Zelfs Japan en China putten uit Nederlands rijksarchief
Voortbestaan van talloze
levende soorten bedreigd
ttedenserie Time-Life:
oortreffelijke gidsen
*sa
Beslag in Lugano
op 'Caransa-geld'
Schade voor ontwikkeling van landbouw en geneeskunde
Ook Nederland
'misdraagt' zich
Actieboot tegen de walvisjacht door
Spanjaarden bezet
Man onder trein: been kwijtgeraakt
Ongeluk op schip
T DINSDAG 8 AUGUSTUS 1978
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
RHS 9
-
pEN HAAG (ANP) Anderhalve eeuw geleden zonk bij Japan een
schip, dat in Nederland was gebouwd in opdracht van de Japanse
keizerlijke marine. Toen enkele jaren geleden werd vastgesteld, waar
precies het schip ten onder was gegaan, werd de belangstelling van
Japanse geschiedkundigen gewekt. Zij vroegen Nederland of er nog iets
gekend was van het schip. In het Algemeen Rijksarchief in Den Haag
ond men de tekening van het schip tot grote vreugde van de historie-
nderzoekers. Japan kreeg keurig de afdrukken van de werktekeningen
uisbezorgd.
lx gingen duikers aan het werk en niet
«vergeefs. Zij doken twaalf kanonnen op
iie in Luik waren gegoten en twaalf stuks
die van Duitse makelij waren. Dat klopte
niet met hetgeen op de tekeningen stond
langegeven. Waarom die Duitse kanonnen?
)f het Nederlands Rijksarchief hiervoor
«n verklaring wist?
3e deskundige ambtenaren van het gebouw
aan de Blijenburg in Den Haag zochten
peer in de oude archieven en toverden een
irief van de Nederlandse marinewerf te
roorschijn, waaruit bleek, dat op dat mo-
nent de Luikse fabriek de gevraagde 24
janonnen niet kon leveren, maar slechts de
lelft ervan. Toen heeft de leiding van de
,-erf besloten de overige twaalf kanonnen in
iuitsland te bestellen. De Japanse historici
raren dolgelukkig met deze bijzonderheid
ver het teruggevonden keizerlijke oorlogs
chip, waaraan zij veel waarde hechten. Een
pen doekje voor het Nederlandse rijksar-
hief.
bit is een van de „sterke staaltjes" die
ijksarchivaris mr A. E. M. Ribberink weet
e vertellen. Het rijksarchief is sinds 1903 in
"et gebouw aan het Bleijenburg gevestigd.
n het najaar van 1979 zal het nieuwe ge-
iouw bij het station Den Haag Centraal in
ebruik worden genomen, vlak bij het nieu-
»]jpe gebouw van de Koninklijke Bibliotheek
n naast een parkeergarage. Een strategi-
che plaats, ook al zo gekozen omdat het
Rijksarchief zich verheugt in een nog steeds
groter wordende toeloop van mensen die
beroepshalve of voor hun plezier meer over
gewichtige of minder gewichtige zaken wil
len weten.
Het oude gebouw is te klein geworden. Elk
jaar krijgt het rijksarchief een grote hoe
veelheid brieven, rapporten, tekeningen of
documentatie aangevoerd, afkomstig van
alle mogelijke rijksinstellingen zoals minis
teries, kinderbescherming en gerechtelijke
instanties.
Niet alles wordt bewaard: als het wettelijk
daarvoor vastgestelde tijdstip is bereikt,
wordt nagegaan welke stukken bewaard
moeten blijven. De rest wordt vernietigd,
echter niet zonder toestemming van het
rijksarchief.
Niet alle overheidsstukken komen in Den
Haag terecht; elke provincie heeft een rijks
archief waar stukken uit die provincie wor
den opgeslagen als zij van historisch belang
zijn. Maar, bijvoorbeeld, de documentatie
die betrekking heeft op de Vrede van Mun
ster in 1648, die dus betrekking heeft op de
juridische erkenning van ons land als zelf
standige staat, vindt men in het Rijksar
chief. Dit historisch belangwekkende boek
werk met onder meer de handtekening van
de verliezer van de tachtigjarige oorlog, de
Spaanse koning Philips, wordt bewaard in
een brandkast, die niet zonder speciale
lingen tussen koopmanshuizen in het va
derland en de vertegenwoordigers van de
VOC in het verre Indië; inventarislijsten
van pakhuizen; rapporten var. scheepskapi
teins. Alles werd in tweevoud bijgehouden:
een exemplaar voor het moederland; een
exemplaar voor het archief in Indië. Bij de
souvereiniteitsoverdracht in 1950 kreeg de
Republiek Indonesië het daar aanwezige
archief overgedragen.
Het archief van de VOC in Den Haag is voor
historici van vele landen van onschatbare
waarde. Nationalistisch China (Taiwan)
zond een professor met enige assistenten
uit om het archief te bestuderen. Zij kregen
van hun regering een Jaar de tijd; dagelijks
zitten de Chinese en Nederlandse historici
de documentatie van de VOC na te pluizen.
In de leeszaal zit al enige tijd ook een Belg
die onderzoekt hoe de Belgische rechterlij
ke organisatie tussen 1815 en 1830 in elkaar
zat. In die tijd Immers behoorde wat nu
België is tot Nederland, dus de stukken die
betrekking hebben op het onderwerp zijn in
ons Rijksarchief.
Surinamers hebben in de (te kleine) leeszaal
uitgezocht welke wetten er in vervlogen
tijden in het toenmalige West-Indië golden.
Een medewerker van het rijksarchief maakt aantekeningen uit een van
de op het archief bewaarde historische boekwerken
toestemming mag worden geopend om be
schadiging van deze „geboorteakte" van
Nederland te voorkomen.
Lange rijen in perkament gebonden boeken
vormen het complete archief van de Vere
nigde Oostindlsche Compagnie: briefwisse
'Ruygh'
Men vindt in het archief het „Ruyghe blau
we register Dit „ruygh" heeft betrekking
op de band waarin het register is gebonden.
Die is van koeievel met het haar er nog op.
Het indrulcwekkende document is eigenlijk
de administratie van de graven van Holland
van 1518 tot 1540. De grote baas over deze
streken was toen Karei de Vijfde en zijn
handtekening kan men in het boek vinden,
bijvoorbeeld onder benoemingen.
Soms, vertelt rijksarchivaris Ribberink,
staken particulieren, die hun familiege
schiedenis willen onderzoeken, plotseling
het speuren naar hun herkomst. Dat ge
beurde toen iemand ontdekte, dat de kinde
ren van een voorouder in een weeshuis
waren opgegroeid, omdatde moeder
van die kinderen was vermoord door een
familielid, dat daarbij hulp had gehad van
een dienstbode. Het misdrijf was uitgeko
men en het tweetal werd tot de doodstraf
veroordeeld. Een ander staakte de genealo
gische naspeuringen toen bleek, dat een
voorvader in het toenmalige Indië een stuk
of wat vrouwen had die ieder weer kinderen
hadden gekregen van deze man.
Ook bij actuele zaken wordt de hulp van het
rijksarchief ingeroepen. Dat deed bijvoor
beeld Marokko in verband met de aan
spraak op eigendommen van de vroegere
Spaanse Sahara. Nederland was vroeger
een grote mogendheid, die over de hele
wereld een vinger in de pap had. In het
Nederlandse archief zal wel iets te vinden
zijn over vroegere verdragen, dacht Marok
ko en gelijk had het.
Particuliere archieven van staatslieden
worden dikwijls door de betrokken staats
man zelf of door de nabestaanden aan het
rijksarchief geschonken. De meeste van die
archieven mogen slechts met toestemming
van de familie of van de rijksarchivaris voor
wetenschappelijk onderzoek worden ge
raadpleegd. Openbaar worden ze in elk ge
val na vijftig jaar. In het rijksarchief zijn
onder meer opgenomen de archieven van
Schermerhorn. Van Mook, Beel en Romme.
De deskundigen van het archief beschou
wen het archief van Romme als het belang
rijkste privé-archief voor de Nederlandse
politieke periode van 1946 tot 1960. Het
beslaat zestien meter boekenplank.
Volgend jaar gaat het rijksarchief verhui
zen. Al twee jaar zijn de mensen van het
archief al bezig met het inpakken in zuur
vrij papier van de 55.000 strekkende meter
documenten.
v-
zicht op het San Marcoplein in Venetië.
?den met een rijke historie
een architectonische erfe-
zoals Rome, Jeruzalem,
inden en Parijs trekken in
ie tijd van het jaar weer
immen bezoekers. Wie zich
p zo'n bezoek wil voorberei-
%i, kan terecht bij de Time-
ife stedenserie.
deel is voorzien van een
Jjzonder informatieve tekst,
Jbschreven door een auteur
je de stad goed kent en liefde
Jdraagt. Ook de foto's zijn
lak van grote klasse.
fet eerste deel van deze al enige tijd
fleden verschenen steden-serie is
Jeruzalem", geschreven door de En-
'i kenner van het Midden-Oosten,
i Thubron. Hij zegt over Jeruza-
„Als de bezoeker, net als ik on-
s, op de Olijfberg staat, dan ziet
I de hele oude stad voor zich uitge
rekt. Misschien is dit wel het meest
ontzagwekkende uitzicht ter wereld,
want hier ligt het hart en de ziel van
het monotheïstisch geloof." Thubron
ontpopt zich als een gids, die boeiend,
kan vertellen over de heilige stad,
waar als nergens ter wereld archeolo
gie, politiek en godsdienst zo nauw
zijn verweven. In „Rome" na Jeruza
lem de stad die onze cultuur het
sterkst bepaalde, beschrijft E. R.
Chamberlin, de twee werelden die
deze stad aan de toerist toont: die
van het heden met zijn religieuze
organisaties en die van het verre ver
leden. Er is bijzonder veel zorg be
steed aan de illustraties. Behalve fo
to's bij de tekst zijn verbindende fo
toreportages, meestal in kleur, tussen
de hoofdstukken opgenomen. Daarin'
zijn niet alleen het huidige Romeinse
leven, maar ook vele bouwkundige
details vastgelegd.
Een juweeltje in de serie is „Venetië"
door Aubrey Menen en met foto's van
Ernst Haas. Menen ziet in Venetië een
van de mooiste scheppingen van de
bouwende mens, maar vergeet de ge
breken van de stad niet. Een hoogte-
s elke metropool kent ook Londen echte volkstypen. Zo-
deze veteraan van de Londense brandweer.
punt van zijn verslag is onder meer de
mis in de San Marco, waarbij muziek,
wierook en flakkerende kaarsen op
magische wijze versmelten met het
goudkleurige licht dat van de vergul
de muren straalt. Schrijver zowel als
fotograaf hebben niet nagelaten de
aandacht te vestigen op de mogelijk
heid van de ondergang van deze le
gendarische stad door de gevolgen
van de technologie.
In „Londen" geeft Aubrey Menen
treffende karakteristieken van de
stad, waarin hij een deel van zijn
leven doorbracht. Hij zegt over de
Londenaar: „Typerend voor de Lon-
denaar die anders dan ik er zijn
leven doorbrengt, is dat hij Londen
beschouwt als iets vanzelfspre
kendsHij kent er geen frases
voor. Kom bij hem niet aan met kre
ten als „De Eeuwige Stad", „De
Lichtstad" of „De Wonderstad", uit
drukkingen die de Romeinen, de Pa-
rijzenaars en Newyorkers plegen te
gebruiken." Evenals in de andere
boeken van deze Time-Lifeserie wor
den sfeer, eigenaardigheden, karak
ter en structuur van stad en bewoners
aan de orde gesteld op een manier,
die de moeite van het lezen waard is.
H.O.
Time-Life stedenserie, Jeruzalem,
Rome, Venetië, Londen. Omvang 200
bladzijden en prijs 38,50 per deel.
Uitgeverij: Time-Life International
(Nederland) B.V.
LUGANO (ANP) De autoriteiten in
het Zwitserse Lugano hebben zater
dag beslag gelegd op de banktegoe
den van vier Zuidamerikanen. De te
goeden bestaan waarschijnlijk voor
namelijk uit het losgeld dat in okto
ber vorig jaar werd betaald voor de
vrijlating van de gegijzelde Neder
landse zakenman Car ansa.
Een van de vier verdachten is Luis
Alvarez. Hij werd onlangs in Los An
geles gearresteerd. De Amerikaanse
politie vond toen in zijn bezit een deel
van het losgeld. Het viertal kan in
Zwitserland slechts vervolgd worden
wegens het bij een bank deponeren
van „illegaal geld". Voor de vrijlating
van Caransa werd indertijd ongeveer
tien miljoen gulden betaald.
LONDEN Verscheidene soorten planten en dieren verdwijnen zo snel van de aardbodem dat
mogelijke ontwikkelingen in de landbouw en geneeskunde erdoor worden geschaad, aldus een
nieuw rapport over het behoud van de natuur en het gebrek daaraan.
De evolutie zelf zal zich ongetwijfeld
voortzetten, maar op een grof ver
stoorde manier, aldus Erick Echk-
holm, schrijver van „Verdwijnende
soorten; de sociale uitdaging".
Eckholm citeert de natuurkundige
Norma Myers, die schat dat in het
jaar 2000 een miljoen soorten zullen
zijn verdwenen, en de bioloog van het
wereldnatuurfonds Thomas Lovejoy,
die dat cijfer stelt op tussen de
500.000 en 1,4 miljoen.
„Meer dan de helft van het bekende
aantal gevallen van uitsterven van de
laatste 2.000 jaar, dat is, sinds de
eerste vermelding, van de Europese Kiezen
leeuw omstreeks het jaar tachtig na
Christus, heeft zich sinds 1900 voor
gedaan", schrijft Ekholm in het rap
port, dat wordt gepubliceerd door het
WorldWatch Instituut in Washington.
daar menen dat zij zich natuurbe
houd niet kunnen veroorloven.
„Belaagd door onrustige legers werk
lozen en boeren zonder land zijn de
regeringen van de derde wereld van
nature geneigd, de nog resterende
maagdelijke gebieden in landbouw
grond te veranderen. De strijd voor
het behoud van soorten en ecologi
sche systemen kan duidelijk niet ge
scheiden worden van de bredere
strijd voor het bereiken van een soci
ale orde waarin aan de fundamentele
behoeften van allen wordt voldaan",
schrijft Eckholm.
De mens verkeert nu in de droevige
positie dat hij moet kiezen tussen wat
behouden kan worden en wat verlo
ren moet gaan. De internationale
unie voor het behoud van de natuur
en natuurlijke hulpbronnen (IUCN) is
nu samen met UNEP en het wereld
natuurfonds een „strategie voor be
houd van de wereld" aan het voorbe
reiden.
Enkele delen daarvan zullen
worden besproken op de dertigste
algemene vergadering van de IUCN
in Asjchabad, in 8owjetrussisch Cen-
traal-Azië in oktober. Het rapport
van Worldwatch roept niet alleen op
tot meer internationale samenwer
king bij natuurbehoud, waarbij de
economische last wordt gedeeld door
degenen die het kunnen betalen,
maar ook voor vergroting van het
reserve-areaal in de biosfeer, zoals nu
door de UNESCO wordt gecoördi
neerd.
maar de tropische gebieden hebben
er het minste. Ook moet de overeen
komst inzake internationale handel
in soorten wilde planten en dieren,
die in 1975 van kracht is geworden,
nog worden ondertekend door ver
scheidene belangrijke landen.
Invoer
Tot nu toe zijn 144 van dergelijke
reservaten in 35 landen ingericht.
„De landen die zich misdragen zijn
onder meer die landen die veel soor
ten invoeren, zoals Italië, Japan, Ne
derland en Spanje en vele potentiële
uitvoerlanden zols Colombia. Kenia.
Mexico. Soedan, Thailand en Oegan
da", aldus Eckholm.
Hij meent dat de mens zal worden
beoordeeld naar de mate waarin hij
de hulpbronnen die hem zijn toever
trouwd beschermt. Hij citeert de
voormalige president van Costa Rica,
Daniël Oduber Quiros. „Ik geloof dat
wanneer landen weinig of geen eer
bied voor hun natuurlijke omgeving
tonen en deze vernield of verloren
gegaan is bij een overhaaste en onsa
menhangende uitbuiting van de
aardse hulpbronnen, de menselijke
relaties binnen die landen waar
schijnlijk ook zullen worden geken
merkt door gebrek aan eerbied voor
personen en de mensenrechten."
Omdat slechts vijftien tot twintig
procent van het aantal soorten van
de wereld in de wetenschappelijke
literatuur wordt vermeld kunnen veel
soorten verloren gaan voordat hun
biologisch belang of hun economi
sche potentieel bekend is geworden.
„Veertig procent van de moderne ge
neesmiddelen vinden hun oorsprong
in de natuur, maar toch is pas een
klein deel van alle plantesoorten op
aarde onderzocht op ingrediënten die
in de geneeskunde kunnen worden
gebruikt", aldus Eckholm, wiens on
derzoek gedeeltelijk is betaald door
het milieuprogramma van de V.N.
(UNED).
„Bijna al het eten van de mensen is
afkomstig van slechts twintig voed
selplanten, maar duizenden planten
zijn eetbaar en verscheidene daarvan
zullen ongetwijfeld nuttig blijken
voor het lenigen van de behoefte aan
voedsel."
Bij de gewone zoals rijst, graan, mais
en gierst worden de oude soorten
door nieuwe vervangen. Toch bezit
ten de oude variëteiten eigenschap
pen, zoals weerstand tegen ziekte en
klimaat, waarmee de moderne hun
voordeel zouden kunnen doen.
„Zo hebben geleerden van de Purdue-
universiteit bij de ontwikkeling van
Sorghum-giers met hoog eiwitgehalte
meer dan 9.000 variëteiten van over
de hele wereld onderzocht, voordat
zij de eigenschappen die zij zochten
ontdekten bij twee onbekende varië
teiten op de akkers van Ethiopische
boeren. Wie weet welke andere onver
vangbare planten ongemerkt zijn ver
dwenen", aldus Eckholm.
Woensdag is het 33 jaar geleden dat er op Nagasaki in Japan door de Amerikanen de eerste
en Azic gun vele's^rten hét'snelst atoombom werd gegooid. Er vielen toen 73.884 doden. Dit moment, een 10 meter hoge
te gronde doordat de arme landen bronzen vredesfiguur, dat door duizenden wordt bezocht, herinnert aan dit gebeuren
DEN HAAG (ANP) - De actie boot
„The Rainbow Warrior" van de orga
nisatie Green Peace (ter bescherming
van de walvissen) is door
de Spaanse marine bezet en naar de
Spaanse havenstad La Coruna ge
bracht. De bemanning van de boot,
waaronder zich twee Nederlanders
bevinden, had de afgelopen drie da
gen door met rubberen bootjes voor
walvissen te gaan liggen, de dood
voorkomen van zes grote vinvissen,
een van de meest bedreigde diersoor
ten van de wereld. Dat gebeurde tij
dens een jacht door een Spaanse wal
visjager.
In open zee was eerder al een Spaanse
marineofficier aan boord van Rain
bow Warrior gebracht. Hij gaf het
bevel te verdwijnen, maar de beman
ning weigerde. Toen de
boot bij La Coruna voor anker werd
gelegd volgde bezetting. Spanje is als
enige natie met een walvlsvloot niet
bij de internationale walviscommis
sie aangesloten. Twee geheime wal
visstations aan de Spaanse kust wa
ren al door de Rainbow Warrior op
gespoord. Aan boord bevinden zich
de Utrechtse bioloog P. Lagendijk en
de eerste stuurman S. Hollander uit
Rotterdam.
AMSTERDAM (ANP) Een 85-jari-
ge Zweed is in Amsterdam zijn rech
terbeen kwijtgeraakt toen hij onder
de trein kwam. De man liep op de
spoordijk langs het Westerpark. bijna
anderhalve kilometer van het Cen
traal Station. De machinist van een
naderende trein zag iets schitteren op
de spoorbaan, remde af. maar kon
een aanrijding niet meer vermijden.
De trein reed ongeveer vijftig kilome
ter per uur. Het slachtoffer, dat ver
moedelijk dronken was, is overge
bracht naar het Wilhelmina Gasthuis
in de hoofdstad.
Bred' d«>r
ROTTERDAM Bij werkzaamho- een wegvliegende deksel. Op weg
den op een Grieks schip op de Rotter- naar het Zuiderziekenhuis is het
damse droogdokmaatschappij werd slachtoffer aan de gevolgen van dit
zondagmiddag de 41-jarige heer J. A. ongeluk overleden.
