Willebrands: paus
was geen Hamlet
Auschwitz en de grenzen van de taal
Studentengemeente
in Hamburg dakloos
Uit brieven van lezers
Demonstratie tegen
atoomtaak Neptune
Prof. M. Boertien
naar wereldraad
Luther in
Koreaans
Kacheltje zoek
Requiemmis voor
paus Paulus VI
Britse christenen
tegen racisme
VANDAAG
DONDERDAG 10 AUGUSTUS 1976
TROUW/KWARTET
UTRECHT/ROME (ANP, Reuter. UPD In zijn brief aan zijn dioscesanen bij gelegenheid van
de dood van paus Paulus heeft kardinaal Willebrands „met overtuiging bestreden" dat deze
paus een Hamletachtige figuur, dat wil zeggen een aarzelende, onzekere persoon zou zijn
geweest.
Uit zijn eigen nabije ervaring van paus wel lang zijn beslissingen over-
paus Paulus meent kardinaal Wille- woog, maar dat hij daarna geen aar-
brands te mogen concluderen, dat de zeling of vrees meer kende. Als voor-
HAMBURG Het Martin Luther King-huis in Hamburg,
waarin ook de evangelische studentengemeente gehuisvest is,
blijft voorlopig gesloten. Dat heeft de kerkleiding van de
Noordelbische evangelische kerk besloten.
Het huis gaat pas weer open. wanneer
een door de kerkleiding ingestelde
commissie een concept voor het werk
van de studentengemeente op papier
heeft en een geschikte studentenpre
dikant heeft gevonden. De kerklei
ding verlangt verder duidelijkheid
over het gebruik van het huis door
gastgroepen. De maatregelen, die vo
rige maand in het MarUn Luther
King-huis genomen werden „ter ver
zekering van de huisvrede tegen het
onrecht van een bezetting." ziet de
kerkleiding als een noodmaatregel.
Zij betreurt het overigens, „dat niet
alle gespreksmogeüjkheden benut
zijn voor de inval door de politie".
Vijftig predikanten, synodeleden,
professoren en andere vooraanstaan
de kerleden in Hamburg hebben een
onafhankelijk onderzoek geeist. Hun
kritiek richt zich niet tegen het be
sluit van de kerkleiding van 18 juli.
het huis te sluiten, maar wel tegen de
manier waarop dat gebeurde met de
sterke arm van de politie. Het besluit
om de studentengemeente het ge
bruik van het Martin Luther King-
huis te ontzeggen, was de climax in
een lang conflict tussen het studen
tenpastoraat en de kerkleiding. De
kerk kon het niet accepteren, dat de
studentengemeente in het huis dat
eigendom van de kerk is. gastvrijheid
bood aan linksradikale zg. K-groe
pen. om er te vergaderen. Het vertrek
van de omstreden studentenpredi
kant Wolfgang Wiedenmann bracht
geen oplossing, omdat er geen over
eenstemming kon worden bereikt
over wie hem zou opvolgen.
beelden noemt de Utrechtse kardi
naal de encycliek over de eucharistie
van 1965. de uitspraken over het
priestercelibaat van 1967 en de ency
cliek over de oorsprong van het men
selijk leven (Humanae Vitae) van
1968. Dit waren beslissingen, die vol
gens kardinaal Willebrands het meest
werden aangevallen. Voor de kardi
naal is de bestuursperiode van Pau
lus VI een „groot en kostbaar pontifi
caat geweest in een moeilijke periode
van de geschiedenis van de kerk."
Gistermiddag is het lichaam van de
paus van zijn zomerverblijf ln Castel
Gandolfo via de basiliek van Latera-
nen. de bisschopskerk van de paus.
overgebracht naar de basiliek van
Sint Pieter. Daar zal de paus opge
baard staan tot de begrafenis zater
dagmiddag. Meer dan 50.000 mensen
hebben de afgelopen drie dagen in
Castel Gandolfo afscheid van de paus
genomen. De rij van wachtenden was
soms een kilometer lang.
Intussen vergaderen de kardinalen,
maar zij hebben nog zoveel te regelen
over de begrafenisrituelen, dat zij nog
geen beslissing hebben kunnen ne
men over de begindatum van het
conclaaf, dat de nieuwe paus moet
kiezen. Het conclaaf moet tussen 21
en 26 augustus beginnen.
Bij de begrafenisplechtigheid, zater
dag, zullen onder meer aanwezig zijn
de vrouw van de Amerikaanse presi
dent Carter, koning Juan Carlos van
Spanje, de Belgische prins Albert van
Luik. de vrouw van de Filippijnse
president Marcos, de hertog van Nor
folk namens koningin Elizabeth, en
de Britse minister van binnenlandse
zaken. Merlyn Rees.
Kleine paniek gisteren in het Vaticaan: het kacheltje was zoek, dat
straks tijdens het conclaaf in de Sixtijnse kapel belangrijke diensten
moet gaan bewijzen. Dit kacheltje moet (met behulp van een chemi
sche stof) zorgen voor de befaamde witte of zwarte rook, waaraan de
buitenwacht kan zien, of er een nieuwe paus is gekozen. Het werd
gisteren teruggevonden in een weinig gebruikte voorraadkamer.
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor korte reacties op in deze krant gelezen
berichten, artikelen en commentaren, en met voor open brieven, gedichten,
oproepen ol reacties op advertenties (deze laatste dienen tot de directie gericht te
worden) De redactie behoudt zich het recht van bekorting voor Hierover of over
het met plaatsen (meestal door ruimtegebrek) kunnen wij helaas met corresponde
ren Bneven adresseren aan Secretaris hoofdredactie Trouw. Postbus 859.
Amsterdam. Bij publikatie worden naam en woonplaats van de schrijver vermeld
Swapo
Het Komitee Zuidelijk Afrika stelde
(20 Juli) dat de SWAPO „over het
principe van vrije verkiezingen altijd
zeer positief en duidelijk" is geweest.
In zijn absoluutheid is deze stelling
onjuist. Op 26 fabruari verklaarde
8WAPO-president Sam Nujoma in
een interview met de Zuidafrikaanse
TV dat zijn beweging niet geïnteres
seerd was in een meerderheidsbewind
voor Namibië: ..Wij vechten om de
macht te grijpen in Namibië ten bate
van het Namlblsche volk." Dit werd
gelukkig wel door een ander SWAPO-
bestuurslid tegengesproken, maar
Nujoma sprak zijn opvattingen op
nieuw uit tegenover Der Spiegel (31
Juli). Enige twijfel over het democra
tisch karakter van de SWAPO Ls dus
zeker op zijn plaats. Ongeveer terzelf
der tijd stelde Nujoma dat vóór het
stoppen van de strijd alle discrimine
rende wetten afgeschaft moesten
worden. Dat is aanzienlijk minder
wezenlijk voor de mogelijkheid van
vrije verkiezingen dan twee andere
eisen die hij stelde: terugkeer van alle
Zuidafrikaanse troepen ln hun kam
pementen en vrijlating van alle poli
tieke gevangenen. Dat laatste houdt
uiteraard ook in dat de naar verluidt
1800 dissidente SWAPO-gevangenen
in Tanzania. Zambia en Angola ook
tijdig worden vrijgelaten om aan de
Verkiezingen te kunnen meedoen.
Het KZA stelt ook dat er geen vrije
Verkiezingen mogelijk zijn zolang er
door de monopolisering van de dag
bladpers en de radio inbreuken op de
persvrijheid worden gemaakt. Pers
vrijheid is er wanneer men zonder
voorafgaand verlof van de overheid
Cèncilwerk of drukwerk kan laten
maken. Vrije verkiezingen zijn er
fraïineer stembiljetten de keuze bie
den tussen personen of groepen die
Üch ongehinderd door de overheid
kandidaat kunnen stellen, terwijl de
keuze zonder intimidatie (door Zui
dafrikaanse of SWAPO-soldaten) op
aen voor de overheid onzichtbare wlj-
avgeschledt en stembusfraude is uit
gesloten. Ook de veel verdergaande
eisen van het KAZ wijzen er op dat de
SWAPO een eventuele ongunstige
uitslag van eventuele verkiezingen
niet zal respecteren en de bevolking
met wapengeweld zal onderwerpen.
2al het KZA ln dat geval zwijgen?
Den Haag H. E. Ruitenberg
Vaarbelasting
Hulde dat uw verslaggever Sloothaak
dat onderwerp over „Vaar '-belasting
heeft aangepakt. Onze vorige rege
ring heeft het m i. ter zijde gelegd
omdat het .zoveel werk" meebracht.
Wel. laten ze roeibootjes vrij. en zono
dig de (heel) kleine hulp-motorboot
jes voorlopig ook. Dat komt wel een
jaar tater voor een klein bedrag. Maar
die mooie motor- en zeilboten waarbij
er zijn van meer dan honderdduizend
gulden, kunnen die geen ..vaarbelas
ting" betalen? En dan de schlemiel
die naar zijn werk fietst of bromt en s
zomers voor zijn gezin een zesde
hands autootje weet te krijgen om
zijn kinderen nog lets van het land te
laten zien en daarvoor wel een bedrag
aan wegenbelasting betaalt. Begrijpt
u me. ik keur die wegenbelasting niet
af, maar wel die vrije vaarbelasting.
Ik hoop. dat de heer Soothaak veel
medestanders vindt en dat het spoe
dig ln de Kamer terecht komt met
resultaat
Amsterdam P. Dorreboom
Mini-computers
Naar aanleiding van uw artikeltje ln
Trouw van woensdag 2 augustus j 1.
meen lk te moeten opmaken dat het
Inderdaad hard nodig is dat de Neder
landse bevolking wordt voorgelicht
over de recente ontwikkelingen in de
mlcro-elektronlca. Het is nu namelijk
zo dat hel overgrote deel van de Ne
derlandse bevolking nauwelijks weet
wat een computer ls. terwijl ze al voor
nog geen duizend gulden in de winkel
te koop zijn. Ook vele bedrijven heb
ben m.i. nog te weinig ln de gaten wat
de mogelijkheden van dergelijke sys
temen zijn. Zo ls er voor zo'n vijftien
duizend gulden al een volledige boek
houdsystemen verkrijgbaar. Uit het
feit dat reeds vele amateurs, waaron
der ikzelf, zo n ding hebben aange
schaft of gebouwd (het gaat hier naar
schatting om vele honderden) mag
worden geconcludeerd dat het tijd
perk van de computer voor ledereen
(tegen heug en meug?) voor de deur
staat
Harderwijk A. Augusteijn
Cuba en homofielen
In Cuba ls de discriminatie van ho
moseksuelen wettig vastgelegd: zij
kunnen Cuba niet ln het buitenland
vertegenwoordigen, ook kunnen zij
geen onderwijzer of leraar zijn. Zeer
terecht heeft de Nederlandse delega
tie haar verontrusting over deze situ
atie uitgesproken. Mag lk bij deze
misschien mijn verontrusting uit
spreken over de discriminatie van
homoseksuelen ln Nederland? Of be
staat in Nederland deze discriminatie
niet, is het mogelijk voor homoseksu
ele leerkrachten in dit land „uit te
komen", d.w z. zo leven zoals zij dat
het liefst zouden willen? Hebben, bij
voorbeeld homoseksuelen die „uitge
komen zijn" dezelfde kansen als ieder
ander mens in Nederland? Is het ho
moseksuelen toegestaan een kind
aan te nemen en op te voeden? Heb
ben homoseksuelen dezelfde mensen
rechten als een ander? Het ls duide
lijk dat de positie van homoseksuelen
ln Nederland zeer weirig verschilt
van de positie van hun lotgenoten ln
Cuba; in Nederland ls deze discrimi
natie misschien niet wettig vastge
legd. maar het bestaat zeer zeker wel!
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG De kerngroepen van het Interkerkelijke vre
desberaad (IKV) en de „stop de neutronenbom groepen" in
Zuid-Holland organiseren zaterdag 30 september een demon
stratie bij het marinevliegveld Valkenburg.
Heemstede
Corry van den Doel
Directe aanleiding ls de ontdekking,
die het IKV dit jaar deed. dat de
Neptune-vliegtuigen, die in Valken
burg gestationeerd zijn. een atoom
capaciteit hebben. Deze vliegtuigen
hebben als hoofdtaak de onderzee-
bootbestrijdlng, waarbij de nucleaire
dieptebom als aanvullend wapen
naast de conventionele torpedo kan
worden ingezet.
BIJ de vervanging van de Neptune
speelt de vraag een rol. of tegelijk de
atoom-taak wordt afgestoten. In ant
woord op vragen, die het Tweede-
Kamerlid Van der Spek (PSP) over
deze zaak stelde, antwoordde minis
ter Scholten. dat de vraag of ook de
opvolger van de Neptune over een
nucleaire capaciteit zal moeten be
schikken. pas zal worden beantwoord
ln het licht van de operationele om
standigheden en de effectiviteit van
de onderzeebootbestrijdingsmidde
len, die bestaan op het moment,
waarop de vervangende toestellen ter
beschikking komen. De minister be
loofde, ln de memorie van toelichting
bij de begroting van het Jaar 1979
nader op deze zaken in te zullen gaan.
Het IKV organiseert de demonstratie
bij het vliegveld Valkenburg op de
laatste dag van de vredesweek, die
dit jaar ook weer ln zijn geheel ln het
teken zal staan van de anti-kernwa-
pencampagnc onder het motto:
„Help de kernwapens de wereld uit,
om te beginnen uit Nederland".
Naast aandacht voor de Neptune zal
men demonstreren tegen de produk-
tle van de neutronenbom, een atoom-
taak voor de Lance-raket en sprei
ding van kernwapens, waaronder de
uranium-leverantie aan Brazilië
ROTTERDAM Bisschop Simonis
van Rotterdam zal zaterdagavond
om 19 uur een pontificale requiemmis
opdragen voor paus Paulus VI. De
mis wordt gehouden in de kathedraal
aan de Mathenesserlaan.
CHARLES DE WOLFF In de
Grote Kerk in Noordwijk-Blnnen ls
vrijdagavond om 8.15 uur
Voor de uitvoering
zorgt Charles de Wolff. De toegangs
prijs is 3,50.
SEOEL De lutherse kerk van
Korea gaat de werken van Maarten
Luther in twaalf delen in het Kore
aans uitgeven. In 1979 verschijnt het
eerste deel en verder elk jaar één. Een
internationale commissie van Lu-
ther-kenners en vertalers helpt de
Koreaanse kerk. De uitgave is de
lutherse bijdrage aan de viering van
het eeuwfeest van het christendom in
Korea in de jaren tachtig.
KUALA LUMPUR De vier lu
therse kerken in Maleisië zijn een
federatie aangegaan. Het is de bedoe
ling. dat de federatie over twee jaar
omgezet wordt ln een verenigde kerk.
STOCKHOLM - Het kerkbezoek
in de (lutherse) kerk van Zweden is
weer in stijgende lijn. Per zondag
worden nu 400.000 Zweden (van de
acht miljoen) in de kerk gesignaleerd.
OSLO Professor Jakob Jervell
van de universiteit van Oslo. die be
noemd was tot luthers bisschop van
Tunsberg, heeft bedankt binnen 24
uur nadat hij de benomeing aangeno
men had. Reden: de verontwaardi
ging in brede lagen van het kerkvolk,
omdat Jervell niet zuiver zou zijn in
de leer.
MANILA Het bestuur van de
baptisten-wereld-alliantie heeft voor
het eerst een hulpprogram van meer
dan een miljoen dollar goedgekeurd.
De projectenlijst voor 1979 bedraagt
1.193.700 dollar (2,6 miljoen gulden).
Het grootste project is de steun (voor
540.000 gulden) aan de bouw van een
baptistenkerk in Oost-Berlijn.
LONDEN (ANP) De afdeling ras
senvraagstukken van de Britse raad
van kerken heeft meer dan 200.000
handtekeningen ontvangen van
christenen die zich verplichten zich in
te zetten voor een samenleving zon
der racisme.
De actie begon in november 1977,
toen de afgevaardigden bij de alge
mene vergadering van de raad van
kerken de verplichting onderteken
den te zullen strijden voor een multi-
raciale samenleving en tegen racis
me. Alle Britse protestanten werden
opgeroepen ook te tekenen. (De
rooms-katholieken zijn geen lid van
de Britse raad van kerken.)
De anti-racismecampagne richt zich
vooral tegen de activiteiten van het
„Nationale Front", dat Engeland wil
zuiveren van nlet-blanke elementen.
De campagne wordt in september af
gesloten. wanneer de Britten de slag
om Engeland uit de Tweede Wereld
oorlog herdenken. Tijdens deze ge-
denkweek bullen de handtekeningen
aan de regering worden overhandigd.
Van een onzer redacteuren
AMSTERDAM Naar wij vernemen, is prof. dr Maas Boer
tien benoemd tot staffunctionaris van de wereldraad van
kerken. Hij krijgt de verantwoordelijkheid voor de dialoog
tussen christenen en joden.
Het ls de bedoeling, dat hij in januari
1979 in functie treedt en zich dan ook
in Genève zal vestigen. Prof. Boertien
(54) ls thans hoogleraar Hebreeuws en
Aramees aan de faculteit der letteren
aan de Universiteit van Amsterdam.
Hij krijgt in Genève de functie, die de
gereformeerde predikant J. M. Snoek
(thans te Oostvoorne) van 1970 tot
1975 heeft bekleed. Ds Snoek werd
opgevolgd door de Duitser dr Franz
von Harnmerstein. Deze verlaat de
wereldraad, omdat hij een benoe
ming bij een vormingscentrum in
West-Berlijn heeft aanvaard.
Een bijzonderheid is, dat prof. Boer
tien christelijk gereformeerd is. De
christelijk gereformeerde kerken zijn
niet aangesloten bij de wereldraad
van kerken. Prof. Boertien ls sinds
1954 verbonden aan de christelijk ge
reformeerde kerk van Groningen als
predikant voor de evangelisatiever
kondiging onder Israël. Als zodanig
werkte hij eerst vijf jaar in Hamburg,
als predikant van de Jeruzalem-ge-
meente daar. Vervolgens was hij tot
1968 in Israël werkzaam als uitvoe
rend secretaris van de United Chris
tian Council. Sindsdien is hij hoogle
raar in Amsterdam.
In christelijk gereformeerde kring be
raadt men zich nog over de toekom-
Prof. dr M. Boertien
stige kerkelijke positie van prof.
Boertien.
door dr C. Rijnsdorp
Uit een Joods getto ergens in Oost-Europa wordt een vader
met zijn twaalfjarig zoontje naar de vernietiging algevoerd.
De vader komt om; het zoontje, in een hospitaal, wordt door
de Amerikanen bevrijd. Het kind is in de hel van vlammen,
dikke rook en massamoord geweest. Zijn lot is: te overleven
als gebrandmerkte.
gedicht alsof Auschwitz (als plaats
vervangende term voor het geheel der
verschrikkingen) een incident ware
van ruim dertig jaar geleden. Wat zijn
dertig jaar, om een wereld- en kerk
historische gebeurtenis het hart van
de samenleving te doen bereiken! Het
kruis van Oogoltha heeft er eeuwen
over gedaan.
verkeer. Hoe vertalen wij de visioe
nen en profetieën in dateerbare feiten
en gebeurtenissen? De deskundigen
probeerden dit weifelend en voorzich
tig; de sekten domweg en zelfverze
kerd. Maar sinds Auschwitz blijkt,
dat er tussen Openbaring en Geschie
denis een tweerichtingsverkeer geo
pend is.
Vergeten
Zegel
Hij gaat in Frankrijk studeren, wordt
Journalist, schrijver, later professor
Tien jaar lang zal niemand hem over
wat hij heeft meegemaakt de mond
kunnen openbreken. Het ls bijna bo
venmenselijk om daarna toch te kun
nen spreken, te schrijven en te
doceren.
Hij verkiest buiten de staat Israël
al ls hij daar geweest te leven. Wel
stelt hij de onverbrekelijke lotsver
bondenheid van alle Joden ter wereld
vast Als Israël lijdt, lijdt de ver
strooiing. de diaspora, mede. en om
gekeerd. Maar het getto van zijn kin
derjaren, toen hij van de niet-joodse
wereld niets afwist, heeft hem ge
stempeld. Eigenlijk ziet hij in de
emancipaUe van de joden sinds de
Franse revoluUe een achteruitgang,
een ontaarding Geen wonder dat een
itaat Israël ambivalente gevoelens
bij hem wakker roept. Voordien was
het zo. toen alle slachtoffers joden
waren, waren alle moordenaars chris
tenen. Maar een staat, te midden van
andere staten, kan zich niet laten
afslachten. Politiek zonder vuile han
den ls onmogelijk. Ik noem de naam
van de man en de titel van zijn boek
nog niet. Zodra men man en paard
noemt. Is men uit de sfeer van het
algemene in die van het geval te
rechtgekomen. En ln dit korte artikel
wil lk dieper graven.
Keerpunt
Want Auschwitz, als werkelijkheid en
symbool, betekent voor het joden
dom. voor Europa, voor de wereldge
schiedenis, voor de kerk, een keer
punt. Auschwitz ls werkelijkheid ge
worden apocalyps.
Om te beginnen heeft het de grenzen
van het voorstellingsvermogen ver
broken. En daarmee de grenzen van
de taal. die op gemeenschappelijke
ervaringen en uitdrukkingsmogelijk
heden berust. Voor wat daar gebeurd
is zijn geen woorden. En dit blijft niet
tot Auschwitz beperkt. Adorno heeft
gezegd: na Auschwitz is geen poëzie
meer mogelijk. Als er geen woorden
toereikend zijn, dan faalt ook de lite
ratuur. Het effect van dit alles is nog
op weg. Er wordt nog geschreven en
Elie Wiesel (geb. 1928), want dat ls de
man m kwestie, maakt zich bezorgd
en kwaad om de moedwillige vergeet
achtigheid van de mensen. Eerst wist
men van niets, en nu meent men er
alles van te weten. Ja het ls volgens
hem zo. dat de doden verdedigd moe
ten worden, terwijl de moordenaars
met rust worden gelaten.
Hier onderschat hij de Immanente
krachten van de historie. Wel weet hij
van persoonlijke wonden, die zich
niet kunnen sluiten en dat vervult
zijn hele bewustzijn. Maar. nu kom ik
op het tweede punt. sprekend als
christen uiteraard: Auschwitz is wer
kelijkheid geworden apocalyps. Met
Auschwitz is de zonde op aarde (en
niemand is onschuldig) volwassen ge
worden. Wereld, synagoge en kerk
zijn een nieuwe era binnengetreden.
Men zoekt regels te vinden om min of
meer duistere bijbelteksten te verkla
ren Dit noemt men hermeneutiek.
Welnu. Auschwitz geeft ons een nieu
we hermeneutische sleutel ln de
hand. Tot nu toe volgde de uitlegging
van de Apocalyps een éénrichtings-
De vervulling wijst naar de profetic
terug. In de voor de oorlogvoering
helemaal niet efficiënte jodenvervol
ging (de „holocaust"), politiek-mili-
tair gesproken een bijverschijnsel, is
een nieuw zegel verbroken, een nieu
we bazuin gestoken, een nieuwe
schaal geledigd. Binnen het kader
van een oorlog voltrekt zich een bete
kenisvolle wending in de geschiede
nis van het oude volk. Auschwitz is de
essentie van de tweede wereldoorlog.
En over de christelijke kerken valt
een beschamend, nieuw licht.
Waar was God in Auschwitz? Deze
vraag doet alle bestaande theolo-
gieën op hun grondvesten schudden.
Wiesel zegt: de mens van het concen
tratiekamp ontdekte de antiheiland.
Hij zoekt het bij Jeremia om woorden
te vinden voor treurnis, en kracht om
naar de hemel te schreeuwen Het
geheim van het kwaad overtreft dat
van het heil, zegt Wiesel. We zitten
nog midden in dit stikdonkere ge
heim. Maar synagoge en kerk zijn als
blinden een nieuwe weg opgestuurd.
Ze gaan nog naast elkaar, meer vijan
dig dan broeders.
De kerk is hier in het voordeel: ze
JS
:rder
een
■jn
lal
PAUSPAULUSVI
Niemand zal werkelijk geschokt zijn
door het nog onverwacht heengaan
van paus Paulus VI. Hij had een
redelijk hoge leeftijd bereikt en zijn
gezondheid liet de laatste tijd te
wensen over. De verklaringen
omtrent zijn overlijden gaan dan ook
al heel snel over op zijn betekenis
voor kerk en wereld. Van zijn pers
hoor je betrekkelijk weinig. Of het
een aardige man was? Een menselijkl
mens? Uit de contacten die hij in
brede kring om zich heen zocht zou j«:
zoiets kunnen opmaken. Het begin j
van zijn optreden werd gedrukt
doordat hij een uitermate populaire
voorganger had. Nog is de kerk en is
de wereld Johannes XXIII niet
vergeten. Diens verschijning
verenigde dezelfde streving naar wijd
verbreide contacten aan een
uitermate innemende
persoonlijkheid. Deze laatste paus
kwam aanmerkelijk gedistantieerd!
over. Bovendien stelde hij zijn eigen
betrokkenheid bij datgene wat zijn
voorganger op gang gebracht had
meteen ter sprake door een serie
hoogst onbegrijpelijke en bijna
reactionaire verklaringen ten aanziea
van het huwelijk, de omgang van
man en vrouw en het celibaat.
Daarmee hielp hij althans de kerk
zeer weinig. Ik denk dat bij zijn
heengaan ook zulke dingen gezegd
moeten worden. Voor protestanten i
blijft de figuur van de paus een
vreemde verschijning binnen wat de
Heer ons heeft nagelaten. Hoe
mensen ooit op de gedachte van zo'n
hiërarchische structuur van het
gemeente-zijn kunnen komen na de
lezing van het nieuwe testament (en
het oude niet te vergeten) zal wel
altijd een raadsel blijven. Johannes
XXIII doorzag dit naar mijn mening
Hij kon geen ijzer met handen
breken, maar 't liefst zag hij zichzelf
als een episcopus van de kerk van
Rome. Paulus VI gaf een andere
Indruk. En als die indruk eenmaal
gevestigd is doen alle uiterlijke
vertoningen totaal vervreemdend
aan. Wat moeten al die strijdende en
lijdende christenen over heel de
wereld, die mensen die hun kerkjes
zien leeglopen of die door de officiële
instanties vaak in samenwerking me
de kerkelijke, vervolgd worden? Wat
moeten al die mensen met de pomp
en praal van een begrafenis van de
paus? Wat moeten die met een mens
die door anderen gedragen wordt in
een praalstoel en die zelfs ln zijn doo
omringd wordt door hellebaardiers?
Slechts weinig christenen zullen hun
hoop op zulke dingen blijven
vestigen.
-
VOORBIJGANGERS
Beroepingswerk
GEREF. KERKEN
Beroepen te Soest (als missionair pre
dikant voor het studentenwerk van
de Javaanse christelijke kerken. H. J.
Veltkamp, kand. te Leusden.
Dr. N. J. Tromp
Het curatorium van de katholieke
theologische hogeschool Utrecht
heeft dr. N. J. Tromp benoemd tot
hoogleraar in de exegese van het
oude testament als opvolger van wij
len prof. dr. G. A. te Stroete. In ver
band hiermee heeft dr. Tromp zijn
ontslag als wetenschappelijk hoofd
medewerker aan de theologische fa
culteit te Tilburg Ingediend.
Marcellus II
Marcellus II, naast wie paus Paului
VI begraven wilde worden, was niet in
1955 paus. zoals de lezer gisteren be
grepen zal hebben, maar in 1555.
Mahlangu
heeft het Nieuwe Testament, met als
sluitstuk de Apocalyps. Het gaat er
nu niet meer om. de Openbaring te
decoderen, alsof profetie niet méér
ware dan horizontale toekomstvoor
spelling in geheimschrift. Wat bete
kent openbaring, als ze de menselijke
kaders van ruimte en tijd en zijn
levensduur als van een ééndagsvlieg
niet vorstelijk zou verbreken!
Zuurdesem
Natuurlijk is het niet zo. dat alleen
Israël, als staat én in de diaspora,
erop aankomt en die hele context van
volkeren niet. Integendeel: Israël is
als een zuurdesem in de volkerenwe
reld neergelegd; het Oude Testa
ment, de Psalmen, zijn er vol van.
Maar dan komt dat donkere geheim
van wat Paulus de verharding noemt.
Rest mij nu nog de naam van het
boek te noemen, dat mij deze al te
korte ontboezeming ln de pen gaf.
Het werk heet Een Jood vandaag
(uitg. Gooi en Sticht bv. Hilversum.
208 blz., 25,-). Het ls een bundeling
van afzonderlijke werkstukken, met
hartebloed geschreven. De stijl is niet
briljant, maar hoge letterkundige
kwaliteit zou misschien het getui
gend karakter en de eerlijkheid van
de biecht naar het tweede plan heb
ben verdrongen. „Op dit uitzonder
lijk terrein weegt de verbeelding niet
tegen de werkelijkheid op; het ver
haal van een eenvoudig timmerman
die uit Treblinka wist te ontkomen,
roept meer op dan waartoe de vrucht
baarste verbeelding in staat blijkt"
(bi. 139).
De secretaris-generaal van de wereld
raad van kerken. Philip Potter, heeft
in een telegram aan president Diede-
richs van Zuid-Afrika gevraagd, het
doodvonnis tegen Solomon Mahlan
gu op te schorten. Potter schrijft, dat
Mahlangu weliswaar betrokken wal
bij een „voorval", waarbij twee doden
vielen, maar dat hijzelf niemand
heeft gedood. De 21-jarige zwarte
Mahlangu was op 13 juni 1977 met
twee vrienden in Johannesburg door
de politie aangehouden en bedreigd
Bij dat incident werden twee blanken
gedood. Voor de rechtbank werd be
wezen. dat Mahlangu niet geschoten
had. Toch werd hij wegens mede
plichtigheid aan de schietpartij ter
dood veroordeeld.
Onze adressen;
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wlbautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM'
DORDRECHT:
Postbus 948
Westblaak 4, Rotterdam
Tel. 010-115588
(Red.)
Schiedamsevest 52
Tel. 010-115700 (adv.)
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN:
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel. 05200-17030.
