Opbloei van het poppenspel
AWTOBIOflRAFSBi
De tijd van Jan Klaassen en Katrijn is voorbij
Streven naar
stichting van
landelijk centrum
éi i li - M
Voor 'Modeljaar 1979'
BINNENLAND'
Hoewel de combinatie Peugeot-Citroên-Simca veruit nummer
één wordt in de Nederlandse autoverkoop, blijven de drie
Franse merken gescheiden organisaties houden. De toekomst
moet door onderlinge concurrentie verzekerd worden, zo is het
standpunt van de nieuwe moederonderneming Peugeot^i-
troén.
In de Nederlandse autoverkoop gedu- rende het eerste halfjaar van 1978
behaalden de merKen van het door de
grootste Europese autofusie aller tij
den te vormen concern samen een
aandeel van 18,7 procent. Dit wil zeg
gen. dat van elke zestien verkochte
auto's er drie een Peugeot. Citroën of
een Chrysler-produkt waren. Daar
mee wordt General Motors, dat met
de merken Opel en Vauxhall tot nu
toe de eerste plaats bezette en op 15.1
procent kwam. gepasseerd. Verder
komt alleen Ford met zijn marktaan
deel boven de tien procent uit: 11.7
procent.
Het Amerikaanse autoconcern
Chrysler bleef met 6,4 procent dus
duidelijk bij de twee grotere onderne
mingen uit de Verenigde Staten ach
ter. Maar bovendien was die 6.4 pro
cent ook onevenredig over de merken
verdeeld: 6.0 procent voor Simca, 0.3
procent voor Sunbeam en 0.1 procent
voor de Amerikaanse Chryslers. Sun
beam heeft in de eerste helft van 1978
nog geen duizend auto's in de Neder
landse autoverkoop bereikt.
De Britse Chrysler is trouwens de
oorzaak van de slechte resultaten, die
het Amerikaanse concern in Europa
bereikt heeft en vormt daarmee de
voornaamste aanleiding van het plan
bij Chrysler om zijn Europese fabrie
ken aan Peugeot-Citroën te verko
pen.
Maar de fabrieken in Engeland
deer barend Mensen
DORDRECHT - Jan Klaas
sen er. Katrijn hebben zo lang
de poppenkast beheerst en de
jeugd bepaald bij goed en
kwaad dat het gros van de
mensen het poppenspel
slechts als grappig kinderver-
maak beschouwt. Dat deze
eeuwenoude theatervorm
veel meer ls dan dit alleen
begint nu toch ook tot het
grote publiek door te dringen.
De laatste tien jaar maakt het
Nederlandse poppenspel een
opmerkelijke opbloei door.
Er wordt dan ook veel gedaan om het
te ontdoen van de in de vorige eeuw
gegroeide traditie, die wil dat het
alleen voor kinderen ls bestemd. Oor
spronkelijk was het poppenspel hele
maal niet bedoeld voor de kleinen.
Het vervulde min of meer dezelfde
functie als de minstreel, de rondrei
zende zanger die het nieuws van wat
toenmaals ..ver" was verbreidde. Veel
spelers lieten daarbij niet na de door
hun poppen nagespeelde gebeurte
nissen van roerend of spottend com
mentaar te voorzien. Dat werd door
de kijkers bijzonder gewaardeerd.
Het poppenspel is al heel oud en zijn
geschiedenis ls er een van op- cn
neergang. Voor het eerst wordt in de
Lage Landen van het bestaan ervan
gewag gemaakt in een in Dordrecht
bewaard archiefstuk van 1364. Het is
een rekening van Jan van Blois. waar-
In het bedrag genoteerd staat dat hij
heeft uitgegeven aan het bijwonen
van een voorstelling met poppen.
Begin in de kerk
Het prille begin van het poppenspel
ligt in de kerk. Waarschijnlijk als
gevolg van de vrijheden die de spelers
zich veroorloofden kwam het bij de
geestelijkheid echter in een kwade
reuk te staan. Na het concilie van
Trente (1545-'63) werd het zelfs verbo
den ooit nog met poppen in de kerk te
spelen. Logisch gevolg was dat het
zich naar het marktplein verplaatste.
De taal verruwde daardoor en wat de
onderwerpen betrof was men kenne
lijk ook niet kieskeurig.
In veel steden werd er ln de zestiende
en zeventiende eeuw door de kerkera
den onophoudelijk tegen gefulmi
neerd. In 1688 was het in Dordrecht
zover dat de stadsregering de „mario-
nettisten" verbood voorstellingen te
geven. Ook elders had men vaak iets
tegen deze figuren en een stok om de
hond te slaan was ook toen gemakke
lijk te vinden. Een oud stuk uit de
zuidelijke Nederlanden vermeldt de
verbranding van een poppenspeler en
zijn vrouw wegens hekserij. De
levensechtheid die zij hun poppen
gaven zal waarschijnlijk zo'n Indruk
hebben gemaakt dat de enige conclu
sie slechts kon zijn dat zij daarvoor
Satans hulp hadden ingeroepen.
Ineke Voorsteegh. die secretaresse is
van de Stichting Poppenspelcen
trum. schudt dergelijke bijzonderhe
den uit de historie van het poppen
spel uit haar mouw. Met dezelfde
vrijmoedigheid als die het poppen
spel kennelijk altijd heeft geken
merkt noemt zij Dordrecht de baker
mat van deze bijzondere vorm van
theater. Of de rekening van Jan van
Drie prachtige Chinese handpoppen uit de collectie van de Stichting Poppenspelcentrum.
Ze zullen met vele andere exemplaren op de tentoonstelling „Poppen (z)onder dak" te zien
zijn.
Blois daarvoor als afdoend bewijs
kan worden gezien moet worden be
twijfeld. maar wel schijnt de oudste
stad van Holland een duidelijke pop
penspeltraditie te hebben gehad.
Deze traditie wil de vier jaar bestaan
de Stichting Poppenspelcentrum la
ten herleven om het poppentheater
de plaats te geven die het op grond
van historische rechten toekomt.
De stichting heeft in de korte tijd van
haar bestaan al vele voorstellingen,
tentoonstellingen, lezingen, projec
ten. cursussen en zelfs een festival
georganiseerd. Haar voornaamste en
ln haar naam besloten doelstelling ls
echter het op poten gezet krijgen van
een landelijk functionerend poppen
spelcentrum dat velerlei activiteiten
kan ontplooien. Om aan te geven
welke ideeën gerealiseerd kunnen
worden houdt zij van 2 tot 30 septem
ber in het Hof te Dordrecht een grote
tentoonstelling met als titel „Poppen
(z)onder dak". De z tussen haakjes
verwijst naar het feit dat de speelpop
pen in alle eeuwen een zwervend be
staan hebben geleid maar dat het
mogelijk moet zijn een levend mu
seum op te richten dat de toenemen-
STICHTING
POPPENSPELCENTRUM
de belangstelling voor het poppen
spel stimuleert en de cultuur-histori
sche waarde ervan benadrukt. De tijd
is er rijp voor.
Tientallen beroeps- en amateurpop
penspelers de scheiding tussen bei
de categorieën is soms niet zo gemak
kelijk aan te geven doen prachtig
werk. Dit jaar is aan vier poppenspe
lers de Erasmusprijs toegekend.
Waarom het allemaal buitenlanders
moesten zijn is overigens een nog
onbeantwoorde vraag. Bovendien
heeft de Commissie poppenspel van
de Raad voor de kunst het eerste
beleidsplan voor het poppenspel in
Nederland ontwikkeld. Het is als ad
vies naar de minister van CRM ge
gaan en bepleit de stichting van een
nationaal theaterpoppencentrum.
Dit komt wonderwel overeen met de
ideeën van de Stichting Poppenspel
centrum, die dan ook van harte ach
ter de nota staat. Alleen vindt zij haar
te veel op de beroepsspelers (er is een
Vereniging van beroepspoppenspe
lers) gericht en wil zij de amateurs
(veelal aangesloten bij de Nederland
se vereniging voor poppenspel) er
meer bij betrokken zien. De stichting
heeft vierhonderd leden, die haar ac
tiviteiten als vrienden van het pop
penspel ondersteunen en ook dat zegt
wel iets.
Uitbouw
Waar mogelijkheden tot samenwer
king en uitbouw bestaan, grijpt zij
die aan. Zo werkt zij samen met het
toneelmuseum en met het poppen
museum van Felicia van Deth in Den
Haag. Daarin wordt de boeiende pop-
pencollectie bewaard van haar man
Guido, die een begaafde en befaamde
speler is geweest. Helaas is dit mu
seum maar beperkt open en is er
alleen maar te kijken. De bedoeling
van het poppenspelcentrum is juist
de bezoekers tot zelfwerkzaamheid te
[prikkelen. Zo zou men hen willen
aanmoedigen ook zelf poppen te ma
ken en op een „speelplek" te
proberen die tot leven te brengen.
De tijd van Jan Klaasen is voorbij, al
zal deze heer, die in de zeventiende
eeuw als de „held" in de poppenkast
verscheen, daaruit wel niet definitief
kunnen worden gebannen. Maar
waarom zou dat ook? Volgens Ineke
Voorsteegh heeft Jan Klaasen tot in
de tweede helft van de negentiende
eeuw het monopolie gehad. Toen ge
beurden er twee dingen: er tekende
In het moderne poppenspel kunnen zelfs pollepels mP1*
en vrouwtjes worden. 812
Het poppenspel zal kinderen altijd blijven boeien,
niet altijd vóór maar ook in de kast. ,ei
zich in het poppenspel een artistieke
kant af en het spel met Jan Klaasen
en zijn trawanten begon af te dalen
naar boertig moralisme. Het werd
toen vrijwel uitsluitend op de jeugd
gericht. Aan het eind van de vorige
eeuw verdween zelfs Jan Klaasen een
hele tijd en kwamen er sprookjes uit
de poppenkast. Toen vonden de vol
wassenen er helemaal niets meer aan.
'Toenadering'
Aan de andere kant bleef wel, maar
langzaam, de artistieke richting zich
doorzetten. Daarbij werd echter een
de poppen in feite meer aandacht
besteed dan aan het spel. Dit is zo tot
aan de Tweede Wereldoorlog doorge
gaan, waarbij dient te worden aange
tekend dat de belhamel Jan Klaasen
zijn plaats in de kast weer innam. Na
de oorlog en tot aan vandaag de dag
is er sprake van een toenail
sen de twee richtingen er^
afzwakking van de gedachfig
spel met de poppen alleen vK
ren is. Q
irt
Steeds meer poppenspeler^
met de boeiende stukken f
de interesse vragen van doj-j
nen en deze. eenmaal ono^
van dat oude. wonderlijk^
worden enthousiast. Het
pisch Nederlands verschijn
andere landen doet het
in
Ineke Voorsteegh kan oor_
cies aangeven hoe dat nu lo^
haar medestanders zijn erBC|
blij mee. want het bewiw.
poppenspel onverwoestba^»
hebben de makers van
show, de allermodernste
het poppenspel, ook begre
MAANDAG 21 AUGUSTUS 1978
en Schotland, die
worden door de
brengen bij verkoop
niets op: drie jaar
Chrysler zelfs deze
Britse staat cadeau te
er geen oplossing met
den kwam.
TROUW/KWARTET
General Motors legt ook voor zijn
Duitse dochteronderneming de na
druk geheel op de dieselmotor. De
Opel Ascona krijgt een tweeliter mo
tor van 43 kw (58 pk) vermogen. Dat
scheelt slechts 1 kW met de oude 2,1
liter motor van de Rekord, maar die
wordt nu vervangen door een 2,3 liter
van 48 kW. wat bijna tien procent
vermogenswinst inhoudt. De nieuwe
Rekord 2.3 D wordt wel binnenkort
leverbaar, maar de Ascona wacht nog
tot begin 1979.
Volkswagen komt nu eindelijk na de
Golf Diesel ook met een Passat Die
sel uit. die in wezen dezelfde 37 kW (50
pk) motor heeft als de Golf. Alleen
wordt die motor in lengterichting on
der de motorkap geplaatst. In de loop
van het najaar zal de Passat Diesel in
Nederland leverbaar worden.
Sportief
In de grotere klassen dichter ln de
buurt van dieselpionier Mercedes
komen de nieuwe Volvo Diesel, de
Amerikaanse GM-produkten en .op
den duur ook een BMW Diesel. Het
Beierse concern heeft namelijk voor
de fabricage van dieselmotoren een
De Opel Ascona, die als dieselwagen uiterlijk nauwelijks
verschilt van de benzineuitvoering. De motorkap behoefde
veel minder verhoogd te worden dan bij de Opel Rekord bet
geval is.
akkoord gesloten met de Oostenrijk
se bedrijfswagenfabriek Steyr-Daim-
ler-Puch. die reeds op dit gebied een
eigen produktie heeft. Van BMW-zij-
de wordt er echter de nadruk op ge
legd. dat de komst van de eerste
BMW Diesel nog wel even zal duren
en dat. als het zover is. deze wagen
„ook qua motorprestaties een echte
BMW zal zijn.
Om het sportief cachet van het merk
nog eens te benadrukken heeft BMW
een nieuw topmodel onder de type-
door Slcco de Jong
De Spaanse voorwielaandrijver Seat 1430 wordt
land naast Fiat, maar niet onder de naam van dit
merk gepresenteerd. Het model is een in Barcelontt
pen coupé.
Bestaande modellen met
nieuwe dieselmotoren vor
men het belangrijkste nieuws
voor wat de auto-industrie
het „modeljaar 1979" noemt.
Wanneer na de vakanties de
fabrieken weer volop draaien'
zullen in Duitsland een Opel
Ascona Diesel en een VW Pas
sat Diesel van de band ko
men. Later volgen Ameri
kaanse modellen van General
Motors en de Zweedse Volvo
244 met zescilinder dieselmo
tor van Volkswagen.
De Europese autofabrikanten heb
ben bij elkaar eigenlijk maar één
gloednieuwe auto te presenteren: de
Citroën Visa. die begin oktober tij
dens de Parijse autosalon in première
gaat. Verder worden veel nieuwe ver
sies van bestaande modellen uitge
bracht en komen verscheidene pri
meurs uit Japan, gevolgd door de
jaargang 1979 uit Amerika. Daaron
der bevinden zich GM's Cadillac Se
ville Diesel en verscheidene Oldsmo-
blles. voorzien van achtcilinder die
selmotoren.
naam 635 CSi uitgebracht. Het is een
fraai gelijnde 3,5 liter met 160 kW (218
pk) vermogen door Bosch-inspuiting,
op basis van de 630 Coupé. Op elf
gulden na kost deze wagen 75 mille.
De Duitse fabrikanten, in eigen land
niet onder de druk van snelheidsli
mieten, werken nog steeds hard aan
een sportief genre auto's. Zo komt er
vermoedelijk nog dit jaar een Audi
100 Turbo, na een forsere Audi 80 met
motoren van naar keus 1,3 liter, 1,6
liter of 1,6 liter met benzine-inspui-
ting. Tegenover deze primeurs van
het VW-concern stelt GM nog een
öriedeurs versie van de coupé Opel
Manta met detailwijzigingen.
Ook Franse merken streven naar ho
gere motorvermogens, maar doen
daarbij meer concessies aan het ben
zineverbruik. Zo brengt Renault voor
de Parijse autosalon de 14 TS uit. die
met gelijke 1,2 liter inhoud en dubbe
le carburateur 51 kW (69 pk) vermo
gen biedt. Dat is 9 pk meer dan de TL.
maar zonder dat het benzineverbruik
toeneemt, aldus Renault. Het kan
volgens deze fabriek zelfs lager uit
komen.
Citroën geeft op, dat de nieuwe 1,3
liter motor voor de GS X3 in stads
verkeer zuiniger is dan de 1.2 liter van
de X 2. Maar hier scheelt hét in ver
mogen maar één kiloWatt: 48 tegen
47 kW. Peugeot komt met een pittiger
104 S uit. die de 49 pk-motor van de
coupé ZS krijgt.
Fiat's programma in Nederland
wordt uitgebreid met de Spaanse
Seat 1430. een sportcoupé op basis
van de Fiat 127. De door sterkere
bumpers 3.67 meter lange coupé heeft
een 1.4 liter motor van 57 kW (77 pk)
vermogen en is damt
namische vorm snel
De prijs van de
wagen bedraagtor..
if
Het lijkt wel alsof de
kalme dieselmotoren
dat veel benzineauto's
meer vermogen krijgen
naar sportieve versies isp»
de oliecrisis zeer opmerkf
