korte politieke loopbaan van Jigal Jadin
is over haar hoogtepunt heen. In de kringen
van de Likoed, de grote coalitie-genoot,
wendt men zich al van hem af. „Jadin is een
verlamde politieke figuur." zegt een Likoed-
afgevaardlgde in de Knesseth (parlement).
Op de vraag of Jadin nog wel met Begin
mee kan naar Camp Davia, zoals de bedoe
ling is, antwoordt hij: „Het zal ons een zorg
zijn wat Jadin doet, hij is niet meer belang
rijk. Zolang DASJ een partij was kon zij een
brugfunctie vervullen. Nu ia haar rol uitge
speeld."
Een deel van de Das)-fractie in de Knesseth. Op de voorgrond leider en
vice-premler Jigal Jadin. Rechts achter diens tegenstander Amnon
Rubinstein.
