de ban van de Kwelgeest
■Jieuw autoconcern grootste in Europa
jpnieuw zoeken naar het goud van de Lutine
Tandheelkundig centrum
Rotterdam weer open,
conflictsituatie blijft
QKIffiK]
interfunbv
ijliryslermerk Simca nu weer Frans
Kerkschatten terug, man aangehouden
iipkow-schijf
tor IKON-tv
Woonschepen
fRDAG 12 AUGUSTUS 1978
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
9.
or W. F. Stafleu
oktober 1799 verging het Brit-
oorlogsschip' The Lutine, met
agiers en vracht op weg van
■mouth naar Hamburg, op een
■aderlijke zandbank ten noor
van Vlieland. Sindsdien, en tot
de dag van vandaag, spreekt
ongelukkige fregat tot de ver-
llding. Niet om de honderden
(en die gedurende die stormach-
t dagen op Vlieland en Terschel-
aanspoelden, maar om de
ht die met het schip in de
em verdween. Want de Lutine
geladen met geld, met goud en
zilver.
n. met wisselend succes, vele pogingen
n om de miljoenenschat te bergen
lijkt ondenkbaar dat er nu nog veel
inden zou kunnen worden, maar toch is
Nieuwzeelander Mortimer bezig een
|we ..gold rush" voor te bereiden. Hij
ft zich verzekerd van de assistentie van
Nederlandse bedrijf Oretech, dat gespe-
seerd is in het vinden van objecten op
eebodem en daarbij moderne appara-
gebruikt. Er worden nu ter plaatse
ngen verricht en als dat iets uithaalt,
men een bergingsvergunning aan-
en.
d in de golven je weet maar nooit, en
iren herinneren zich de zomer van 1938,
de laatste grootscheepse speurtocht
het geheim van de Lutine ondernomen
Het was weggegooid geld, want het
en leverde zegge en schrijve één goud-
f op. Maar dat was vroeger wel anders
fest.
zending geld, goud en zilver de Hamburgers
te hulp schieten. Vermoedelijk had de Luti
ne voor 1.400.000 pond Sterling aan boord.
Er is onzekerheid over de precieze hoogte
van dat bedrag en ook over de vraag of een
(klein) deel bestemd was als soldij voor de
Britse invasietroepen op Texel.
Scheepsbel
rlogsbuit
ikrijk en Engeland waren in oorlog,
de Lutine (vijf jaar eerder in Frankrijk
a, Lutine door de Britten gekocht, het
behield zijn Franse naam, die „de
gzieke" betekent) koers zette naar
iburg. Daar was een financiële crisis
de gang. Door de Franse revolutie was
g-iiburg plotseling een eersterangs han-
jlaats geworden, concurrent van Ant-
jjen, Rotterdam en Amsterdam. Ook de
e' handel nam ernorm toe, en weldra
nd ide de ontwikkeling de kooplieden bo-
het hoofd. Er dreigden faillissementen,
de Bank van Engeland zou met een
Wel, het schip verging en de regering van de
Bataafse Republiek, immers in oorlog met
de Britten, verklaarde het wrak tot buit. Na
de winterstormen werd de berging aangevat
en inderdaad wisten strandvonder Robbé
en zijn mannen met behulp van haken en
stangen 58 goud- en 35 zilverstaven op te
vissen. De Friese journalist en historicus S.
J. van der Molen, die in 1965 de geschiedenis
van de Lutine in een boek samenvatte (titel:
Goud in de golven, veel gegevens voor dit
artikel zijn eraan ontleend) schrijft dat de
zee toen al het wrak deerlijk had gehavend
en dat de vissers op een diepte van 25 voet
lukraak en in den blinde moesten proberen
wat te pakken te krijgen. Maar het leverde,
zoals Robbë schreef, „de aangename vangst
aan een mooij capitaaltje"; de historicus dr.
L. C. Suttorp vond een kwitantie ter waarde
van ruim 300.000 gulden. Dertig procent
was voor de bergers, de rest voor de staat.
In de jaren 1857-1859 is er nog eens voor een
half miljoen gulden opgehaald, onder ande
re 46 goud- en 64 zilverstaven. Daarbij werd
gebruik gemaakt van een duikerklok, door
ir. Taurel ontworpen. Bovendien vond men
de scheepsbel van de Lutine die sindsdien
in het gebouw van Lloyd's in Londen hangt,
en die eenmaal geluid wordt bij het vergaan
van een schip en tweemaal bij het aankon
digen van goed nieuws. Want bij Lloyd's,
het beroemde internationale verzekerings
centrum, bestaat een Lutinecultus. Van het
eveneens opgeviste eikehouten roer van de
Lutine zijn een mooie tafel en stoel ge
maakt. die ook bij Lloyd's te zien zijn.
De kostbare lading van het schip was im
mers verzekerd bij Lloyd's. In 1799 konden
de Britten daar weinig mee beginnen van
wege de oorlog met de Bataafse Republiek.
In 1821, toen de „Onderneming" van Ter
schellings opperstrandvonder en burge
meester Eschauzier een bergingsvergun
ning kreeg, erkende de Nederlandse rege
ring het belang van Lloyd's en sindsdien is
deze maatschappij contractpartij. Elke
nieuwe poging om goud te vissen heeft dan
ook niet alleen de belangstelling maar be-
Boven: De scheepsbel van de
Lutine in het gebouw van
Lloyd's in Londen.
Links: Model van een zuster
schip van de Lutine.
Rechts: De ligging van het
wrak. f
hoeft ook de medewerking van Lloyd
althans voorzover deze expeditie officieel is,
want er zijn genoeg verhalen over illegale
pogingen, en niemand weet wat die eventu
eel allemaal hebben opgeleverd. Gelukzoe
kers, geldwolven, avonturiers hebben van
alles geprobeerd. Bekend is de „zandblazer"
waarmee de uitvinder W. H. ter Meulen
eerder een idealist dan een avonturier in
de vorige eeuw vergeefse pogingen onder
nam. Het werd een tragedie voor een man,
die naar Van der Molens woorden, in de ban
van de Lutine. de kwelgeest, verkeerde.
Ene Frans Beckers probeerde het in 1933 en
1937 nog eens met een duikertoren. Matjr
opzienbarender was de inzet van de Kari-
mata, in de zomer van 1938.
Z O i D A L
G O O T C f L A 4 7
Sch/wil- I li10 000
Omgeploegd
De Karimata was een emmerbaggermolen,
voor de Billitonmaatschappij gebouwd om
in de wateren van Nederlands-Indië tin te -
baggeren. Men had het schip nog niet direct
nodig, en üc Terschellinger rederij Doeksen
werd ingeschakeld om met het gevaarte
naar het wrak van de Lutine te zoeken. Heel
Nederland in opschudding, ministers die
kwamen kijken, de krant stond et vol van.
En de Karimata deed zijn werk grondig.
Een gebied van 170 tot 210 meter lengte. 70
tot 130 meter breedte en 20 meter diepte
werd omgewoeld. Wat kwam er tevoor
schijn? Om precies te zijn. 8 gouden. 123
zilveren en 10 koperen munten, 150 kilo
gram koper, 13.000 kg ijzer, 300 kg lood, 18
kubieke meter scheepshuid, duizend ka
nonskogels, vijf kanonnen. En één goud
staaf.
Op Terschelling gaat het boze verhaal dat
men die staaf tevoren in zee gegooid had.
maar dan is het toch wel merkwaardig dat
de staaf het nummer 2 F Bfl 57 droeg, en
van die serie waren de nummers 56 en 58 in
de vorige eeuw gevonden. De opbrengst:
twaalfduizend gulden voor Billiton. De kos
ten: 240.030 gulden. Het jaarverslag van de
maatschappij over 1938 bericht: „Het is
vrijwel overbodig om hieraan toe te voegen,
dat de poging door ons niet herhaald zal
worden."
Van der Molen: De bergingspoging met de
„Karimata" was de laatste aanval op de
schatten van de Kwelgeest. Het was ook de
meest spectaculaire en kostbaarste, die dan
ook een beter resultaat had verdiend. De
„Karimata" deed geen half werk. Mocht
ooit nog iemand wat niet waarschijnlijk
is een nieuwe poging tot berging willen
wagen, dan is het mogelijk, dat hij goud
vindt, maar onmogelijk, dat hij nog iets van
de „Lutine" zelf aantreft. Die is vergaan in
1799. maar vernietigd in 1938."
Mortimer gaat het dus toch nog eens probe
ren. Als hij zijn literatuur een beetje kent.
zal ook hij wel weten dat hij niet hoeft te
gaan zoeken waar de Karimata a'. geweest
is. Misschien is over een veel groter deel van
de bodem van de Waddenzee, tussen de zich
steeds maar verplaatsende zand- en mod
derbanken, de rest van de schat verspreid
Misschien dat elektronische apparatuur
kan helpen waar de emmers van de Karima
ta faalden.
!3(j
Eerst 'losgeld' geëist
"Ti een onzer redacteuren
(STERDAM De fusie tussen Peugeot/Citroën en de
_fopese bedrijven van het Amerikaanse autoconcern Chrys-
trekt om twee redenen de aandacht. In de eerste plaats
idat de nieuwe combinatie veruit de grootste autoprodu-
It van Europa is geworden en in de tweede plaats omdat het
<rk Simca weer terug is in Franse handen. In 1961 was de
In onafhankelijke fabriek Simca tot grote ergernis van
Isident De Gaulle Amerikaans eigendom geworden.
jgeot/Citroën en de Europese be
ven van Chrysler produceerden in
I samen meer dan 2 miljoen perso-
iwagens. In de nieuwe constellatie
zij nummer twee. het Volkswa-
:oncern ver achter zich want deze
;e onderneming kwam in 1977
verder dan 1,5 miljoen auto's,
lault en de Europese fabrieken
Ford haalden vorig jaar ieder iets
fr dan 1,4 fniljoen.
t financieel is Peugeot/Citroen/
jysler nu de grootste (met dit jaar
verwachte omzet van ongeveer 24
jard gulden) terwijl de combinatie
al nummer één is wat marktaan-
1 betreft. Dat laatste volgt niet
omatisch uit het feit dat Peugeot
de grootste producenten zijn
it een deel van de Europese pro-
ttie wordt geëxporteerd terwijl er
I de andere kant ook een geringe
b-import is van buiten Europa.
leder geval waren in de eerste vijf
knden van dit jaar van iedere 100
kochte auto's in Europa er 18 af-
nstig uit de fabrieken van Peu-
jt. Cltroën of de Europese bedrij-
i van Chrysler, zo meldt de Finan-
I Times in een overzicht. Ford nam
I procent van de Europese markt
ir zijn rekening. Renault 12,7 en
t Seat 11,8 procent.
'Peugeot'Citroën. welke twee on-
Bemingen in 1976 fuseerden na
I mislukte vrijage tussen Citroen
•Fiat werken 151.000 mensen, bij
lysler-Europa 79.000. Rationalisa-
H an de produktie en een uitgebrei-
le standardisatie stellen de gToep
(staat extra garanties te bieden
g de werkgelegenheid, zo heet het
ken communiqué.
ërkgelegenheid
(werkgelegenheid bij Chrysler is pjpsnciCGl
belangrijk voor Frankrijk, Spanje en
Engeland waar deze onderneming fa
brieken heeft. Met name de Britse
regering heeft zich druk gemaakt
over handhaving van een zo groot
mogelijk aantal arbeidsplaatsen en
Chrysler is dan ook op grote schaal
financieel gesteund. Eind 1975 zag
het er naar uit dat Chrysler met dé
fabricage in Engeland zou stoppen
maar de regering wist dat toen met
een directe steun van bijna 300 mil
joen gulden te voorkomen. Chrysler
kreeg toen bovendien nog eens kre
dieten voor een bedrag van 150 mil
joen gulden. Dit jaar staat het Britse
ministerie van industrie garant voor
verliezen ten hoogste 30 miljoen gul
den terwijl Chrysler ook nog een kre
diet kan opnemen van ruim 100
miljoen. Dit bijspijkeren kon overi
gens niet voorkomen, dat het aantal
werknemers in de Britse vestigingen
daalde van 25.000 tot 17.000.
Of de extra bijdragen in de toekomst
doorgaan, nu de Britse Chrysler-ves-
tiging in Franse handen is gekomen
is nog niet zeker. Eric Varley, de mi
nister van industrie, is pas woensdag
van de fusie op de hoogte gebracht,
aldus een woordvoerder. Het zal nog
zeker een week duren voor Londen
een beslissing neemt. Ook voor de
fusie als zodanig is toestemming van
de Britse regering nodig.
De Europese Commissie heeft echter
in eerste instantie positief gerageerd
op de plannen, zo is gisteren in goed
ingelichte kringen in Brussel verno
men. Voor een definitief oordeel
wacht de Commissie overigens tot
alle bijzonderheden bekend zijn. Een
negatieve beoordeling zou trouwens
weinig uitmaken want Brussel heeft
over dit soort fusiezaken niets te ver
tellen.
KAMPEN (ANP) - De politie heeft in
verband met de diefstal van een aan
tal voorwerpen uit de Buitenkerk een
35-jarige Amsterdamse taxichauffeur
aangehouden. De chauffeur, die werd
aangehouden toen hij zich met de
gestolen voorwerpen bij de pastorie
aan de Burgwal meldde, ontkent iets
met de diefstal te maken te hebben.
Hij zei te handelen in opdracht van
enkele onbekenden.
De voorwerpen zijn uit de kerk gesto
len in de nacht van 5 op 6 augustus.
Tot de buit behoorde onder meer een
zeventiende-eeuwse ciborie, een zilve
ren diadeem bezet met halfedelste
nen, een misboek en diverse reli
kwieën. De voorwerpen maakten deel
uit van een tentoonstelling die in de
kerk was ingericht ter gelegenheid
van het NCRV-programma „Ker-
kepad"
Direct na de diefstal namen de dieven
contact op met het parochiebestuur
Zij boden aan de goederen terug te
brengen in ruil voor een geldbedrag
Het bestuur lichtte de politie in en
dat resulteerde in de aanhouding van
de chauffeur. Over de waarde van dr
kerkschatten en het „losgeld" doet de
politie hangende het onderzoek geer.
mededeling.
Jean-Paul Parayre, president-directeur van Peugeot-Ci-
troën
Van een onzer verslaggevers
ROTTERDAM Het Tandheelkundig Centrum van de heer
A. J. van Wijk aan de Vlasmarkt te Rotterdam, dat in mei op
last van de officier van justitie werd gesloten mag maandag
weer open, maar dat betekent nog niet, dat de Rotterdamse
ziekenfondsen in de toekomst dit instituut zullen accepteren.
ISTERDAM (ANP) De televisie-
Mei hebben de jaarlijkse onder-
feiding. de zilveren Nipkow-schljf.
lekend aan de IKON-televisie.
eervolle vermelding gaat naar
Verhoeff, regisseur van de
RO. De zilveren Reiss-microfoon.
[prijs van de radiocritici, werd toe-
nd aan Tony van Verre voor de
views die hij voor de VARA-ra-
l heeft gemaakt De onderscheidln-
I» zullen op woensdag 6 september
het kader van de Firato in de
erdamse RAI worden uitge-
Van de twee autoconcerns die bij de
transactie betrokken zijn, staat
Chrysler er financieel het slechtste
voor. De Amerikaanse onderneming
leed verlies in Europa en kon dit
negatieve resultaat bij lange na niet
goedmaken door de winst van het
moederbedrijf in Detroit. Chrysler zal
de ontvangen contanten (230 miljoen
dollar) waarschijnlijk gebruiken om
zijn schulden te verminderen, niet om
nieuwe investeringen te doen.
Van de combinatie Peugeot'Citroën
was laatstgenoemde verreweg de
zwakste. Citroén kon na de mislukte
samenwerking met Fiat niet meer op
eigen benen staan en de fusie met
Peugeot was daarom een uitkomst
Dit bedrijf heeft het financieel bijna
steeds goed gedaan Zelfs in voor de
Franse auto-industrie sombere jaren
stak Peugeot financieel met kop en
schouders boven de binnenlandse
concurrenten uit.
De reden van het ingrijpen van de
justitie was, dat een aantal buiten
landse tandartsen daar praktijk uit
oefende. zonder volgens de Neder
landse wet daartoe bevoegd te zijn.
De heer Van Wijk heeft nu Neder
landse tandartsen aangetrokken. De
heer J. Verschoor, directeur van het
Algemeen Ziekenfonds Rotterdam en
voorzitter van de Stichting Samen
werkende Rotterdamse Ziekenfond
sen zegt: „Zolang de Nederlandse
Maatschappij tot Bevordering der
Tandheelkunde over dit centrum nog
geen uitspraak doet. kunnen wij in
het kader van de ziekenfondswet het
instituut niet aanvaarden. En de
Maatschappij heeft nog geen uit
spraak gedaan."
Mr F. de Haas. secretaris van de Regi
onale Commissie van Samenwerking
voor de Gezondheidszorg: „De zie
kenfondsen kunnen het centrum niet
weigeren, tenzij er duidelijke aanwij
zingen zijn, dat de kwaliteit van de
tandheelkundige hulp niet wordt ge
garandeerd. Zeker ln deze noodsitua
tie in Rotterdam door de tandartsen-
schaarste moeten er zwaarwegende
argumenten zijn het centrum buiten
de deur te houden."
De heer Verschoor: „Die zijn er. Wij
kunnen niet garanderen dat er goede
tandheelkundige hulp wordt ver
strekt. In het centrum wordt gewerkt
op commerciële basis, dus op basis
van omzet. Er moeten dus per dag
veel patiënten worden geholpen en
dat doet afbreuk aan de kwaliteit."
Eigen instituut
De ziekenfondsen erkennen echter
ten volle de in Rotterdam heersende
noodsituatie. De heer Verschoor:
„Daaraan gaan wij wat doen. De ge
meente Rotterdam dat wil zeggen
de GG en GD de afdeling Rotter
dam en Omstreken van de Nèder-
landse Maatschappij tot Bevordering
der Tandheelkunde en wij als Rotter
damse ziekenfondsen hebben samen
een stichting opgericht. Die stichting
houdt in de opzet en inrichting van
een tandheelkundig instituut. Dat in
stituut wordt begin september geo
pend door de wethouder van volksge
zondheid. U kunt dit beschouwen als
onze zet tegen het tandheelkundig
centrum van de heer Van Wijk."
Limburg
TE KOOP IN BOSHUK DOflP IN
Noord-Limburg (Lomm)
groot PENSION (ruim 35 vertrekken), geschikt voor hotel,
motel, kamerverhuur. o.i.d. (Inhoud plm. 2500 m3), mei
bijbehorende vrjjstaande BUNGALOW (plm. 300 m3); grote
tuin en parkeergelegenheid. Perceelsopp. 3000 m3 ol meer
Gelegen in het centrum van het dorp Lomm (gem. Arcen en
Velden) a.d. rijksweg Venlo-Nijmegen. Direct te aanvaarden
Bezichtiging na afspraak. Tel. 077-23367 of 04703-1278.
Te koop. Mooi gelegen
BOERDERIJ met IV» ha.
grond in een bosrijke omge
ving in de gemeente Venray.
H. Arts. Zwartwater 1Vrede-
peel - Venray (L).
Te koop aangeboden vrij
staand VAKWERK BOERDE
RIJTJE met weiland en stal
len Te bevr. tel 04493-1502.
HEYTHUYSEN (Limburg) bij
Roermond Mooi gelegen half
vrijst. woonhuis met c.v. gar.
en royale tuin. Blijvend vrij
uitzicht op speelweide Inde
ling: prov en verw kelder,
hal. toilet, woonk.. grote serre
met open keuken. 1e verd 3
slaapk badk. en 2e toilet,
vaste trap nr 2e verd grote
sl. k. en 2 zolderruimtes.
Aanv m overleg. Prijs op
aanvr. Tel. 04749-2080.
Vlissingen
groot bedrijfspand met zeer
ruime woning en tuin, geheel
c.v., voor vele doeleinden ge
schikt Vr.pr 195 00Ó. Tel
01184-12267
Terneuzen
Mooie ruime woning aan de
Scheldekade, 4 slaapk. en
studeerkamer. Tuin en vrije
poort Uniek panorama over
de Westerse hekje met haar
intensieve scheepvaart
RODELKO B V VEERE
Tal. 01181-555
s avonds 01160-27146
Geersdijk
S'.ekeldijk 6 Landelijk gele
gen. vrijstaand vakantiehuis,
grenzend aan boomgaard
Niet ver van het Veerse Meer.
jachthavens en strand
RODELKO-B V VEERE
Tel 01181-555
's avonds 01186-1578
Schimmert
Zeer luxueus uitgev LAND
HUIS. bj '77, opp 700 m',
mooie aangel. tuin. Prijs
435 000,- k.k. Aanvaar
ding medio 1979. Bezichtiging
na telef afspr. Tel 04404-
1318.
T.k. WOONSCHIP 18x3.50
m Vaste ligpl. A'dam-C..
i.g.st. m. elektrwater en te-
lef Tel 020-760628 Vr.pr
60.000
WOONBOOT te huur gevr. In
Adam of omg. Tel
020-796789
Te koop WOONBOOT
18x3.20 m. in centr van Asd
Tax.rapp. aanw pnjs n.o.t.k.
Tel 020-241661
Te koop WOONBOOT mat
vaste ligplaats, alm 12x3.
stalen kasko. aansluiting tel.
electr.. water mogelijk Lijn
baansgracht t/o 335 bi| Regu-
liersgracht Prijs f 19 000
Verdere inlichtingen op de
boot
T.k. woonark 15x3 m st. cas
co m tigpl Vr.pr 25 000
Tel. 010-155717
S'.alen WOO^pOOT 10x3 m.
f 15000 Tel 020-253446
Buitenland
Profiteert van de prijsstijgingen in Duitsland.
(kostprijs van de lonen gaal 13.5% stijgen)
GEROLSTEIN, het centrum van de Eifel.
hier bieden wij U nog enkele Recreatiewoningen
aan voor de oude prijzen v a 132 000 - DM
U kunt hiervan profiteren tot 1 september a s
Wij bieden U zeer luxe bungalow s (70 m2
bebouwde oppervlakte) op grote percelen eigen
grond Ind royale woonkamer met open haard
luxe open keuken. 3 slaapkamers betegelde
badkamer met ligbad
Ruime financieringsmogeli|kheden en zeer
goede verhuurperspektieven Voor beleggers
speciale condities Uitvoerige documentatie
zenden wij U op aanvraag toe
POSTBUS 33 BERGEN N.H. 02208 -531
NEDERLAND.
Frankrijk
Tussen Lyon en Genève te
koop in pittoresk bergdorp
1. huis. volledig gemeubi
leerd, 3 kamers, sanitair, gro
te kelder, moestuin 55 000
2. huis, volledig gemeubi
leerd, 2 kamers, sanitair, keu
ken. grote schuur, sier-/
moestuin, boomgaard 1000
m' 75 000
Beide huizen verkeren in een
uitstekende staat Inlichtingen
's-avonds 02291-1250.
Frankrijk
Omgeving Aix-Les-Bams. te
koop volledig gemeubileerd
alleenstaand herenhuis met
ommuurde stertum van 750
m3. 5 vertrekken, keuken, sa
nitair en wijnkelder Pnjs
125.000 Inlxhtingen 's-
avonds 02291-1250
Frankrijk
PROVENCE, te koop geres
taureerde woning in dorp ge
legen aan een meer. 4 ver
trekken en terras Prijs
150.000 Inlichtingen
avonds 02291-1250
Te koop REYOON. ENGE
LAND Mooie vitla. 1 km v h
strand. Grote voortuin met vij
ver, zeer grote achtertuin mei
tennisbaan en dubbele gara
ge, mdhal. Amerikaanse
keuken. 2e et.: grote zolder
C.V f 210 000 k.k Inl
02979-4709
Diversen
Kroon GEVELREINIGING
Grafts proefstuk 020-923087
