'oskou veroordeelt
ee VS-journalisten
abon onopvallende voorzitter OAE
Soeharto wist van
staatsgreep 1965
jtiith kapittelt zwarte leiders
Onvrede bij cipiers
gevangenis Portugal
7ectificatie en boete opgelegd
I-
Chinezen gestraft
Prof. Wertheim over proces Latief:
Humanitair beleid wekte wrevel
Acht jaar cel
voor Sawito
in Indonesië
Op Filippijnen
dit jaar al 1600
doden en gewonden
:NSDAG 19 JULI 1978
BUITENLAND
TROUW/KWARTET
KOU (Reuter, UPI, AP)
n Moskouse rechtbank
t gisteren twee Ameri-
vejse journalisten veroor-
ingö tot een boete en een
v ïjficatie, omdat ze geschre-
Hchadden dat een door de
lische televisie uitgezon-
'zjbekentenis van een dissi-
e v| door de Russische auto-
rfkten voorbewerkt en ver-
ïfd was.
at wee journalisten die Moskou als
plaats hebben, Craig Whitney
■■^e New York Times en Harold
i van de Baltimore Sun hebben
erd zich te verweren tegen de
ildiging van de Sowjet-autori-
1. Ze zijn niet aanwezig geweest
;et proces tegen hen. De twee De twee veroordeelde Amerikaanse
LiNto nu, naar het oordeel van de journalisten, Harold Piper van de
DE^r, een boete betalen van 3500 Baltimore Sun (boven) en Craig
en binnen vijf dagen een recti- Whitney van de New York Times,
plaatsen in hun eigen krant of
'Russische pers.
De twee Amerikaanse kranten heb
ben inmiddels bekendgemaakt dat
zij niet van plan zijn een rectificatie
te plaatsen en de twee betrokken
journalisten die momenteel in de Ver
enigde Staten zijn, hebben laten we
ten dat zij hun werk in Moskou weer
gewoon zullen hervatten. De twee
journalisten kunnen nog in beroep bij
het hooggerechtshof van de Sowjet-
Unie.
Orlow
rassing
ltspraak van het hof kwam na
ierrassende verklaring van de
igen zittende dissident Zwiad
jakhoerdia dat hij ln mei van dit
—gerecht was veroordeeld wegens
tie tegen de Sowj et-Unie. Giste-
erklaarde Gamsakhoerdia voor
chtbank dat de voor de Russl-
'televisie uitgezonden bekente-
liet vals was. Gamsakhoerdia
in mei van dit jaar een straf
fegd van vijf jaar werkkamp en
ie verbanning. Gamsakhoerdia
van de oprichters van de Geor-
fc Helsinkigroep, die zich bezig
met de controle op de naleving-
ie akkoorden van Helsinki door
'jet-Unie.
skt™
jlijke journalisten hebben de af-
en jaren steeds gefungeerd als
tussen de dissidenten en de pu-
I opinie in het Westen. Het pro
gen de twee Amerikaanse jour-
en heeft er alle schijn van dat
Isslsche autoriteiten niet alleen
lan zijn een einde te maken aan
de activiteiten van de dissidenten,
maar hun evenzeer hun contacten
met het Westen willen ontnemen. De
censuur op de verslaggeving van bui
tenlandse correspondenten werd in
1961 afgeschaft.
Het beroep dat de Russische dissi
dent en leider van de Moskouse Hel
sinkigroep Joeri Orlow had aangete
kend tegen zijn veroordeling tot ze
ven jaar gevangenisstraf en vijf jaar
verbanning op beschuldiging van an-
ti-6owjet propaganda, is gisteren af
gewezen door het hooggerechtshof
van de Sowjet-Unie. Meer dan twintig
leden van de groep, die zich bezig
houdt met de controle op de naleving
van de verdragen van Helsinki, bevin
den zich nu in gevangenissen. Bij de
uitspraak van het hooggerechtshof
werden gisteren alleen mevrouw Or
low en haar twee stiefzonen toegela
ten. Sympathisanten van Orlow, on
der wie Andrej Sacharow, kregen te
horen dat er voor hen geen plaats was
in de rechtszaal.
De negen landen van de Europese
Gemeenschap betreuren de voort
gaande onderdrukkende maatrege
len tegen dissidenten in de Sowjet-
Unie. Zij achten deze in strijd met de
akkoorden van Helsinki en onvere
nigbaar met de ontspanningspolitiek.
De verklaring van. de negen is uitge
geven naar aanleiding van de proces
sen tegen Ginzboerg en Sjtsjaranski.
Mevrouw Avital Sjtsjaranski heeft
een beroep gedaan op de Verenigde
Staten de Olympische Spelen van
1980 in Moskou te boycotten als be
wijs van hun steun aan de dissiden
ten. Mevrouw Sjtsjaranski vergeleek
de spelen van 1980 met die van 1936
in het Duitsland van Adolf Hitler.
Behalve een enkele Amerikaanse par
lementariër heeft ook de Franse bis
schop Huyghe van Arras, in het noor
den van Frankrijk, opgeroepen tot
een dergelijke boycot.
een overeenkomst," aldus
,en men moet alle delen ervan
in. Een ervan is dat er een einde
aan de oorlog en dat er vrede
dat wij verkiezingen kunnen
onder omstandigheden waar-
n sprake is van intimidatie."
Smith zijn hij en zijn zwarte
's in de regering vastbesloten,
ireenkomst te laten functione-
[aar Smith houdt de zwarte
verantwoordelijk voor het tot
brengen van een wapenstil-
^vt Twee van deze zwarte leiders,
ip Abel Moezorewa en domi-
labagningi Sithole, hebben in
irleden meermalen gezegd dat
idpiaioeg invloed hebben bij de zwar-
trrilla's om de oorlog te doen
,p- kken. Daar is tot op heden ech-
niets van gebleken. Sinds de
overeenkomst op 3 maart
tekend is de guerrillaoorlog
dusver door Salisbury bekendge
maakte cijfers zijn 3000 zwarten en
200 blanken bij de oorlog omgeko
men. Meer dan een kwart van dit
aantal is na maart om het leven ge
bracht,
Aan de interne regeling wordt niet
meegedaan door het Patriottisch
Front van Joshua Nkomo en Robert
Moegabe, wier guerrilla's vanuit
Zambia en Mozambique opereren.
Begin deze week werd in Salisbury
bekend gemaakt dat een 31-jarige
boer vorige week donderdag in het
district Mrewa in het noordwesten
van het land in een hinderlaag was
gelokt en vermoord. Hij stond in de
streek bekend om zijn inspanningen
voor de vrede in Rhodesië en had
bijeenkomsten georganiseerd tussen
zwarten en blanken. Volgens Salisbu
ry werd hij vermoord door zwarte
EtlSBURY (Reuter, UPI) Premier Ian Smith van Rhodesië heeft gisteren zijn zwarte
j (ga s in de overgangsregering ervan beschuldigd te weinig te doen aan de de-escalatie van
rlog in het land en gewaarschuwd dat de interne regeling niet uitgevoerd kan worden als
it een wapenstilstand tot stand komt.
eerder toegenomen. Volgens de tot guerrilla's die er tegen waren dat een
rillQVOr Hnnr fill chlim hnlrnr,A»n Q
blanke Rhodesiër aan invloed won
onder de plaatselijke zwarte bevol
king.
HONGKONG (Reuter) -J Enkele
functionarissen in de Chinese provin
cie Kwantoeng zijn gestraft wegens
corruptie en misbruik van overheids
geld, zo heeft radio Kanton gisteren
gemeld. De overheid had volgens de
radio een onderzoek ingesteld na.
klachten dat ambtenaren in de dis
tricten Fosjan, Tsjautsjing en Nan-
hai, er op het eiland Hainan, staats
geld voor particuliere doeleinden ge
bruikten. Dat was juist gebleken en
de schuldigen waren zwaar gestraft.
Het geld was onder meer besteed aan
feestgelagen.
Maandagochtend wisten 124 zware
jongens te ontsnappen uit de gevan
genis van Alcoentre. Ze hadden een
tunnel gegraven met behulp van le
pels en messen uit de kantine. Met
een leeslampje werd het werk bijge
licht. De opgegraven grond werd ver
borgen onder tafels en dekens.
Begin deze maand werd er in de ge
vangenis van Alcoentre een honger
staking gehouden, waaraan ltfD van
de 220 gevangenen deelnamen. De
hongerstaking eindigde met de in
stelling van een onderzoek naar be
weerde wreedheden van cipiers en
gebrek aan goede sociale voorzienin
gen. Een aantal cipiers is hangende
het onderzoek op non-actief gesteld.
Woordvoerders van het gevangenis
personeel gaven toen al hun ongenoe
gen te kennen over de volgens hen al
te welwillende houding waarmee de
eisen van de gevangenen tegemoet
werden getreden.
Bevestiging
Vanzelfsprekend beschouwen de ci
piers de spectaculaire ontsnapping
van de gevangenen als een bevesti
ging van hun klachten. De hongersta
king ,en ook andere acties zouden
slechts als dekmantel voor het graaf
werk gediend hebben.
Zeker is wel dat de ontspanning een
koud kunstje geweest is voor de ge
vangenen. De electronische beveili
ging werkte maar gedeeltelijk en de
buitenverlichting van de gevangenis
bleek niet overal te zijn ingeschakeld.
Bovendien bleken tekenen die op een
ontsnappingsprogram wezen in de
wind te zijn geslagen.
Niet voor het eerst
Het betreft hier overigens niet de
eerste ontsnapping uit de Alcoentre
gevangenis. In 1975 wisten zeventig
agenten van de PIDE, de vroegere
geheime dienst, te ontkomen uit hun
cel. Destijds werd sterk getwijfeld
aan de politieke bétrouwbaarheid
van de bewakers. Nu is de ontsnap
ping voor sommige kranten een aan
leiding een sfeer van onzekerheid te
creëren. Van een afgewogen oordeel
over eventuele mislukking van het
vestigen van een meer humaner regi
me in de gevangenissen, dat mis
schien te weinig rekening houdt met
de bewakers, is geen sprake.
Inmiddels heeft de Portugese politie
gewaarschuwd dat men zich niet op
duistere plaatsen moet wagen, omdat
men dan wel eens in de handen van
de loslopende schurken zou kunnen
vallen. Tegelijk zijn signalementen
verspreid van de zwaarste gedetineer
den, van wie sommigen veroordeeld
zijn wegens overvallen en moord. Van
de 124 ontsnapten zijn er gisteren al
weer 42 opgepakt.
Van een onzer redacteuren
Het huidige Indonesische staatshoofd, president Soeharto,
wist van te voren dat er in de nacht van 30 september op 1
oktober 1965 in Jakarta een poging tot een staatsgreep zou
worden ondernomen. Dit schrijft de Indonesië-kenner prof. W.
F. Wertheim in de „Groene Amsterdammer" van deze week.
De Georgische dissident Zwiad Gamsakhoeria legt getuigenis af tijdens het
proces tegen de twee Amerikaanse journalisten. Hij verklaarde dat de door
de Russische televisie uitgezonden bekentenis die hij aflegde juist is,
hetgeen in tegenspraak was met de publikaties van de twee Amerikanen.
door Jan Halkes
LISSABON Het is onduidelijk of de ontsnapping van 124
gevangenen uit de zwaar beveiligde gevangenis van Alcoentre
in Portugal het gevolg is geweest van balorigheid van de
bewakers of van het falen van hun bazen. Op de achtergrond
van deze ontsnapping staat in ieder geval de ontevredenheid
van de Portugese cipiers over hun gehumaniseerde regime in
de gevangenissen.
Soeharto toen opperbevelhebber van
de strategische reservetroepen (Ko-
strad), kreeg dit vier uur voordat de
coup in gang gezet werd te horen van
kolonel Abdoel Latief, die momenteel
(ruim twaalf jaar later dus) terecht
staat als een van de samenzweerders.
De afgelopen jaren hebben verschil
lende speculaties de ronde gedaan
over de verwarrende gebeurtenissen
in die bewuste nacht van 30 septem
ber, waarin commando s van overste
Oentoeng, de commandant van Soe-
kamo's lijfwacht, zes vooraanstaan
de generaals om het leven brachten.
Onder hen was de zeer geziene opper
bevelhebber en stafchef van de Indo
nesische strijdkrachten, generaal
Yani, terwijl generaal Abdoel Haris
Nasoetion. die ook op het lijstje
stond, wist te ontkomen. Twee van de
drie belangrijkste leiders van de
coup, overste Oentoeng en generaal
Soepardjo werden al spoedig ter dood
veroordeeld en stierven voor het
vuurpeloton.
De derde, kolonel Latief, werd geïso
leerd gevangen gehouden en staat
dan nu voor de rechter. HIJ heeft
gevraagd of president Soeharto en
zijn vrouw bij het proces mochten
getuigen, hetgeen door de militaire
rechter als „niet relevant" van de
hand gewezen werd. En dat is Jammer
want Soeharto en Latief zouden dan
samen eens kunnen vertellen wat er
nu eigenlijk tussen die twee bespro
ken is enkele dagen en enkele uren
voor de staatsgreep.
Soeharto heeft in verschillende inter
views wel toegeven dat hij ontmoe
tingen gehad heeft met Latief, maar
JiiJ heeft altijd ontkend dat Latief
hem op de hoogte gesteld zou hebben
van de dingen die komen zouden. De
eerste ontmoeting vond plaats in het
huis van Soeharto, twee dagen voor
de coup. De tweede in een militair
hospitaal waar Soeharto's zoontje na
een ongeluk met een hete kom soep
was opgenomen ln de nacht van 30
september, vier uur voor Oentoengs
mannen op pad gingen om de zes
generaals te arresteren.
„De waarheid"
Prof. Wertheim zegt ln de Groene te
beschikken over de schriftelijke ver
dediging van Latief, waarin deze zegt:
„De waarheid is dat ik in die nacht,
behalve dat ik naar zijn zoontje
kwam kijken, dat een ongeluk had
gehad, ook gerapporteerd heb dat er
de ochtend daarop een beweging zou
starten om een coup d'état van de
generaalsraad te verhinderen, waar
van hij al eerder op de hoogte was".
De „coup d'état van de generaals
raad" slaat op geruchten dat de leger
top, waaronder de zes generaals, van
plan zouden zijn de macht aan zich te
trekken, omdat ze Vonden dat presi
dent Soekamo te veel onder invloed
stond van de Indonesische commu
nistische partij (PKI).
Hoe dat ook zij, generaal Soeharto,
die als belangrijke militair toch niet
op het lijstje van de te arresteren
generaals stond, wist op 1 oktober en
de daarop volgende dagen zeer effec
tief de coup neer te slaan en de deel
nemende strijdkrachtonderdelen te
ontwapenen. In maart '66 droeg Soe
kamo, onder druk van de generaals
en de studenten de feitelijke macht
over aan Soeharto, die een jaar later
door het Volkscongres tot president
werd gekozen.
Over de kling
De staatsgreep werd door de gene
raals ln de schoenen van de PKI
geschoven (er waren inderdaad com
munisten bij betrokken) waarna in
een grootscheeps bloedbad honderd
duizenden echte of vermeende com
munisten of mensen die lid waren van
aan de PKI gelieerde organisaties,
over de kling werden gejaagd.
Wertheim zegt in zijn artikel dat, als
Latief en zijn medestanders verant
woordelijk gesteld worden, voor de
gebeurtenissen. Soeharto stellig me
deverantwoordelijk is, alleen al door
zijn verzuim om wat hij wist onmid
dellijk aan zijn superieuren mede te
delen.
JAKARTA (Reuter) - Sawito Karto-
wibowo, een voormalig ambtenaar bij
het Indonesische ministerie van land
bouw, die in Jakarta terecht stond op
beschuldiging van een poging de re
gering ten val te brengen, ls gisteren
veroordeeld tot acht Jaar gevangenis
straf. Sawito zei, na zijn veroordeling
te hebben aangehoord, dat hij bij de
hoge raad ln beroep zou gaan. waarna
er gejuich en applaus van de volle
publieke tribune kwam.
Sawito zegt dat hij tijdens een medi
tatie in de bergen van Java de „wahy-
oe" ontvangen heeft, de goddelijke
uitstraling van de vorst en dat hij
president Soeharto moet opvolgen.
Hij stelde een document samen waar
in hij op de machtsoverdracht aan
drong en waaronder hij de handteke
ning van dr. Mohammed Hatta (de
vroegere vice-president van Indone
sië) en vier vooraanstaande religieuze
leiders wist te verzamelen. Deze vijf
mensen hebben zich later allen van
het document gedistantieerd.
Het proces heeft met name op Java
veel belangstelling getrokken door
dat Sawito in verband gebracht werd
met onderdelen uit de oude Javaanse
mystieke traditie.
MANILA (Reuter) In de eerste helft
van dit Jaar zijn in het zuiden van de
Filippijnen ruim 1600 mensen gedood
of gewond in gevechten tussen rege
ringstroepen en moslemopstandelin
gen die ijveren voor een eigen onaf
hankelijke staat. Dit heeft het minis
terie van defensie in de hoofdstad
Manila bekendgemaakt.
Ongeveer een derde van de slachtof
fers waren soldaten, leden van de
burgerwacht en politiemannen, aldus
het ministerie, dat verder meedeelde
dat de opstandelingen de wapenstil
stand dit Jaar tot nu toe 900 keer
hadden geschonden.
Nico Kussendrager
3 gehoord over Gabon het afgelopen Jaar? Klopt. Het Westafrikaan-
id ls niet of nauwelijks in het nieuws geweest. Toch was het tot deze
voorzitter van de Organisatie van Afrikaanse Eenheid (OAE), die
jomende jaar zal worden geleid door Soedan.
Gabon onderhoudt nog steeds de beste be
trekkingen met het vroegere moederland
Frankrijk. En dat blijkt niet alleen uit het
feit dat het>in Afrika de derde invoerder is
van champagne. De hoofdstad Libreville
met zijn brede boulevards aan zee en zeker
eertijds mondain imago is wel eens mini-
Cannes genoemd, in plaats van een stad in
zwart Afrika. De winkels liggen er vol met
Franse produkten.
ge keer dat Gabon de kolommen
was toen de Amerikaanse president
AD Carter tijdens zijn Afrikaanse safari
[dit jaar niet de moeite nam ook even
0 crfgere Franse kolonie aan te doen. Wel
120 m hij Nigeria, één van de rijkste en
"■i'fllgste staten in het Afrika van van-
in Liberia, waar eens de negerslaven
1 iofVereniBcie staten naar toe trokken.
Uojarmee dus historische banden be-
)|M|| Gabon vloog het Amerikaanse
"oofd voorbij.
Je woede
te woede van Gabons president,
tongo. „Waarom heeft president Car-
de moeite kunnen nemen voor een
aan de huidige voorzitter van de
IN ls blijk had willen geven van zijn
stelling voor Afrika", zo vroeg hij
tegenover het blad Jeune Afrique.
kan zelf het antwoord verzinnen:
is één van de kleinere Afrikaanse
met nog geen miljoen inwoners en
IMltenlandse politiek die haar bij veel
Afrikaanse staten niet zo geliefd
iet s
90 6C
EL
glat
die
era«
verb v,
>iNd;
npagne
t het een zeer gematigde houding
fT( Senover zuidelijk Afrika, waar de
itrijd volgens Bongo door „dialoog"
"orden opgelost. „Niet tussen de
minderheid en diegenen van ons die
ikelijke (Afrikaanse) staten leiden,
'?n werkelijke dialoog tussen alle-
an zuidelijk Afrika, tussen de blan-
lerheid en de zwarte meerderheid,
loog in het hart van zuidelijk Afri-
zei president Bongo in een gesprek
Wsweek.
In Gabon is nog steeds een Frans garnizoen
gelegerd van een paar honderd man, en
Frans adviseurs vliegen af en aan. Hoewel
het bedrijfsleven ls „ge-Gaboniseerd" ne
men zij achter de schermen de beslissingen.
„Laten wij onze buitenlandse broeders met
vriendschap begroeten", is een lijfspreuk
van Bongo. Franse bedrijven doen nog
steeds een groot deel van de Investeringen
in het Westafrikaanse land, en op aantrek
kelijke voorwaarden.
Gabon is voorstander van een Afrikaanse
vredesmacht onder Franse paraplu, zoals
die op het ogenblik in Zaire president Mo-
boetoe helpt ln het zadel te blijven, nadat
de Belgische en Franse militairen weer naar
huis waren gegaan. Niet bepaald zaken
waar je in het huidige Afrika dat Juist zo
verdeeld ls over de Franse invloed veel
eer mee inlegt. Op de ministersconferentie
van de OAE, vorige week. liepen de me
ningsverschillen daarover hoog op, en te
vergeefs probeerde Gabon een aantal ma
len olie op de golven te werpen. En op de
gisteren begonnen topconferentie van de
Organisatie van Afrikaanse Eenheid zal on
getwijfeld dezelfde zaak ook de staatshoof
den en regeringsleiders verdelen.
Ontwikkeling
De Oabonese president Bongo (rechts) samen met zijn opvolger als voorzitter van de
Organisatie van Afrikaanse Eenheid, Noemeiri (Soedan).
Wie een blik werpt op de ontwikkelings
plannen van Gabon stuit in de eerste plaats
op wegen, bruggen, ontvangstcentra, vlieg
velden en stuwdammen. Bongo heeft het
plan gehad van Libreville, een echte „Afri
kaanse metropool" te maken, maar dat kost
grote sommen geld. ten laste van projecten
die eerder als „hoognodig" waren aange
merkt.
Het inkomen per hoofd van de bevolking in
Gabon is één van de hoogste in heel Afrika
(zevenduizend gulden), dank zij de olie. Die
ls goed voor meer dan de helft van de
uitvoerlnkomsten van Gabon, maar de olie
zal in de Jaren tachtig op zijn. Gabon voor
ziet dan grote economische problemen, en
1978 is al gestempeld als een jaar van „so
berheid" waarin de Gabonezen de buikriem
moeten aanhalen.
Een bekende uitspraak van Bongo is: „Geef
mij een gezonde economie, en ik geef u een
evenwichtige regering". De vraag is alleen
wat onder een „gezonde economie" moet
worden verstaan, en wie daarvan tot nu toe
in de vroegere Franse kolonie het voordeel
hebben gehad
Men kan de Gabonese president niet ont
zeggen dat hij een stabiel beleid heeft ge
voerd, hoewel hij de verwijten krijgt een
persoonlijkheidscultus rond zichzelf te
scheppen, en steeds meer dictatoriale nel
gingen te krijgen.
Bongo zelf is het daar uiteraard niet mee
eens: „Iedereen kan vrijelijk zijn mening
laten horen, maar ik kan in mijn land geen
wanorde toestaan. Als lk Iemand vind die
wanorde wil veroorzaken, zal ik maatrege
len moeten nemen", zo zei de presleent
tegen Newsweek.
De cultus rond zijn persoon blijkt uit de
alomtegenwoordige portretten die streng
op de Gabonese bevolking neerzien, de
voortdurende loftuitingen op radio en tele
visie over de „gids" en „vernieuwer" van het
land en de wijde verbreiding van zijn denk
beelden en levenswijsheden. „Een meisje
dat haar pop in bad doet. ls de Gabonese
moeder van morgen", en meer van dat werk.
Verdraagzaamheid
„Overleg, verdraagzaamheid en vrede" is
een ander motto van Bongo, waarmee hij
ook een brug wil slaan tussen de verschil
lende volken ln Gabon. In het verleden
zaten die elkaar regelmatig in de haren,
maar de onderlinge vetes lijken te zijn bij
gelegd. Wat dat betreft heeft Bongo zijn
eigen afkomst niet mee: hij komt niet zoals
zijn voorganger Leon Mba, die hij elf Jaar
geleden opvolgde, uit het grote volk van de
Fang (die ook over de grens met Kameroen
wonen), maar uit de kleine stam van de
Batete. Gestudeerd heeft Bongo niet, wat
volgens een meer oppervlakkige waarnemer
in de Frankfurter Allgemelne betekent dat
de Gabonese president niet flirt met het
socialisme. Bongo ls niet. zoals veel andere
Frans-Afrikaanse politici, tijdens studie ln
Parijs „bewerkt" door de communisten.
Gabon heeft nu zijn Jaar als voorzitter van
de OAE er op zitten. Naar het lijkt zal
opvolger 8oedan een meer vooraanstaande
rol spelen binnen de organisatie. Het heeft
zelf een tijd van conflicten tussen noord en
zuid achter de rug. is in een aantal gevallen
verzoenend en bemiddelend opgetreden ln
conflicten (hoewel niet altijd even succes
vol) en Soedan kan een brug slaan naar de
Arabische wereld. Zo n voorzitter heeft de
OAE na het kleine Mauritius (vorig Jaar) en
het onopvallende Gabon (het afgelopen
jaar) hard nodig.
