«derland ook in prehistorie al aantrekkelijk
Handel weet met berg
oud papier geen raad
0»
9CENT ONDERZOEK TOONT AAN:
Duitse kabinet eens over
stimulering van economie
Nederlanders in het nauw
jrantie-
-jsidie
Vordert
ivoer
Verbruik minder
dan verwacht
Uurlonen in
Nederland
zeer hoog in EG
'Vakantieplan Pais
schadelijk voor
de gastarbeiders'
Duo aangehouden
na overval
leerling-operator
RTH
,G 28 JULI 1978
TROUW/KWARTET 11
30 $7"
Idagh
F. Stafleu
and was ook in de prehistorie al een aantrekkelijke
Kem laats. Een aantal natuurlijke rijkdommen was er in
aariide mate aanwezig om het functioneren van een econo-
jogelijk te maken. Die gevolgtrekking maken twee
rerkers van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig
[onderzoek te Amersfoort, dr J. A. Brongers en drs P. J.
Ing.
Door die techniek werd bijvoorbeeld
aangetoond dat de invoering van de
neolitische levenswijze in ons land
(gebruik van aardewerk, vaste woon
plaats, landbouw en veeteelt als voor
naamste voedselbron) tweeduizend
jaar eerder gebeurde dan men had
gedacht; sinds kort denkt men zelfs
drieduizend jaar eerder, namelijk on
geveer 5000 jaar v. C. „Deze verlen
ging van de chronologie heeft het
beeld van de prehistorie rustiger ge
maakt. Vroeger moest men om de
inpassing van een nieuw verschijnsel
binnen een bepaald tijdsbestek ver
klaarbaar te maken nogal eens zijn
toevlucht nemen tot een snel model,
zoals een inval of een volksverhui
zing. Binnen het kader van een lange
re chronologie is het mogelijk de pre
historie te beschrijven in termen van
meer geleidelijke processen, zoals we
die ook uit de recente historie ken
nen", schrijven Brongers en Wolte
ring.
id,
jen de afgelopen Jaren de uit
bekende prehistorische sa-
vanaf zo'n 5000 Jaar
Goifóstus tot de inval van de
ER tn op economische en tech-
K0< ie aspecten bekeken, en heb-
uec soms verrassende conclusies
fgd in een boek, dat niet al-
;genoten van dienst zal zijn,
dderfk de vele amateur-archeolo-
ilangstellenden zal boeien.
ine 1 nogal eens somber geoor-
,taterer de bewoningsmogelljkhe-
ieke rehlstorisch Nederland. Onze
ian gische vondsten maken een
li «lijke Indruk en veel delfstof-
mtelier ook ai niet. In economisch-
he verhandelingen over ons
2^5 men de prehistorie en de
ie itorische perioden er dan ook
n A af. Welnu, Brongers en Wol-
<eiei oorzien met hun boek in dit
Koe jat is mede welkom omdat
nen- ite samenvattende boek over
Ml thistorische archeologie van
koD eert en allanS uitverkocht is.
en j(de laatste jaren veel gebeurd:
gd $en zijn er tal van opgravingen
sten ook is door de C 14-methode
191 van radioactieve koolstof in
an 1 h materiaal) de datering van
i betrouwbaarder geworden.
Steen en ijzer
Vanaf het vroegste neolithlcum
steentijd (5000 Jaar v. C.) zijn de in
het boek besproken economieën in
hoge mate afhankelijk geweest van
uitheemse materialen. De agrarische
V i- -
wimmm
V ~-r
Vanaf de late steentijd tot in de ijzertijd werden in veengebieden houten wegen aangelegd.
Dit is de Valtherbrug, opgegraven in 1936. De datering is ongeveer duizend jaar voor
Christus.
samenlevingen vroegen om ontgin
ning van bos voor cultuurgrond en de
bouw van houten huizen en schuren.
Daarvoor waren goede bijlen en dis
sels nodig. Er kwam hier wel steen en
vuursteen voor, maar de (Duitse) im
port was beter.
Anders was het met ijzer gesteld, dat
na steen en brons sinds 800 v. C.
in onze streken in gebruik kwam.
Ijzererts kwam namelijk in grote
hoeveelheden in eigen land voor. De
winning en verwerking kan in de
eindfase van de prehistorische perio
de (aan het begin van onze Jaartel
ling) zelfs een belangrijke bron van
Inkomsten zijn geweest. De schrijvers
wijzen op het voorkomen van Uier
bijv. aan de Oude IJssel, waar de
firma Diepenbrock en Reigers pas in
1890 de laatste hoogoven sloot, waar
in uitsluitend inheems ijzererts ver
werkt werd. Het afgebrande Paleis
voor Volksvlijt te Amsterdam bij
voorbeeld (gebouwd in 1864) was uit
inheems ijzer opgetrokken Moerasij
zererts werd sinds de middeleeuwen
ook als bouwmateriaal gebruikt in
kerken en versterkte huizen. In de
Romeinse tijd maakte ijzerbereiding
deel uit van de normale bezigheden
binnen een boerengemeenschap, zo
mag wel worden aangenomen. Tij
dens de hele prehistorische periode
werd op de akkers voornamelijk tar
we en gerst verbouwd, en het belang
rijkste landbouwhuisdier was het
rund; varken, schaap en geit kwamen
steeds op de tweede plaats. De jacht
is vanaf het begin van de bronstijd
geen belangrijke voedselbron meer.
Voor huishoudelijk gebruik heeft
men lange tijd met oppervlaktewater
aangekund, maar in de ijzertijd kreeg
men behoefte aan waterputten. Wel
licht had de toenemende bevolking al
een zekere vervuiling van het opper
vlaktewater veroorzaakt. Waterput
ten maakten het toen ook mogelijk,
wat verder van beek en rivier af te
gaan wonen.
Brons en barnsteen
Van de metaalvondsten is het meeste
koper en brons, die meer dan duizend
Jaren lang een belangrijke plaats in
de economie hebben Ingenomen. Tij
dens de midden-bronstijd (1800 tot
1200 Jaar v. C.) importeerde ons land
een groeiende stroom van bronzen
voorwerpen uit allerlei richtingen,
maar vooral uit het westen en zuid
oosten. Wat maakte ons gebied voor
bronshandelaren en -smeden zó aan
trekkelijk dat het vanaf de vroegste
bronstijd tot hun afzetgebieden heeft
behoord en van een geregelde brons-
aanvoer zelfs zozeer verzekerd was
dat er zich herhaaldelijk eigen stijl-
traditles konden ontwikkelen? Wel.
Brongers en Woltering zouden zich
kunnen voorstellen dat smeden en
handelaars op doorreis met hun wa
ren bescherming of vrije doorgang
afkochten van inheemse hoofden. En
als materiële tegenprestatie komt in
de eerste plaats het barnsteen in aan
merking.
Algemeen wordt aangenomen dat dit
ruilmateriaal de basis is van de rijke
Scandinavische bronsindustrie. Maar
ook in ons land kwam barnsteen
voor, veel zelfs, en in archeologische
kringen had men dat tot op heden
over het hoofd gezien. Brongers en
Woltering menen zelfs dat er weinig
aanleiding was om barnsteen uit
Scandinavië te betrekken. Koper,
brons en waarschijnlijk ook goud be
taalde men hier met inheems barn
steen, en ook dat is een pikante con
clusie uit het onderzoek. Het boek is
ruimschoots voorzien van verhelde
rende tekeningen, foto's en tabellen.
Een goed begin van de vernieuwde
Fibulareeks.
De prehistorie van Nederland, eco
nomisch en technologisch, door J. A.
Brongers en P. J. Woltering. Uitgave
Fibula-van Dishoeck, Haarlem, 1ST
blz., 22.50.
darnh*
Barend Mensen
JRECHT Wat men in
indeling onder „oud pa-
verstaat bracht vier jaar
tn 18 tot 25 cent per kilo-
op. Sindsdien is in de
81 zodanig de klad geko-
dat de vele ijveraars die
verenigingen en goede
papier inzamelen nau-
nog drie cent per kilo-
krijgen. Vandaar dat
Uende gemeentebestu-
e zijn overgegaan ga-
i in Subsidies te geven. De
'°rl! staat daar
egenover.
gereser-
tlesubsidie komt er op
t verenigingen en dergelijke,
)r de opbrengst van oud pa
les een kennelijk toch nog
ersmad^n versterking van de
ekent, tot een bepaald maxi-
n aanvulling op de marktprijs
Is de garantieprijs bij voor-
ijf cent en geeft de handel
wee dan legt de gemeente er
Zodoende kan het toch nog
worden want papier is zwaar
een beetje gezwoeg is duizend
>ij elkaar. De verenigingen die
iriabele subsidie aanvragen
verschillende argumenten
hun gemeentebestuur te
ten van de noodzaak ervan,
ïuren staking van nuttige ac-
n bij voorbeeld, mllieubevor-
werkzaam zijn, instandhou-
een stuk zelfwerkzaamheid
aring van kosten voor de ge-
zelf. Laatst werden in de
se gemeente Hoeven deze
aangevoerd om een subsidie-
los te krijgen.
del In oud papier intussen
iet dat het geven van garan-
dies een massaal navolging
lervinden. Er bestaat in dit
land namelijk een oud-papier-berg
van jewelste. Het is dringend gewenst
dat die op „natuurlijke" wijze afkalft.
„Gaat men nu van overheidswege,
hoe goed bedoeld ook, de prijs kuns
tmatig verhogen dan blijft de aan
voer voortduren terwijl de „onder
soorten", die het hoofdbestanddeel
vormen van de particuliere inzame
ling, toch al niet de transport-, op
slag-, sorteer- en verwerkingskosten
meer opbrengen", zegt de directeur
van een groot inzamelingsbedrijf.
„Ondersoorten" zijn kranten, tijd
schriften, reclamefolders, karton en
dergelijke waarvan de kwaliteit zoda
nig is dat zij slechts voor de terugwin
ning van bepaalde „nieuwe" papier
soorten kunnen worden gebruikt. Er
zijn fabrieken, met name In de
kartonindustrie, die uitsluitend op
oud papier draaien. Het overschot is
echter zo groot dat de handel er geen
raad meer mee weet. „De markt is
verstoord en subsidieregelingen als
deze dragen er toe bij dat het normale
vraag-aanbod-mechanisme niet of
onvoldoende kan functioneren", al
dus de directeur.
Overcapaciteit
De overvoerde markt is een gevolg
van een samenspel van factoren. Be
halve de huidige economische situa
tie speelt een rol het achterblijven
van het papierverbruik in West-Euro
pa bij een enige Jaren geleden opge
stelde prognose. Men dacht een stij
ging met zes procent per Jaar tege
moet te kunnen zien maar het houdt
met twee-en-een-half drie procent
wel op. De op grond van de prognose
bijgebouwde produktie eenheden
vormen ten dele een overcapaciteit
Die wil men natuurlijk toch graag ten Q 06u KOOD
nutte maken. r
kilo „nieuw". Maar eigenlijk is dit een
loze slag in de ruimte. Het ene papier
is het andere niet; er zijn papiersoor
ten waarvoor bij de fabricage nauwe
lijks oud papier als bij te voegen
grondstof wordt gebruikt. Verschil
lende inzamelingsbedrijven al heb
ben het loodje gelegd omdat zij het
met de huidige verkoopprijzen niet
meer konden rooien. De. meestal gro
tere en grote bedrijven drijven zo
goed en zo kwaad als het gaat op de
bij hen binnenkomende betere pa
piersoorten. Daar is nog wél genoeg
vraag naar en die leveren dan ook een
normale prijs op. Nu zou gezegd kun
nen worden: ondersoorten nemen we
niet meer, beter papier is welkom.
Maar volgens de directeur, die ons
een inzicht in de problematiek van
zijn bedrijfstak gaf, kan dat zo maar
niet. „Afwijzing van de ondersoorten,
die de grootste hoeveelheid vormen
in het totale pakket oud papier dat
ons wordt aangeboden, zou voor veel
bedrijven in deze nogal arbeidsinten
sieve branche onherroepelijk gevol
gen hebben voor de werkgelegenheid.
De malaise duurt nu vier Jaar en we
spartelen maar door in de hoop op
een weer opgaande lijn. Bovendien
hebben we van het ruwe aanbod oud
papier de soorten nodig waarvan de
verwerking wel lonend is. Zo wordt
het één een beetje goed gemaakt door
het ander".
enthousiast. Er zitten bovendien be
paalde onbillijkheden in. Gemeente
besturen die het huisvuil storten zul
len eerder geneigd zijn subsidie te
geven dan gemeenten die het ver
branden. De eerste denken aan de
stortingskosten van een „Jaarproduk-
tie" aan oud papier en dat is niet
mis de laatste zien met genoegen
het vlamgrage papier het verbran
dingsproces bevorderen. Zo wordt de
ene vaak toch al gesubsidieerde
vereniging bevoordeeld boven de an
dere. Dat moet men natuurlijk alle
maal zelf weten, maar men behoort
toch ook in het oog te houden waar
men eigenlijk mee bezig is: met de
instandhouding van ene al geruime
tijd veel te grote aanvoer die een
gezond evenwicht tussen vraag en
aanbod onmogelijk maakt. Daarmee
gaat men tegen het belang van de
handel maar, zonder het te beseffen,
ook tegen zijn eigen belang en dat
van de verenigingen in. Als de markt
zich herstelt worden die er namelijk
ook weer beter van".
DEN HAAG Het gemiddelde bruto
uurloon van volwassen mannelijke
arbeiders was in 1976 in Nederland
hoger dan in enig ander land van de
gemeenschappelijkemarkt met uit
zondering van Denemarken. Dit heeft
de Europese Commissie, het „dage
lijks bestuur" van de gemeenschap,
meegedeeld in antwoord op vragen
van een Engels lid van het Europees
Parlement, de conservatief Ralph
Howell.
In Denemarken bedroeg het bruto
uurloon gemiddeld 4,20 ere (Europese
rekeneenheden, circa 2,80 gulden), in
Nederland 3,40 in Luxemburg 3,39 in
West-Duitsland 3,13, in België 3.04, in
Frankrijk 2,31, in Italië 1,64, in Enge
land 1,79 en in Ierland 1,53.
De positie van de landarbeiders was
relatief iets ongunstiger. In Denemar
ken verdiende een niet-geschoolde
landarbeider in 1976 gemiddeld 3.008
ere per uur, in België 2,662, in Neder
land 2,626, in West-Duitsland 2,597, in
Frankrijk 1,910, in Luxemburg 1.820,
in Engeland 1,544, in Ierland 1,415 en
in Italië 1,332.
BONN Het Westduitse kabinet heeft in grote lijnen over
eenstemming bereikt over een pakket maatregelen ter stimu
lering van de bedrijvigheid in de Bondsrepubliek. De minis
ters zijn het eens over een belastingverlaging van zeven
miljard mark in 1979 en nog eens een gelijk bedrag in 1980.
Het gevolg daarvan is echter een
druk op de verkoop- en de grondstof-
fenprijzen. Naar grove schatting le
vert Nederland zo'n 900.000 ton oud
papier per jaar op. Daarvan blijft
ongeveer zestig procent in het land.
Eveneens grof geraamd: 1300 kilo
gram oud papier is goed voor 1000
Oud papier is een goedkope grond
stof. Het terugwinningsproces is be
trekkelijk eenvoudig. Maar als er veel
te veel van is is het prijsniveau zoda
nig dat er geld bij moet. Eerst als op
ds enorme voorraad Ingeteerd is zal
de verkoopprijs zich tot boven het
minimum herstellen. „Daarom zijn
we over die garantiesubsidies niet
Van een onzer verslaggevers
HAVANA De Nederlandse delega
tie naar het elfde wereldjeugdfestival
in de Cubaanse hoofdstad Havana
heeft enige tijd in ernstige financiële
en organisatorische moeilijkheden
gezeten door toedoen van het reisbu
reau Kontakt. Volgens de leider van
de delegatie, Guus Egas, heeft het
reisbureau de reiskosten niet overge
maakt naar het organiserend comité
in Havana, maar naar de luchtvaart
maatschappijen die de vlucht naar
Havana uitvoerden.
De Hongaarse penningmeester van
het comité, Farkas, veronderstelde
bij aankomst van de Nederlanders
dat zij gratis twee weken in Cuba
wilden bivakkeren. Op een bepaald
moment dreigden de Cubaanse auto
riteiten de Nederlandse delegatie
vast te houden, als er geen geld op
tafel zou komen.
De leider van de Nederlandse delega
tie en de perssecretaris hebben het
misverstand na uren praten kunnen
ophelderen. De Nederlanders werd
daarop onmiddellijk een maaltijd
aangeboden. Egas meent ook dat
Kontakt voor de reis een veel te hoge
prijs in rekening heeft gebracht. De
delegatie had zijns inziens 30.000 gul
den goedkoper uit kunnen zijn. Vol
gens Egad heelt Kontakt goedkope
reizen opgezocht en als dure toeristi
sche reizen aan de delegatie ver
kocht.
Het reisbureau Kontakt was gister
avond niet voor commentaar bereik
baar.
De ministers gingen verder akkoord
met een verhoging van de over
heidsuitgaven voor 1979 met 6,9 pro
cent tot 201,7 miljard mark. van de
kinderbijslag met 2,5 procent tot drie
miljard mark en van de uitgaven ten
bate van de technologische ontwik
keling met 750 miljoen mark. Het
beraad over de groeibevorderende
maatregelen, die een uitvloeisel zijn
van de besluiten tijdens de economi
sche topconferentie van zeven wes
terse industrielanden in Bonn, wordt
vandaag voorgezet.
ROTTERDAM (ANP) Het actieco
mité Pro-Gastarbeiders in Rotter
dam heeft in een open brief aan mi
nister Pais ernstige bezorgdheid
geuit over diens plannen om de zo
mervakanties van de scholen in te
korten.
Volgens het comité zullen zowel de
buitenlandse arbeiders als hun kinde
ren de dupe worden van een dergelij
ke regeling. Het comité wijst erop dat
eens in de paar jaar buitenlandse
arbeiders met hun kinderen voor lan
gere tijd terug gaan naar hun vader
land, onder andere om hun familie te
bezoeken. Indien de plannen van Pais
doorgang vinden, kan dit ertoe leiden
dat de buitenlandse arbeiders niet
meer kunnen gaan omdat de kinde
ren een deel van het onderwijs moe
ten missen. Het comité concludeert
dat vakantiespreiding nimmer ten
koste mag gaan van de kansarmen en
zij verzoekt daarom de bewindsman
zijn plannen te heroverwegen.
Zoals gemeld heeft ook de 8tichting
Recreatie bedenkingen geuit tegen
het plan van Pais.
Het overschot op de handelsbalans
van de Bondsrepubliek is de vorige
maand toegenomen tot 3,96 miljard
mark vergeleken met 3,04 miljard in
mei, zo blijkt uit cijfers van het West
duitse bureau voor de statistiek in
Wiesbaden. In juni van het vorige
jaar was er een batig saldo van 2.9
miljard mark. Uitgevoerd werd in
juni 1978 voor 25,62 miljard mark en
Ingevoerd voor 21,66 miljard. De in
voerwaarde bedroeg 22,48 tegen 19,44
miljard mark.
De Westduitse buitenlandse handel
leverde in de eerste helft van dit jaar
een uitvoeroverschot van' 18,9 miljard
mark op vergeleken met een batig
saldo van 18,4 miljard in die periode
van 1977. De uitvoerwaarde bedroeg
139,3 miljard (eerste helft 1977 134,6
miljard) en de invoerwaarde 120,4
(116,2) miljard mark.
Op de lopende rekening van de West
duitse betalingsbalans is de vorige
maand een overschot van 2,2 miljard
mark ontstaan vergeleken met een
batig saldo van 800 miljoen mark
(herzien) in mei, zo blijkt uit voorlopi
ge cijfers van de Bundesbank. In Juni
van het vorige Jaar bedroeg het over
schot 400 miljoen mark. De eerste zes
maanden van 1978 leverden een over
schot van 7,8 miljard mark op verge
leken met een batig saldo van 5.5
miljard mark in dat Ujdvak van 1977.
ROOSENDAAL (ANP) - De politie
in Roosendaal heeft twee mannen
aangehouden die verdacht worden
van een overval maandag op een Chi
nees restaurant waarbij een 42-Jarige
man het leven verloor. De politie
denkt dat het duo de man neerschoot
omdat hij de politie probeerde te
waarschuwen. De twee mannen heb
ben volgens de politie „nog niet" be
kend. Over hun identiteit wil de poli
tie geen mededelingen doen.
Is de zon stralend in 't offensief?
Dan een koele mixdrank ter
hand. 't Mooiste wapen tegen
de zomerdorst. En voor de
zomeravond: 'n slanke sherry,
'n sprankelend wijntje. Alberto
is paraat met een fors regiment.
Van grote faam. En naar
believen in te zetten tegen
geringe betaling. Wat dacht u
van Bobadilla Sherry voor 4.95
bijvoorbeeld? 't Taktisch advies
wordt u graag gegeven door de
Albertoslijter.
Alberto,de grote kwaliteitsslijtermet de kleine prijzen.
Amsterdam. Apeldoorn. Amersfoort Saam. Bergen op Zoom. Breda Bussum.
Castncum. Deitt Delfzijl Den Haag Doetmchem Ede. Eindhoven Emmen.
Enschede. Groningen.Haarlem. Harderwijk. Heemskerk. Heemstede Heiioo.
Hilversum. Hoorn. Kerkrade. Lisse Maastricht Nieuwegem Noord Nunspeet.
Oostzaan Ridderkerk, Rotterdam. Sittard. Siiedrecht. Stadskanaal. Tiei.
Tumdorp-Oostzaan, Utrecht (H C Veendam velp Vlaardmgen. Voorschoten.
Wageningen. Wassenaar. Winschoten. Zaandam. Zoetermeer. Zwolle
PERS
COMBINATIE
N.V.
is de uitgeefster van de dag
bladen Het Parool, Volkskrant
en Trouw, en een aantal week
en huis-aan-huisWaden met
name m de regio Noord-Hol
land
Bmnen de afdeling computer operating van ons Computer
Centrum kunnen wt| een
plaatsen.
De atdeimfl computer operating is een service afdeling, die lot
taak heeft verkregen opdrachten via de computer te ver
werken.
De leerling operators zijn belast met de voorbereiding en
atwerkmg van computer in- en uitvoer
De taken omvatten o a het bedienen van de geïnstalleerde
IBM apparatuur, de snij- en decbiatmachmes en het plegen
van preventief onderhoud aan de gebruikte apparatuur
Op deze afdeling wordt m 3-ploegendienst gewerkt (ochtend-,
avond- en nachtdienst). De ptoegendienstioeslag bedraagt
32.76%.
Onze gedachten gaan uit naar kandidaten m de leeftijd van
ca 18 tot 25 |aar, met minimaal een Mavo diplomaeen goede
kennis van de engelse taal. interesse voor het automatise-
nngs gebeuren en de bereidheid zich ma interne en externe
opleidingen verder te bekwamen op het gebied van automati
sering.
Onze orgaruatie kent onder meer de volgende secundaire
22 vakantiedegen (i v.m. ploegendienst 3 degen extra)
8% vakantiegeld
reiskostenvergoeding voor degene die buden Amsterdam
wonen
gratis abonnement op een van onze dagbladen
Voor inlichtingen kunt u zich wenden tof de beer J Rood
bont. fefetoon 020 - 926970. toot ft 410.
Uw eew-c»rant kunt u ncbjen aan de perton—etdeting ven
Perscombinatie NV. VAbautstraet fff. 1091 Gt Amster
dam, t a v de beer N Burgers, onder vermelding van NB/2
