moet iets gebeuren met Musis Sacrum maar wat?
Laatste gouverneur van laatste
rijksdeel in de Oost overleden
fschaffing aankoopregeling
ekslag voor jonge kunstenaars
ïdo de Waart dirigeert
iij opening muziekcentrum
Zigeuners na protesten
op ander terrein in Ede
el veranderd sinds Grieg zijn pianoconcert in Arnhem speelde
fitionaal Ballet
iin Mexico komt
Dr Platteel in historische jaren in 'Nieuw-Guinea'
kleurstelling na gesprek met CRM
'Laat tankauto's
onderzoeken'
Houtmonsters
uit wrak van
'Amsterdam'
Woonwagenkamp
langs de Rijn in
Huissen mag niet
IDAG 22 AUGUSTUS 1978
KUNST BINNENLAND
TROUW/KWARTET
9
>r Jac. Lelsz
2e' NHEM In 1887 kwam de
Sprse componist Edvard
<neg naar Nederland om er
■i,'] beroemde pianoconcert
JI'A moll te spelen. Hij trad
maal op, waarvan twee
m> r in het westen des lands,
g, sterdam en Rotterdam.
2ie i derde concert vond niet
i9' Den Haag plaats of in
tcht maar in Arnhem,
iruit blijkt dat de Gelder-
15 ïoofdstad reeds in die da-
een muzikaal centrum
betekenis was.
13'/
493/i
27v g bracht zijn pianoconcert ten
ire in Musis Sacrum. Dat gebouw,
een begrip is geworden in ons
ook als congrescentrum, zag er
wel wat anders uit als op het
iblik. En ook de omgeving, waar-
et staat, is nogal veranderd. Ver-
delijk heeft Grieg zich met een
ig naar Musis laten rijden, maar
et moment raast het autoverkeer
m vier zijden langs, en dat is een
redenen waarom men de situatie
veranderen.
is is sinds een lange reeks van
domein van Het Gelders Or-
naast alle andere functies die
ïeeft. Het Gelders Orkest was uit
Arnhemse Orkestvereniging
tgekomen. Die Arnhemse Or-
vereniging werd in 1889 opge-
twee jaar nadat Grieg in de
j was. Grieg speelde zijn piano-
Ij :ert als solist met een overwegend
teuristisch ensemble, Caecilia.
laecilia had weer van doen met
In 1591 ontstaan genootschap,
ioi groepje vooraanstaande burgers
n gezellige sfeer musiceerden,
ziet hoe diep het culturele kli-
t in de historie verankerd ligt.
ndere opzichten gingen gemeen
Links een recente foto van Music Sacrum in Arnhem, rechts het gebouw in vroeger tijden.
temuseum en stadsschouwburg een
rol spelen, maar speicaal wat betreft
het muzikale leven is Musis altijd hèt
middelpunt gebleven. Wat er ook aan
en rond Musis zal veranderen, ieder
een is ervan overtuigd dat het behoud
van die positie voorop moet blijven
staan. Voor het overige weet men in
Arnhem nog niet wat er met Musis
moet gebeuren, en dat terwijl de tijd
dringt.
Het vroegste Musis dateert van 1847.
In die tijd lag het er wel wat anders
bij. Nu lijkt het een beetje op een
paleis, met al die torentjes, koepel
tjes en frutseltjes. Die zijn er later
aangeplakt, evenals de rondlopende
voorgevel, waarachter zich het hore-
cagebeuren afspeelt, en de vierkante
aanbouw aan de achterzijde, die een
lelijke aanblik vormt. Particulieren
hebben destijds Musis laten bouwen.
Dat was in verband met een zangers
feest. Het waren vooral rijke oud-
Indischgasten die er aanvankelijk
hun naar goede muziek snakkende
harten kwamen ophalen. Op een ge
geven ogenblik hebben ze het com
plex voor 60.000 gulden aan de ge
meente overgedaan.
Spoed
En nu moet er met spoed wat gebeu
ren. Musis raakt in verval, al lijkt
technisch de zaak nog niet alarme
rend te zijn. Maar er zijn dingen die
om een ingreep vragen. Het moderne
verkeer heeft het gebouw moeilijk
bereikbaar gemaakt. Naast de bouw
kundige veranderingen wil men déiéLr
wat aan doen.
Musis behoort voor een groter pu
bliek aantrekkelijk te worden. Het
aantal functies zou daartoe dienen te
worden uitgebreid, bij voorbeeld door
het scheppen van een kegelcentrum,
een expositieruimte, een biljartcen
trum, een squashbaan enz. Verder
denkt men erover het vroegere park
achtige karakter, voor zoveel moge
lijk, te herstellen. Het verblijfsgroen
(„gedenatureerd tot kijkgroen", zoals
in een van de rapporten staat) krijgt
dan meer accent.
Concertzaal
Tot op zekere hoogte los van de nu
spelende kwestie staat een zaak, die
een tijdje geleden in het nieuws is
geweest. In Musis bevindt zich een
voortreffelijke concertzaal met een
perfecte akoestiek. Daar hebben Pe
ter van Anrooy, Martin Spanjaard en
Jaap Spaanderman eens voor het
Arnhemse (Gelderse) orkest gestaan.
en in een recentere tijd Jan Out en
Carl von Caraguly. Nu doet de Israëli
Yoav Talmi dat regelmatig. Daar be
speelde Rosa Spier in dit orkest de
harp, begon Herman Krebbers zijn
carrière als concertmeester en zat
Eduard van Beinum lang geleden tus
sen de alt-violisten. Daar traden be
roemdheden als Yehudi Menuhin en
vele anderen op. Over die concertzaal
zijn de musici best te spreken, over de
repetitiegelegenheid minder. Op hun
verzoek stelde de GG en GD een
rapportje samen. Het kwam er op
neer dat ze te ongezond zaten, te
weinig frisse lucht kregen en te veel
decibels geluid moesten verwerken.
Er zat een kern van waarheid in, maar
volgens sommigen bij de gemeente
waren de ongemakken wel wat aan
gedikt door de wijze waarop ze „ge
meten" werden.
Intussen heeft op verzoek van de
Vastgoed Ontwikkelingsmaatschap
pij (VOM), na overleg met het college
van burgemeester en wethouders, de
architect prof. Herman Hertzberger
de mogelijkheden voor een andere,
resp. betere situatie betreffende Mu
sis en zijn omgeving onderzocht. Hij
zou er temidden van het stadsleven
weer een vitaal element van willen
maken. Door de moderne verkeers-
ontwikkelingen is het geheel volgens
hem steeds meer een „eiland" gewor
den. Van slopen, zoals pessimisten
wel eens suggereerden, wil hij niet
weten. Mede om het project te finan
cieren, zouden woningen en winkels
nodig zijn, zelfs vrij veel.
Het plan-Hertzberger is reeds in de
ijskast gedeponeerd. Behalve hij
sloeg een ambtelijke werkgroep, mul
tidisciplinair zoals dat heet. aan het
studeren. En voorts ging een raads
commissie zich op een dag bezighou
den met het hete hangijzer. Zó mag
het wel worden genoemd, te meer
omdat de pachter, de bierbrouwer
Heineken, liet weten het contract per
1980 niet te willen verlengen. De
raadscommissie heeft nu een rapport
voor de nieuwe raad achtergelaten.
Het toekomstige college van burge
meester en wethouders zal met initia
tieven moeten komen. In het pas ge
sloten programakkoord heeft Musis
hoge prioriteit gekregen.
Min of meer haar verrassing was de
raadscommissie al filosoferend een
aardig eindje in de richting van het
plan-Hertzberger gekomen. Zowel
met betrekking tot de woningen als
wat de winkels aangaat, liepen de
meningen uiteen. Duidelijk is de uit
spraak over de commerciële relaties
niet. Verwacht wordt dat er géén wo
ningen komen en in ieder geval min
der winkels, die dan ook nog bekeken
moeten worden in verhouding met de
aangrenzende binnenstad.
Wat Musls zelf betreft, wenst men
terug te gaan ongeveer naar de toe
stand van rond 1890. Een aantal toe
voegingen verdwijnt in die visie. De
concertzaal, die niet alleen traditie
bezit, maar ook verdiensten vaq
praktische aard, moet gehandhaafd
worden, zonder dat men enige ver
bouwing uit de weg hoeft te gaan.
Ook de repetitiegelegenheid van het
Gelders Orkest kan blijven, maar wat
verbeteringen behoren wel te worden
uitgevoerd, zelfs met voorrang. Er
behoort plaats te komen voor een
aantal reeds genoemde nieuwe func
ties. Anderzijds dient het snelverkeer
te worden teruggebracht. Noordelijk
en zuidelijk van het gebouw verdwij
nen auto's bijna geheel. Gedacht
wordt aan een ondergrondse parkeer
garage. Over de financiële conse
quenties heeft de raadscommissie
zich niet uitgelaten. Daar mag de
nieuwe raad, die aan Musis Sacrum
zonder twijfel een hele kluif krijgt,
zijn tijd, vernuft en burgerzin op bot
vieren. alsmede zijn presentiegeld
aan verdienen.
2$TERDAM Het Nationaal Bal-
an Mexico zal binnenkort tij
zijn Europese tournee ook Ne-
3'lind aandoen. De groep bestaat
22 personen. De artistieke leiding
loo i handen van Guillermina Bravo.
gezelschap is reeds in 1974 met
94 dijk succes in Nederland opge-
92 len. De voorstellingen worden ge-
in Middelburg (6 september).
02 deze drie steden zal telkens een
9? er programma worden gedanst.
5? Nationaal Ballet van Mexico
94 dt in Nederland gepresenteerd
r het Nederlands Theater Inis-
oijt met financiële medewerking
CRM en de betrokken ge
iten.
!N HAAG (ANP) Een gesprek van galeriehouders en kunstenaars met het ministerie van
i tM over de alschalfing van de aankoopsubsidieregeling bij kunstwerken (ASK) is op een
eurstelling uitgelopen..
gens de kunstenaarsorganisatie
K en BBK '69 heeft men van de
Ie van het ministerie bij het ge-
ek, dat donderdag plaatsvond,
i n enkele toezegging gedaan die
hun bezwaren tegemoet komt.
[I vrezen dat de afschaffing van de
JK al op Prinsjesdag in de begro-
g van CRM te vinden zal zijn. De
istenaarsorganisaties en de gale-
louders hebben in hun gesprek
t CRM laten uitkomen dat de af-
affing van de ASK de nekslag
ekent voor vele galeries en daar-
or voor vele, vooral jonge, beelden
kunstenaars.
oede regeling
aankoopsubsidieregeling bestaat
linds 1960. Zij komt er op neer dat
>ers van kunstwerken tot een be-
üd bedrag tegemoetkoming in
d van het rijk ontvangen. De laat
ste jaren heeft het ministerie van
CRM hiervoor een bedrag van twee
miljoen ter beschikking gesteld. Op 6
juni 1978 adviseerde de Raad voor de
Kunst de minister de regeling af te
schaffen o.m. omdat deze het be
steedbaar inkomen zou verruimen
van degenen die toch al relatief veel
te besteden hebben. Dat advies was
echter gebaseerd op een verouderd
rapport van de Boekmanstichting
(van 1973) waarvan de cijfers en de
manier van onderzoek zeer aanvecht
baar zijn, aldus kunstenaars en gale
riehouders.
Onaanvaardbaar
Het plan om de gelden van de ASK
nu aan te wenden voor kunstuitleen
instellingen, waarbij het rijk voor de
selectie van de uit te lenen werken
gaat zorgen, is voor de organisatie
onaanvaardbaar. Het rijk zou hier-
n een onzer verslaggevers
"RECHT Edo de Waart van het
tterdams Philharmonisch Orkest
het openingsconcert op 26 januari
n het Utrechts Symfonie Orkest in
t nieuwe Utrechtse Muziekcentrum
het Vredenburg leiden.
I vervangt daarmee Willem van Ot-
loo die drie weken geleden bij een
to-ongeluk om het leven kwam.
n Otterloo was door het USO aan
trokken als artistiek adviseur en
i ln het nieuwe seizoen 21 concer-
i met dit orkest dirigeren.Op zeer
rte termijn moest men bij het USO
i oplossing voor de gerezen proble-
n vinden. Men heeft Edo de Waart
feld gevonden behalve het ope-
igsconcert ook nog het concert op
Januari in het kader van de ope-
igsmanifestaties te dirigeren
orts zaï de Roemeense dirigent
meliu Dumbraveanu in het ko-
fcde seizoen negen concerten voor
rekening nemen. Dumbraveanu
®kte ln juni Jl. zijn Westeurooese
debuut bij het USO. Hij is voor het
seizoen 1979-1980 uigenodigd concer
ten te dirigeren met het Radio Filhar
monisch Orkest en met het orkest
van de Norddeutsche Rundfunk.
De Jonge Nederlandse dirigent Ge
rard Oskamp (eerste prijswinnaar
van het dirigentenconcours in Bour
nemouth) en de Duitse dirigent
Franz-Paul Decker die van 1964 tot
1968 vaste dirigent bij het Rotter
dams Philharmonisch Orkest was,
zullen in het aanstaande seizoen
ieder 4 concerten van het USO voor
hun rekening nemen. Verder zijn ge
contracteerd de Nederlander Kees
Bakels en de Engelsman Christopher
Seaman.
De programma's blijven vrijwel on
veranderd. Het USO dat het komen
de seizoen met nog een groot aantal
andere gastdirigenten werkt, beraadt
zich over de aanstelling van een nieu
we vaste dirigent als opvolger van
Paul Hupperts die om gezondheidsre
denen niet meer dirigeert
mee een monopoliepositie krijgen bij
de bepaling wat kunst is.
Vooral nu er opbloei is in het galerie
bestand en steeds meer mensen uit
minder draagkrachtige groepen tot
kunstaankoop overgaan voldoet de
regeling aan zijn doelstellingen. De
organisaties noemen het onlogisch
dat deze regeling nu plaats zou moe
ten maken voor de onzekerheid van
de kunstuitleen, waarvan het zeer de
vraag is of deze ten goede zal komen
aan de lagere inkomensgroepen, zo
als het ministerie zegt na te streven.
Politieke druk
De kunstenaars en galeriehouders
zullen nu proberen de vaste kamer
commissie voor CRM en de politieke
Dartijen te interesseren voor hun
standpunt om zo politieke druk op de
minister te kunnen uitoefenen.
Jlen woordvoerder van CRM ver
klaarde donderdag dat de bezwaren
met belangstelling waren aange
hoord, en dat het ministerie een deel
daarvan niet juist vond. Over het
andere deel zou men nog nadenken,
zo werd gezegd. Binnenkort neemt de
minister een beslissing over de af
schaffing van de ASK.
DEN HAAG Twee Kamerleden, de
heren Van der Doef en Castricum
(beiden PvdA) hebben staatssecreta
ris mevrouw Smit-Kroes van verkeer
en waterstaat gevraagd een onder
zoek te laten instellen naar de techni
sche staat van alle tankauto's in Ne
derland, dus ook buitenlandse wa
gens die in Nederland rijden.
Deze vraag is opgekomen naar aan
leiding van berichten uit de Westduit-
se deelstaat Noordrijn-Westfalen,
waar een dergelijk onderzoek tot erg
verontrustende resultaten leidde.
Daar bleek namelijk dat 78 procent
van de onderzochte wagens min of
meer ernstige gebreken vertoonde.
De vraagstellers menen dat op korte
termijn duidelijkheid moet komen
over de onderhoudsstaat van de in
Vpflor'oKl tfirikuW^V
Van een onzer verslaggevers
HILVERSUM Hoewel de
nu overleden dr P. J. Platteel
na de overdracht van Nieuw-
Guinea in 1962 nog burge
meester geweest is van twee
llinke Nederlandse gemeen
ten, zal hij bij velen toch voor
al bekend blijven als de laat
ste gouverneur van ons laat
ste rijksdeel in de Oost.
Na zijn studie Indologie in Utrecht
vertrok Platteel in 1937 naar het toen
malige Nederlands Indië, waar hij als
bestuursambtenaar werkte op Java,
Bali en Lombok. Na enkele jaren Ja
panse krijgsgevangenschap (hij be
hoorde tot de 96 overlevenden van
een groep van 486 mensen die op het
eilandje Moena, ten zuiden van Cele
bes werk moesten verrichten), werd
Platteel achtereenvolgens controleur
op Oost-Java en resident in Java's
Oosthoek; hij was daar betrokken bij
de vorming van de staat Oost-Java.
De jaren 1950 tot 1958 vormden een
intermezzo. Dr Platteel werkte toen
als adjunct-directeur van de gemeen
telijke sociale dienst van Rotterdam.
In 1958 werd hij benoemd in de func
tie, waarin hij het meest „de kranten
haalde": het gouverneurschap van
Nederlands Nieuw-Guinea. Van 1962
tot 1968 was hij burgemeester van
Ede, van 1968 tot 1976 van Hilversum.
In een gesprek met onze krant ter
gelegenheid van zijn afscheid als eer
ste burger van Hilversum maakte dr
Platteel er twee jaar geleden geen
geheim van dat hij de jaren in „Indië"
en vooral die in „Nieuw-Guinea" ais
een hoogtepunt in zijn leven zag. Zijn
gouverneurschap viel in een histori-
Dr P. J. Platteel
sche tijd: in vier moeilijke Jaren
groeide Nederland ten koste van veel
politieke ellende (die tot ver buiten
onze landsgrenzen uitwaaierde) toe
naar de belangrijke stap van 1962:
het loslaten van „Nieuw-Guinea".
Dat Platteel het ln die jaren ook
persoonlijk moeilijk gehad heeft
bleek ook twee jaar geleden nog dui
delijk. Inzonderheid de ommezwaai
van zijn eigen AR-Partij in de kwestie
Nieuw-Guinea viel niet goed bij hem.
Toen hij ln 1960 onder meer voor
overleg in Nederland was, hoorde hij
van iemand buiten de AR-kring
(Toxopeus) dat er uit deze partij an
dere geluiden begonnen te weerklin
ken. Het feit dat deze koerswijziging
plaatsvond zonder overleg met de
partijgenoot die toen de hoogste
functie in Nieuw-Guinea vervulde
heeft hem bitter gestemd.
Enigszins teleurgesteld vertelde hij
ook dat groepjes Papoea's die door
het bestuur destijds naar Nederland
gezonden werden om zich daar op de
hoogte te stellen van het politieke en
maatschappelijke leven maar een
matig gehoor vonden in het anti-revo
lutionaire Kuyperhuis.
Dat de onwikkelingen op Nieuw-Gui
nea erg snel gingen en dat de zaken
politiek niet tegen te houden waren
zag overigens ook dr Platteel in. Niet
alleen zijn gouverneurschap maar
ook de functie als zodanig zag hij als
tijdelijk, al keek hij voor de toekomst
van het gebied meer naar het Oosten
(het Australische deel van het eiland)
dan naar het Westen (Indonestè).
Na het einde van zijn gouverneur
schap heeft dr Platteel nog overwo
gen in de politiek te gaan maar het
feit dat men destijds de kansen op
een samengaan van AR en CH met
KVP zeer laag aansloeg deed hem
van een politieke loopbaan afzien.
Tijdens zijn burgemeesterschap van
Ede werd hij al spoedig geconfron
teerd met de flinke verkiezingswinst
van Koekoeks Boerenpartij. In Hil
versum hield hij zich onder meer be
zig met het tot stand brengen van
samenwerking tussen de politiekorp
sen in de regio.
EDE (ANP) B. en W. van
Ede zijn teruggekomen op
hun besluit een tiental zigeu
nergezinnen uit het Noordhol
landse Laren te huisvesten in
wisselwoningen op een terrein
in Ede-Zuid. Het gemeente
bestuur zoekt nu een ander
geschikt terrein.
De bekendmaking van de komst van
de zigeuners leidde vorige week tot
felle protesten van de bewoners van
Ede-Zuid. „Lang niet alle, maar som
mige bezwaren van de bewoners sne
den volgens b. en w. hout. Na overleg
met woordvoerders van bewoners en
van zigeunerfamilies is besloten naar
een ander gebied uit te zien. Een
informatie-avond, die voor de bewo
ners van Ede-Zuid vanavond gehou
den zou worden is ln verband hiermee
afgelast.
Vorige week is ook in het Groningse
Veendam ernstig bezwaar gemaakt
tegen de komst van de zigeuners, die
veelal afkomstig zijn van de dagcam
ping in Laren. De zigeuners moeten
die camping verlaten. Het ministerie
van PPM beaft da Nadari«ndca "n-
meenten gevraagd deze zigeuners te
willen opnemen. Ede en Veendam re
ageerden positief op die oproep. De
gemeente Ede had overigens niet ver
wacht dat de komst van de zigeuners
zo slecht zou vallen bij de bevolking,
aldus een woordvoerder. Deze be
streed berichten, dat de bewoners
vooraf niet op de hoogte waren van
de plannen van de gemeente. „We
hebben tijdig brieven rondgestuurd",
aldus de gemeente Ede.
In het verkeer omgekomen
GRONINGEN (ANP) De zeven
tienjarige J antina Broekman uit Rui
nen is in een Gronings Ziekenhuis
overleden, nadat de auto waarin zij
meereed in haar woonplaats tegen
een boom gebotst was.
CALLANTSOOG - De 29-jarige J
M. Huibert uit Callantsoog is om het
leven gekomen toen hij met zijn auto
op een vrachtauto botste.
HELDEN De zeventienjarige L. J.
Cuijpers uit Helden-Grasboek ln
Limburg is omgekomen toen hij met
zijn brommer in zijn woonplaats te-
f»an ppd Ivwn hr»t«ta
AMSTERDAM (ANP) - Ne
derlandse scheepsarcheologen
hebben op het Engelse strand
bij Hastings houtmonsters van
2,5 meteK lengte kunnen zagen
uit de huid van het wrak van de
achttiende-eeuwse OosClndië-
vaarder „Amsterdam".
Het schip is daar op zijn eerste
reis in 1749 gestrand. De hout
monsters zullen gelijk met ook
ter plaatse gevonden stukken
touw en veen- en kleimonsters
worden onderzocht in laborato
ria van de Rijksdienst IJssel-
meerpolders om de beste con
serveringsmethoden te kunnen
vaststellen. Dit heeft een
woordvoerder van de stichting
VOC-schlp ..Amsterdam" mee
gedeeld. De stichting stelt zich
ten doel het schip te bergen en
na conservering ln Amsterdam
tentoon te stellen. Volgens een
eerste waarneming zijn de
houtmonsters van het schip
„van uiterst goede kwaliteit".
ARNHEM (ANP) Gedeputeerde
staten van Gelderland hebben hun
goedkeuring onthouden aan de aan
leg van een woonwagenkamp aan de
Rijn ln Huissen bij Arnhem Gedepu
teerden vinden de kans dat het kamp
bij hoge waterstanden zal onderlopen
te groot.
De gemeente Huissen daarentegen
spreekt van een aanvaardbaar risico.
De woonwagenbewoners krijgen ge
middeld één keer ln de zeven jaar met
een overstroming van hun kamp te
maken, aldus Huissen. De gemeente
Is van plan tegen het besluit van
gedeputeerden beroep aan te
tekenen.
De provincie heeft ook andere bezwa
ren tegen een woonwagencentrum.
Het kamp is landschapontsierend en
bovendien ontbreken de financiële
middelen voor de aanleg ervan, aldus
het college.
In Huissen bestond tot voor enkele
Jaren een klein woonwagenkamp. De
bewoners verhuisden echter naar het
regionale woonwagencentrum ln Am-
hem Die verhuizing bleek voor hen
minder gelukkig, vandaar de terug
keer van de woonwagenbewoners
naar Huissen. zij het op een andere
plaats In da «rameanta
