B
3
Gewelddadige volksverhuizing
van Tadzjiekse bergbewoners
FAMILIEBERICHTEN
Koolmonoxyde
oorzaak dood
twee Chinezen
Subsidie voor
investeringen iiÉ
energie besparii?
DONDERDAG 20 JULI 1978
kunnen van maandag tot en met vrijdag telefo
nisch van 9 00-19 30 uur opgegeven worden op
nummer 020-913456.
Op zondagavond is dit alleen mogelijk van
18 00-20 00 uur
Goedemorgen
Vader van der Hout
vanuit Zuid Limburg van
harte gefeliciteerd met
uw 77ste verjaardag en
een fijne dag toegewenst
Leen en Bep
JJ. woensd. 19 Juli 1978 mochten wij met onze ouders
en grootouders
H. v. Kessel
en
F. v. Kessel-de Graaf
hun 50-jarig huwelijksfeest vieren,
kinderen en
kleinkinderen
Amstelveen
Wimbledonpark I „De Luute"
Na een langdurig lijden is van ons heengegaan
onze collega
Cornelia A. Bevelander
op de leeftijd van 49 jaar.
Sinds 1974 was zij hoofd van onze ziekenafde
ling.
Haar liefde en toewijding voor onze zieke
bewoners heeft op ons altijd gróte indruk
gemaakt
Namens directie en collegae van
het Christelijk verzorgingstehuis
„De Kimme":
H. Pluim, directrice
Amsterdam, 18 juli 1978
„Looft de Here mijn ziel, en ver
geet peen van Zijn weldaden."
Pt. 103:2
Tijdens ons verblijf op „De Herenberg" te
Hattem, nam de Here tot Zich, Zijn kind, onze
lieve man, vader, schoonvader, grootvader en
zwager
Mathien Menso Strootman
op de leeftijd van 80 jaar.
Doorn:
M. Strootman-Anema
eerder weduwe van
A. A. Verhorst
Zeist:
R. Verhorst
C. G. Verhorst-Scholten
Amersfoort:
B. Verhorst
A. C. Verhorst-van der Kolk
Amsterdam:
J. C. Verhorst
Utrecht:
A. A. Verhorst
W. Verhorst-Spruit
en kleinkinderen
Doorn, 18 juli 1978
Park Boswijk 239
De begrafenis zal plaatshebben op zaterdag 22
juli a s. op de begraafplaats „Zorgvlied", Am-
steldijk te Amsterdam.
Vooraf wordt een rouwdienst gehouden om 11
uur in de aula van de begraafplaats.
Gelegenheid tot condoleren na afloop van de
begrafenis aldaar.
P 10 - RS 12 -
Na lang ziek zijn, is in Jezus ontslapen, onze
lieve zuster, schoonzuster en tante,
Gre Biersteker-Land
Lieve vrouw van Klaas Biersteker
„Mijn genade is U genoeg"
2 Cor. 12 9
Brantford (Can.)
Jo en Dien Land-Slump
Barneveld
Maarten en Henny Haverkamp-
Land
Strathroy (Can)
Wim en Anny Bakker-Land
Beilen
Jaap en Bertha v. Mourik-Land
Hilversum
Jan en Ina Venema-Land
neven en nichten
Schiedam 15 juli 1978
Afijn Genade is U genoeg
2 Cor. 12 vers 9.
Na een bewonderenswaardig lijden werd van
ons weggenomen onze schoon-dochter, -zuster
en tante,
Gre Biersteker-Land
echtgenote van dr K. Biersteker
fam. ds G. Biersteker-Veenstra
dr K. Klamer-Biersteker
N. v.d. Heide-Biersteker
C. J. Kröder-Biersteker
ir L. Sonneveld-Biersteker
P. Biersteker-Dieleman
A. Biersteker
N. Biersteker-Koomen
J. Biersteker-Jellema
Dan ga ik op tot Gods altaren
Psalm 43:4
Op Zijn tijd nam de Here tot Zich onze lieve
nicht
G. H. Biersteker-Land
op de leeftijd van 61 jaar.
Sleen:
G. Joh. Boer
G. Boer-Eisen
Zutphen:
J. H. Boer
W. Boer-Brandsma
Sleen. 19 juli 1978
ALGEMENE KENNISGEVING
Op de leeftijd van 66 jaar heeft de Here tot
Zich genomen mijn geliefde man, onze lieve
zorgzame vader en opa
Jan Gerrit Wolters
„Maar wie den Heere verwachten, zul
len de kracht vernieuwen".
(Jesaja 40 vers 31a)
J. Wolters-Fokke
Janneke en Henk
Aart
Johan en Aukje
7642 AR Wierden, 18 juü 1978
Oude Zwolsestraat 2
De rouwdienst waarbij belangstellenden wor
den uitgenodigd zal worden gehouden op za
terdag 22 juli om 10.45 uur in de Taborkerk,
Jacobsonstraat, waarna om 11.30 uur de
teraardebestelling zal plaatsvinden op de alge
mene begraafplaats, Vriezenveenseweg te
Wierden.
Gelegenheid tot condoleren voor aanvang van
de rouwdienst
Geen bloemen Liever geen bezoek aan huis.
Op dinsdag 18 juli
1978 is onverwacht
van ons heengegaan
onze moeder en
grootmoeder
Teuntje
Wilhelmina
Groenewegen-
Dukel
weduwe van
Michiel
Groene wegen,
in de leeftijd van 66
jaar.
East Horsley:
W. M. Groene-
wegen
Engeland:
N. M. Groene-
wegen-Sluiter
Heemstede:
N. P. Kense-
Groenewegen
J. C. Kense
Tilburg:
P. W. Korst-
Groenewegen
H. J. Korst
en kleinkinderen
2242 AX Wassenaar,
van Zuylen van Nije-
veltstraat 184.
Geen bloemen.
De crematie is be
paald op vrijdag 21
juli a s. om 11.30 uur
in het Crematorium
„Ockenburgh", Oc-
kenburghstraat 21,
Den Haag-Loosdui
nen.
Gelegenheid tot con
doleren na de crema
tie in de ontvangka
mer van het Cremato-
In Jezus ontslapen mijn lieve man, onze zorg
zame vader en grootvader
Marginus Efinus Spijkman
op de leeftijd van 61 jaar.
Nunspeet:
J. Spijkman--Eding
Nunspeet:
Marjan en Gerrit
Jannie
Peter
Mark
Nunspeet:
Riet
Ermelo:
Thea
Nunspeet:
Atie
Nunspeet:
Frits
Nunspeet, 19 juli 1978
Thorbeckestraat 20
Liever geen bezoek aan huis
Geen bloemen
Mijn man, onze vader en grootvader is opge
baard in het rouwcentrum van de Monuta
Stichting. Beetsstraat 17 te Harderwijk
Gelegenheid tot condoleren vrijdag 21 juli van
19.00-20.00 uur in een der zalen van de Gerefor
meerde Kerk, Driestweg te Nunspeet.
De begrafenis zal plaatshebben zaterdag 22
juli om 12.00 uur op de algemene begraafplaats
te Nunspeet.
Daaraan vooraf zal om 11.00 uur een rouw
dienst worden gehouden in de Gereformeerde
kerk, Driestweg te Nunspeet
Na een kort, doch smartelijk, maar geduldig
gedragen lijden bereidde God in Zijn Vader
huis hem een eeuwige woning.
Mijn geliefde man, onze beste broer en zwager
Dirk Jan Vissink
geb. 21-2-1889
eerder gehuwd geweest met H. Brouwer
Uit aller naam:
C. A. Vissink-Troostheide
Ermelo 17 juli 1978
Kon. Emmalaan 29 flat 1.
Géén bloemen - géén toespraken.
De overledene is opgebaard in de rouwkamer
van de Maranathakerk Sparrenlaan 2 te
Ermelo.
De begrafenis zal D. V. plaats hebben donder
dag 20 juli om 15.00 u. op de Algemene be
graafplaats te Ermelo.
Vooraf wordt een dienst van Woord en Gebed
gehouden in het bovengenoemde kerkgebouw
aanvang 14.00 u.
Gelegenheid tot condoleren na afloop van de
begrafenis in de aula van de begraafplaats.
Na een korte ziekte is zondag overleden, de
heer
Dirk Jan Vissink
zeer geliefde broeder van zuster C. Vissink,
Daal en Bergselaan 52, kamer 625, Den Haag.
„De Here is mijn herder,
mij ontbreekt niets."
Psalm 23:1
In Jezus ontslapen
Hendrik Boot
weduwnaar van
Geertruida Elisabeth Goldschmeding
in de ouderdom van 85 jaar.
Nieuwerkerk a d. IJssel:
G. E. Schut-Boot
W. F. Schut
Giessenburg:
A. C. Boot
W. Chr. Boot-v.d. Meulen
Rijswijk:
Th. Boot
W. Boot-Baldé
Bussum:
H. de Vries-Boot
N. de Vries
Metz:
A. M. Moncany de
Saint Aignan-Boot
D. H. Moncany de Saint Aignan
Castricum:
G. A. Boot
A. Boot-Van der Steene
Klein- en
achterkleinkinderen
Hendrik-Ido-Ambacht, 18 juli 1978
Bejaardencentrum „De Blije Borgh",
Gerard Alewijnstraat 18.
Correspondentieadres:
Haantje 6, 228 CT Rijswijk.
Vader is opgebaard in „Het Rouwcentrum",
Oostsingel 146 te Delft, alwaar gelegenheid is
tot condoleren donderdagavond van 7-8 uur.
De rouwdienst zal worden gehouden in voor
noemd centrum, vrijdag 21 juli a.s. om 2 uur,
waarna de bijzetting in het familiegraf D.V. zal
plaatshebben op de algemene begraafplaats
„Jaffa" te Delft om circa 3 uur.
Heden is van ons heengegaan mijn lieve irT"
onze vader en grootvader
Engelbertus Ter Schegget
eerder weduwnaar van
Gerritdina Hendrika van Maare
op de leeftijd van 78 jaar
Amsterdam,
A. A. ter Schegget-Schouten
W. H. ter Schegget
C. ter Schegget-van Ewijk
Rob
Hans
Nieuwegein.
Th. ter Schegget
G. ter Schegget-Otten
Bert
Dick
Amsterdam, 17 juli 1978
Bonairestraat 73 I
1058 XE Amsterdam
Gelegenheid tot afscheid nemen in het I
vaartcentrum van de Coöperatie PC Ookm^j
weg 273, Amsterdam-Osdorp, donderdag i
14.30-15.30 en 18.00-20.00 uur.
De teraardebestelling zal plaatshebben vrijt
21 juli a.s. tegen 12.15 uur op de gemeentelf
begraafplaats Westgaarde, Ookmeerweg f
Amsterdam (bereikbaar met bus 23).
Heden ging na een droevig lijden over in C
hand onze broer, zwager en „Ome Ro"
Jeronimus Mattheus Borra
op de leeftijd van 70 jaar
Utrecht:
P. H. Borra
A. M. B. Borra-Stomps
G. M. Muts-Borra
G. H. Muts
Bruno en Marco
Schiedam:
A. J. F. Krikke-Borra
R. F. Krikke
Fockema Andreae
Utrecht, 18 juli 1978
Huize „Swellengrebel"
10.
Corr. adres:
P. H. Borra, Perudreef 37, Utrecht
De overledene is opgebaard in .de rouwka
van Huize „Swellengrebel". Gelegenheid
bezoek aldaar donderdag a.s. van 19.00-2
uur.
De crematie zal plaatsvinden maandag 24
om 12.30 uur in aula 2 van het cremator
„Daelwijck" Floridadreef. Na afloop van
plechtigheid is er in het crematorium gele
heid de familie te condoleren.
Voor de zeer vele blijken van medeleven, 'e
mochten ondervinden bij het onverwacht he«oi
van mijn innig geliefde man, onze lieve vader éer
Johannes Schilleman HerweijejJJj
zeggen wij u hartelijk dank.
Uw belangstelling heeft ons diep 'getroffen en dl
digd.
Mede namens de kinderen en kleinkin jJjj
A. M. Herweijer-Visser,
Maasdam, juli 1978
Van Limburg Stirumlaan 3
ul
In de Jaren zestig nam de leiding van de Communistische Partij van Tadzjikistan de
verplichting op zich de katoenproduktie op te voeren. De onvolmaakte techniek maakte het
echter onmogelijk de rijke oogst geheel binnen te halen. Op het „hoogste" niveau werd toen
kennelijk besloten de zaak op te lossen door van alle Jagnobtsl (één van dé etnische groepen
van het Tadzjiekse volk) en andere bewoners van het hooggebergte over te brengen naar het
dal, waar geen katoen groeit.
De bevolking werd voornamelijk uit
het bovenstrooms en middelstrooms
gebied van de rivier Jagnob die ln de
rivier Zeravsjan uitmondt. Deze
streek werd bijna uitsluitend bevolkt
door de Jagnobtsl, die hoewel zij he*
uiterlijk hebben van de andere Tad-
zjleken, een sterk afwijkende taal
spreken. Tijdens de Arabische over
heersing in de zevende eeuw lukte het
alleen de bergbevolking om taal en
gewoonten relatief zuiver te houden
van vreemde Invloeden. De tegen
woordige Jagnobtsl begrijpen meest
al het Tadzjieks wel en spreken alleen
onder elkaar in hun taal. Op de scho
len, in kranten en radio-uitzendingen
wordt en werd de Jagnobse taal niet
gevoerd.
Criteria
Er werd geen enkel Juridisch docu
ment gepubliceerd over de verplichte
landverhuizing. De criteria voor de
liquidatie van deze of gene nederzet
ting waren niet éénsluidend. Op som
mige plaatsen was het voorwendsel
de grote hoogte (volgens de gegevens
van 1967 woonde 4 procent van de
Tadzjiekse bevolking op ruim 2000
meter hoogte), ln weer andere plaat
sen het bevolkingsaantal. Niet zelden
hing de beslissing af van het feit waar
de chef van de plaatselijke admini
stratie (de dorpssovjet, het district
scomité van de CP) zelf vandaan
kwam. die zijn „dorpsgenoten" niet
wilde „benadelen".
In het begin probeerde men het nog
op „vrijwillige" verhuizing te laten
lijken. In sommige nederzettingen
werden vergaderingen gehouden
waar men de mensen wilde overhalen
uit eigen wil te vertrekken. Eén van
de „argumenten" luidde: „het dal is
de geboortegrond van jullie voorva
ders zij werden daar uit verdreven
door nomaden".
Nog meer
Ook de volgende argumenten werden
aangevoerd. 1) deze afgezonderdheid
verhindert de culturele ontwikkeling
(de Jagnobtsl verzetten zich echter
tot nu toe tegen assimilatie met de
andere Tadzjleken). 2. het kleine aan
tal kinderen in klassen ln de kleine
dorpen (de leraren spreken echter
meestal geen Jagnobs. terwijl de kin
deren het tadzjieks niet beheersen). 3)
moeilijkheden bij het verkrijgen van
medische hulp (zie verderop). 4) de
moeilijkheden om de kiezers voor het
stemmen naar de plaats van „verkie
zingen" te brengen (volgens de kran
ten is echter het aantal deelnemers
altijd bijna maximaal), 5) lage pro-
duktlvitelt van de voor de bergbewo
ners traditionele veeteelt en terras-
cultuur (toch komt uit de bergdorpjes
altijd heel wat meer dan 50 procent
vlees van de totale landproduktie op
de markten van Tadzjikistan, terwijl
gerst, wol e d. bijna uitsluitend door
hen geleverd worden). Het keteldal
Goelbas. gelegen aan de boven-
stroom van de rivier Jagnob. is be
roemd om de alpenweiden, weilanden
en hooioogsten, die uitstekend ln de
behoeften van de bergbewoners voor
zien. Maar het isolement verhinderde
Inderdaad de collectivisatie en effec
tieve belastingheffing.
Toen de autoriteiten de mislukking
inzagen van vrijwillige landverhui
zing (pogingen hiertoe werden trou
wen niet overal ondernomen), veran
derden zij hun taktiek. Versterkte
militieafdelingen verschenen in de
dorpjes en verwoestten de bevloei-
ingskanalen: zonder deze door de
eeuwen heen gebouwde bevloeiings-
systemen Is het leven op die plaatsen
onmogelijk. Daarna drongen zij de
huizen binnen en hakten deuren,
spanten en draagbalken voor het dak
door, die gewoonlijk versierd waren
met houtsnijwerk (hout is duur ln het
hooggebergte).
Met geweld
leven van jacht, het wegdrijven van
vee en geheime hulp van de bevol
king in de overgebleven nederzettin
gen. In de winter wanneer de wegen
afgesloten zijn en er geen militie is,
keren zij terug naar hun half ingezak
te woningen. Demobiliseerden uit het
leger mochten niet terugkeren naar
hun geboortegrond.
Het totale aantal van de uitgeweze
nen bedraagt kennelijk vele tiental
len duizenden.
In de dalen werden voor de gedwon
gen landverhuizers nederzettingen
gebouwd met haastig in elkaar getim
merde hutten. De schapenfokkerij,
waaraan zij gewend waren en wat
hun middel van bestaan was, is hier
niet mogelijk. Hoog in de bergen,
dicht bij de gletsjers is het water
praktisch steriel. In het dal waar de
bevloeiingskanalen ook dienen voor
drinkwater, als „wasserij" en „bad
huis" en soms voor „kanalisatie", kre
gen bijna alle bergbewoners dysente
rie, daar zij totaal geen immuniteit
bezaten tegen deze leefwijze. Hierop
volgden difteritis en tuberculose.
bl
GRONINGEN (ANP) De t z
nezen die dinsdagmorgen in z,
ning boven een Chinees re e<
dood werden aangetroffen bli r
het leven te zijn gekomen dd-
monoxyde-vergiftiging. Dit I g
sectierapport van het gerech^,
boratorium in Den Haag uitg*^
Voordat ze maandagavond z
slapen, hadden de Chinezen e i
douche gebruikgemaakt. Dejj®
bleek echter niet goed te
waardoor veel koolmonoxyc
woning was blijven hangen,
zijn de beide mannen in de 1
de nacht overleden.
Naar de voor auto's toegankelijke ge
huchten werden vrachtwagens ge
stuurd waarvan de chauffeurs uit an
dere'plaatsen kwamen. Met geweld
werden de bewoners met hun kinde
ren en wat huisraad ingeladen. Het
vee kwam om of werd gestolen, waar
na het het eigendom werd van de
lager gelegen kolchozen. Naar enkele
moeilijk toegankelijke dorpen wer
den wegen aangelegd, alleen maar
om de Inwoners er uit weg te halen.
(Nu zijn deze wegen verwaarloosd en
onbegaanbaar).
Er bestaat geen informatie over ge
wapend verzet op het moment van
evacuatie. Wel zijn er gevallen be
kend van jongemannen die de bergen
ln vluchtten en daar al enige jaren
Weinig geld
jaar. De kinderen die op het moment
van vertrek al van de borst af waren
maar nog geen vijf Jaar, zijn bijna
allen overleden. Zo stond het er ook
voor met personen boven de 60 jaar,
die last hadden van de veranderde
luchtdruk, zomerhitte en .slecht" wa
ter. En dorpsverpleegkundige be
schrijft een geval van waanzin van
een jonge moeder, die in een paar
dagen drie kinderen verloor (haar
man diende in 't leger). De medische
hulpverlening, die als voorwendsel
gebruikt was voor de evacuatie, kon
de epidemie niet de baas. Door de
geheim gehouden statistiek worden
er verschillende sterftecijfers ge
noemd. maar zelfs bij de meest voor
zichtige schattingen, ligt het aantal
dicht bij de tienduizend.
Niemand had de landverhuizers ge
leerd de kachel met steenkool te sto
ken, in plaats van met sprokkelhout.
Bovendien kostte een ton kolen 75-80
roebel en niet alle bergbewoners, ge
wend als ze waren om van eigen pro-
duktie te leven, hadden voldoende
geld om kolen in te slaan voor de
winter.
Het sterftecijfer per week bereikte de
honderd, vooral onder kinderen en
ouden van dagen. Tadzjiekse gezin
nen hebben gewoonlijk veel kinde
ren. Nu zijn er onder de landverhui
zers bijna geen kinderen van 2 tot 3
Terugkeer
Nu is de evacuatie „campagne" voor
bij, maar er bestaat nog geen officiële
toestemming voor terugkeer. Een
deel van de landverhuizers heeft zich
bij de nieuwe toestand neergelegd.
Een ander deel heeft geen krachten
meer en middelen voor de terugreis,
te meer daar de militie dit van tijd tot
tijd met geweld verhindert. In som
mige kisjlaks wonen 's zomers (af en
toe ook 's winters) 2-3 gezinnen (mees
tal zijn dat ouden van dagen en men
sen die in hun vakantietiid de hooi
oogst binnenhalen). Zij wonen dan
tussen de 60-80 (soms ook 150) inge
storte huizen van hun voorouders.
Hun levensvoorwaarden benaderen
die van het stenen tijdperk.
De verwarming in de huizen is een
primitief open vuur met of zonder
schoorsteen. De raestplakken voor
brandstof drogen op de leistenen of
lemen muren van de woningen, de
kinderen zitten onder de vliegen.
Elektriciteit, post en medische hulp
bestaat er niet Wanneer er Russen
verschijnen, verstoppen de vrouwen
en kinderen zich, de mannen ant
woorden uiterst onwillig, wat een
sterk contrast is met de voor de ste
deling verbazingwekkende gastvrij
heid van de overige Tadzjieken.
Op sommige plaatsen laten de autori
teiten de terugkeer van enkele gezin
nen oogluikend toe, onder de voor
waarde dat zij zich verplichten brug
gen of stukjes bergweg te herstellen.
Deze gezinnen beweren dat zeer velen
(in ieder geval Jagnobsti) de bergen
als hun geboorteplek blijven be
schouwen en ervan dromen hier terug
te keren.
(Dit is een Samizdat-docu-
ment, dat we ontvingen van het Alge
meen Diakonaal Bureau van de Gere
formeerde Kerken in Nederland te
Leusden, redactie).
sociaal ecoi
Van onze
redactie
DEN HAAG Minister Van
ne (economische zaken) heefrr
joen gulden beschikbaar gestip
subsidies aan investeringei
door energie wordt bespas
nieuwe subsidie is een vervor
regeling die vorig jaar was i
Bedrijven moeten hun aa£3
voor deze subsidie voor half
ber indienen bij het minis te
ministerie betaalt uit totdat J
van 75 miljoen leeg is.
De subsidie zal bestaan uit 21"
het investeringsbedrag per
exclusief btw, met een maxim 1.
sidie van een miljoen gulden Aj
vestering moet minstens 17.
dragen, exclusief btw. Deze sii
regeling is niet bestemd voor
van gebouwen en kassen, en e
voor klimaatregelingen. Ook a
lingen van welzijnszorg, ondei
overheid kunnen geen beroep
op deze regeling.
BEST (ANP) Bij een verki
val is de 26-jarige A. M. van Ztu;
uit St. Oedenrode omgekoi
het inhalen van twee fietsei
hij met zijn auto een tegenlifl
belandde in een sloot.
