Brandt zoekt opening
tussen Noord en Zuid
is niet te verkopen
fliidafiïkaanse voorlichter ging aan eigen propagandastunts ten onder
—on
imt een duizendpoot bij de
wijze uil. Ik heb last van al
luizend poten, klaagt het dier.
»der jezelf in een muis, dan
|e maar van vier poten last,
de uil. Dat is een goed idee,
j>ordt de duizendpoot, maar
oe je dat. Luister eens, zegt de
limt stippel alleen maar de strate
lt. De rest is jouw zaak.
tg strategieën voor de ontwikke-
an de derde wereld op het ogen-
laar de uitwerking ervan is iets
iders.
jeÉ
gelopen maanden zag het er een
naar uit dat de huidige West-
bondskanselier Helmut
idt, op die lijn begon te komen,
lan toe had hij een aantal keren
over „offers" die de rijke
iinin moeten brengen voor de arme,
at kan alleen als we er geld voor
jn, zei Schmidt. Van een verande
rd houding van de bondskanselier
e^ter op de economische topconfe-
o\i in Bonn niets gebleken. De op-
o-7g van de crisis werd daar vooral
~^ht in een vergroting van de on-
20-ge handel tussen de Westerse in-
elanden, en niet tussen indu-
d®JJnden en ontwikkelingslanden.
3I) Vl zeker niet de overweging zijn
maar het is nog maar de
de derde wereld daarmee zo
ikkig moet zijn.
^.interdependentie" benadering
_12jnauw samen met een Marshall-
voor de ontwikkelingslanden.
®^(kij moeten geld hebben, om een
te kunnen vormen voor onze
kten. Maar welke ontwikkelings
weg zullen daarvan profijt hebben?
Vd* niet de armste, want dat zet
foden aan de dijk. Derde wereld-
>r in die toch al wat beter af zijn, zijn
gei.het westerse bedrijfsleven inte
rs, ite handelspartners. En dan zul-
189
ElRjenaderingen springen eruit: de
dependentie" (de onderlinge af-
DO üijkheid tussen Noord en Zuid en
Q2Jdereijdse belangen), de „basic
(bevrediging van basisbehoef-
I ontwikkelingslanden: voedsel,
j kleding, huisvesting) en tot slot
39 ilarshall-plan" voor de derde we-
oni jaar voorbeeld van de uitgebrei-
}t "iierikaanse steun die het in de
T,er\e Wereldoorlog geteisterde
k. jluropa kreeg,
ie eto
fst ipen maandag was Willy Brandt
o' pierland en hij liet over die ver-
di*nde strategieën zijn licht schij-
>e vroegere Westduitse bond-
lier is voorzitter van de „onaf-
,urk«jüjke commissie voor internatio-
vast ontwikkelingsvraagstukken".
-i29bestaat uit politieke zwaarge-
tn die moeten proberen het in de
}jr~fl;keling geraakte overleg tussen
je en Zuid weer op gang te
i wi#n.
I to
idt. Bijk werd uit gesprekken met
,t wel dat naar zijn idee geen van
I^Je strategieën voor ontwikkeling
'1 ^zaligmakend is. Want dat is de
uitziée in het verleden wel is gemaakt:
srkaid een nieuwe benadering gevon-
in9 if een oude van stal gehaald, en
1 bltee zou de derde wereld dan bijna
eh. >ndaag op morgen uit de proble-
c-Üjn.
I97-?
~~1 „interdependentie" wordt érvan
VOfJaan dat één van de ooreaken van
ou4>nomische malaise hier een ge
in oaan afzetmogelijkheden is. Er
)-i3Vraag komen naar onze produk-
at de fabrieken weer kunnen
Die vraag zou best eens uit de
zij] wereld kunnen komen, en dat
v. mt meer hulp voor ontwikke-
inden.
he>
PJJ'iiit naastenliefde of dat soort
overwegingen, maar uit puur
jelang, om de westerse economie
frgit slop te halen.
door Nico Kussendrager
len nog niet de armste groepen in die
landen de voordelen van de vergrote
ontwikkelingshulp hebben. Zij zijn
niet in de eerste plaats de kopers die
het Westen nodig heeft.
Bovendien heeft economische groei in
de derde wereld de kloof tussen arm en
rijk vergroot, in plaats van verkleind,
en dat zal met een kapitaalstoot via
een Marshall-plan waarschijnlijk weer
gebeuren. De armste landen en de arm
ste groepen zullen tussen de wal en het
schip vallen, nog los van een aantal
andere bedenkingen tegen een Mars-
hall-plan.
Dat de kloof tussen arm en rijk in
ontwikkelingslanden groter werd is
voor sommigen reden geweest af te
stappen van de economische groei op
de eerste plaats, en veel meer aan
dacht te besteden aan herverdeling
van inkomens. Die groei komt dan
vanzelf wel. Als inkomens beter wor
den verdeeld, wordt ook de koopkrach
tige vraag verdeeld en een iegelijk
heeft geld om te kopen. Dus ontstaat
alsnog economische groei, maar dan
op een manier waarbij elk een voordeel
heeft.
Een betere inkomensverdeling hangt
samen met bevrediging van basisbe
hoeften: te eten en te drinken hebben,
gekleed zijn, een dak boven je hoofd.
Bevrediging van basisbehoeften moet
volgens de aanhangers van deze bena
dering vooraf gaan aan economische
groei, die echter zeker zal volgen.
En dat betwijfelen nu juist de critici.
De koek moet er eerst zijn, voordat je
Voorzitter Willy Brandt van de „onafhanke
lijke commissie voor internationale ontwik
kelingsvraagstukken" was in Nederland om
verslag uit te brengen aan de regering over
de stand van zaken. Hij is op het ogenblik
op reis langs de hoofdsteden van de Euro
pese Gemeenschap. Oe commissie verga
derde tot nu toe drie keer (West-Ouitsland.
Zwitserland en Mali), terwijl bijeenkomsten
in de Verenigde Staten. Maleisië en een
Arabisch en een Latijnsamerikaans ontwik
kelingsland op de agenda staan.
hem kunt verdelen, zeggen zij. De ba
sisbehoeften-benadering staat econo
mische opbouw en industriële ontwik
keling in de weg.
Ook Willy Brandt liet zich deze week in
die zin uit. Maar, voegde hij er meteen
aan toe, het is de vraag hoe je dingen
met elkaar in evenwicht brengt. Een
Marshall-plan is niet alles, de basisbe
hoeften-benadering ook niet, er zijn
tussenoplossingen en die hangen weer
sterk af van de vraag over welke lan
den of groepen van landen je praat.
Er zijn allerarmste ontwikkelingslan
den, bijvoorbeeld in de Sahel, die hulp
nodig hebben alleen al om te overle
ven. Er zijn ook landen in de derde
wereld met een zekere mate van ont
wikkeling, waar een betere inkomens
verdeling op zijn plaats zou zijn en
hulp bij verdere economische ontplooi
ing. Er zijn ontwikkelingslanden die
grondstoffen uitvoeren, en die daar
voor dus betere prijzen willen, maar er
zijn er ook die grondstoffen juist invoe
gen en dus gebaat zijn bij lage prijzen.
Sommige derde wereld-landen willen
een schuldenregeling, maar andere
voelen daar veel minder voor, omdat
dan hun kredietwaardigheid in gevaar
zou komen (wie wil nog lenen, als je
één keer bankroet bent gegaan). Kort
om: er zijn verschillende groepen ont
wikkelingslanden, met verschillende
problemen.
Steeds meer gaan geluiden op dat die
dan ook afzonderlijk moeten worden
aangepakt. Niet meer op wereldjambo
rees als bijvoorbeeld de UNCTAD (we
reldhandelsconferentie) over bijna al
les tegelijk praten, met bijna iedereen
erbij, maar overleggen per onderwerp
en per groep van landen.
Die gedachte is in een aantal gevallen
onder het uitroepen van „verdeel-en-
heers" van tafel geveegd. In het verle
den hebben de industrielanden voort
durend geprobeerd de ontwikkelings
landen uit elkaar te drijven, zodat die
amper meer een gezamenlijk stand
punt hadden, en zwak stonden bij on
derhandelingen.
„Het kan de indruk wekken dat wij
hen willen verdelen door over hun ver
schillen te praten", zei Willy Brandt
daar deze week over. Toch zijn die er
naar zijn gevoel wel degelijk („ik zou
niet Mali en Brazilië onder één paraplu
willen brengen"), hoewel er ook over
eenkomsten zijn binnen de derde
wereld.
Ook hier bewandelde de voorzitter van
de Noord-Zuid-commissie de gulden
middenweg: besef dat er verschillende
ontwikkelingslanden zijn met verschil
lende problemen, maar probeer niet de
derde wereld door die benadering op te
splitsen en zo een stuk macht te ont
nemen.
Dat er oplossingen moeten worden ge
vonden voor de ontwikkelingslanden
en dat de groeiende kloof tussen Noord
en Zuid moet worden overbrugd, staat
voor de vroegere bondskanselier vast.
Als dat niet gebeurt vooreiet hij een
gewelddadige internationale klassen
strijd. De derde wereld blijft niet pik
ken dat zij voortdurend het onderspit
moet delven, en kan waar zij recht op
heeft „komen halen" of afdwingen. Wie
garandeert dat niet een ontwikkelings
land met een atoomontplbffing zal
dreigen, als het Westen bijvoorbeeld
weigert voedsel te leveren. En zo zijn
nog veel meer vormen denkbaar van
de internationale klassenstrijd, die
Brandt vooreiet, als er geen wezenlijke
veranderingen komen in de verhou
ding tussen Noord en Zuid.
Tijdens gesprekken met de voorzitter
van de „onafhankelijke commissie
voor internationale ontwikkelings
vraagstukken" hamert deze dan ook
voortdurend op de noodzaak van ont
wapening. In de eerste plaats om geld
vrij te maken voor ontwikkeling, maar
zeker ook omdat de steeds verdere
opbouw van wapenarsenalen grote ge
varen in zich bergt.
Voor de ontwapening die nodig is om
een einde te maken aan wat Brandt
noemde de huidige dodendans' is de
medewerking van de Sowjet-Unie no-
PDAG 22 JULI 1978TROUW/KWARTET P 17 - RHS 19
dig. En in ieder geval aan de Noord-
Zuidcommissie en verder overleg tus
sen industrie- en ontwikkelingslanden
had Moskou tot nu toe geen bood
schap. De groeiende tegenstellingen
tussen arm en rijk passen in de logisch-
marxistische gang van zaken, en op de
puinhopen van het huidige westerse
economisch stelsel zal een wereldbreed
socialisme worden gebouwd tot heil
van ieder. Daar komt bij dat de Sow-
Jet-Unie zich niet verantwoordelijk
voelt: niet zij, maar de westerse landen
plunderden hun koloniën. Tenslotte
drijft de Sowjet-Unie weinig handel
met ontwikkelingslanden omdat het
zo groot is dat het in een aantal opzich
ten zelfvoorzienend kan zijn.
Dat geldt echter niet voor de overige
Oosteuropese landen, en volgens
Brandt zijn die wel degelijk geïnteres
seerd in zijn commissie. Ze willen zich
ontworstelen aan de economische
druk van de Sowjet-Unie en meer be
trokken worden bij overleg tussen
Noord en Zuid. Ook in de starre hou
ding van Moskou lijkt echter enige
beweging te komen. Een aantal des
kundigen van de Brandt-commissie
heeft onlangs een bezoek gebracht aan
de Sowjet-Unie, en zij zijn niet zonder
vertrouwen terug gekomen. Brandt
heeft als de man van de 'Ost-politik'
(de opening van West-Duitsland naar
Oost-Europa) ervaring met Moskou.
Als het even kan zal Brandt zijn noord-
zuidcommissie net zo succesvol willen
laten zijn als die 'Ost-politik'. Hij heeft
er wel de mensen voor verzameld in
zijn commissie: (een oud-president, ex:
premiers, oud-ministers; zie kader).
Helemaal glad verliep dat niet toen de
directeur van de Wereldbank Robert
McNamara het initiatief nam tot het
oprichten van de commissie. De derde
wereld vreesde opnieuw blij te worden
gemaakt met een dode mus. en dat de
commissie alleen maar vertragend zou
werken. (Brandt: 'U denkt toch niet
dat ik me daarvoor zou lenen Verte
genwoordigers uit ontwikkelingslan
den aarzelden aanvankelijk in de com
missie te gaan zitten. En nog wordt
niet uitgesloten dat zij, als de commis
sie volgend jaar juli klaar is met haar
werk. met een minderheidsrapport zul
len komen, omdat ze niet met minder
thuis willen komen dan de eisen en
verlangens van de regeringen van ont
wikkelingslanden.
In dat geval moet helemaal worden
getwijfeld aan de invloed die het werk
van de commissie-Brandt kan hebben.
Hijzelf heeft het over 'het. ontdooien
van bevroren posities' (van Noord en
Zuid) en feit is dat overal deuren voor
de Invloedrijke oud-kanselier open
gaan. Iemand die zeer nauw betrokken
is bij het werk van de commissie,
bracht haar werk terug tot het 'over de
streep trekken van Helmut Schmidt
(West-Duitsland) en het Amerikaanse
Congres' in het overleg tussen Noord
en Zuid. 'Als dat lukt is al heel wat
bereikt'.
Op zich is het dan vreemd dat het
slotrapport van Brandt en de zijnen op
zijn vroegst volgend jaar juli uitkomt,
terwijl Juist een maand tevoren in de
Filippijnse hoofdstad Manilla
UNCTAD-5 wordt gehouden. Je zou Je
kunnen voorstellen dat de commissie-
Brandt daarvoor waardevol materiaal
kan aandragen. Bovendien bestaat het
gevaar dat de wereldhandelsconferen
tie gaat verwijzen naar de commissie
die 'Immers volgende maand mogelijk
met hele nieuwe ideeën komt'. Het is
vaker vertoond in internationaal over
leg (ook in Manilla vooral weer over
hulp en handel) dat verwezen werd
naar een bijeenkomst die zou volgen,
zodat geen beslissingen hoefden te
worden genomen. Bij de Brandt-com
missie wordt erop gewezen dat de
UNCTAD een politieke conferentie is.
waar het om besluitvorming gaat. ter
wijl de commissie veel meer een praat
groep is die aanbevelingen doet. Maar
het is de vraag of dat besef voldoende
is om UNCTAD volgend jaar van af
schuiven te weerhouden.
M
pr Harm Lamberts
kt gr-
tbr.j
61 "Trouw en tal van andere
Idelijke dagbladen in
:e,n kerika en West-Europa
'e "(schenen vorig jaar groot
nagemaakte advertenties
li een geheimzinnige Club
~™h Tien, waarin de apart-
idspolitiek van Zuid-Afri-
'werd verdedigd.
lirect rees het vermoeden dat de
)lafrikaanse regering de hand
i hebben in deze peperdure ad-
ientiecampagne, maar meer dan
I vermoeden was het niet. De
lelijkheid dat rijke Zuidafri-
nse industriëlen er achter zaten,
4 niet worden uitgesloten.
langs is gebleken dat de campag-
3niet alleen gefinancierd werd
F de Zuidafrikaanse regering,
pr helemaal uit de koker kwam
de staatssecretaris van voor-
ting in Pretoria, dr. Eschel
•odie. Rhoodle is in Nederland
onbekende. Voor hij enkele
i geleden hoofd werd van de
afrikaanse propagandamachi-
noest hij in Den Haag de poli-
van de blanke Zuidafrikanen
l kopen Hij was daar als persatta-
I verbonden aan de ambassade
enig Nederlands journalist zal
dezer dagen de uitgebreide
(ven herinneren die dr Rhoodie
naar de redacties schreef als er weer
een hem onwelgevallig artikel was
verschenen. Deze Rhoodie is nu aan
zijn eigen propagandastunts ten on
der gegaan. Per 1 juli is hij van zijn
post ontheven en zijn hele ministe
rie is opgedoekt door Vorster.
Nieuw bureau
Vanaf begin deze maand wordt de
Zuidafrikaanse regeringsvoorlich
ting verzorgd door een nieuw op te
richten bureau voor binnen- en bui
tenlandse verbindingen. Aan het
hoofd is een ambtenaar benoemd
die niet meer de rang van staatsse
cretaris heeft gekregen.
Daarmee is voorlopig een eind ge
komen aan wat wel genoemd wordt
het Zuidafrikaanse Watergate-
schandaal. Voorlopig, want dr
Eschel Rhoodie is dan wel de laan
uitgestuurd als de grote zondebok,
maar de uiteindelijke verantwoor
delijkheid voor de voorlichting be-'
rustte bij de minister van voorlich
ting die tevens minister van binnen
landse zaken is in Pretoria, Connie
Mulder. In de Engelstalige Zuidafri
kaanse pers wordt al wekenlang
ook luidkeels op zijn aftreden aan
gedrongen
Zolang Vorster dat niet wil. gebeurt
dat natuurlijk niet. maar Mulders
positie in de hiëarchie van de rege
rende Nationale partij is er niet op
verbeterd. En die positie was prima,
want algemeen gold hij als de op
volger van Vorster
Minister Mulder
in moeilijkheden
Nu is Rhoodie niet gevallen alleen
omdat bekend werd dat de adver
tenties van de Club van Tien van
hem afkomstig waren. De rel ron
dom Zuid-Afrika's propagandama
chine bereikte een hoogtepunt toen
bekend werd dat Rhoodie en zijn
naaste medewerkers konden putten
uit geheime fondsen, waarvan het
blanke parlement niets afwist. Bo
vendien bleken die naaste mede
werkers twee broers van Eschel te
zijn. Deneys Rhoodie. die ook op
het ministerie van voorlichting
werkte, werd enkele weken geleden
al ontslagen en prof. Nic Rhoodie.
die een pro-apartheidsboek heeft
geschreven waarvan het depar-
temnt van broer Eschel er al 80.000
had betaald nog voordat het af was.
Broer Deneys was nog maar net
ontslagen of hij werd bij aankomst
op het vliegveld Jan Smuts van
Johannesburg door de douane aan
gehouden. De onthutste Rhoodie,
die anders altijd zonder problemen
kon doorlopen, moest nu zijn baga
ge laten doorzoeken en daar kwam
een grote hoeveelheid luxe artike
len uit. waarop wel degelijk invoer-
belasting moest worden betaald en
een aantal boeken die In Zuld-Afri-
ka verboden zijn. De hele handel
werd verbeurd verklaard en Deneys
Rhoodie moest een fikse boete op
de koop toe betalen. De kranten
brachten de volgende morgen het
verhaal in geuren en kleuren.
Betrouwbaarheid
Maar de betrouwbaarheid van de
Zuidafrikaanse regeringswoord
voerders zou nog veel meer onder
mijnd worden In het parlement
deed de financiële controlecommis
sie verslag en dat was voor dr
Eschel Rhoodies ministerie vernie
tigend Tal van forse uitgaven wa
ren niet terug te vinden in de boe
ken. De topmensen van het ministe
rie reisden in gehuurde vliegtuigen
de wereld rond en smeten met geld.
Buitenlandse journalisten werden
betaald voor gunstige verhalen over
Zuid-Afrika. Eschel Rhoodie bleek
vorig jaar met tien vrienden en hun
vrouwen naar de Seychellen-eilan-
den te zijn gereisd
Door die reis kwam met name mi
nister Mulder in het parlement in de
problemen. Aanvankelijk verklaar
de Mulder dat het hier om een zui
vere privé-reis van Rhoodie en aan
hang ging en dat er dus terecht
niets van in de boeken van het
ministerie te vinden was. Maar een
in het nauw gedreven Rhoodie hield
daarna een persconferentie waarin
hij zijn minister ronduit voor leuge
naar zette. Die reis naar de Seychel
len was geen privé-zaak. maar een
hoogst geheime missie, waarvan
niet alleen Mulder, maar nog twee
topministers op de hoogte waren.
Vorster in ieder geval ook. Waarop
Mulder door verhitte parlementsle
den voorgehouden werd dat hij het
parlement had voorgelogen en
moest heengaan In ieder geval
moest Rhoodie de laan uit.
Eerst wilde Mulder van het ontslag
van Rhoodie niets weten en over
zijn eigen heengaan viel natuurlijk
helemaal niet te praten In het par
lement zei Mulder dat hij Rhoodie
niet kon ontslaan, omdat dit in
strijd met het landsbelang kon zijn
Daarop gonsde het van geruchten
Dynamische man
dat Rhoodie de minister in zijn en zonder rekening te houden met
greep had. Wat wist Rhoodie? spelregels".
Het hoofd van de Zuidafrikaanse
veiligheidsdienst BOSS, generaal
Hendrik van den Bergh, onderzoekt
nu in opdracht van Vorster of de
geheime operaties van Rhoodies
voormalige ministerie niet beter
door de geheime dienst kunnen
worden overgenomen Hef is wel
duidelijk dat de Zuidafrikaanse re
gering niet gaat onderzoeken of een
menselijker beleid de,miljarden ver
slindende propaganda overbodig
zou maken.
Zowel Mulder als Vorster bleven
hem prijzen als een zeer dynami
sche man die op uiterst onconventi
onele wijze de belangen van zijn
land gediend had en veel succes had
geboekt. Met name de Engelstalige
kranten in Zuid-Afrika bleven met
nieuwe onthullingen komen.
Rhoodies departement bleek hele
kantoorgebouwen te bezitten, van
uit Zwitserland werden miljoenen
overgemaakt naar geheime reke
ningen, de Engelstalige nieuwe op
gerichte krant The Citizen (De Bur
ger) zou door Rhoodie in het leven
zijn geroepen en indirekt door zijn
departement gefinancierd worden
Tenslotte bleek Rhoodie niet te
handhaven en werden hij en zijn
ministerie opgedoekt Daarmee is
overigens geen eind gekomen aan
de geheime acties van de Zuidafri
kaanse propagandadienst Minister
Mulder verklaarde dat Zuid-Afrika
"in oorlog" was en dat daarom de
tegenpropaganda zich de luxe van
mooie spelregels niet kon veroor
loven.
Op zijn geruchtmakende persconfe
rentie had Rhoodie al gezegd dat hij
en zijn medewerkers in het bijzijn
van drie ministers de opdracht had
den gekregen tegenacties te onrior
nemen tegen de ongunstige publici
teit "alsof Zuid-Afrika in oorlog is
Eschel Rhoodie is slachtoffer ge
worden van een web dat hij voor
anderen had gesponnen Ironisch
genoeg is hij ook slachtoffer van de
apartheid, die hij altijd heeft willen
verdedigen Oud rechter Gerald
Sparrow, de man die in Engeland
als zijn stroman diende voor het
opzetten van de advertentiecam
pagne van de Club van Tien. heeft
zich nu tegen Rhoodie en de apart
heid gekeerd
HIJ had er genoeg van gekregen
nadat hij met zijn Thaise vrouw
Zuid-Afrika had bezocht Hoewel
zijn vrouw daar als "ere blanke"
werd behandeld, had ze dat toch als
zo vernederend ervaren, dat Spar
row daarna kritische opmerkingen
ging maken over dc apartheid tegen
zijn opdrachtgevers HIJ werd toen
aan de kant geschoven waarop hij
oo zijn beurt een boekje over
Rhoodie open deed Apartheid is
niet te verkopen, zou de conclusie
van dit alles moeten zijn Maar die
gevolgtrekking maakt Vorster niet
