Virussen belagen alle vormen van leven
)irk Zwart (60) houdt
laam van z'n vader levend
Pijjstreffer
30.-
vrSjdag\S> zaterdagvoordeel
Snellere methoden om infecties vast te stellen
Acupunctuurcentrum
in Rotterdam loopt
op laatste benen
Tegen virusziekten
vaccinatie het
meest effectief
luiergordijnen
23.50
Filmviewer
125.-
235
Vendex Slagboormachine
VD1800
IDERDAG 24 AUGUSTUS 1978
TROUW/KWARTET H 19
ELYSTAD (ANP) De zestienhonderd zeventienhonderd virusken-
;rs uit 56 landen, die van 30 augustus tot 6 september in Den Haag
>men congresseren, zullen hier voor hun wetenschappelijke activitei-
n een rijke voedingsbodem van Nederlands virusonderzoek vinden. We
ebben hier te lande 25 virologische laboratoria en ongeveer honderd
specialiseerde virologen.
russen, de kleinste ziekteverwekkende
eitjes die we kennen, belagen in hun
Uoze verschijningsvormen alle catego-
ën van leven: mens, dier en plant, tot de
n honderd maal grotere bacteriën toe.
indaar dat virologen uit allerlei verschil-
ide „disciplines" afkomstig zijn: hier in
derland heeft men er artsen, dierenart-
i, landbouwkundig ingenieurs, bio-che-
ci en biologen onder. Men onderscheidt
(dische en veterinaire virologie, planten-
ologie en moleculaire virologie.
of. dr J. van der Veen, hoogleraar medi-
le microbiologie in Nijmegen, voorzitter
n het comité dat het congres organiseert,
thoudt zich, omdat hij zelf medisch viro-
ig is, van een algemeen oordeel over de
dische virologie in ons land. Maar dat er
r uitstekende instituten voor kankervi-
ogie zijn wil hij toch wel verklaren: in
jswijk, Amsterdam, Leiden, Utrecht en
megen wordt op dat gebied werk gedaan
i internationale betekenis en tussen de
schillende groepen bestaat een nauwe
"_ke samenwerking. Dat virussen een
spelen bij het ontstaan van kanker bij de
ns staat overigens nog niet vast. Aanwij-
gen zijn er wel. Zekerheid, zoals men die
aanzien van dieren wel reeds heeft, is er
5 niet.
t Nederland beschikt over uitstekende
lerzoekers op het gebied van veterinaire
ilogie en plantenvirologie wilde prof.
i der Veen verder zonder reserve verkla-
Hij deed dat in Oostelijk Flevoland,
ar hij en andere virologen mededelingen
len over het komende congres en over de
id van virusonderzoek en -bestrijding.
istituut
jaar Flevoland was men getogen omdat
Ar enige instellingen werken die in de
ijd tegen virus bij dier en plant een
belangrijk aandeel hebben: het centraal
diergeneeskundig instituut maakt er vaccin
tegen mond- en klauwzeer; de plantenziek-
tekundige dienst heeft er een perceel fruit
en andere bomen staan die dienen als
„kernvoorraad" yan virusvrij uitgangsma
teriaal; de Nederlandse algemene keurings
dienst vermeerdert er virusvrij materiaal
van „houtige siergewassen": wild, populier,
prunus en vele anderen.
Virussen zijn bekend sinds het eind van de
vorige eeuw een Nederlander en een Rus
ontdekten toen het tabaksmozaïekvirus
maar de virologie als aparte wetenschap
heeft zich pas na 1950 kunnen ontwikkelen.
Dat was te danken aan de antibiotica, die in
staat bleken bacteriën uit te schakelen.
Tegen virussen konden ze niets uitrichten,
maar waar ze de bacteriën hadden laten
verdwijnen konden laboratoriumwerkers
de virussen gemakkelijk vinden. Het eerste
virologencongres werd in 1968 in Helsinki
gehouden; het komende zal het vierde zijn.
Onderwerpen
Tot de hoofdonderwerpen zullen behoren
de nieuwe, snelle methoden voor het vast
stellen van virusinfecties. Bij de oude me
thoden was voor het isoleren van polio-virus
wel eens een maand nodig; bij de nieuwe
methoden kan het binnen een dag of zelfs
binnen enkele uren. Hersenontsteking, ver
telt prof. Van der Veen, is, als men de oude
methoden toepast, in de helft van de geval
len dodelijk. Weet men echter de eerste,
tweede of derde dag reeds waarmee men te
doen heeft, dan is in de helft misschien wel
tweederde van het aantal gevallen dat bij
de oude methode fataal afloopt, redding
mogelijk.
„Elisa"-methode
Een nieuwe, snelle methode die om haar
eenvoud en goedkoopte sterk de aandacht
trekt is de sinds 1970 bestaande „Elisa"-
methode. Daarbij wordt een plastic plaatje
bedekt met een specifieke antistof (in ver
dunde vorm) van het op te sporen virus.
Tachtig monsters tegelijk kunnen ieder
in hun eigen holletje op het plaatje
worden aangebracht. Is het gezochte virus
erbij, dan wordt het door de anti-stof aange
pakt. Er komt een enzym bij te pas, dat
zorgt voor een kleurreactie, waardoor het
proces duidelijk zichtbaar wordt.
Met deze methode is het mogelijk vier tot
vijf, soms zelfs een tot anderhalf uur na
binnenkomst van het monster een uitslag te
hebben. Geelzucht wordt met behulp van
deze methode opgespoord bij het Rijksin
stituut voor de Volksgezondheid en het
Laboratorium voor Medische Biologie van
de katholieke universiteit te Nijmegen.
Bij het Centraal Diergeneeskundig Insti
tuut wordt de methode onder meer gebruikt
om een virus te vinden, dat bij kalveren een
darmaandoening veroorzaakt en dat nauw
verwant is met een ander virus, dat de
belangrijkste oorzaak is van diarrhee bij
kinderen.
Pruimen
De plantenziektekundige dienst pas „Eli-
sa", nog maar twee jaar geleden geschikt
gemaakt voor het zoeken naar plantenvi-
russen, toe bij de pruimensoort Sharka en
denkt erover dit ook bij populieren te gaan
doen. Bij appels en peren kan het niet,
daarbij heeft men de anti-stoffen, die voor
deze methode nodig zijn, nimmer gevonden.
Hier blijft men dus maar met toetsplanten
werken, die men eerst moet opkweken en
die dan maar enkele maanden per jaar voor
het doel bruikbaar zijn. Voor een juiste
interpretatie van de met „Elisa" verkregen
resultaten zal trouwens nog wel heel wat
onderzoek nodig zijn, zegt ir C. A. R. Meijne-
ke, hoofd van de afdeling fruit en groentege
wassen van de Plantenziektekundige
Dienst.
De Nederlandse algemene keuringsdienst
voor zaalzaad en pootgoed, die heel wat te
stellen heeft met virusbedreiging van poot-
aardappelen, onderzoekt de toepassings
mogelijkheden van „Elisa".
Bij mens en dier
Duizend virussen, in te delen in 25 typen
komen voor bij mens en dier. Van ruim
tweehonderd weet men zeker dat ze bij de
mens ziekte kunnen veroorzaken. Vermoed
wordt dat dit verder met nog slechts een
klein aantal van de andere het geval is.
Wat te doen tegen virusziekten? De moei
lijkheid is dat virussen de processen in de
lichaamscellen van mens, dier en plant ont
regelen, ze programmeren voor hun eigen
doeleinden. Middelen die de virusvermenig
vuldiging remmen zijn dan ook veelal on
bruikbaar, doordat ze ook ingrijpen in vita
le celprocessen.
In kinderschoenen
Het onderzoek naar middelen die wel de
eigen processen van het virus, niet die van
de cel beïnvloeden, staat nog in de kinder
schoenen. Slechts enkele ervan, vertelt
prof. Van der Veen, hebben toepassing ge
vonden. Vidarabine wordt met succes toe
gepast bij herpes-encefilites, een dikwijls
fatale vorm van hersenontsteking, bij gor
delroos en bij de ernstige hoornvliesaandoe
ning herpeskeratitis. Tegen influenza is, uit
sluitend voorbehoedend, amantadine werk
zaam. Mede wegens de bijwerkingen wordt
het niet als routine toegepast.
Bij de behandeling van gordelroos en geel
zucht zijn de laatste tijd gunstige resulta
ten gemeld van behandeling met interferon,
een eiwit dat zich vormt in met virus geïn
fecteerde cellen en dat vervolgens in niet
geïnfecteerde cellen de virusproduktie
remt. Toch is volgens prof. Van der Veen de
toekomst van interferon als geneesmiddel
nog onzeker, vooral omdat zeer hoge doses
nodig zijn.
Als het meest effectieve middel tegen virus
ziekten blijft hij vaccinatie beschouwen,
waarmee tegen pokken en polio zulke in
drukwekkende resultaten zijn bereikt.
Nieuw is een vaccin tegen een virus dat bij
zeer jonge kinderen bronchitis en longont
steking veroorzaakt. Enkele maanden gele
den zijn daarvan uit de Verenigde Staten
gunstige resultaten gemeld, maar voor het
in de handel kan komen zullen er nog wel
vier jaar lang praktijkproeven, onder meer
om bijwerking te onderzoeken, nodig zijn.
Met de ontwikkeling van een vaccin tegen
geelzucht is men een eind gevorderd. Een
vaccin tegen cytomegalovirus veroorza
ker van aangeboren afwijkingen zal ook
nog verscheidene jaren beproefd moeten
worden.
Vaccins bestaan verder reeds tegen de vi
rusziekten mazelen, rode hond, bof, influen
za. Nog niet, althans niet voor algemeen
gebruikt, tegen andere vormen van ver
koudheid en griep dan influenza.
Mond- en klauwzeer
In de sector diergeneeskunde heeft de afde
ling virologie van het centraal diergenees
kundig instituut haar vrij nieuwe vestiging
in Lelystad te danken aan het mond- en
klauwzeer, dat tien jaar geleden in ons land
nog een groot probleem vormde. Nu, vertelt
directeur prof. dr J. G. van Bekkum, kan
men, dank zij de virologie, die ziekte ver
gaand onder de duim houden, al is invoer
van besmette dieren uit andere EG-landen
niet altijd tegen te gaan. Het laatste mond
en klauwzeergeval deed zich begin vorig
jaar voor.
Centraal
Diergeneeskundig
Instituut
Bij het onder de duim houden hoort de
vervaardiging door het Centraal Dierge
neeskundig Instituut van vijftien miljoen
doses vaccin per jaar.
Niet zonder angstige spanning volgt het
instituut het verloop van de Afrikaanse
varkenspest, aie tot nu toe buiten onze
grenzen is gebleven, maar die in Spanje en
Portugal al niet meer is uit te roeien, drie
maanden geleden op Malta de helft van alle
varkens liet sneuvelen en zich ook in zeven
staten van Brazilië heeft gevestigd. In Zuid-
Frankrijk en Italië heeft men deze ziekte
kunnen uitroeien.
Nederlands afweermiddel: invoerverbod
voor varkens en varkensvlees uit besmette
landen, maar de vrees blijft dat er via
terugkerende toeristen, vla keukenafvallen
van schepen of internationale treinen, toch
iets binnenkomt. Een uitbraak in ons land.
met stopzetting van de invoer van Neder
lands produkt door andere landen een
situatie die we al enige malen hebben mee
gemaakt zou er flink inhakken: met een
week Nederlandse varkensexport is een be
drag van veertig miljoen gulden gemoeid.
Fruitteelt
In de hoek van de fruitteelt zijn de Planten-
ziektenkundige dienst en de Nederlandse
algemene keuringsdienst boomkwekerij ge
wassen in 1956 een project begonnen, dat
een grote voorraad virusvrij uitgangsmate
riaal heeft doen ontstaan. Daardoor werd
het mogelijk vruchtboomkwekers de plicht
op te leggen, uitsluitend dit materiaal te
gebruiken. De Nederlandse vrachtbome-
nexport, vertelt Ir C. A. R. Meijneke van de
plantenziektenkundlge dienst, is daardoor
sterk gestegen: in het seizoen 1964/'65 gin
gen 337.000 bomen en 8.352.000 onderstam
men weg, in 1976/'77 was dat opgelopen tot
1.640.000 en 16.378.000.
Een zorg bij de plantenziektenkundige
dienst is nu wel dat het „kernperceel" bij
Lelystad (naast het Centraal diergenees
kundige Instituut) waar de virusvrije bo
men hun enten gereed houden voor ver
meerdering elders, ligt in een deel van het
uitbreidingsplan van Lelystad, dat bestemd
Is voor „recreatieve bewoning".
Een soortgelijke ontwikkeling als bij de
fruitbomen verwacht de plantenziekten-
kundige dienst bij de houtige siergewassen;
maar zo groot als bij het fruit zal het succes
wel niet zijn, gelooft ir Meijneke.
or Leen Post
!RDAM Dirk Jans
in Zwart (60), telg uit een
ikend geslacht en zoon van
beroemde Jan Zwart, is
dertig jaar organist! Ter ge-
eenheid daarvan heett zich
$der voorzitterschap van
-trgemeester André van der
Juw een erecomité gevormd,
Ett bezig is met de voorberei-
^hg van een grootse huldi-
lig in de Sint Laurenskerk
™n Rotterdam. Verder hoopt
-h jubilerende organist kris
as door ons land een jubi-
jmtoernee te houden en op
-♦schillende beroemde or-
concerten te geven.
Jansz. Zwart kreeg zijn eerste
Jëllessen van zijn vader, die leefde
1877-1937. Deze lessen hebben
richting gevend gewerkt. Zeer
vergezelde jonge Dirk zijn vader
Ide talrijke concerten, die hij gaf.
Mt zijn vaders gezondheid in 1936
sterk was achteruit gegaan,
elde Dirk zeer regelmatig in de
sten van de Hersteld Evangelisch
herse Kerk aan de Kloveniers-
val in Amsterdam.
esorgel
eerste officiële aanstelling kreeg
Jansz. Zwart op 1 augustus 1938,
hij benoemd werd tot organist
de Doopsgezinde Gemeente in
•Zaandijk, waar een degelijk
orgel stond. In 1945 werd hij
md tot organist van de Nieuwe
in Delft. Die tijd in Delft gaf
vele kansen om zich verder te
ilooien. Zo organiseerde hij in
kerk zomeravondconcerten, die
goede klank kregen. Later deed
lat in samenwerking met de be-
le Piet van Amstel, organist van
Dude Kerk. Als hoogtepunten van
carrière in Delft noemde Dirk
pz. Zwart in 1947 de bespelingen
de promotie van prins Bemhard
—In 1948 bij de herdenking van de
■Éle van Munster in het bijzijn van
Treden van het koninklijk huis. In
sil concerteerde hij hier ook in het
Jjer van het Holland Festival.
In 1953 verliet Dirk Jansz. Zwart het
3-klaviers Bötzorgel van de Nieuwe
Kerk in Delft. Hij aanvaardde toen
een benoeming tot organist van de
Gereformeerde Kerk (Vrijgemaakt)
in Rotterdam-Centrum. In die jaren
ook kreeg organist Zwart bekendheid
als orgelbouw-adviseur. Vermeld
dient te worden, dat hij altijd de
mechanische orgelbouw adviseerde
en dat was in de jaren vijftig een
noviteit. Door zijn toedoen is de voor
genomen elektrikficatie van het be
roemde Schnitgerorgel in 1947 ter elf
der ure voorkomen in de Grote Kerk
in Zwolle. Niet alleen bij nieuwbouw
werd Zwarts advies gevraagd, maar
ook bij de restauratie van historische
orgels. Het orgel van de Nederlands
Hervormde Kerk in Hasselt is hier
van een goed voorbeeld. In samen
werking met „Monumentenzorg"
werd hier een fraai resultaat behaald.
Toemees
Nieuwe orgels adviseerde hij onder
meer in Rotterdam, Bergschenhoek,
Ameide, Vrouwenpolder, Zwijn-
drecht, Kerkdriel, Bussum, Ridder
kerk en Putten. Ook gedurende zijn
concertreizen naar Canada gaf hij
orgelbouwadviezen. Nog tijdens ons
vraaggesprek kwam een brief uit Ca
nada binnen, waarin de heer Zwart
gewaardeerd werd omVijn vakkundi
ge adviezen. Verschillende orgelad
viezen werden in het buitenland gere
aliseerd, zoals in Cloverdale, New
Westminster, Edmonton, Abbotsford
en andere plaatsen. Andere toemees
maakte hij naar Amerika, Zuid-Afri-
ka en West Duitsland. Een speciale
toernee werd georganiseerd voor de
wederopbouw van de Koepelkerk in
Willemstad, de eerste protestantse
kerk van Nederland. Deze kerk, da
teerde uit 1600, brandde in 1950 ge
heel af, waarna Dirk Jansz. Zwart
met zijn orgelconcerten duizenden
guldens bijeen wist te brengen voor
de wederopbouw van dit kerkge
bouw.
Radio
Het eerste radio-optreden van Dirk
Jansz. Zwart was op 31 oktober 1937.
Daarna volgden talrijke recitals voor
verschillende omroepverenigingen
voor radio en televisie, waarbij het
meest voor de NCRV. In de loop der
jaren werden talrijke grammofoon
platen opgenomen, voor een deel so-
lo-lp's en deels grammofoonplaten,
waarop hij als begeleider van koren
te beluisteren is. In de Jaren vijftig
speelde hij het nagenoeg complete
orgeloeuvre van zijn vader Jan Zwart
op het Schnitgerorgel in Zwolle. Ter
gelegenheid van zijn veertigjarig ju
bileum .werden twee grammofoonpla
ten opgenomen. Op een van de platen
zijn eigen werken van Dirk Jansz-
-Zwart te beluisteren, waaronder een
introductie, fugato en koraal over
psalm 147 en een introïtus, trio, toc
cata en koraal over psalm 105.
Sinds 1958 is organist Zwart werk
zaam voor de Gereformeerde Kerken
als deputaat voor de herziening van
de psalmberijming. Sinds 1972 is hij
eveneens als deputaat voor de gezan
genbundel actief. In de afgelopen
veertig jaar heeft de jubilaris een
groot aantal koren gedirigeerd. Al in
1938 begon de koorpractijk van
Zwart. In de Zaanstreek had hij ver
schillende koren en wel in Westzaan,
Assendelft, Wormerveer en Zaandam.
Later zette hij in Delft en Rotterdam
zijn koorpractijk voort.
Concerten
In de afgelopen veertig jaar heeft
jubilaris Zwart een ongekend groot
aantal concerten gegeven. Naast de
kleinere werken, voerde hij ook grote
werken met solistische medewerking
en orkest uit. We noemen: „Die
Schöpfung" „Die Jahreszeiten", „Ein
Deutsches Requiem". Met de oratori
umvereniging Com nu met Sang uit
Rotterdam vierde hij vorig Jaar zijn
vijfentwintigjarig dirigentschap van
dit koor. Ter gelegenheid hiervan
werd Höndels oratorium The Messiah
uitgevoerd. We schreven het al: ter
gelegenheid van zijn jubileum geeft
de heer Zwart een groot aantal jubi
leumconcerten, waaronder in Noord-
wijk, Willemstad, Woerden en Delft.
Op zaterdag, 9 september heeft in de
Sint Laurenskerk een officiële huldi
ging plaats, 's Middags is er van drie
uur tot half vijf een receptie in een
zaal van de Chr. Geref. kerk aan de
Noordsingel.
JERUZALEM (AP) Honderd reser
visten van het leger van Israël heb
ben een brief aanpremier Begin ge
schreven. waarin zij laten weten dat
zij zullen weigeren de Joodse neder
zettingen op de bezette westelijke
Jordaanoever of de Gazastrook te
bewaken, als zij daartoe een opdracht
krijgen.
ROTTERDAM Het vorig jaar onder veel belangstelling
geopende acupunctuurcentrum aan het Weena in Rotterdam
blijft open.
Korte tijd is er sprake geweest dat
het centrum na het vertrek begin
deze week van de enig bevoegde arts
acupuncturist en medisch directeur
T. H. Tjiook en zijn assistente-acu-
puncturiste May Lie Siauw zou slui
ten. Een dergelijk centrum mag niet
werken zonder een bevoegd arts die
verantwoordelijk is voor de gang van
zaken. De taak van geneesheer-direc
teur is overgenomen door de Chinese
arts Loo, die al eerder aan het cen
trum verbonden is geweest.
De heer Tjiook is vertrokken na een
ernstig conflict over het beleid. Het
strikt commerciële karakter van het
centrum zou niet stroken met zijn
ideële voorstelling van de alternatie
ve geneeswijze die hij uitoefent.
Volgens bedrijfsleider Giessen heb
ben de moeilijkheden in de personele
sfeer de zaak ernstig gedupeerd. De
laatste maanden kwamen er steeds
minder mensen als gevolg van de
voelbare spanning onder de mede
werkers. Met wat hij een normale
bezetting noemt van drie acupunctu
risten heeft het centrum een capaci
teit van 200 cliënten per dag. Thans
heeft men nog maar één acupunctu
rist in dienst, terwijl het aantal klan
ten teruggelopen is tot circa 20 per
dag. Dit is volgens de heer Giessen
mede het gevolg van de lastercam
pagne die door dr. Tjiook gevoerd is.
Deze is voor zichzelf een praktijk in
Amsterdam begonnen en zou patiën
ten van het centrum aan het Weena
opbellen dat zij beter de behandeling
bij hèm voort kunnen zetten. „Zelfs
toen hij nog bij ons werkte verwees
hij al mensen door naar andere acu
punctuurcentra buiten Rotterdam,"
aldus de heer Giessen.
Leuke Jongensbroek uit sterke
corduroy. Modieuze brede rib. Marine,
bruin, camel, zwart, grijs zonder riem
mt 116-176
alle maten
AllMn deze week
Grote Marktstraat 34. Den Haag
Rozemarijn 19-23, Leidschendam
- Haarlemmerstraat 115-117, Leiden
pel vallende Franse
injour voile 100% tergal
Oferkrijgbaar in mooi wit en
'oor. Royale aangezette
hes en opneembandjes.
Dcm hoog 2 x 125 cm
cm hoog 2 x 155 cm
eed 30.
|20 cm hoog 2 x 125 cm
eed 2750
)cm hoog 2 x 155 cm
eed 34.
Kniekousen
30denier polyamide.
Ideaal onder panta
lon of in laarzen
Schoenmaten 36
t/m 41. Per 4 paar
verpakt in 3 kleur
assortimenten
j per 4 paar
Wandmeubeltje
Noten/antiek finish.
Afm. 55x32x63 cm.
Twee laden en op-
bergvak. Staat erg
leuk in gang of
woonkamer
van 149.- voor
De GOKO A-201 super 8 Onmisbare hulp bij het monteren
van films
Zeer helder beeld
Kleurgekorrigeerd
Fresnel-lens van 14 x 10,5 cm
Mogelijkheid om reinigingskop. filmbeeldteller of geluids-
kop aan te sluiten
Met merkinrichting. kader en scherpstelling
GOKO-
adviesprijs
164-
Kokosmakronen
Een ambachtelijk
produkt Bereid met
zuivere kokos. Zacht
van binnen, kro
kant van buiten.
5 stuks
Sierkussentjes
Met knoop. Veer
krachtige vulling
40x40 cm In beige
of bruin. Normale
prijs 12 50 per stuk
nu 2 stuks 20.-
Met vari-tour,
toerental 0-2200 per
min Twee Mechani
sche toerenschakelingen
13 mm boorhouder en
handgreep met boordiepte-
instelling 400 Watt Radio/TV
ontstoord. Dubbel geïsoleerd
Passend voor alle hulpstukken
van Vendex. AEG en Bosch.
1 jaar garantie l|AA
van 249.- voor Iww*
VROOM® DREESMANN
ook geldig op de plaatselijke koopavond
