De Gaulle werkte stimulerend
op Frans-Canadees nationalisme
vanderMeer's SPECIALE!
i AANBIEDING!
van der meer
Uit brieven van lezers
Nieuwe
boeken
1967 was opzienbarend jaar voor Quebec
Geuieldig-royaal!
Extra-breed! Rijk-geplooid!
2*3-zitter in rondom-echt-leer,
nu als Speciale Aanbieding:
PRIJS^
CARANTIE:
FIJNE MEUBELEN! SCHERPE PRIJZEN'
DINSDAG 15 AUGUSTUS 1978
TROUW/KWARTET
H
Toen Lévesque in de politiek ging. na de staking van 1959, was er eigenlijk maar één partij
waarbij hij zich kon aansluiten, namelijk de liberale. Dat was wel de oude partij van Lauvrier,
van het compromis, maar zij had zich vernieuwd, in Quebec een werkelijk Franse eigenheid
verworven, en alles was voor zulke progressieven als Lévesque beter dan de Union Nationale.
Zo werd hij in 1960 kandidaat van de liberalen in één van de districten van Montreal en bij de
verkiezingen in de herfst inderdaad gekozen tot lid van het parlement, het provinciale van
Quebec wel te verstaan.
De liberalen wonnen de verkiezingen,
een kabinet werd gevormd en Léves
que werd daarin minister van publie
ke werken. Hij bracht nu zijn sociale
en nationale idealen in de praktijk. In
1962 wist hij door te zetten dat alle
firma's die de hydro-elektrische ener
gie exploiteerden genationaliseerd
werden Maar op de duur paste hij
niet erg in het gematigde kabinet van
Jean Lesage. Hij was een typische
eenling, vaak in conflict met zijn col
lega's en niet bijzonder tactisch in
zijn optreden.
Tenslotte kwam het tot een breuk. De
liberalen wilden het compromis, het
behoud van de federale unie, en Lé
vesque werd meer en meer van het
tegendeel overtuigd; van de onmoge
lijkheid recht voor Quebec te krijgen
binnen Canada. Al in 1963 verklaarde
hij dat het hem moeilijk was zich
Canadees te voelen: „iedere keer als
ik Quebec verlaat heb ik het gevoel
dat ik uit een reservaat wegga. Ik voel
me dan als een buitenlander. Ik ben
allereerst en voor alles een Quebecois
en pas in de tweede plaats en met
een toenemend gevoel van twijfel
een Canadees."
Toen in 1966 de liberalen de verkie
zing in Quebec verloren en de Union
Nationale weer de macht kreeg (met
een minderheid van stemmen, maar
dat gaat nu eenmaal zo in een dis
trictssysteem) trok Lévesque zich te
rug. De ontwikkeling verliep hem te
traag. Hij wilde meer actie. Hij was
eigenlijk een typische representant
van de onrust die zo kenmerkend is
geweest voor de jaren zestig.
In heel Quebec woelde en gistte het.
De onzekerheid en ontevredenheid,
vooral onder de jongeren, begon zich
te uiten in geweld, al in 1963 begon
nen de eerste bomaanslagen. Wat
aanvankelijk nog een rustig proces
van veranderingen leek (de jaren
1960-1966) worden wel die van de
Quiet Revolution" genoemd) dreig
de te ontaarden in een gewelddadige
botsing.
De Gaulle
Men mag het wel de grote verdienste
van Lévesque noemen dat hij al die
onrust wist te kanaliseren, te bunde
len in de partij die hij in de jaren 1967
en 1968 oprichtte. Het jaar 1967 was
opzienbarend, door het bezoek dat
De Gaulle aan Quebec bracht. Zijn
ongegeneerde demonstratie op het
balkon van het stadhuis in Montreal.
waar hij de menigte begroette met de
uitroep ..Vive le Quebec libre", bracht
de regering in Ottawa tot razernij,
maar werd door de Quebecois met
diepe instemming bejubeld. Einde
lijk was er eens iemand die naar hen
omzag, eindelijk kregen ze de aan
dacht waar ze naar hunkerden.
Lévesque's partijvorming is natuur
lijk niet het gevolg van het optreden
van de grote generaal, maar werd er
wel door gestimuleerd. Aanvankelijk
begon zijn partij als een beweging: de
mouvement souverainité association,
een titel die al aangaf waar hij heen
wilde: souvereiniteit op eigen grond
maar wel een of andere associatie
met de Canadese unie. In 1968 groei
de daaruit de Parti Quebecois, popu
lair de péquistes genoemd. De Franse
Canadezen kregen zo een nieuwe wel
dra populaire naam. Voor de jaren
zestig betekende een Quebecois al
leen een inwoner van de stad Quebec,
maar nu staat het voor alle inwoners
van Frans Canada.
..Wat is Canada? Het is niets dan een
gok. honderd jaar geleden begonnen.
In een situatie waar ons bestaan zelf
wordt bedreigd zullen wij niet berus
ten in onze vernietiging." Met zulke
radicale woorden bracht Lévesque de
jeugd en trouwens een goed deel van
de ouderen tot grote opwinding. Zijn
nieuwe partij werd weldra een succes.
Allerlei nationale snipperpartijtjes
gingen erin op. Er leek een nieuw
enthousiasme door het land van Que
bec te varen. „Wij moeten ons." al
weer Lévesque. „allereerst bevrijden
van het volstrekt overleefde federale
regime. Het probleem kan niet wor
den opgelost door matiging en be
houd van de status quo. Dat wil zeg
gen dat wij de volledige vrijheid van
Quebec moeten opeisendat wil
zeggen dat Quebec een souvereine
staat moet worden."
Radicalisme
Het nieuwe, bijzondere van de Parti
Quebecois ligt zeker in haar radicalis
me. Al het traditionele Frans-Cana-
dese nationalisme tot nu toe was reli
gieus-conservatief geweest. Maar hier
was een nationale partij die nadruk
kelijk progressief wilde zijn en dan
ook de steun kreeg van alles wat
radicaal dacht, en dat was veel in de
jaren zestig. De vakbonden, de onder
wijzers, de studenten, veel langharig
volk, veel idealisten. Maar hoe pro
gressief de partij precies was, dat is
niet zo makkelijk te zeggen.
Lévesque zelf hield ervan zijn ideeën
te betitelen als sociaal-democratish.
Hij legde en legt nog de nadruk op
een democratisch proces van ontwik
keling naar onafhankelijkheid. Naar
mate de partij groeide won de gema
tigdheid het. In een gestadig proces
werden de meest radicale uitwassen
uitgestoten. Een programmapunt als
gezamenlijk bestuur van de universi
teiten door de staf en de studenten, te
vinden in het eerste program van de
partij, werd later weer doorgestreept,
en evenzo ging het met de eis om,
eenmaal zelfstandig, het lidmaat
schap van de NAVO op te zeggen.
De met veel enthousiasme opgerichte
eigen krant van de partij. Le Jour.
werd het slachtoffer van dit conflict
tussen gematigden en radicalen. Ter
wijl het partijbestuur een steeds
voorzichtiger koers ging varen, wer
den de journalisten steeds radicaler
en dat leidde ten slotte tot een breuk,
die de ondergang van het blad bete
kende.
Te praktisch
Lévesque bleek toch te praktisch
voor al de radicalismen ter linker
zijde. Hij begreep dat de meerderheid
van het Frans-Canadese volk, kleine
middenstand die groeide naar meer
welvaart, van zulk utopisme niet ge
diend was. Hij was helemaal niet de
Robespierre waarvoor een Ameri
kaans zakenman hem had uitge
kreten.
Toen in het najaar 1970 de grote crisis
kwam, doordat een ondergrondse
groep twee mensen ontvoerde, een
Brits diplomaat en de liberale politi
cus Pierre Laporte welke laatste ver
moord werd. keerde Lévesque zich fel
tegen het gebruik van geweld.
Meesterlijk is de beschrijving van de
dwaasheid van het ultra-linkse terro
risme die hij in 1971 gaf. Hij waar
schuwde dat dat moest leiden tot
repressieve maatregelen van de zijde
van de overheid en vervolgde: „niets
zou natuurlijk onze evengelisten van
de tabula rasa-theorie (de idee dat
alles moet worden afgebroken om een
nieuw begin te maken) beter passen,
die zitten te kwaken in de zijkapellen
van hun droomrevolutie, net als dat
doctrinaire peloton van uiterst links
dat alleen maar in beweging komt om
op zulk extreem fascisme te reageren.
In hun gevolg komt de hele kliek
aanzetten van patriot-anarchismen
en doodgewone onruststokers die al
leen maar aan de oppervlakte komen
als er kans is op een lange periode
van zulke miserabele politiek. Zij zijn
hier, net als in de meeste modeme
landen, de achterhoede van een ver
ouderd nihilisme, want ze hebben
geen ander doel dan een volstrekt
onbereikbaar utopia (want alles wat
bereikt kan worden vinden ze verve
lend) en geen andere methode dan
eindeloze infiltratie en agitatie en
geen ander plan dan de hele boel op
te blazen .en daarna zien we wel
weer'."
Geen compromis
Maar Lévesque keerde zich tegelijk
fel tegen Ottawa. Met een grote groep
andere Frans-Canadese leiders, waar
onder velen ook uit andere partijen,
protesteerde hij tegen het optreden
van de federale regering in de crisis.
Trudeau reageerde op de kidnap
pings met grote kracht, weigerde elk
compromis, elke onderhandeling met
de kidnappers van de F.L.Q. (Fédéra-
tion pour la libération de Quebec) en
stuurde tenslotte troepen, zich beroe
pend op de War Measures Act. Tru
deau begreep toen al wat sindsdien
vele regeringen hebben leren inzien,
namelijk dat er met terroristen geen
verstandhouding ven welke aard dan
ook mogelijk is.
Maar de Frans-Canadese leiders voel
den het conflict direct als een strijd
tussen Ottawa en Quebec en het op
treden van Trudeau als een aanslag
op de provinciale autonomie. Zij
pleitten voor een compromis voor de
uitwisseling van de ontvoerde man
nen tegen een aantal gevangen terro
risten. Toen Trudeau dat weigerde en
ingreep, reageerde Lévesque met fa
natieke woede, en beschuldigde de
regering in Ottawa ervan dat zij de
crisis uitgebuit had om Quebec te
bezetten en de regering van Quebec
buiten spel te zetten. „Trudeau ge
droeg zich," zei hij letterlijk, „als een
fascistische manipulator. Fascisme
houdt een smaak in voor absolute
macht die geen redelijke antwoorden
verdraagt."
Er is in Lévesque een dubbelheid van
verbaal extremisme en politieke
nuchterheid die voor buitenstaan
ders nogal verbijsterend is en de
vraag wettigt in hoeverre deze radi
caal sprekende, gespannen man, een
nerveuze kettingroker, inderdaad ge
schikt zou zijn om verantwoordelijk
heid te dragen als hij aan de macht
kwam. Maar zover was het in 1970
nog lang niet.
Dit is het zesde van een serie artike
len over Canada en zijn problemen.
De vijf voorgaande beschouwingen
stonden in onze krant van 1, 4, 5 ,8
en 10 augustus.
President De Gaulle van Frankrijk op het balkon van lk
stadhuis van Montreal op 24 juni 1967. [jv
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor korte reacties op in deze krant gelezen
berichten, artikelen en commentaren, en niet voor open brieven, gedichten,
oproepen of reacties op advertenties (deze laatste dienen tot de directie gericht te
worden). De redactie behoudt zich het recht van bekorting voor. Hierover of over
het niet plaatsen (meestal door ruimtegebrek) kunnen wij helaas niet corresponde
ren. Brieven adresseren aan Secretaris hoofdredactie Trouw, Postbus 859,
Amsterdam. Bij publikatie worden naam en woonplaats van de schrijver vermeld.
Israël-boycot (1)
De commissaris-generaal van het
centrale bureau voor de boycot van
Israël is er blijkens Trouw van 9 au
gustus aardig in geslaagd om de twee
Nederlandse parlementariërs, de he
ren De Vries en Scholten, die onlangs
Damascus bezochten om de tuin te
leiden. De beide parlementariërs cite
ren, kennelijk met instemming, de
commissaris-generaal van dit Boy
cot-Bureau, die zegt. dat „de boycot
bedoeld is als antwoord op de voort
durende Israëlische schending van
het internationale recht en als verde
diging van de Arabische economie
tegen de Israëlische agressie." Deze
fase doet het misschien goed als op
pervlakkige Arabische verdediging
van het boycotbeleid, maar er klopt
niet veel van. In 1945, om precies te
zijn op 2 december 1945, gaf the Arab
Lique Council zijn eerste boycotver
klaring uit. Daarin stond dat: Joodse
produkten en goederen onwenselijk
zullen worden beschouwd door de
Arabische staten. Let wel, dit ge
schiedde ruim drie Jaar voor de tot
standkoming van Israël in 1948. In
het begin van de vijftiger jaren werd
de boycot in de wetgeving van de
Arabische Liga staten opgenomen. Er
bestaat dus geen enkel verband tus
sen de toepassing van de boycot en
de beweerde „agressie" van Israël of
bijvoorbeeld het bezet houden van de
westelijke Jordaanoever door Israël.
De enige juiste conclusie is dan ook
dat de boycot, met alle consequenties
van dien voor de Nederlandse samen
leving, ruim dertig jaar geleden is
ingevoerd, omdat de Arabische sta-
VanderMeer's
Mocht u Wnnen 14 dagen
na aankoop van een vanderMeer-
meubei ergens anders hetzelfde
meubel (onder dezelfde voor
waarden betreffende levering en
service) voor een lagere prijs kunnen
kopen dan geeft vanderMeeru
het prijsverschil terug j
i roflteer van VanderMeer's
f speciale aanbieding;
extra-grote bankengroep In rondom-echt-leer met
komfortabele hoge rug. De extra-brede armleggers
hebben een fraale.gloolende' lijn en zijn net als
de zitkussens afgewerkt met een sierlijke rolnaad. De rijk-geplooide over-
bloezende rugkussens hebben een diepe stlknaad voor extra steun onderin
de rug De kleuren: zwart, nègre, bruin, saffraan en palmengroen. Da's leer dat
èlles heeftl 't is verrassend-elegant maar t heeft óók een
prettig-stevlge zit.'t Past In een romantische kamer maar
óók In het strakkere Interieur.
Daarom gaan leerzoekers nu óp naar vanderMeer.Daarom
profiteren ze van deze aanbieding In romdom-echt-leerl
Pen Haag: Spui hoek Kalvermarkt
Den Haag: Winkelcentrum .waldeck',
einde Laan van Meerdervoort
utrecht: Rijksweg Oudenrijn-Arnhem,
afrit Utrecht.
Rotterdam: Groothandelsgebouw.
Weena 737
Amsterdam: Stadhouderskade 74.
Olemen (bij Amsterdam): Rijksweg
Amsterdam- t Gooi. afrit De Sniep
Beverwijk: Rijksweg Haarlem-Alkmaar.
Velser-tunnel.afrit Zaandam Heemskerk.
Eindhoven: Noord Brabantlaan bij
de Rijksweg Tiiburg-Maastricht. afrit
vlieqveld
Etten-Leur Rijksweg Breda-Roosendaal.
Heerlen: Spoorsingel 2
Enschede: winkelcentrum ,De KlanderiJ'.
Almelo: Oranjestraat 25.
Dagelijks (ook op zaterdag!) geopend
tot 6 uur Koopavond: donderdag
In utrecht. Den Haag. Amsterdam en
Almelo: vrijdag In Rotterdam. Dlemen.
Eindhoven en Etten-Leur
ten zich op allerlei manieren wilden
verzetten tegen een Joodse aanwezig
heid in het voormalige Palestina. Dat
deze boycot van Israël de laatste tijd
zo in de belangstelling staat, komt
door de toegenomen financiële macht
van de Arabische staten. Deze staten
dwingen het bedrijfsleven om mee te
werken aan het economische isole
ment van Israël en de Joden. Hoe
zwaar de Arabieren druk kunnen uit
oefenen hebben wij allemaal al eens
ondervonden tijdens de olieboycot
van 1974.
Met dit soort economische druk bege
ven de Arabieren zich ver buiten de
grenzen, die de Nederlandse samenle
ving kan tolereren. Er is hier bepaald
geen sprake meer van een „verdedi
gende" Arabische actie tegen Israël's
„agressie", maar een agressieve onge
wenste inmenging met de bedoeling
de Nederlandse buitenkant politiek
en het bedrijfsleven naar de Arabi
sche pijpen te laten dansen. Het
wordt hoog tijd dat de ogen van Ne
derlandse parlementariërs open gaan
en dat zij zich gaan buigen op de
ongewenste effecten van deze Arabi
sche druk, in plaats van ongecontro
leerd over te nemen, hetgeen men in
Damascus zonodig kwijt wil.
Amsterdam H. N. Wijnperle
voorzitter Anti Boycot Comité.
Israël-Boycot (2)
In Trouw van 9 augustus heb ik gele
zen dat de kamerleden, De Vries en
Scholten het Arabisch boycot-bureau
in Damascus hebben bezocht. Daar
bij is hun verteld dat niet-jood ver
klaringen alleen door Saoëdi-Arabië
gevraagd zouden worden en niets met
de boycot-regels te maken hebben.
De heer De Vries verklaart derhalve
„ik ben verheugd dat deze hatelijke
implicatie van discriminatie op ras en
geloof alleen door Saoedië Arabië
wordt toegepast".
Dit is mijns inziens de waanzin ten
top. Hoe kan een Nederlands Kamer
lid over zoiets verheugd zijn, terwijl
hij weet dat Saoedi-Arabië Neder
lands grootste handelspartner in het
Midden Oosten is? Als de heren De
Vries en Scholten bovendien de moei
te zouden hebben genomen om de
ambassades, consulaten en overige
vertegenwoordigers van de Arabische
staten in de Benelux te bellen, dan
hadden ze kunnen weten, dat ook
landen als Dubai, Koeweit, Libië en
Jemen niet-jood verklaringen vragen.
Irak is nog wat subtieler. Dat land
weigert Joden zodra hun jood-zijn in
hun paspoort vermeld staat.
Amsterdam B. S. Groen
Israël boycot (3)
Hetzelfde kamerlid, mr. Klaas de
Vries dat begin 1977 tezamen met
drie andere Nederlandse leden van de
zogenaamde Euro-Arabische dialoog
een brief aan president Carter schreef
met het verzoek om meer druk op
Israël uit te oefenen, probeert zich nu
op te werpen als vertolker van de
Arabische boycot principes. In een
artikel in Trouw zegt mr. De Vries
(PvdA) die met het CDA-Kamerlid
Scholten opnieuw in het kader van de
Euro-Arabische dialoog in Damascus
was, dat het Centrale bureau voor de
boycot van Israël heeft verzekerd dat
de Arabische boycot van Israël geen
racistische trekken heeft. Waarom
dan, zo vraag ik mij af, heeft dit
boycotbureau een zwarte lijst van
merendeels Amerikaans-Joodse film
acteurs. Films waarin deze acteurs
spelen, mogen in de meeste Arabi
sche staten niet vertoond worden.
Deze boycot van filmsterren ging
zelfs zo ver dat de Arabier Omar
Sharif in het begin van de jaren zestig
in de Arabische wereld niet meer ge
zien mocht worden, nadat hij op het
witte doek de Joodse actrice Liz Tay
lor een zoen had gegeven. Over racis
me gesproken! En wat te denken van
de vragenlijsten die Engelse en Ame
rikaanse bedrijven van het boycotbu
reau toegestuurd hebben gekregen
met het verzoek op te geven of direc
teuren of aandeelhouders van Jood-
sen huize zijn?
Epe P. van der Lelie
niet hoog tijd dat alle christen!
ons land massaal vooral tege|
laatste gaan protesteren? En t
regering zou ik willen zeggen: i
nu eindelijk eens. Opdat we niet
schien al heel spoedig) in een vo
ge chaos terecht komen.
Capelle a.d. IJssel P. DE BRj
Marokkanen (7)
We kunnen begrijpen dat mevj i
Haars het er moeilijk mee heef
de Marokkanen de deur te wijzd
dat zovelen hun best doen oq
mensen hier te houden, begrijpt
niet. Hier is al nood genoeg,]
jonge mensen zijn moedeloos e
bitterd omdat ze geen ges(
woonruimte en toekomstmogen
den hebben. We kunnen het nief
zien, dat ons land overspoeld!
en er geen plek meer voor ons em
kinderen is. er zijn toch nogf
mogelijkheden dan hier voor 2
Marokkanen (6)
Waar gaan we in vredesnaam heen?
Ons land wordt al sinds lang gere
geerd door vakbonden, actiegroepen
e.d. Want als. volkomen terecht, tien
tallen illegaal in ons land verblijven
de buitenlanders worden uitgewezen,
wordt dit door allerlei acties (voorlo
pig?) uitgesteld. En als daarbij gees
telijken de eredienst tot een aanflui
ting maken door deze in die acties te
betrekken, dan vraag ik me af waar
we terecht zullen komen. Wordt het
Rotterdam H. van E
Rhodesië
De Wereldraad argumenteert d
feitelijke macht in handen vi
blanken zou blijven, wanneer d -
terne regeling" van Smith, Mo
wa en Sithole zou doorgaan. 11
waar komt die macht terecht als
gabe en Nkomo met hun „b
dingsfront winnen? Aan het vol
Simbabwe? Eén man, één stem
een marxistische dictatuur!? A
kerkelijke organisatie politieke
menten gaat gebruiken, moet i
z'n minst, zich er voor hoedei
twee maten te meten. De kerl|,fj
maar op een manier helpen. 1
door wonden te helen, en danz
onderscheid te maken tussen (p t
ke) vrienden en vijanden. Dan
ze ook staan in de vrijheid on
machthebbers en machtzoeke
zeggen wat Jezus Christus ovd;5
heeft gezegd. Wanneer er nieti*
lijk de gelegenheid tot zulk heloL
de strijd is, dan moet de kerEf
met haar diakonia elders
Onverkort haar roeping om, or*
wijze voor de armen en verdruk i<*t
te komen.
Landsmeer
CDA-PvdA
Enkele maanden geleden schrei ,n
journalist dat hij vrijwel geei
schillen kon ontdekken tusse
programma's van het CDA )0O(
PvdA. En nu de uitvoering, die
verschillen oplevert: 1. een kri
beleid ten aanzien van Urenco;
dreiging uitwijzing van Marokk
gastarbeiders. Wat punt 2 bi
wat blijft over van de beroemi e
wogen rede van de heer Aai
Mijn vraag is: mogen wij de wo c
van onze Heer Jezus Christus g
ken als wij niet in staat zijn dezi
politiek te praktiseren. e
Alphen aan de Rijn D. L.d
Paus Paulus
Paus Paulus VI is dood en nu 02
wordt hij de GROTE genoemd
en onverwacht is hij van ons h
gaan. We waren gewaarschuwi
hemzelf. Hij had zijn dood voor rjl
Wij zijn blij voor hem, omdat
eind is gekomen aan zijn lijden
zijn pontificaat is een lijdensvi
weest. Is er iemand die aan I
heeft blootgestaan als hij? Is
mand die oprechter voor zijn 0
ging is uitgekomen dan hij? Hi
de gunst der mensen niet ge
maar zich bij alles laten leide:
zijn liefde tot God en Zijn Ker
lichaam is dood en wacht op de
zenis, maar hij leeft en zal ons ,pr
Kerk niet in de steek laten. Wij
ten op de eerste gebedsverho 1
bij zijn graf, die nodig zijn 0
heiligverklaring aanhangig te 1
Dat we later de hulp zullen ini c
van de Heilige Paulus VI gelo
vast. Hij zal in de Kerk en we
schiedenis blijven voortleven,
deren, die door de wereld wen
roemd, al lang vergeten zijn
Paulus, wij zullen u niet va
Help de H. Kerk bidden opdal f
Geest licht moge schenken 1
leden van het conclaaf om een 1
opvolger voor Paulus VI te ki
Bussum J. A.l
Serie Lichamelijke opvoed
sport in de praktijk, deel 11
turnen op de evenwichtsball
Hans Timmermann, prijs 1
deel 19 („Van het klimmen e"
ceren tot het turnen aan
wichtsbalk" door Karl Koch
Timmermann, prijs 17,901^ 3:
Hollandia, Baarn.
De Nederlandse Aardolie
schappij door Bart Tammelii
boekje van de stichting IVI<
bus 37, Lelystad). Prijs per
(Vijftig boekjes) 45,-.
